Ngày 11-4-2023
Khi Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy và Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn gặp nhau tại California vào tuần trước, Bắc Kinh đã bày tỏ sự không hài lòng. Họ đã làm như vậy bằng cách gửi tàu tuần tra đến eo biển Đài Loan, nơi chính quyền Trung Quốc cho biết các tàu có thể tiến hành kiểm tra. Trung Quốc có thể sử dụng các cuộc thanh sát như vậy để ngăn chặn huyết mạch thương mại quan trọng này. Hải quân thân thiện nên báo hiệu sự ủng hộ đối với hải quân Đài Loan. Các chính phủ nên tạo ra một hệ thống cảnh báo sớm cho thế giới vận tải biển, để các tàu có các tuyến đường thay thế.
“Một hạm đội do tàu tuần tra Haixun 06 tiên tiến dẫn đầu tiếp tục thực hiện nhiệm vụ tuần tra ở khu vực trung tâm eo biển Đài Loan vào thứ Năm, ngày thứ hai của chiến dịch đặc biệt kéo dài ba ngày”, tờ China Daily đưa tin ngày 6/4/2023. Bắc Kinh nói rõ rằng đội tàu, đến khu vực chỉ vài giờ trước khi bà Thái gặp ông McCarthy, chúng có thể kiểm tra các tàu chở hàng đi qua eo biển.
Eo biển Đài Loan, lối đi chính cho hàng hóa di chuyển giữa Đông Nam Á và Nhật Bản, Hàn Quốc và Bắc Trung Quốc, là một trong những tuyến đường thủy bận rộn nhất thế giới, được đi qua hàng năm bởi gần một nửa số tàu container trên thế giới. Mặc dù eo biển rộng 200 hải lý, nhưng chỉ có một đoạn 15 dặm là đủ sâu cho các tàu hiện đại. Bắc Kinh nói rằng họ có “chủ quyền và quyền tài phán” đối với eo biển mà Đài Loan và các nước bao gồm cả Hoa Kỳ coi là vùng biển quốc tế. Kể từ năm 1955, sự chung sống giữa các nước tranh chấp đã có thể thực hiện được nhờ “đường trung tuyến” được vẽ qua vùng biển do đề nghị của Tướng Không quân Hoa Kỳ Benjamin Davis, nó có chức năng như một biên giới hàng hải không chính thức.
Đài Loan đã chỉ thị cho các hãng tàu không tuân thủ bất kỳ cuộc kiểm tra nào của đội tàu Haixun 06 dẫn đầu.
“Đây là một cuộc phong tỏa ảo”, Chuẩn đô đốc về hưu Mark Montgomery, cựu giám đốc hoạt động tại Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ cho biết. “Đó là một cách để Trung Quốc khiến các công ty vận tải biển và công ty bảo hiểm tránh xa Đài Loan”.
Lần này, hạm đội được cho là không tiến hành kiểm tra, nhưng lần sau có thể. Các cuộc kiểm tra sẽ chặn lối của 240 tàu đi qua eo biển này trung bình một ngày. “Mười tàu một giờ trong một khu vực 15 dặm có nghĩa là chúng có thể nhanh chóng nghẽn tắc nếu không được quản lý cẩn thận”, Neil Roberts, thư ký của Ủy ban Chiến tranh hỗn hợp, một cơ quan bảo hiểm hàng hải phân loại rủi ro cho biết. Thông qua các cuộc diễn tập như vậy, Trung Quốc sẽ đánh dấu eo biển Đài Loan là vùng đặc quyền kinh tế của mình và có thể tạo ra một cuộc phong tỏa. Việc đi qua eo biển là điều cần thiết không chỉ đối với các nước trong khu vực mà cả chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn phụ thuộc vào các bộ phận và lắp ráp ở Đông Nam Á và Bắc Trung Quốc.
