Theo

Thủ hiến Ontario Doug Ford hôm thứ Hai cho biết ông sẽ “mỉm cười” chặn xuất khẩu năng lượng sang Hoa Kỳ nếu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump thực hiện kế hoạch áp thuế 25 phần trăm đối với hàng hóa của Canada.

Trump tuyên bố vào thứ Hai rằng thuế quan đối với Canada, Mexico và Trung Quốc sẽ có hiệu lực vào thứ Ba.

Thủ tướng Ontario Doug Ford phát biểu trong buổi họp báo tại Hội nghị Thủ tướng Canada ở Toronto, Ontario, ngày 16 tháng 12 năm 2024 (bên trái) và Tổng thống Donald Trump tại Phòng Roosevelt của Nhà Trắng ở Washington, DC, ngày 3 tháng 3 năm 2025 (bên phải). GEOFF ROBINS/AFP/ROBERTO SCHMIDT/GETTY

Phát biểu tại một hội nghị khai thác mỏ vào thứ Hai, 3-3-2025, Thủ hiến Ford, một người bảo thủ tiến bộ, đã phát biểu trực tiếp với chính quyền Trump.

“Tôi không bắt đầu một cuộc chiến thuế quan, nhưng chúng ta sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến thuế quan này“, ông nói và nói thêm, “Nếu họ muốn cố gắng tiêu diệt Ontario, tôi sẽ làm mọi cách chống trả, bao gồm cả việc cắt đứt nguồn năng lượng của họ với nụ cười trên môi, và tôi khuyến khích mọi tỉnh khác làm như vậy”.

Ford nói thêm: “Họ dựa vào năng lượng của chúng tôi. Họ cần cảm nhận được nỗi đau.”

Trong một cuộc phỏng vấn với NBC hôm thứ Hai, Ford cho biết năng lượng Canada đã “cung cấp điện cho 1,5 triệu ngôi nhà và các cơ sở sản xuất tại New York, Michigan và Minnesota”.

Trump cho biết các mức thuế được áp dụng để đáp trả việc Mexico và Canada không ngăn chặn được làn sóng fentanyl và người di cư bất hợp pháp qua biên giới của họ. Ông cũng lập luận rằng Mexico và Canada, những nước có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ, đã lợi dụng quốc gia này.

Bộ trưởng Ngoại giao Canada Mélanie Joly cho biết vào thứ Hai : “Nếu Trump áp thuế, chúng tôi đã sẵn sàng. Chúng tôi đã sẵn sàng với mức thuế trị giá 155 tỷ đô la và chúng tôi đã sẵn sàng với đợt thuế đầu tiên, trị giá 30 tỷ đô la.”

Theo báo Nikkei Á Châu

Trong khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ đã hạn chế sự tiến bộ của Trung Quốc trong lĩnh vực chip tiên tiến, thì đồng thời chúng cũng đẩy nhanh quá trình phát triển các linh kiện và chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn đóng vai trò kinh tế quan trọng, của nước này.

ĐÀI BẮC — Một “cú sốc từ Trung Quốc” đang ập đến với ngành công nghiệp chip khi nước này mở rộng mạnh mẽ các chất bán dẫn cũ và các chất nền chuyên biệt khiến giá giảm xuống mức chưa từng thấy trước đây.

Trung Quốc đang có những bước tiến trong các chất nền thích hợp và chip ít tiên tiến hơn, đe dọa gây áp lực lên các nhà sản xuất toàn cầu. © Getty Images

Marco, giám đốc bán hàng của một nhà sản xuất thiết bị chip của Đức tại Châu Á, đã từng trải qua cú sốc tương tự khi chứng kiến ​​mức giá mà một số nhà cung cấp Trung Quốc đưa ra cho các tấm wafer silicon carbide (SiC). Vật liệu nền SiC là vật liệu quan trọng để sản xuất Chip chất bán dẫn điện áp cao được sử dụng trong hàng không vũ trụ, xe điện, tua-bin và cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu.

“Chỉ hai năm trước, một tấm wafer SiC 6 inch phổ thông từ công ty hàng đầu thế giới Wolfspeed có giá 1.500 đô la, nhưng giá bán của các nhà cung cấp Trung Quốc hiện nay có thể chỉ ở mức 500 đô la một tấm hoặc thấp hơn”, Marco, người yêu cầu không nêu tên thật của mình do tính chất nhạy cảm của chủ đề này, nói với Nikkei Asia. “Thật khó để tưởng tượng điều này có thể diễn ra như thế nào”.

Sự gia tăng nhanh chóng này là kết quả của việc Trung Quốc tăng cường nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng trong nước ở những lĩnh vực chưa nằm trong lệnh hạn chế xuất khẩu của Hoa Kỳ, cụ thể là các chất bán dẫn phức hợp như SiC (tập hợp nhiều con Chip thành một hệ điều hành trong một đơn vị) và các loại chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn quan trọng được sử dụng trong nhiều ứng dụng ở các nghành kỹ nghệ.

