Mục sư A Ga (giữa, áo thổ cẩm) cùng thành viên các tổ chức nhân quyền quốc tế.
Mục sư A Ga, 46 tuổi, người dân tộc Hà Lăng, đã tỵ nạn tại Mỹ năm năm, mới đây vừa bị chính quyền tỉnh Đắk Lắk khởi tố vắng mặt với tội danh ‘phá hoại chính sách đoàn kết’ theo điều 116 Bộ Luật hình sự Việt Nam.
Theo Bộ Công an, việc khởi tố mục sư A Ga diễn ra cùng lúc với việc khởi tố ông Y Krếc Byă tại huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk, cũng với tội danh này.
Bộ Công an nói ông Aga và Y Krếc Byă cấu kết cùng các đối tượng khác “tổ chức hàng trăm buổi họp tập huấn trực tuyến để chỉ đạo thu thập các thông tin, tài liệu xuyên tạc, gây chia rẽ giữa dân với chính quyền và lực lượng vũ trang; gây chia rẽ giữa những người dân theo các tôn giáo khác nhau…”
Nói với BBC News Tiếng Việt từ North Carolina – nơi ông cùng vợ và con trai đang tỵ nạn từ khi chạy khỏi Việt Nam, mục sư A Ga cho hay:
“Tôi biết mục đích của chính quyền là muốn đe dọa những ai còn ở trong Hội thánh Tin lành Đấng Christ, buộc họ phải từ bỏ đức tin của mình – như chính quyền đã làm đối với tôi. Những ai không chịu từ bỏ thì trong tương lai sẽ bị truy tố như tôi.”
NGUỒN HÌNH ẢNH,A GA
Mục sư A Ga là người Thành lập Hội thánh Tin lành Đấng Christ Tây Nguyên – nơi ông Y Krếc Byă đang hoạt động như một nhà truyền đạo.
‘Khởi tố xuyên quốc gia’
Sự việc mục sư A Ga bị khởi tố ‘xuyên quốc gia’ là một trong những chi tiết chính được hơn 70 nhóm tôn giáo quốc tế đề cập trong thư gửi chính quyền Biden hồi tháng Tư, phản ánh việc bức hại tôn giáo tại Việt Nam.
Các nhóm tôn giáo quốc tế cho đây là hành động hết sức nguy hiểm, cần phải có biện pháp ngăn chặn.
Trao đổi với BBC, ông Sean Nelson, Cố vấn Pháp lý của ADF Quốc tế về Tự do Tôn giáo Toàn cầu, cho rằng đây là diễn biến đáng lo ngại khi chính phủ Việt Nam trả đũa các cá nhân thuộc các nhóm tôn giáo thiểu số và các nhóm tôn giáo không chịu nằm trong sự kiểm soát của chính phủ.
“Chúng tôi cũng đã chứng kiến những trường hợp chính phủ Việt Nam quấy nhiễu các thành viên gia đình của những người thiểu số tôn giáo đã rời khỏi Việt Nam.
“Chúng tôi khuyến khích chính phủ Hoa Kỳ thông qua và thực thi luật để tăng cường khả năng chống lại sự đàn áp xuyên quốc gia nhắm vào các cộng đồng thiểu số tôn giáo.
Bên cạnh đó, trong báo cáo năm 2023 công bố đầu tháng Năm, Ủy ban Hoa Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế (USCIRF)đã khuyến nghị Bộ Ngoại giao Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách ‘các quốc gia đặc biệt đáng quan ngại’.
Việc một nước bị đưa vào danh sách này, như được nêu trong Đạo luật Tự do Tôn giáo Quốc tế (IRFA) năm 1998, khiến chính phủ Mỹ phải nỗ lực thực hiện các lựa chọn chính sách phi kinh tế để chấm dứt vi phạm tự do tôn giáo tại nước đó, và áp dụng các hình phạt kinh tế sau đó nếu các nỗ lực phi kinh tế thất bại.
USCIRF báo cáo rằng chính phủ Việt Nam tăng cường kiểm soát và đàn áp các nhóm tôn giáo, đặc biệt là những nhóm hoạt động độc lập, không đăng ký với chính quyền. Các hình thức bức hại bao gồm quấy rối, đe dọa bỏ tù, phạt tiền và ép buộc phải từ bỏ hoặc rời bỏ các giáo phái tôn giáo của họ.
Hành trình tỵ nạn của một mục sư
Trong cuộc phỏng vấn với BBC News Tiếng Việt, mục sư A Ga cho hay khi còn ở Việt Nam, ông thường xuyên bị chính quyền quấy nhiễu, bị mời lên công an làm việc ít nhất 40 lần. Hiện ông vẫn còn giữ những giấy triệu tập này.
