Van Pham is with Phạm Đình Trọng
Mạng xã hội Trump sắp ra đời… So what?
TRẦN TỊNH
Hôm thứ Hai, ngày 22-3-2021, cựu Tổng thống Donald Trump loan bố ông sẽ thành lập một mạng xã hội mới. Cố vấn của ông Trump là ông Jason Miller nói rằng việc này sẽ định dạng lại cuộc chơi về mạng xã hội.
Quyết định này được đưa ra đầu tiên qua kênh truyền hình Fox News, vốn đã và đang là cái loa của ông Trump. Hai phương tiện mạng xã hội mà ông Trump dùng vô cùng có hiệu quả trong suốt cả chục năm qua là Facebook và Twitter đã cấm cửa ông sau vụ bạo loạn 6-1-2021, trong đó ông được cho là đóng vai trò kích động bạo lực.
Ngoài ra ông Trump còn được cho là đầu dây mối nhợ của nhiều loại tin vịt, từ gian lận bầu cử cho đến thuốc sốt rét trị Covid-19.
Mới nghe thì thấy có lý, ông Trump sẵn tiền, với hàng chục triệu người ái mộ. Thêm một chọn lựa theo kiểu thị trường tự do. Quá hay đi chứ. Thậm chí có ông kia, ở trong nước, tín đồ của ông Trump, đã viết ngay một bài lê thê đánh giá tính khả thi tuyệt vời của dự án.
Nhưng câu chuyện không đơn giản. Đầu tiên thử phân tích xem nếu có thêm một platform riêng của ông Trump thì đó có phải là điều hay cho việc đón nhận thông tin, ý tưởng, chính kiến trong xã hội không?
Một chuyện ngược đời trong thời đại ngày nay là mạng xã hội tưởng chừng giúp mọi người nối kết lại với nhau nhưng hóa ra lại chia rẽ họ thêm. Cần biết rằng, các công ty mạng xã hội kiếm tiền qua quảng cáo (đừng ngộ nhận rằng mạng xã hội Facebook hay Twitter có mục đích đấu tranh cho tự do ngôn luận và dân chủ nhân quyền), và để kiếm tiền, họ sẽ viết chương trình (giải thuật) làm sao cho người dùng thấy cái gì mà họ thích, cùng quan điểm với họ.
Kết quả là tạo nên những cái gọi là phòng đồng vọng (echo chamber), nơi chỉ có những người cùng sở thích với nhau, tung hô và vuốt ve nhau.
Phòng đồng vọng của mạng xã hội còn đưa đến một điều nguy hại nữa là người ta không phân biệt được giữa tin tức và quan điểm.
Cứ quan điểm nào trái niềm tin của mình thì gọi nó là “tin giả” (fake news) mà thực ra đó là quan điểm chứ không phải tin tức.
Tin tức là điều xảy ra. Nó là fact. Trong khi đó, người ta cứ nhầm lẫn rằng điều-xảy-ra là quan điểm, và từ đó không tin rằng nó có thật, như chuyện nhiều người Việt nghe ông Trump nói Covid là giả, do truyền thông bày ra, nói quá lên để hại ông Trump.
Trái với Facebook hay Twitter, các mạng Parler hoặc Gab mới ra đời sau này lại có khách hàng hầu như chỉ gồm các nhóm cực hữu, tạo thành những phòng đồng vọng khép kín hơn. Mạng xã hội của ông Trump nếu có cũng sẽ giống như thế.
Khả năng những người trung lập hay cấp tiến kéo qua mạng của Trump…gì gì đó là rất thấp.
Ngay như hai mạng Parler và Gab cũng không có khách hàng này. Mà nói gì cho xa. Kể cả tín đồ ông Trump cũng vẫn còn ở lại Facebook, Twitter rất nhiều sau khi ông ta bị cấm, dù họ từng tuyên bố là sẽ bỏ đi để qua Parler hoặc Gab. Ấy là mới chỉ nói tín đồ người Việt.
Theo tác giả Larry Magid, cây bút chuyên về các đại công ty kỹ thuật vùng Silicon Valley, California, thì để thúc đẩy Trump… Gì đó, có khả năng ông Trump sẽ có các cách thức cổ điển như quảng cáo thương mại để kiếm tiền, kêu gọi quyên góp…, thậm chí có thể bắt trả tiền mới được dùng (subscribe).
Ông Magid viết như vậy vì căn cứ vào “lý lịch” của ông Trump như là một con buôn vẫn thường tính toán “Lời – Lỗ” từ trước đến nay.
Magid cũng cho rằng các doanh nghiệp, từ đại công ty đến công ty bình thường, cũng sẽ không quảng cáo bên đó làm gì với một nhóm thị trường hạn hẹp. Điều quan trọng nhất đối với mạng Trump… Gì đó là yếu tố kỹ thuật. Theo ông Magid, tình hình hiện nay đối với mạng xã hội không phải như khi Facebook mới ra đời mà phức tạp hơn nhiều, đòi hỏi phải có nhiều chuyên gia rất giỏi. Cần biết, việc dựng lên một platform không đơn giản như việc viết một ứng dụng (app). Dĩ nhiên, khi có nhiều tiền, người ta có thể làm gần như được tất cả.
Vấn đề đáng nói hơn hết là “ý nghĩa xã hội” của “mạng xã hội Trump” là gì. Nếu chỉ là chỗ để trút giận vào “dân chủ thổ tả” hoặc chỉ để bày tỏ sự “trung thành” với ông Trump rồi chuyện tiếp theo là gì?
Với những người Việt “cuồng Trump” trong nước, liệu chạy theo “mạng ông Trump” có thể giúp họ dùng cái mạng này để thay đổi được diện mạo bức tranh dân chủ và lật đổ được chế độ cộng sản Việt Nam được chăng?
Cuối cùng, cũng cần nói thêm, sở dĩ Twitter và Facebook thu hút người sử dụng vì đó là những nền tảng mở với sự tham gia của mọi tầng lớp và thành phần, từ “dân chủ thổ tả” đến những người cực đoan cánh hữu, từ dân quèn đến chính trị gia.
Liệu mạng ông Trump có mở ra cho những người chống đối ông tham gia không, hay đó chỉ là một sân khấu giới hạn cho fan cuồng của ông với ông là diễn giả duy nhất ở đó?
Mạng Trump, nếu ra đời, and then… so what?