Tấm wafer silicon carbide là một ví dụ điển hình về cách Trung Quốc tận dụng các khoản trợ cấp do nhà nước hậu thuẫn để nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần và thách thức các công ty dẫn đầu ngành trong các linh kiện điện tử quan trọng. Vì hầu hết các thiết bị sản xuất cho các chất bán dẫn này nằm ngoài phạm vi kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ, nên Trung Quốc đã có thể đạt được những tiến bộ nhanh chóng, với ít nhất 688 tỷ nhân dân tệ (95 tỷ đô la) trong các cam kết tài trợ chip quốc gia kể từ năm 2014.

Một mối lo ngại cấp bách khác đối với ngành công nghiệp này là sự mở rộng của Trung Quốc về các CHIP bán dẫn “trưởng thành” — thường là công nghệ CHIP có kích thước 28 nanomet và có kỹ thuật cũ hơn, CHIP trưởng thành hiện được sử dụng trong mọi thứ đồ dùng, từ điện thoại và đồ gia dụng đến ô tô và thiết bị quốc phòng.

Theo ước tính của IDC, công suất chip trưởng thành của Trung Quốc sẽ chiếm khoảng 28% thị trường toàn cầu vào năm 2025 và hiệp hội ngành SEMI cho biết con số đó có thể tăng lên 39% vào năm 2027.

Dây chuyền sản xuất của một công ty bán dẫn ở tỉnh Giang Tô. Trung Quốc đang sản xuất ra nhiều chip hoàn thiện hơn bao giờ hết. © Reuters

Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của quốc gia này được công bố vào năm 2021, ngoài việc thúc đẩy SiC và gali nitride (GaN), còn bao gồm các động thái nâng cấp công nghệ chip và bộ nhớ đã phát triển của Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về tình trạng cung vượt cầu trên toàn cầu ở tất cả các phân khúc này.

Theo Charles Shi, nhà phân tích chip tại công ty quản lý tài sản Needham, ngành công nghiệp bán dẫn phải chuẩn bị cho cùng loại “cú sốc Trung Quốc” mà ngành công nghiệp năng lượng mặt trời đã trải qua .

“Chúng tôi đã thấy một số dấu hiệu ban đầu của cú sốc Trung Quốc”, Shi nói. “Khi Trung Quốc dần đưa các nhà máy vào hoạt động trong những năm tới, điều này có thể sẽ trở nên rõ ràng hơn và tạo ra cảm giác cấp bách hơn đối với các nhà hoạch định chính sách ở Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản, ba khu vực có thế mạnh lịch sử về chất bán dẫn tương tự, ô tô và công nghiệp, phụ thuộc vào các nút trưởng thành”.

Galen Zeng, nhà phân tích chất bán dẫn của IDC, đã cảnh báo về tình trạng cung vượt cầu.

Semiconductor Manufacturing International Corp. là biểu tượng cho sức cạnh tranh ngày càng tăng của Trung Quốc trong lĩnh vực chip trưởng thành. Theo đồng giám đốc điều hành Zhao Haijun, doanh thu của SMIC đạt mức kỷ lục hơn 8 tỷ đô la vào năm 2024, nhờ sự chuyển dịch nhanh chóng sang sản xuất chip trong nước.

SMIC vượt qua các công ty nước ngoài trong nghành sản xuất CHIP

Con số này cao gấp đôi so với con số năm 2018, trước khi cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc nổ ra.

Các Tiến Bộ Kỹ Thuật của SMIC từ 2015 đến năm 2024

Nhưng ngay cả SMIC cũng không tránh khỏi nỗi lo lớn của ngành: tình trạng dư thừa công suất.

Làm trầm trọng thêm tình hình là làn sóng các công ty điện tử và ô tô Trung Quốc ồ ạt tham gia vào trò chơi sản xuất chip. Gree Electric Appliances, Guangzhou Automobile Group, China FAW Group, Oppo, Meituan và ZTE đều đang nắm giữ cổ phần trong các nhà sản xuất chip trong nước mới nổi được chính quyền địa phương hậu thuẫn, bao gồm Ủy Ban Nhân Dân Trùng Khánh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Quảng Châu, Thanh Đảo và Ninh Ba.

Nhà sản xuất ô tô BYD đã xây dựng các nhà máy sản xuất chip riêng của mình dùng trong xe cộ và thiết bị điện tử tiêu dùng, và cũng tiếp quản các nhà máy của các công ty đã phá sản. Huawei Technologies, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương Thâm Quyến và các công ty khác, đứng sau các nhà sản xuất chip như PengXinWei, Swaysure Technology và SiEn (Thanh Đảo) Integrated Circuits, Nikkei Asia trước đó đã đưa tin .