Ba lần ông đã bị công an biên phòng bắt nhốt, một lần bị đánh, khi ông đi làm công tác truyền giảng lời Chúa cho bà con cũng vùng gần biên giới khu vực Kon Tum.
Công an nhiều lần bắt ông ký vào các giấy tờ khai tên tuổi của những người tham gia Hội thánh Tin lành Đấng Christ, nhưng ông không đồng ý.
Công an tỉnh Kon Tum và bộ đội biên phòng từng tới nhà ông yêu cầu ông hợp tác làm gián điệp, đưa các thông tin nội bộ về hội thánh cho chính quyền, nhưng ông từ chối, theo lời kể của mục sư A Ga.
Đỉnh điểm là khi công an tỉnh Kon Tum tới nhà ông quay phim, chụp ảnh, bắt ông từ bỏ đức tin và nói rằng do ông cấu kết với một số phần tử phản động nước ngoài tại Mỹ nên tổ chức của ông là phản động, lưu vong.
Sau đó, chính quyền cho người xuống bao vây nhà mục sư A Ga để bắt giữ ông, nhưng hôm đó mục sư không có nhà do ông đang đi truyền giảng.
Nhận được tin báo từ gia đình, ông đã bỏ trốn lên tỉnh Kon Tum, sau đó vào Sài Gòn, sang Campuchia và cuối cùng chạy sang lánh nạn tại Thái Lan.
Bị ‘bắt cóc’ ở Thái Lan
NGUỒN HÌNH ẢNH,A GA
Các vụ việc người bất đồng chính kiến như Thái Văn Đường, Trương Duy Nhất nghi bị công an Việt Nam bắt cóc đem về Việt Nam truy tố và bỏ tù không phải xa lạ với mục sư A Ga vì ông từng là nạn nhân, chỉ có điều ông không bị đưa về Việt Nam mà vào nhà tù IDC tại Bangkok.
Năm 2017, khi đang ở Thái Lan, ông nhận được tin chính quyền Kon Tum phát lệnh truy nã. Ảnh và thông tin của ông được dán trên khắp các đường phố ở quê nhà.
Trong lúc đang lo lắng cho sự an nguy của mình, một ngày mục sư A Ga nhận được điện thoại của một người tự xưng là người Việt tỵ nạn, muốn được nghe giảng lời Chúa. Họ ngỏ ý muốn tới nhà nhưng mục sư A Ga chỉ đồng ý gặp tại quán cà phê cách nhà khoảng 200 m.
Tới ngày hẹn, vợ và con mục sư A Ga tới quán cà phê trước để dò la thì chỉ thấy có hai ông bà người Việt đang ngồi đợi.
Một lúc sau mục sư A Ga mới tới nơi thì ngay lập tức, mật vụ và công an Thái Lan nấp trong quán rất đông, cùng hai xe ô tô ập tới, vây bắt ông.
Khi đưa ông về IDC, họ hỏi: ‘Ông có biết vì sao chúng tôi lại bắt ông không? Đó là do công an Việt Nam đề nghị chúng tôi vì ông đang bị truy nã.”
Mục sư A Ga đã trải qua ba tháng tại IDC, trong một không gian chật hẹp 120 người một phòng mà ông mô tả là không khác gì ‘trại heo’.
Cũng có lần người của Bộ Ngoại giao Việt Nam tới thuyết phục ông ký vào một số giấy tờ để trở về Việt Nam, nhưng ông nói: “Nếu về Việt Nam được sống tự do, gặp bố mẹ, vợ con thì tôi về. Nhưng tôi chắc chắn không có chuyện đó mà tôi sẽ vào tù. Nên tôi thà chết ở đây còn hơn.”
Mục sư A Ga kể rằng tình cảnh lúc đó rất đáng lo ngại. Nhiều người trong trại đã bị trục xuất về nước. Ông không còn biết làm gì khác ngoài cầu nguyện.
Toàn bộ câu chuyện ‘bắt cóc’ này đã được mục sư A Ga lập hồ sơ gửi lên Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc và BBC đang có trong tay tài liệu này.
Ba tháng trong IDC cũng là lúc ông có thời gian đọc toàn bộ Kinh Thánh.
“Chúa đã bảo vệ tôi,” mục sư A Ga kể lại.
Với sự giúp đỡ của nhiều tổ chức quốc tế, IMO, đại sứ quán Mỹ, Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc,.. cuối cùng mục sư A Ga đã được tại ngoại, lên đường sang ‘tạm lánh’ ở Philippine và cuối cùng là tỵ nạn tại Mỹ cùng vợ và con.
