Tác Giả: Hoàng Hùng –
08/10/2025
Người dân Hà Nội chưa kịp khắc phục xong trận lụt của tuần trước thì nay lại tiếp tục gánh chịu trận ngập lụt hôm nay (7/10/2025). Đã từ lâu nay, nhiều điểm của Hà Nội cứ mưa là ngập, chính quyền đã chi rất nhiều tiền cho việc chống ngập lụt, nhưng sau bao nhiêu cố gắng, từ hàng chục điểm ngập lụt nay đã thay thế bằng một điểm duy nhất, đó là ngập toàn thành phố.
Các ao, hồ, kênh, mương, nơi mà trước kia là nơi điều tiết nước mưa, nay đã bị san lấp gần hết để phân lô, bán nền. Việc bê tông hóa tràn lan khiến nước mưa không có chỗ ngấm xuống đất, tất cả đổ dồn vào hệ thống thoát nước vốn đã quá tải. Cho nên, không ngập, không lụt mỗi khi mưa xuống mới là chuyện lạ. Con số thiệt hại sau các trận lụt có lẽ lên tới hàng nghìn tỷ VND, đó là chưa nói đến dịch bệnh sau lũ lụt, bởi các loại rác được tự do theo dòng nước, trôi nổi khắp nơi.
Thiên tai, mưa bão, lụt lội đúng là ở đâu cũng có, nhưng cách con người chống lại thiên tai như thế nào mới là quan trọng. Quy hoạch thành phố phải tính đến yếu tố thiên tai, và cách tốt nhất là học tập các thành phố trên thế giới.
Các thành phố trên thế giới họ hạn chế đổ bê tông tràn lan như ở ta, các hè phố họ lát bằng các viên đá nhỏ hoặc gạch định hình, bên dưới trải cát và đá dăm để dễ thoát nước. Các nhà riêng phải thiết kế một hố để nước mưa tự ngấm vào lòng đất, chứ không được phép đổ thẳng vào hệ thống thoát nước thải của thành phố.
Tokyo, nơi mà nhiều khu vực thấp hơn mực nước biển, trước những năm 1990 cũng thường xuyên ngập lụt sau các trận mưa bão. Để bảo vệ 34 triệu cư dân của vùng đại đô thị Tokyo, người Nhật đã xây dựng hệ thống đường ống và bể ngầm khổng lồ dưới lòng đất từ năm 1992, và hoàn thành nó vào năm 2006. Công trình khổng lồ có trị giá 2,6 tỉ USD, được đặt tên là Ngôi Đền Dưới Lòng Đất (Tunnel and Reservoir Network), nằm cách Tokyo hơn 30km về phía bắc. Nó được xây dựng sâu 22m dưới lòng đất, có kích thước chiều dài 177m, rộng 78m, cao 25m với 59 cột trụ bê tông cường lực, mỗi cột nặng 500 tấn để đỡ trần bể chứa. Mỗi khi có mưa lũ, nước sẽ chảy vào hệ thống ống dẫn dài 6,4km tới hầm chứa. Lúc này, 78 máy bơm nước công suất lớn có thể bơm 200.000 lít nước mỗi giây sẽ bơm nước ra sông Edogawa. Công trình khổng lồ này chỉ sử dụng vài lần trong năm, nhưng đã giúp giải quyết việc ngập lụt cho Tokyo, ngăn chặn hơn 12 trận lũ lớn và tiết kiệm hàng tỷ USD thiệt hại. Khi không có mưa lũ, du khách có thể tới tham quan.
Hà Lan, nơi mà phần lớn các vùng đất của họ nằm dưới mực nước biển, từ vài trăm năm trước họ đã dùng sức gió để chống ngập. Họ xây dựng hệ thống Delta Works – một trong những công trình thủy lợi lớn nhất thế giới, bao gồm đê chắn, cống, đập và cối xay gió để bơm nước ra biển, bảo vệ đất đai khỏi lũ lụt và mực nước biển dâng. Tại Rotterdam (Hà Lan), chương trình “Resilient Rotterdam” tập trung vào các giải pháp như bồn chứa nước mưa, mái xanh, quảng trường nước (Water Square) có thể lưu trữ 1.700 m³ nước, và cơ sở hạ tầng nổi như Floating Pavilion để thích ứng với mực nước thay đổi.
Ngoài ra, nhiều thành phố khác trên thế giới cũng có kinh nghiệm đáng học hỏi. Tại New York (Mỹ), sau siêu bão Sandy năm 2012, họ triển khai dự án Big U Storm – một hệ thống bảo vệ dài 10 dặm quanh Lower Manhattan, bao gồm công viên chống lũ, bờ kè và cơ sở hạ tầng đa lớp để bảo vệ bệnh viện, giao thông và khu dân cư, với ngân sách lên đến 2,7 tỷ USD.