Theo nhật báo WSJ

…

Theo nhật báo WSJ

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky rời Nhà Trắng vào thứ sáu. Ảnh: Chip Somodevilla/Getty Images

WASHINGTON—

Nhiệm vụ phức tạp là đàm phán một thỏa thuận nhằm chấm dứt chiến tranh Ukraine-Nga hiện đang phải đối mặt với một trở ngại khó khăn khác—mối quan hệ rạn nứt giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky .

Một cuộc họp nhằm thể hiện sự đoàn kết đã trở thành một cuộc đụng độ trước ống kính máy quay , với việc Zelensky lập luận rằng không thể tin tưởng Moscow sẽ tạo ra hòa bình, và Trump, cùng với Phó Tổng thống JD Vance , chỉ trích cách Zelensky xử lý cuộc chiến và không cảm ơn họ về viện trợ của Hoa Kỳ.

Đối với Zelensky, vụ nổ đã phá hỏng một cơ hội quan trọng để đảm bảo sự ủng hộ mạnh mẽ hơn cho quốc phòng lâu dài của Ukraine. Đối với Trump, đó là một thất bại tai hại cho mục tiêu của ông là tạo ra một thỏa thuận hòa bình giữa Kyiv và Moscow.

Nhưng cả hai nhà lãnh đạo đều có lợi ích trong việc cứu vãn mối quan hệ của họ hoặc ít nhất là che đậy những khác biệt.

Ukraine muốn một thỏa thuận trả lại phần lớn lãnh thổ bị chiếm đóng của đất nước và rút quân đội Nga khỏi chiến trường. Zelensky cũng muốn có các đảm bảo an ninh ngăn chặn Nga phát động một cuộc tấn công mới vào đất nước của ông, mà ngay cả chính ông cũng nói rằng sẽ hiệu quả nhất nếu chúng đến từ Hoa Kỳ

Việc Hoa Kỳ tiếp cận các mỏ khoáng sản và đất hiếm của Ukraine là yếu tố quan trọng trong thỏa thuận hòa bình mà Tổng thống Trump đang cố gắng thiết lập giữa Ukraine và Nga. Ảnh: Arsen Dzodzaiev/Shutterstock

…

Các nhà phân tích cho biết, bằng cách công khai khiển trách Zelensky, Trump và Vance có thể đang tìm cách làm cho nhà lãnh đạo Ukraine mềm dẻo, tương nhượng  hơn trong các cuộc đàm phán.

…

“Không ai thích điều này hơn Putin,” Alina Polyakova , chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu, cho biết. “Tôi mong đợi rằng người Nga sẽ hành động nhanh chóng ngay bây giờ, khi cảm xúc còn mới mẻ, để đạt được thỏa thuận đầu hàng của Ukraine.”

Trong những ngày gần đây, Trump dường như đang chuyển hướng theo hướng của Zelensky, sau khi các nhà lãnh đạo của Ba Lan, Pháp và Anh đến thăm Washington trong tuần này để biện hộ cho trường hợp của Ukraine. Trump đã ra hiệu cởi mở trong việc hỗ trợ lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu tại Ukraine, một bước đi mà Kyiv và các chính phủ châu Âu coi là rất quan trọng để đảm bảo Moscow không tái diễn chiến tranh, như đã làm sau các lệnh ngừng bắn trước đó.

Ông cũng đã rút lui khỏi việc chỉ trích Zelensky sau khi gọi ông là “nhà độc tài” vào đầu tháng 2. Thỏa thuận khoáng sản mà hai nhà lãnh đạo đang có kế hoạch ký kết vào thứ sáu được mô tả là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi – cho phép Trump nói rằng ông đã đàm phán trả lại khoản viện trợ khoảng 120 tỷ đô la của Hoa Kỳ cho Kyiv và trao cho Zelensky cam kết tiếp tục ủng hộ Hoa Kỳ.

Bản đồ khoáng sản của Ukraine

Bản đồ trên cho thấy phần lớn đất hiếm (màu xanh) đang nằm trong vùng Donets bị Nga chiếm đóng.

Trump không loại trừ khả năng có một cuộc gặp khác với Zelensky, nhưng cũng không rút lại lời chỉ trích gay gắt của mình đối với nhà lãnh đạo Ukraine. Ông ấy “chưa sẵn sàng cho hòa bình nếu có sự tham gia của Mỹ”, Trump nói trong một bài đăng trên mạng xã hội, nói rằng tổng thống Ukraine “đã không tôn trọng Hoa Kỳ trong Phòng Bầu dục được trân trọng của họ”.

Zelensky muốn quay trở lại Nhà Trắng vào thứ Sáu sau cuộc họp thảm họa tại Phòng Bầu dục nhưng đã bị từ chối, Trump sau đó nói với các phóng viên. Khi được hỏi Zelensky phải làm gì, Trump nói, “Ông ấy phải nói, ‘Tôi muốn tạo ra hòa bình.'”

