LONDON, ngày 24 tháng 5 (Reuters) – Giám đốc một viện khoa học hàng đầu của Nga, bị bắt vì nghi ngờ phản bội cùng với hai chuyên gia công nghệ tên lửa siêu thanh khác, bị buộc tội tiết lộ bí mật cho Trung Quốc, hai người quen thuộc với vụ án nói với Reuters.

Các nguồn tin cho biết Alexander Shiplyuk, người đứng đầu Viện Cơ học lý thuyết và ứng dụng Khristianovich (ITAM) của Siberia, bị nghi ngờ chuyển giao tài liệu mật tại một hội nghị khoa học ở Trung Quốc năm 2017.

Nhà Khoa Học 56 tuổi khẳng định mình vô tội và khẳng định thông tin được đề cập không được phân loại và được cung cấp miễn phí trên mạng, theo những người mà Reuters đã chọn không nêu danh tính để bảo vệ an ninh của họ.

“Anh ấy tin chắc rằng thông tin đó không phải là bí mật và bản thân anh ấy vô tội,” một người trong số họ nói.

Bản chất của các cáo buộc chống lại giám đốc ITAM, người đã bị bắt vào tháng 8 năm ngoái, chưa được báo cáo trước đó. Mối liên hệ với Trung Quốc sẽ khiến Shiplyuk trở thành người mới nhất trong chuỗi các nhà khoa học Nga bị bắt trong những năm gần đây vì cáo buộc tiết lộ bí mật cho Bắc Kinh.

Khi được hỏi về các cáo buộc mà các chuyên gia ITAM phải đối mặt cũng như về các vụ phản quốc trước đây có liên quan đến Trung Quốc, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết các cơ quan an ninh đang theo dõi các trường hợp có thể liên quan đến “sự phản bội tổ quốc”.

“Đây là công việc rất quan trọng,” ông nói thêm. “Nó đang diễn ra liên tục và khó có thể nói ở đây về bất kỳ loại xu hướng nào.”

Dịch vụ bảo mật FSB đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc, khi được hỏi về những cáo buộc rằng Bắc Kinh đã nhắm mục tiêu các nhà khoa học Nga để có được nghiên cứu nhạy cảm, cho biết quan hệ Trung-Nga dựa trên “không liên kết, không đối đầu và không nhắm mục tiêu của bên thứ ba”.

“Điều này về cơ bản khác với những gì một số liên minh quân sự và tình báo đã ghép lại với nhau dựa trên tâm lý Chiến tranh Lạnh của họ,” nó nói thêm.

Tổng thống Vladimir Putin đã nhiều lần nói rằng Nga dẫn đầu thế giới về tên lửa siêu thanh, loại vũ khí tiên tiến có khả năng mang trọng tải với tốc độ gấp 10 lần tốc độ âm thanh để xuyên thủng hệ thống phòng không.

Các trường hợp ITAM, cũng như các vụ bắt giữ trước đó vì tội phản quốc, cho thấy Moscow cảnh giác về việc mất bất kỳ lợi thế công nghệ nào, kể cả đối với Trung Quốc, một đồng minh mà Moscow ngày càng tin cậy để được hỗ trợ chính trị và thương mại kể từ khi phát động cuộc xâm lược Ukraine 15 tháng trước.

Năm ngoái, chuyên gia laser Dmitry Kolker bị bắt ở Siberia với tội danh phản quốc nhưng qua đời hai ngày sau đó vì bệnh ung thư. Luật sư Alexander Fedulov của ông nói với Reuters tuần trước rằng Kolker bị buộc tội chuyển bí mật cho Trung Quốc, một cáo buộc mà gia đình nhà khoa học bác bỏ.

Alexander Lukanin, một nhà khoa học đến từ thành phố Tomsk của Siberia, đã bị bắt vào năm 2020 vì nghi ngờ chuyển bí mật công nghệ cho Bắc Kinh, hãng thông tấn nhà nước Nga TASS đưa tin vào thời điểm đó. Năm ngoái, anh ta bị kết án bảy năm rưỡi tù giam.

Valery Mitko, một nhà khoa học đứng đầu Viện Hàn lâm Khoa học Bắc Cực ở St. Petersburg, cũng bị buộc tội chuyển bí mật vào năm 2020 cho Trung Quốc, nơi ông thường xuyên đến để giảng bài, TASS cho biết vào thời điểm đó. Ông qua đời hai năm sau đó ở tuổi 81 trong khi bị quản thúc tại gia.

‘CÁC TỘI CÁO RẤT NGHIÊM TRỌNG’

Trong bối cảnh chiến tranh ở Ukraine, Quốc hội Nga tháng trước đã bỏ phiếu tăng hình phạt tối đa cho tội phản quốc lên tù chung thân từ 20 năm. Hôm thứ Ba, người đứng đầu ủy ban an ninh của hạ viện Nga đã ủng hộ dự thảo luật siết chặt việc tiếp cận bí mật nhà nước, cho biết 48 người Nga đã bị kết tội phản quốc từ năm 2017 đến năm 2022.

