Đăng ngày: 15/05/2023
Paetongtarn Shinawatra, lãnh đạo đảng Pheu Thai cùng chồng và con tại Bangkok, Thái Lan, ngày 14/05/2023. AP – Wason Wanichakorn
Trong cuộc bầu cử Quốc Hội ngày 14/05, hai đảng đối lập chính tại Thái Lan Move Forwward và Pheu Thái đã giành thắng lợi áp đảo mở đường cho một liên minh dân chủ thay thế chính phủ của thủ tướng Prayout Chan-o-Cha do giới quân sự hậu thuẫn cầm quyền từ gần 10 năm nay.
RFI giới thiệu vài nét chân dung lãnh đạo hai đảng đối lập đang làm thay đổi căn bản diện mạo chính trường Thái Lan.
Theo kết quả kiểm phiếu sơ bộ, đảng Move Forward của ông Pita Limjaroenrat về đầu giành được 14 triệu phiếu bầu, trở thành lực lượng chính trị chính của đất nước, đứng trên đảng Pheu Thai của bà Paetongtarn Shinawatra thu được 10,8 triệu phiếu. Trong khi đó, đảng Quốc Gia Thái Thống Nhất của thủ tướng mãn nhiệm Chan-o-Cha chỉ dành được 4,6 triệu phiếu.
Có một điểm chung của lãnh đạo hai đảng đối lập đang nổi lên này là họ còn trẻ, mới bước chân vào làm chính trị, có sức thu hút lớn và có niềm tin vào dân chủ và nhất là cả hai đảng chính trị của họ đều đã phải hứng chịu sự vùi dập của chính quyền quân sự. Chiến thắng của họ đánh dấu sự trở lại của dân chủ ở Thái Lan và ít nhiều mang hương vị phục thù.
Move Forward là một tổ chức chính trị non trẻ hậu thân của Future Forward một đảng xu hướng tiến bộ nổi nên trong cuộc tuyển cử 2019 nhưng khoogn được bao lâu sau đó đã bị giải tán. Cuộc bầu cử lập pháp ngày Chủ Nhật này là cuộc bầu cử đầu tiên từ sau làn sóng biểu tình đòi dân chủ hồi năm 2020 đòi cải cách sâu rộng xã hội và thậm chí cả nền quân chủ, một chủ đề cấm kỵ và rất nhạy cảm ở Vương Quốc Thái Lan. Phong trào khi đó đã bị chính quyền dùng công cụ tư pháp trấn áp.
Trong chiến dịch vận động tranh cử vừa qua, không mấy ai nghĩ rằng Pita Limjaroenrat có thể trở thành ứng viên cho chức thủ tướng Thái Lan. Người ta chỉ nhìn thấy ở ông con người trẻ tuổi, can đảm dám thách thức giới quân sự đầy quyền lực ở đất nước này. Thế nhưng, doanh nhân 42 tuổi này đã khẳng định mình bằng sức hấp dẫn đông đảo giới trẻ, đang mong đợi một sự thay đổi sau 9 năm các quyền tự do dân chủ bị bóp nghẹt dưới chính quyền của thủ tướng Prayut Chan-O-Cha (69 tuổi) do quân đội hậu thuẫn.
Được học hành ở New Zealand và Mỹ, Pita Limjaroenrat là người được giới trẻ hâm mộ, đôi khi đến mức cuồng nhiệt như đối với một ngôi sao ca nhạc.
Sau khi tốt nghiệp đại học Harvard, Pita khởi nghiệp kinh doanh tại Mỹ, nhưng ông đã đột ngột phải trở về nước khi 25 tuổi để tiếp quản công việc kinh doanh của gia đình vì cha qua đời. Ông quản lý công ty vận tải và giao đồ ăn Grab bằng ứng dụng công nghệ số tại Thái Lan. Năm 2012, ông kết hôn với nữ diễn viên truyền hình Thái sau đó đã ly hôn năm 2019. Họ có với nhau một con gái, 7 tuổi. Cô con gái duy nhất của ông đóng một vai trò quan trọng trong chiến dịch vận động tranh cử vừa qua. Cô bé thường được đi theo cha và lên sân khấu sau các bài diễn văn của cha, tạo một hiệu ứng cuồng nhiệt của người ủng hộ. Trên mạng xã hội được cả triệu người theo dõi, Pita thường xuyên chia sẻ nhưng hình ảnh cùng với con gái trong cuộc sống hàng ngày.
Được đánh giá là cấp tiến, Move Forward của Pita là đảng duy nhất chủ trương phản đối điều luật 112 về tội khi quân, được đánh giá là hà khắc bậc nhất trên thế giới. Tôi phạm thượng khi quân là vấn đề gây nhiều tranh cãi và cực kỳ nhạy cảm, từ lâu nay vẫn được cho là vùng cấm không được phép động tới trong nền chính trị của Thái Lan. Thế nhưng ông Pita cho đến ngày hôm qua vẫn khẳng định với báo chí rằng : « Dù thế nào, chúng tôi cũng sẽ làm áp lực để cải các điều luật của Hoàng gia về tội khi quân ».
Giới phân tích đều cho rằng, chi dù giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử Hạ Viện, không có gì cho thấy con đường đưa ông đến vị trí thủ tướng là đơn giản. Việc trước mắt là ông phải tập hợp được một liên minh đủ để có thể lấn át được số phiếu bầu của số thượng nghị sĩ do quân đội chỉ định, cũng sẽ tham gia cùng các dân biểu mới vào việc bầu chọn tân thủ tướng Thái Lan. Theo tính toán số học phe ủng hộ quân đội chỉ cần 176 ghế ở Quốc Hội mới là có thể bầu thủ tướng của họ. Liên minh đầu tiên của Move Foward sẽ là với đảng Pheu Thai về thứ 2.