Sau cuộc trao đổi kéo dài 10 phút, người Ukraine vào một phòng riêng trước bữa trưa theo kế hoạch. Trump, đang họp với các thành viên nội các và cố vấn của mình, nói rằng rõ ràng là không có lý do gì để tiếp tục chuyến thăm. Sau đó, Trump yêu cầu cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz và Ngoại trưởng Marco Rubio thông báo với phái đoàn Ukraine rằng đã đến lúc rời Nhà Trắng.

Zelensky sau đó đã hòa giải, đăng trên X : “Cảm ơn nước Mỹ, cảm ơn vì sự ủng hộ của các bạn, cảm ơn vì chuyến thăm này. Cảm ơn @POTUS, Quốc hội và người dân Mỹ.”

---

Ba’o Tieng Dan

28/02/2025

Trần Trung Đạo

Hôm nay, nếu phải trả lời câu hỏi ai là người châm ngòi nổ cho Thế chiến thứ Hai, gần như mọi người đều trả lời đó là Adolf Hitler. Chính ông ta đã phát động cuộc chiến tranh tàn phá nhất trong lịch sử nhân loại từ trước tới nay, bắt đầu với việc xâm lăng Ba Lan ngày 1 tháng 9 năm 1939.

Thế nhưng cũng câu hỏi đó nếu đặt ra vào ngày 31 tháng 8 năm 1939 hay ngay trong ngày 1 tháng 9 năm 1939 khi Hitler tung 1.5 triệu quân xâm lăng Ba Lan không cần tuyên chiến, người hỏi có thể sẽ nhận một câu trả lời khác, không phải Đức mà chính Ba Lan xâm lăng Đức, Đức chỉ phản công. Mở ngoặc, năm 1979, khi đánh Việt Nam, Đặng Tiểu Bình đưa ra khẩu hiệu “Chiến tranh đánh trả tự vệ trước Việt Nam” (对越自卫还击战 Đối Việt tự vệ hoàn kích chiến). Đánh Việt Nam chẳng qua là một cách tự vệ mà thôi.

Con người là một sinh vật dễ dàng bị vận dụng vì sự hiểu biết rất giới hạn và nhận thức của đa số được quy định bằng định kiến, bằng cảm tính vui buồn thương ghét. Nắm được yếu điểm đó, diễn văn của Hitler đọc trước Quốc hội Đức chiều ngày 1 tháng 9 năm 1939 chứa đầy tình thương, nhân đạo và tâm trạng của một lãnh đạo quốc gia buộc phải chọn chiến tranh để giải quyết xung đột về quyền lợi đất nước vì không còn một phương pháp nào khác để gìn giữ hòa bình.

Trong diễn văn đó, Hitler tố cáo Ba Lan xâm lăng Đức: “Đêm nay lần đầu tiên quân chính quy Ba Lan nổ súng vào lãnh thổ của chúng ta. Kể từ 5 giờ 45 sáng chúng ta đã bắn trả, và từ nay trở đi bom sẽ gặp bom. Ai đánh nhau bằng khí độc sẽ bị đánh bằng khí độc. Bất cứ ai đi ngược lại các quy tắc của chiến tranh nhân đạo chỉ có thể mong đợi rằng chúng ta cũng sẽ làm như vậy. Tôi sẽ tiếp tục cuộc đấu tranh này, bất kể chống lại ai, cho đến khi sự an toàn của Đế chế và các quyền của nó được bảo đảm”.

Hitler cũng động lòng trắc ẩn khi nghĩ đến các bà mẹ, phụ nữ và trẻ em Ba Lan phải hứng chịu đạn bom, nên cam kết: “Tôi sẽ không gây chiến với phụ nữ và trẻ em. Tôi đã ra lệnh cho lực lượng không quân của Đức chỉ hạn chế tấn công vào các mục tiêu quân sự”. (Address by Adolf Hitler – September 1, 1939, the Avalon Project at the Yale Law School)

Joseph Goebbels, người soạn phần lớn các diễn văn của Hitler, được xem như là một “thiên tài đen”, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, vì tâm địa ông ta vô cùng ác độc nhưng chỉ trong một thời gian ngắn đã nhuộm đen được nhận thức của đa số người dân Đức, từ giới lao động đến thành phần trí thức.

Trước khi đánh Ba Lan, đối với số đông quần chúng Đức ít học, bộ máy tuyên truyền dưới quyền Joseph Goebbels bịa ra lý do Ba Lan xâm lược Đức qua việc đài phát thanh Đức tại Gleiwitz bị Ba Lan tấn công. Biến cố này do mật vụ SS Đức nói tiếng Ba Lan dàn dựng.

Với thành phần có học, Joseph Goebbels thu phục họ bằng lý luận Đức cần một “không gian sinh tồn” (“living space”) nhất là hành lang Danzig sau khi bị siết cổ gần nghẹt thở bởi hiệp ước Versailles. Căn cứ vào thực tế bị Anh, Pháp và đồng minh của họ bao vây mọi ngả, cả hai lý luận đều rất thuyết phục. Đức đánh Ba Lan là đúng và Hitler giương cao ngọn cờ đế quốc Phổ một thời oanh liệt lần nữa cũng không sai.