“Sẽ là một vấn đề lớn nếu nó leo thang, và rõ ràng thị trường chiến tranh đang theo dõi, nhưng cho đến nay hiện trạng vẫn được duy trì”, Simon Lockwood, một chuyên gia hàng hải của nhà môi giới bảo hiểm Willis Towers Watson cho biết. “Trung Quốc có thể muốn kiểm soát hoàn toàn Đài Loan, nhưng họ cũng cần thương mại hàng hải”. Vào năm 2021 – năm gần nhất có dữ liệu – các tàu buôn từ khắp nơi trên thế giới đã thực hiện 260.464 chuyến ghé thăm các cảng của Trung Quốc. Tuy nhiên, thách thức của các công ty vận tải biển là Tập Cận Bình có thể áp đặt ảnh hưởng nhiều hơn nữa trên lãnh vực thương mại hàng hải. Nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cho thấy ông sẵn sàng hy sinh thành công kinh tế để củng cố quyền lực của mình và đã cắt đôi cánh của các công ty công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc (Ant Financial của Alibaba). Khi ông Tập đắc cử nhiệm kỳ thứ ba vào mùa thu năm ngoái, cổ phiếu của các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đã lao dốc.
Nếu bà Thái tiếp tục gặp gỡ các nhà lãnh đạo nước ngoài, ông Tập có thể phong tỏa Đài Loan bằng các đội tàu kiểm tra. Bởi vì đó sẽ là một cuộc kiểm tra tàu, không phải là một cuộc tấn công quân sự, cả Đài Loan và các đồng minh sẽ không thể trả đũa một cách có ý nghĩa. Bởi vì Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết Biển Đông, các quốc gia bao gồm Việt Nam và Philippines (và số lượng lớn vận chuyển toàn cầu đến và đi từ họ) có thể có nguy cơ bị gián đoạn tương tự nếu Bắc Kinh cảm thấy bất bình bởi chính phủ của họ.
Chúng ta nên chuẩn bị cho một kịch bản như vậy. Vài tuần trước khi có các hành động có thể chọc giận Bắc Kinh, các chính phủ nên cảnh báo Ủy ban Chiến tranh chung và các tổ chức hàng hải khác để tàu có thể đi theo các tuyến đường thay thế. Nhưng vì Bắc Kinh muốn khiến ngành vận tải biển – vốn vận chuyển 80% thương mại thế giới – sợ hãi khỏi Đài Loan, bước đầu tiên là các lực lượng hải quân thân thiện thể hiện sự ủng hộ của họ đối với hòn đảo này. “Hải quân Mỹ nên tiến hành các cuộc tập trận chung với Hải quân Đài Loan và chúng tôi có thể tiến hành chúng gần các cảng”, Đô đốc Montgomery nói. Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng cho tài khóa 2023 bao gồm mở rộng hợp tác quân sự Mỹ-Đài Loan.
Trung Quốc hiện đang tiếp tục trả thù cuộc gặp của bà Thái với ông McCarthy bằng cách tiến hành một cuộc tấn công quân sự mô phỏng vào Đài Loan.
Quân đội Hoa Kỳ đã quen với việc làm giảm các mối đe dọa như vậy thông qua các cuộc tập trận; họ hiện đang tiến hành một kế hoạch trước với Philippines ở Biển Đông. Nhưng Trung Quốc đã có thể gieo rắc nỗi sợ hãi về sự gián đoạn gây ra bởi các tàu phi quân sự vì các nước khác có rất ít kế hoạch để xử lý sự hỗn loạn trên biển. Cùng nhau, các chính phủ và ngành vận tải biển có thể làm giảm bớt các mối đe dọa do các tàu thanh tra của Trung Quốc. Và sẽ không có lý do gì để TQ gửi một “hạm đội thanh tra” đến eo biển Đài Loan nếu nó không thể thực hiện nhiệm vụ của mình.
Tường trình của Elizabeth Braw, Bà là thành viên cao cấp tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ và là cố vấn cho Gallos Technologies.
Phan Sinh Trần