Theo Báo Bưu Điện Hoa Nam – SCMP
Ký giả: Kỷ tư Kỳ, Kandy Vương, Ralph Jennings
- Giá trị vận chuyển xe điện, pin lithium-ion và pin năng lượng mặt trời của Trung Quốc đã tăng 54,8% tính theo đồng đô la Mỹ trong quý đầu tiên so với cùng kỳ năm ngoái
- Quá trình phi toàn cầu hóa mạnh mẽ các chuỗi cung ứng năng lượng mới đang được tiến hành, nhưng các nhà phân tích cho rằng sẽ không dễ để truất ngôi Trung Quốc với tư cách là người thống trị thị trường
Sự bùng nổ diễn ra khi các nhà chức trách ở quốc gia được gọi là công xưởng của thế giới này đang ngày càng đặt nhiều hy vọng vào các sản phẩm năng lượng mới – xe điện (EV), pin lithium-ion và pin năng lượng mặt trời, chúng trở thành những bánh răng quan trọng trong động cơ xuất khẩu của quốc gia này.
Xét cho cùng, các trụ cột xuất khẩu truyền thống của Trung Quốc, bao gồm hàng may mặc và đồ nội thất, đang ngày càng được chuyển sang các nước đang phát triển khác, chẳng hạn như Mexico và một số khu vực ở Đông Nam Á.
Theo dữ liệu từ Hải quan Trung Quốc, giá trị lô hàng xuất đi của xe điện, pin lithium-ion và pin năng lượng mặt trời đã tăng 54,8% tính theo đồng đô la Mỹ trong quý đầu tiên so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 38,5 tỷ USD. Và tỷ trọng của họ trong tổng số hàng xuất khẩu của Trung Quốc đã tăng lên 4,7% trong quý, từ mức 3% một năm trước đó.
Nhưng một số người trong ngành đã đặt ra câu hỏi về việc liệu đà xuất khẩu mạnh mẽ có thể được duy trì hay không, với hiệu ứng ở các cơ sở có giá trị thấp đang giảm dần, đặc biệt là khi các vấn đề về công suất dư thừa đã bắt đầu nổi lên ở Trung Quốc, cùng với điều mà các nhà phân tích cho là quá trình phi toàn cầu hóa ngày càng tăng của các chuỗi cung ứng có liên quan .
“Giá nguyên liệu thô (trong lĩnh vực năng lượng mới) đã liên tục giảm trong vài tháng qua. Nhiều người cảm thấy toàn bộ thị trường sẽ sớm đạt đến hoặc đã đạt đến đỉnh điểm,”
Xu, một chuyên gia hậu cần chuyên xuất khẩu các sản phẩm năng lượng mới, cho biết, “Hàng tồn kho hiện tại quá lớn và không thể bán hết ngay cả trong ba năm tới – từ nguyên liệu thô đến sản phẩm cuối cùng – mọi người trong ngành đều biết điều đó,” Xu là người có trụ sở tại tỉnh Giang Tô, phía bắc Thượng Hải.
Xu hướng suy giảm cuối cùng đã được đảo ngược trong quý đầu tiên của năm nay, với xuất khẩu sản phẩm năng lượng mặt trời tăng 16% so với cùng kỳ năm ngoái, nhờ sự gia tăng các chuyến hàng đến châu Âu, thị trường nước ngoài lớn nhất của Trung Quốc đối với các sản phẩm năng lượng mặt trời, chiếm 55% tổng giá trị xuất khẩu của cả nước vào năm 2022.
Đối với lĩnh vực xe điện và pin lithium-ion, những người trong ngành bắt đầu cảm thấy sự lạnh nhạt vào đầu năm nay.
Theo ông Xu, ở phía nam tỉnh Giang Tô, Thường Châu, thành phố được biết đến là nơi có chuỗi cung ứng pin xe điện hoàn chỉnh nhất Trung Quốc, nhiều nhà máy đã thu hẹp quy mô sản xuất và lực lượng lao động của họ.
Tình trạng chậm chạp này trái ngược hoàn toàn với sự điên cuồng của các nhà sản xuất pin và xe điện kể từ đầu năm 2021, khi họ đổ xô giành lấy nguyên liệu thô và đẩy giá lithium cacbonat – một nguyên liệu thiết yếu trong sản xuất pin – lên gấp 10 lần.
Nhưng giá lithium cacbonat đã giảm mạnh gần 70% kể từ tháng 11 và việc loại bỏ dần chương trình trợ cấp quốc gia cho người mua ô tô điện trong năm nay đã gây ra cuộc chiến giá cả khốc liệt giữa các nhà sản xuất EV lớn, với những đợt giảm giá mạnh.