Từ thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 20, chủ nghĩa dân tộc cực đoan là vỏ thép dày bao bọc cho nhiều chủ nghĩa khác, từ chủ nghĩa Cộng sản (Liên Xô, Trung Cộng, Việt Nam) đến Phát xít (Đức, Ý, Nhật, Áo) và cả Thực Dân (Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha…) dưới chiêu bài “khai hóa”.

Mở ngoặc, cho đến nay, 80 năm từ luồng sóng phi thực dân hóa thứ ba (third wave of decolonization), vẫn còn không ít người Việt tin Pháp đến Việt Nam với ý định tốt là để “khai hóa dân tộc Việt Nam” chứ không phải để biến dân tộc Việt Nam thành nô lệ. Những người Việt này xem cái cầu Paul Doumer (Long Biên) quan trọng hơn 13 cái đầu của các nhà cách mạng Việt Nam Quốc Dân Đảng lăn lóc trên bãi cỏ ở Yên Báy sáng ngày 17 tháng 6 năm 1930.

Để đo lường kết quả của chính sách tuyên truyền, ngày 20 tháng 8 năm 1939, mười ngày trước khi đánh Ba Lan, chính phủ Đức tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý để thăm dò lòng tin của dân chúng đối với Hitler. Kết quả, 38.279.514 cử tri Đức, 89.9%, tán thành rằng Quốc trưởng Hitler nắm giữ quyền lực lớn hơn bất kỳ nhà cai trị nào khác trong thời hiện đại. Chỉ dưới 10 phần trăm không đồng tình”. (The New York Times, 8/20/1939).

Theo đúng sách vở của Hitler, Putin cũng tiêm vào nhận thức người dân Nga (1) các đặc tính cực đoan của chủ nghĩa dân tộc, (2) nhu cầu một “không gian sinh tồn” của nước Nga, (3) sùng bái cá nhân trong Thời Đại Số (The Digital Age) và phương pháp cổ điển (4) tự đề cao mình bằng hạ thấp tư cách của đối phương.

Hình ảnh Stalin ẵm một em bé Nga biểu tượng cho sức mạnh và tương lai của Liên Xô không còn tác dụng. Biểu tượng cho sức mạnh ngày nay là hình ảnh người đàn ông mạnh khỏe, đầy nam tính. Do đó, thay vì dựng Putin thành một Stalin hay những “anh hùng xã hội chủ nghĩa” như chàng thợ mỏ Alexey Stakhanov thời Liên Xô chẳng hạn, các công ty quan hệ công chúng (PR) do Putin thuê mướn dựng ông ta thành một người đàn ông có sức thu hút không phải chỉ phụ nữ và cũng thích hợp với thị hiếu trẻ em. Nhan nhản các bích chương vẽ hình ảnh một Putin dũng sĩ, Putin đấu võ, Putin săn bắn, Putin đấu bò. Với một số người có học, đó là những hình ảnh nhảm nhí, vô duyên nhưng với nhiều trẻ em và phụ nữ đó là những hình ảnh của một lãnh đạo đáng tin. (Vladimir Putin’s Approach to Public Relations: A Comprehensive Overview, PR News Staff, September 19, 2024).

Hitler, dù sao, đã dành cả đời để đạt mục tiêu quyền lực, Putin chỉ là một kẻ cơ hội. Năm 1996 một Putin ít ai biết, lên Moscow để tham gia chính quyền của Boris Yeltsin. Vận dụng cơ hội bất ổn chính trị và khoảng trống lãnh đạo Nga trong nhiệm kỳ sau của Boris Yeltsin, chỉ ba năm, từ một người mới đặt chân vào sinh hoạt chính trị ở thủ đô Moscow, Vladimir Putin trở thành thủ tướng, quyền tổng thống rồi tổng thống.

Xâm lược Ukraine chẳng qua vì Putin thấy quá dễ dàng mặc dù không áp lực cấp bách nào buộc ông ta để phải đưa gần 200 ngàn quân tấn công một nước nhỏ đang phải đối phó với nhiều khó khăn. Ông cũng biết rằng một khi chiến tranh bùng nổ, máu người Ukraine và người Nga đổ trên đất Ukraine, mọi gắn bó lịch sử sẽ trở thành vô nghĩa.

Tất cả những gì Putin làm chỉ vì tham vọng quyền lực, danh vọng và lợi ích cá nhân. Với mức lương tổng thống tính theo dollar $140.000, Putin làm sao có thể dành dụm được một tài sản khổng lồ từ 100 tỉ dollar lên tới 200 tỉ dollar tùy theo cách tính của Forbes, một công ty uy tín thế giới về kinh tế, thương mại và đầu tư (As Biden Mulls Sanctions, Three Theories On How Putin Makes His Millions. Jan 27, 2022).