Các vụ án mà Shiplyuk và hai đồng nghiệp ITAM của anh ta – Anatoly Maslov và Valery Zvegintsev – phải đối mặt – là tuyệt mật và sẽ được xét xử kín. Một phiên điều trần về trường hợp của Maslov, người đầu tiên trong số ba người bị bắt vào tháng 6 năm ngoái, sẽ diễn ra tại St Petersburg vào thứ Tư.

Zvegintsev đã bị giam giữ vào tháng trước. Các cuộc điều tra về ba nhà khoa học đã gây chú ý trên toàn thế giới vào tuần trước khi các đồng nghiệp của họ tại ITAM ký một bức thư ngỏ ủng hộ họ, phàn nàn rằng các nhà khoa học không thể thực hiện công việc của họ nếu họ có nguy cơ bị bắt vì viết bài hoặc thuyết trình tại các hội nghị quốc tế .

Bức thư bác bỏ ý kiến ​​cho rằng ba người có thể đã tiết lộ bí mật, nói rằng tất cả các tài liệu mà họ xuất bản hoặc trình bày đã được kiểm tra nghiêm ngặt để đảm bảo chúng không bị phân loại.

Người phát ngôn Điện Kremlin Peskov, khi được các phóng viên hỏi vào tuần trước về bức thư ngỏ, cho biết: “Chúng tôi thực sự đã thấy lời kêu gọi này, nhưng các cơ quan đặc biệt của Nga đang giải quyết vấn đề này. Họ đang làm công việc của mình. Đây là những lời buộc tội rất nghiêm trọng.”

ITAM, đặt tại khuôn viên khoa học Academgorodok gần thành phố Novosibirsk, cho biết trên trang web của mình rằng nó được đăng ký là một phần của tổ hợp công nghiệp-quân sự của Nga.

Tòa nhà chính của Technopark của Novosibirsk Akademgorodok, nơi tham gia phát triển và tạo ra các sản phẩm thí điểm trong các lĩnh vực công nghệ cao: công nghệ thông tin, y sinh, điện tử và chế tạo dụng cụ.

Theo một tài liệu trực tuyến năm 2020 phác thảo công việc của viện, viện đã có các mối liên kết quốc tế rộng rãi bao gồm các mối liên hệ với các công ty, trường đại học và trung tâm nghiên cứu trên khắp thế giới.

Trong số các tổ chức được liệt kê có Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Khí động lực học Trung Quốc (CARDC), trang web của họ có một số bài đăng ca ngợi những đột phá thử nghiệm liên quan đến máy bay chiến đấu và tên lửa siêu thanh.

Trang CARDC nêu tên giám đốc trung tâm là Wang Xunnian.

Theo hai trang web chính thức của chính quyền địa phương Trung Quốc, Wang là một thiếu tướng trong Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).

Đường hầm thí nghiệm khí động lực học ứng dụng cho vật thể bay siêu bội thanh của CARDC

Một đánh giá của Reuters về các bài báo học thuật Trung Quốc công khai cho thấy các nhà nghiên cứu của trung tâm (ITAM Nga) trong những năm gần đây đã đồng tác giả hàng chục bài báo với các đồng nghiệp làm việc trong các viện do PLA trực tiếp điều hành.

‘SỐC VÀ KINH HOÀNG’

Reuters đã phỏng vấn hai nhà khoa học Mỹ, một người biết Maslov và người kia Shiplyuk. Họ nói rằng người Nga là những học giả trung thực, mặc dù lĩnh vực nghiên cứu của họ rất nhạy cảm vì các ứng dụng quân sự của nó.

Stuart Laurence, giáo sư kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Maryland, cho biết ông đã gặp Shiplyuk hai lần, bao gồm tại một hội nghị ở Tours, Pháp vào năm 2012, nơi nhà khoa học Nga trình bày một bài báo với Maslov.

Laurence, người trao đổi email lần cuối với Shiplyuk vào tháng 1 năm 2021, cho biết: “Tôi đã bị sốc và kinh hoàng khi thấy anh ấy bị bắt. “Anh ấy rất được kính trọng trong lĩnh vực của mình.”

George Nacouzi, kỹ sư hàng không vũ trụ cao cấp tại RAND Corp, cho biết Trung Quốc “đã bắt kịp” Mỹ và Nga trong vài năm qua về công nghệ siêu thanh.

Ông nhấn mạnh rằng ba người Nga bị bắt chỉ tham gia vào một phần của công việc cần thiết để chế tạo tên lửa siêu thanh, một quy trình bao gồm việc tích hợp các cảm biến, hệ thống định vị và động cơ đẩy.

“Đó là một con đường dài. Chỉ thực hiện nghiên cứu cơ bản không mang lại cho bạn một tên lửa”, Nacouzi nói.