Đảng Pheu Thái sau cuộc bầu cử hôm qua, được xác định là lực lượng chính trị lớn thứ 2 tại Thái Lan. Hai đảng đối lập vừa giành chiến thắng có đồng quan điểm về tình trạng suy yếu kinh tế của đất nước đòi hỏi phải có những cải cách mạnh mẽ, nhưng lại bất đồng với nhau về nhiều vấn đề xã hội, trong đó có điều luật về tội khi quân.
Pheu Thai dưới sự lãnh đạo của Paetongtarn Shinawatra, con gái của cựu thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra đang sống lưu vong, sau khi bị đảo chính quân sự lật đổ hồi năm 2006.
Cử tri Thái Lan trong chiến dịch tranh cử vừa qua chắc hẳn chưa quên hình ảnh gây ấn tượng mạnh về bà Paetongtarn Shinawatra, một phụ nữ 36 tuổi có nụ cười rạng rỡ, bụng mang dạ chửa đến sát ngày sinh nở vẫn xuất hiện trên các diễn đàn vận động tranh cử của đảng Pheu Thai. Chỉ vài ngày sau sinh đưa con thứ hai, bà đã trở lại ngay với các diễn đàn mít tinh phủ kín màu đỏ, tất cả với tham vọng đưa gia tộc Shinawatra giàu có, nổi tiếng trở lại chính trường Thái, một lần nữa thách thức giới quân sự bằng lá phiếu cử tri. Bà mẹ trẻ Paetongtarn Shinawatra, kêu gọi người ủng hộ : « Cùng nhau chúng ta sẽ đem lại dân chủ, thịnh vượng đã bị mất từ gần 10 năm nay ».
Paetongtarn Shinawatra, ở Thái được gọi với tên thân mật là « Ung Ing », cũng là một người chập chững bước vào chính trị. Bà mẹ trẻ này đến năm 2022 mới được chỉ định là lãnh đạo Pheu Thai, đảng do ông Thaksin lập ra từ năm 2000 và không ít lần bị tư pháp đe dọa giải tán. Cho đến tận năm ngoái, « Ung Ing » vẫn còn làm quản lý khách san trong tập đoàn do cha bà lập ra. Chưa đầy một năm bà trở thành gương mặt nổi bật đại diện cho dòng họ nhà Shinawatra, nổi tiếng có hai đời thủ tướng, ông anh trai Thaksin và cô gái Yingluck, nhưng cả hai đều đã bị bị giới quân sự lật đổ và phải lưu vong ở nước ngoài.
Paetongtarn là con thứ 3 của ông Thaksin, sinh ra ở Bangkok, theo học ngành khách sạn tại Anh Quốc. Năm 2019 bà kết hôn với một phi công, hiện có 2 con. Là người trẻ tuổi, rất thích sử dụng mạng xã hội, bà có tới hơn một nửa triệu người theo dõi trên mạng Instagram, nới bà vẫn thường xuyên đưa ảnh cuộc sống vương giả của gia đình mình. Trong suốt chiến dịch tranh cử, Paetongtarn đã thể hiện được bản lĩnh, năng lượng tràn đầy của tuổi trẻ, tạo nên sự cuốn hút khiến một số người vẫn cho bà chỉ là con rối của Thaksin không khỏi bất ngờ.
Bà hiện thân cho thế hệ chính trị thứ 3 nhà Shinawatra. Xuất thân từ gia đình giàu có nhưng bà biết nói chuyện với các cử tri thuộc tầng lớp bình dân bằng những lời nói giản dị dễ cuốn hút. Đặc biệt với cái họ Shinawatra cộng với sự trẻ trung năng động, Paetongtarn đã thu hút mạnh mẽ cử tri nông dân ở miền đông bắc Thái Lan, thành trì tuyển cử đã được cha bà tạo dựng từ những năm đầu thập niên 2000 khi bắt đầu tham gia chính trường.
Theo nhà nghiên cứu thuộc đại học Naresuan, Thái Lan, ông Paul Chambers, « uy tín của Paetongtarn có được là do sức trẻ nhưng tính chính đáng của cô lại bắt nguồn từ việc là con gái của Thaksin. Ông ta cần cô để tiếp tục được đóng vai trò lớn ( trong chính trị Thái), cô là người duy nhất trong dòng họ Shinawatra làm được việc đó ».
Hôm 09/05 vừa qua khi chiến dịch tranh cử đi vào chặng cuối, ông Thaksin Shinawatre đã đánh tiếng muốn từ nay đến tháng 7 được trở về mảnh đất quê nhà, sau 17 năm buộc phải sống lưu vong. Cựu thủ tướng,73 tuổi, nhà tài phiệt truyền thông Thái một thời tuyên bố : « Một lần nữa tôi xin phép được về thăm các cháu mình trước ngày sinh nhật tới (26/07). Tôi đã già rồi ». Đang mang án tù 12 năm, ông Thaksin đặt hy vọng vào chiến thắng của con gái trong cuộc bầu cử lần này để có thể thay đổi số phận. Nhưng mong muốn của ông có thể lại làm dấy lên chia rẽ trong đất nước vốn vẫn bị phân hóa sâu sắc về chính trị -xã hội như Thái Lan.
Từ năm 1932, Thái Lan đã trải qua 12 cuộc đảo chính quân sự. Trong hai chục năm qua, tình hình chính trị xã hội ở đất nước này luôn bất ổn với liên tiếp các phong trào biểu tình phản kháng, các cuộc đảo chính quận sự và giải tán đảng phái qua tư pháp.