Bộ máy tuyên truyền của Putin nhuộm đen nhận thức của người dân Nga đến mức không ít trong số 143 triệu người Nga thật sự tin Ukraine là một quốc gia phát-xít, bản thân tổng thống Volodymyr Zelensky là một nhà độc tài và một ngày không xa sẽ tấn công Nga. Những lời tố cáo dối trá này không chỉ phát ra từ đội ngũ dư luận viên mà chính từ cửa miệng Putin.

Bộ máy tuyên truyền Nga đem nghề nghiệp đóng phim cười của TT Volodymyr Zelensky để mỉa mai nhưng quên rằng ông ta đã học đủ năm năm từ 1995 đến 2000 tại trường luật thuộc Viện Đại học Kinh tế quốc gia Kyiv (Kyiv National Economic University). TT Mỹ Ronald Reagan, cha đẻ của chiến lược “Hòa bình qua sức mạnh” đánh gục Liên Xô cũng từng là diễn viên điện ảnh và nhiều phim ông đóng là phim hài.

Dù sao, giống như Hitler, Putin đã đạt những mục tiêu y mong muốn. Năm 2023, 85% dân Nga ủng hộ Putin. Mức ủng hộ của dân Nga dành cho Putin chẳng những không giảm mà gia tăng theo đà cuộc chiến. Trong thời gian sáp nhập Crimea, 85.9% dân Nga ủng hộ Putin.

Theo Statista Research “Tháng Giêng 2025, gần chín trên mười phần trăm người Nga tán thành các hoạt động của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Mức độ phổ biến cao hơn 10 điểm phần trăm so với tháng 9 năm 2022, khi con số này giảm sau thông báo huy động một phần trong nước. Sau khi Nga xâm chiếm Ukraine vào cuối tháng 2 năm 2022, tỷ lệ tán thành đã tăng lên”. (Statista Research Department, Feb 24, 2025).

Cuối cùng, Putin một tội phạm chiến tranh đang bị phần lớn thế giới kết án, khinh rẻ, xa lánh và ngay cả tìm cách bắt nhờ các phương tiện tuyên truyền thâm độc trở thành kẻ chiến thắng.

Nhà sử học và nhà văn Anne Applebaum trong tác phẩm rất hay của bà Autocracy, Inc. đã nhận xét thế giới đang bị điều hành bởi một công ty quốc tế chuyên quyền. Công ty có chi nhánh ở khắp năm châu. Các thành viên trong công ty này chia sẻ nhau không phải các giá trị nhân quyền hay lý tưởng tự do, dân chủ mà là các phương tiện để đạt mục đích. Lãnh đạo các quốc gia chi nhánh có bổn phận bảo vệ và giúp đỡ các chi nhánh khác, trong trường hợp này là Nga. Ngay trong những ngày đầu cuộc chiến dù Nga chưa quá cần, Iran đã gởi võ khí sang giúp Nga, Trung Cộng và Bắc Hàn đều công khai ủng hộ Putin. Lãnh đạo độc tài các nước nhỏ ở Châu Phi cũng ủng hộ Putin.

Điều đó cho thấy bên cạnh một tầng lớp độc tài cai trị thế giới cũng đang tồn tại một thế giới của những người chịu đựng. Họ là người Duy Ngô Nhĩ (Uyghurs), Tây Tạng, Nội Mông ở Trung Cộng, người Rohingya ở Miến Điện, những người không có các quyền tự do căn bản ở Việt Nam, các dân tộc đang chịu đựng dưới ách độc tài ở Trung Á, ở nhiều nước Phi Châu.

Phần đông nhân loại, nhất là người Việt, ủng hộ Ukraine không phải vì thương yêu gì Zelensky và cũng không hẳn vì căm ghét Putin. Họ chỉ là hai con người nếu không muốn nói là xa lạ. Người Việt ủng hộ Ukraine vì lý do lương tâm, đạo đức, tình con người và vì lịch sử của hai dân tộc có nhiều nét giống nhau.

Chỉ bốn năm sau khi tuyên bố độc lập, Cộng Hòa Ukraine non trẻ bị Hồng quân Nga tấn công và bị cưỡng bách trở thành một trong những “Cộng hòa Xã Hội Chủ Nghĩa” đầu tiên của Liên Bang Xô Viết. Suốt 69 năm dân tộc Ukraine trở thành thí điểm cho chủ nghĩa xã hội không tưởng của Stalin. Việt Nam còn dài hơn, 71 năm chịu đựng dưới ách độc tài Cộng sản nhưng vẫn chưa biết chính xác ngày nào chiếc cùm sắt độc tài chuyên chính của Stalin để lại sẽ được tháo ra.