“Tôi cảm thấy rằng ngành này đã đạt đến đỉnh cao vào năm ngoái,” Xu nói. “Một đợt tăng trưởng bùng nổ khác dường như rất khó xảy ra.”
Thị phần của Trung Quốc trong tất cả các giai đoạn sản xuất chính của tấm pin mặt trời vượt quá 80% và hơn 3/4 năng lực sản xuất pin của thế giới chiếm 40% giá nhãn dán của một chiếc xe điện thông thường ở Trung Quốc.
Trong khi đó, chính phủ của tất cả các nền kinh tế phát triển lớn đang tìm cách thay đổi hiện trạng thông qua luật bảo hộ và trợ cấp.
Vào tháng 6, Đạo luật ngăn chặn lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ của Washington đã ngăn chặn hiệu quả hoạt động nhập khẩu của Mỹ đối với tất cả các sản phẩm có nguồn gốc hoàn toàn hoặc một phần từ Tân Cương, khu vực phía tây nơi Trung Quốc bị cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ và các nhóm thiểu số khác – những cáo buộc mà Bắc Kinh đã nhiều lần bác bỏ.
Sau đó vào tháng 8, Đạo luật Giảm lạm phát đã được thông qua để hỗ trợ các nhà sản xuất xe điện của Mỹ bằng cách tuyên bố rằng các phương tiện được sản xuất bằng các bộ phận pin được sản xuất tại “các tổ chức nước ngoài có liên quan”, bao gồm cả Trung Quốc, sẽ không đủ điều kiện nhận tín dụng thuế sau năm 2024. Và từ năm 2025, các phương tiện có bất kỳ khoáng sản quan trọng nào từ các thực thể đó cũng sẽ không đủ điều kiện nhận tín dụng thuế.
Theo Chris Robinson, giám đốc cấp cao của Lux Research có trụ sở tại Boston, những hành động như vậy đã làm xói mòn lợi thế lịch sử của các linh kiện Trung Quốc, vốn thường rẻ hơn so với các linh kiện được sản xuất ở nơi khác.
Vào tháng 3, Liên minh Châu Âu đã công bố hai đề xuất nền tảng của Kế hoạch Công nghiệp Thỏa thuận Xanh – Đạo luật Công nghiệp Net Zero và Đạo luật Nguyên liệu Quan trọng – sẽ giúp nâng năng lực sản xuất của khu vực đối với các công nghệ xanh như tấm pin mặt trời và pin lên ít nhất 40 phần trăm nhu cầu triển khai của nó vào năm 2030.
“Trong tương lai gần, sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện, năng lượng mặt trời và pin lithium sẽ tăng lên nhờ lợi thế cạnh tranh ở mức giá thấp hơn và tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu tương ứng,” Lin nói.
Liu Wei, một đối tác tại Pinsent Masons ở Thượng Hải, cho biết các công ty ô tô đa quốc gia như Volkswagen, Mercedes và Ford nằm trong số những công ty đang thực hiện các bước nhanh chóng để điện khí hóa phương tiện lưu thông. Và sự thúc đẩy này, Liu nói, cuối cùng có thể đe dọa vị trí thị trường hiện tại của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc như Nio, Li Auto và Xpeng.
“Nhưng về pin và một số phân ngành năng lượng mới cụ thể như bộ tách pin, van điện, bộ biến tần quang điện, các công ty Trung Quốc có liên quan sẽ vẫn dẫn đầu thị trường toàn cầu trong một thời gian khá dài,” Liu nói.
Tuy nhiên, các công ty hàng đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực xanh – từ gã khổng lồ pin lithium-ion CATL đến nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời JinkoSolar – đã và đang triển khai các cơ sở sản xuất mới ở Mỹ và EU để tránh bất kỳ hạn chế nhập khẩu tiềm năng nào có thể áp đặt bởi các thị trường nước ngoài lớn. Và điều này có nghĩa là tỷ trọng xuất khẩu từ Trung Quốc chắc chắn sẽ giảm xuống.
Theo Sam Abuelsamid, nhà phân tích chính về di động điện tử của Guidehouse Insights ở Detroit, cho biết ngay cả khi không có yếu tố địa chính trị nào tác động, thì sẽ liên tục có sự chuyển hướng sang sản xuất các sản phẩm năng lượng mới được địa phương hóa. Ông nói: “Với các nhà sản xuất ô tô nhằm đạt được mức trung hòa carbon, một phần quan trọng trong nỗ lực đó là loại bỏ khí thải ra khỏi chuỗi cung ứng. “Việc vận chuyển lithium từ Chile đến Trung Quốc để xử lý, sau đó đến Bắc Mỹ hoặc EU để sản xuất tế bào, làm tăng thêm rất nhiều khí thải vận chuyển.”