‘Cộng đồng bị bách hại phải tự biết bảo vệ mình’
NGUỒN HÌNH ẢNH,A GA
Từ Mỹ, TS Nguyễn Đình Thắng, Giám đốc kiêm Chủ tịch Boat People SOS – tổ chức chuyên giúp đỡ các thuyền nhân và người tỵ nạn Việt Nam nói với BBC rằng “Chủ thể của sự thay đổi phải chính là người dân, đặc biệt là các cộng đồng đang bị bách hại.”
“Họ phải tăng nội lực, phải tăng sự liên kết với nhau và với quốc tế để tự bảo vệ. Quốc tế có thể phụ giúp thêm bằng cách tạo không gian đủ an toàn cho các cộng đồng ấy thực hiện những gì cần để tự bảo vệ quyền và lợi ích,” ông Thắng nói.
Để thực hiện điều này, Boat People SOS đã có khóa đào tạo 12 tháng cho mục sư A Ga về cách thức thu thập chứng cứ và viết báo cáo các vụ việc bị đàn áp để gửi lên Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc.
Sau đó, mục sư A Ga tập huấn trực tuyến lại cho bà con giáo dân ở quê nhà.
“Nhờ có thời gian một năm đó mà tôi biết làm thế nào thực hiện được các báo cáo về nhân quyền, về sự đàn áp của chính quyền theo đúng chuẩn của UN,” mục sư A Ga nói với BBC.
“Anh em ở nhà cũng biết cách thu thập thông tin, bằng chứng và gửi cho tôi để viết báo cáo.”
Theo TS Thắng, văn phòng của Boat People SOS ở Thái Lan hiện đang hỗ trợ khoảng 1000 đồng bào người Thượng và người Hmong theo đạo Tin Lành – những người phải đi lánh nạn vì bị đàn áp tôn giáo.
Ttrong số đó khoảng 30 người giống trường hợp mục sư A Ga, mạnh dạn lên tiếng bảo vệ quyền tự do tôn giáo của các tín hữu kẹt lại trong nước.
Bên cạnh đó còn có các người Việt theo Công giáo, Phật giáo, Phật giáo Hoà Hảo cũng như hàng trăm người Khmer Krom theo Phật giáo tiểu thừa.
Cũng theo TS Thắng, chỉ có một số ít hội thánh được nhà nước Việt Nam công nhận tư cách pháp nhân và cho phép hoạt động như Hội thánh Tin lành Việt Nam miền Nam, Hội thánh Tin lành Việt Nam miền Bắc, Hội thánh Tin lành Cơ đốc Phục lâm, Hội thánh Tin lành Trưởng Lão, Hội Thánh Truyền giáo Cơ đốc và Hội thánh Tin lành Liên Hữu Cơ Đốc.
Tất cả các hội thánh giữ tính độc lập với nhà nước và các hội thánh tư gia đều bị cấm đoán.
Tình hình tự do tôn giáo tại Việt Nam
Về tình hình tôn giáo hiện nay tại Tây Nguyên có cải thiện gì so với trước khi ông ra đi hay không, mục sư A Ga nói có và không.
“Có cải thiện là ở chỗ, do bây giờ có internet, bất cứ sự việc gì xảy ra người ta cũng có thể đăng lên ngay để người khác biết. Bên cạnh đó, báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc cùng một số tổ chức khác đã làm việc với Hà Nội và đã tới thăm các hội thánh tại Tây Nguyên, nên chính quyền đã bớt đánh đạp bà con công giáo. Trước đây đã có trường hợp một mục sư bị đánh đến chết.
“Tuy nhiên việc quẫy nhiễu, theo dõi, hăm dọa, bắt từ bỏ đức tin thì vẫn diễn ra thường xuyên, 24/24. Nhưng nhiều người không dám lên tiếng.”
Khi được hỏi vì sao ông không chịu tham gia vào các tổ chức tôn giáo do chính quyền kiểm soát để được ‘yên thân’ thờ phượng Chúa, mục sư A Ga nói:
“Tôi chỉ muốn được thực hành quyền công dân của mình như hiến pháp Việt Nam quy định và công ước quốc tế về tôn giáo cùa Liên Hiệp Quốc quy định.”
“Ai cũng có quyền được chọn con đường đức tin của mình. Nếu tôi không muốn gia nhập thì tại sao lại bức hại tôi?”
Và ông dẫn câu Kinh Thánh ưa thích nhất của mình:
“Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa.” (Mathieu 6:33)