Trong hai năm 1932 và 1933, 3.9 triệu người Ukraine đã chết đói vì chính sách kinh tế dã man của Stalin. Trong tận cùng của sự chịu đựng, người dân đứng lên chống đối và kết quả hơn 50 ngàn người Ukraine bị đày đến vùng Siberia và đa số đã chết [tại] vùng đất giá băng giá đó.

Tương tự, gần hai triệu người Việt đã chết trong nạn đói Ất Dậu 1945. Tháng Chạp năm 1944, trong lúc bầy ngựa chiến của phát-xít Nhật vẫn đầy đủ lúa thóc để ăn, gần hai triệu người Việt, đa số từ miền Bắc, đã chết đói. Nhiều làng chết nhanh đến nỗi không kịp chôn, nhiều người chết không có một tấm ván làm hòm, chết không có một manh chiếu quấn quanh người. Những con người bất hạnh của hai dân tộc bất hạnh không sinh giống nhau nhưng đã chết giống nhau.

Ngày 22 tháng 6 năm 1941, khi Hitler tấn công Liên Xô, Ukraine là nước nằm trên trục tiến quân trong cuộc hành quân “Operation Barbarossa”. Thủ đô Kiev bị Đức chiếm ngày 19 tháng 9 năm 1941. Hitler tuyên bố, “Trận Kiev là trận lớn nhất trong lịch sử thế giới” nhưng chiến thắng của Hitler đã để lại một Kiev hoang tàn và Ukraine đổ nát vô cùng khủng khiếp.

Trước chiến tranh, Ukraine có 41.7 triệu dân và sau chiến tranh chỉ 27.4 triệu người còn sống sót. Hơn 7 triệu quân người Ukraine đã đóng góp phần lớn máu xương để đánh bại Hitler. Ngay cả anh lính Alex Berest cắm ngọn cờ chiến thắng trên tòa nhà Quốc hội Đức cũng là người Ukraine. Trong mỗi biến cố lớn ở Liên Xô và Châu Âu, không phải vài ngàn, vài trăm ngàn mà nhiều triệu người Ukraine phải chết. Con đường dân tộc Ukraine đang đi đã được lót bằng bao nhiêu hy sinh và chịu đựng.

Việt Nam cũng tang thương như thế. Theo Encyclopædia Britannica, “mãi đến năm 1995, Việt Nam mới công bố ước tính chính thức về số người chết trong chiến tranh: khoảng hai triệu thường dân của cả hai bên và khoảng 1,1 triệu chiến binh Bắc Việt và Việt Cộng. Quân đội Hoa Kỳ ước tính có khoảng 200.000 đến 250.000 binh sĩ miền Nam Việt Nam đã chết trong cuộc chiến”.

Hai dân tộc quả thật đáng thương.

Putin và cả Zelensky đều sẽ qua nhanh trong vài năm nữa nhưng giống như Việt Nam, dân tộc Ukraine hôm nay và con cháu họ mai sau xứng đáng được sống trong thanh bình, tự do, dân chủ.

Ba’o Tieng Dan

Trần Trung Đạo

28-2-2025

Tôi đọc Huy Đức trước đó khá lâu qua Internet nhưng chỉ biết anh khoảng 2012. Qua trung gian một người em ở Pittsburgh, hai anh em chúng tôi gặp nhau. Hôm đó tôi đi đón Huy Đức về nhà nghỉ ngơi, sau đó sẽ đưa anh vào một căn phòng ở Harvard. Huy Đức sẽ ở đó một thời gian khá dài để tu nghiệp theo học bổng báo chí của Nieman Foundation.

Vợ tôi gọi về nhắc tôi hỏi Huy Đức cần gì khi dọn vào chỗ ở mới. Ý của vợ tôi là chén bát, nồi niêu, xoong chảo v.v… Huy Đức bảo, chưa cần gì, chỉ cần đôi giày vì đôi giày đang mang bị rách. Trời Boston dù mùa nào ban đêm cũng se lạnh và ẩm ướt. Tôi đưa Huy Đức sang tiệm Burlington bán đồ rẻ bên kia đường mua đôi giày mới. Tôi có ý định mua tặng Huy Đức đôi giày đó nhưng anh nhất định muốn trả tiền.

Buổi chiều tôi đưa Huy Đức vào Harvard. Trên đường đi, Huy Đức tiết lộ anh sắp ra một tác phẩm dạng bút ký những chặng đường mà anh và đất nước đã trải qua. Tôi hỏi tựa là gì, Huy Đức đáp là “Bên Thắng Cuộc”. Huy Đức hỏi tôi nghĩ sao về cái tựa, tôi trả lời là không thích lắm. Tựa chỉ có ba chữ và nếu đọc lên sẽ cảm thấy khá hụt hẫng, thiếu một điều gì đó.