Trung Quốc áp dụng mô hình “sponge city” (thành phố bọt biển) tại Wuhan (Vũ Hán) , sử dụng hạ tầng xanh như vườn đô thị, công viên, hồ nhân tạo và kênh dẫn nước để hấp thụ, lọc và tái sử dụng nước mưa, giúp giảm lũ lụt và tiết kiệm chi phí so với hệ thống thoát nước truyền thống. Mô hình này cũng được áp dụng ở các thành phố như Bangkok (Thái Lan) với công viên rừng Benjakitti và Sanya (Trung Quốc) với phục hồi vùng đất ngập nước.
Tại Vienna (Áo), kênh thoát lũ New Danube dài 21 km chạy song song với sông Danube, hoạt động như một kênh dự phòng để hấp thụ nước thừa trong lũ, bảo vệ thành phố khỏi ngập úng.
Ở Đan Mạch, hệ thống Green Climate Screen sử dụng tấm chắn xanh để quản lý nước mưa từ mái nhà, cho phép nước bốc hơi hoặc ngấm vào đất, giảm gánh nặng cho hệ thống thoát nước mà không cần đào hầm tốn kém.
Singapore sử dụng công viên Bishan-Ang Mo Kio để hấp thụ nước mưa, kết hợp không gian xanh với hệ thống thoát nước tự nhiên, giúp giảm lũ và tăng giá trị giải trí.
Ngoài ra, các công nghệ như dự báo lũ bằng AI (như Google’s Flood Hub ở hơn 80 quốc gia) giúp cảnh báo sớm, giảm thiệt hại.
Chả nói đâu xa, ngay chính cha ông chúng ta đã dùng sức người để đắp lên hệ thống đê dài hàng nghìn km để chống ngập lụt.
Với tiềm lực như hiện nay của Việt Nam, có đủ sức người, sức của để giải quyết được việc ngập lụt như hiện nay. Để chống ngập hiệu quả cho Hà Nội, cần áp dụng các phương án học hỏi từ kinh nghiệm thế giới:
Khôi phục và bảo tồn không gian xanh: Ngừng san lấp ao hồ, khôi phục các hồ tự nhiên và xây dựng thêm công viên hấp thụ nước như mô hình sponge city ở Wuhan. Ví dụ, phát triển mái xanh trên các tòa nhà và lát vỉa hè bằng vật liệu thấm nước để nước mưa ngấm xuống đất thay vì đổ vào cống.
Xây dựng hệ thống thoát nước ngầm và bể chứa: Học theo Tokyo, đầu tư vào hệ thống đường hầm và bể chứa nước mưa ngầm dưới lòng đất, kết hợp máy bơm công suất lớn để dẫn nước ra sông Hồng hoặc sông Đuống, sông Đáy, sông Nhuệ … . Bắt đầu với các khu vực thấp trũng hay bị ngập lụt.
Cải thiện hệ thống đê và kênh thoát lũ: Tăng cường đê sông như ở Hà Lan, kết hợp xây dựng kênh thoát lũ dự phòng song song với các sông chính, giống New Danube ở Vienna. Sử dụng công nghệ bơm nước và cống chắn để kiểm soát mực nước.
Áp dụng công nghệ dự báo và quản lý thông minh: Triển khai AI dự báo lũ như Google’s Flood Hub để cảnh báo sớm cho cư dân. Xây dựng hệ thống thoát nước thông minh với cảm biến để điều chỉnh dòng chảy thời gian thực, giảm tắc nghẽn.
Quy hoạch đô thị bền vững: Hạn chế bê tông hóa, yêu cầu các công trình mới phải có hố ngấm nước mưa riêng. Phát triển cơ sở hạ tầng nổi ở các khu vực ven sông để thích ứng với lũ.
Không có vốn để đầu tư chống ngập lụt hả?
Cho tạm dừng các công trình như cái nhà hát Opera, hủy bỏ các sự kiện như A 50, A 80,… để dồn kinh phí cho việc chống ngập.
Không đủ kinh nghiệm hả?
Mời các chuyên gia đã chống ngập lụt thành công như Hà Lan, Nhật Bản, giúp đỡ thiết kế, giám sát. Tiền chưa đủ thì kêu gọi vay vốn trong nước và quốc tế.
Đó mới là nhiệm vụ chính trị của bất cứ ông Chủ tịch thành phố Hà Nội, chứ không phải là đi nhặt rác vào ngày đẹp trời như ông Chủ tịch hiện nay, ngập lụt như mấy hôm nay thì cho dù “trong veo” cũng bị nhiễm bẩn hết.
Hoàng Hùng