Tôi đọc cho Huy Đức hàng loạt tựa sách của các tác giả Mỹ nổi tiếng. Họ cũng có tựa sách ngắn nhưng luôn kèm theo sau một tiểu đề giải thích khá dài. Tôi biết Huy Đức khó mà đổi ý nên đề nghị sau tựa Bên Thắng Cuộc cần có một tiểu tựa để gợi ý cho người đọc. Tôi không biết Huy Đức có để ý điều tôi nói hay không vì chúng tôi không thân nhau lắm nhưng sau này tác phẩm Bên Thắng Cuộc có hai cuốn, tập 1- Giải Phóng và tập 2- Quyền Bính, thích hợp hơn Bên Thắng Cuộc 1 và 2.

Tôi không thích tựa “Bên Thắng Cuộc” một phần vì quan điểm chính trị. Nếu có “bên thắng cuộc” phải có “bên thua cuộc”, trong trường hợp này là miền Nam. Trước 2012 chưa có danh từ “bên thua cuộc” vì lúc đó chưa có tác phẩm Bên Thắng Cuộc. Từ khi tác phẩm của Huy Đức ra đời, nhiều tác giả gốc miền Nam tự nhận mình thuộc “Bên Thua Cuộc” một cách dễ dãi.

Điều đó không đúng. Các em học sinh trường tiểu học Cai Lậy, Định Tường, không thua cuộc. Các em chết vì Cộng sản pháo kích ngay trong lúc tan trường. Các em chỉ là nạn nhân của chủ nghĩa Cộng sản độc tài toàn trị.

Cuộc chiến Việt Nam không phải là cuộc chạy đua kẻ trước người sau mà là canh bạc của đảng Cộng sản. Không ai đánh cuộc với đảng cả. Đảng không cần biết ai đang chịu đựng phía bên kia. Từ 1930, đảng Cộng sản có một mục đích duy nhất là nhuộm đỏ Việt Nam. Có tổng tuyển cử đảng sẽ thắng bằng tuyên truyền, không có tổng tuyển cử đảng sẵn sàng “đốt cháy cả dãy Trường Sơn” để đạt mục đích đưa cả nước Việt Nam lên “thiên đường xã hội chủ nghĩa”.

Cách nhà tôi vài trăm mét là một ngã năm. Góc phố nhộn nhịp nhưng cũng thường xảy tai nạn. Mỗi khi dừng xe ở đèn đỏ, tôi tự mỉm cười nghĩ đến vị trí của mình trong giới sáng tác. Tôi quen biết nhiều nhưng cũng sinh ra nhiều chuyện. Nhà văn, nhà thơ nào ghé Boston tôi cũng biết và nhiều trong số họ đến thăm xã giao. Ngày đó, nhà tôi giống như một ngôi chùa, ai tới tôi cũng tiếp. Khi có một nhà thơ miền Bắc ghé thăm, tôi thường mời một nhà thơ miền Nam đến để họ kể chuyện ngày xưa.

Huy Đức rất cởi mở và phóng khoáng. Bạn bè từ khắp nơi, dù quen trước hay quen sau đều được anh đối xử giống nhau. Chụp hình, hứa hẹn, cụng ly, kể chuyện cười, lái chiếc ghe máy của anh Đoàn Đông dọc bờ hồ Weymouth, buổi tối ngồi quanh bếp lửa hồng. Gặp nhau lần đầu nhưng bịn rịn như gặp nhau lần cuối. Anh không đóng kịch vì sau đó khá lâu có lần nói chuyện qua phone anh vẫn nhớ và hỏi thăm từng người quen cũ.

Trong phòng khách nơi Huy Đức sống ở Harvard có một chiếc tủ sách khá cao. Trên mặt tủ anh đặt một bức ảnh nhỏ trang nghiêm như một bàn thờ. Hỏi ra mới biết cụ bà trong ảnh là mẹ Huy Đức. Anh chia sẻ “Đến đâu em cũng mang mẹ theo”. Bức ảnh với anh là kỷ vật thiêng liêng.

Chuyện Huy Đức về lại Việt Nam hay ở lại Mỹ thỉnh thoảng cũng được bạn bè đem ra bàn. Nếu anh muốn ở lại Mỹ có lẽ không quá khó, nhưng Huy Đức dứt khoát về. Anh là một phần không thể tách rời của quê hương Việt Nam. Rồi Huy Đức về. Chúng tôi không liên lạc với nhau nhiều từ đó.

Huy Đức viết: “Lịch sử cần được biết như nó đã từng xảy ra và sự thật là một con đường đòi hỏi chúng ta không bao giờ bỏ cuộc.” Anh không bỏ cuộc. Cách nào đó anh vẫn đi trên con đường sự thật.

Nghe tin anh bị bắt và hôm qua bị kết án, tôi không ngạc nhiên. Biết đâu bản án sẽ làm anh cảm thấy nhẹ lòng hơn. Không ai muốn ở tù, nhưng nếu có thì xem đó là một chỗ dừng chân trong hành trình dài của một người Việt Nam yêu nước dấn thân.

Cám ơn Huy Đức.