Theo tin đặc quyền của báo phố Wall – WSJ
BOGOTÁ, Colombia—Hoa Kỳ đang theo đuổi một nỗ lực lâu dài nhằm thúc đẩy Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro chịu chấp nhận từ bỏ quyền lực để đổi lấy lệnh ân xá khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy nhà độc tài này đã thua trong cuộc bầu cử vào tháng trước, những người hiểu rõ vấn đề cho biết như vậy.
Các cuộc đàm phán đại diện cho một tia hy vọng cho phe đối lập chính trị Venezuela đã tỉ mỉ thu thập số phiếu bầu cho thấy ứng cử viên của họ, cựu nhà ngoại giao ít được biết đến Edmundo González, đã đánh bại Maduro trong một chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử ngày 28 tháng 7. Trong hai tuần qua, Maduro đã bỏ tù hàng nghìn người bất đồng chính kiến, duy trì lòng trung thành của quân đội và giao nhiệm vụ cho Tòa án Tối cao, nơi có nhiều đồng minh do ông lựa chọn, giải quyết bế tắc bầu cử, giúp ông có thêm thời gian.
Hoa Kỳ đã thảo luận về việc ân xá cho Maduro và các viên chức cầm quyền ở cấp cao của ông, những người phải đối mặt với các cáo trạng của Bộ Tư pháp, Có ba người quen thuộc với cuộc thảo luận của chính quyền Biden cho biết. Một trong những người này cho biết Hoa Kỳ đã đưa “mọi thứ lên bàn thương thuyết” để thuyết phục Maduro từ chức trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc vào tháng 1.
Một người khác hiểu rõ các cuộc đàm phán cho biết Hoa Kỳ sẽ sẵn sàng cung cấp bảo đảm không truy tố những nhân vật của chế độ này để dẫn độ về Hoa Kỳ. Vào năm 2020, Hoa Kỳ đã treo giải thưởng 15 triệu đô la cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ Maduro với cáo buộc âm mưu với các đồng minh của mình để tràn ngập cocaine vào Hoa Kỳ.
Các cuộc đàm phán đại diện cho một tia hy vọng cho phe đối lập chính trị Venezuela đã tỉ mỉ thu thập số phiếu bầu cho thấy ứng cử viên của họ, cựu nhà ngoại giao ít được biết đến Edmundo González, đã đánh bại Maduro trong một chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử ngày 28 tháng 7. Trong hai tuần qua, Maduro đã bỏ tù hàng nghìn người bất đồng chính kiến, duy trì lòng trung thành của quân đội và giao nhiệm vụ cho Tòa án Tối cao, nơi có nhiều đồng minh do ông lựa chọn đang là thẩm phán để giải quyết bế tắc bầu cử, giúp ông có thêm thời gian cầm quyền.
Hành động quốc tế có thể là con đường duy nhất để buộc Maduro phải từ chức, người đã giám sát sự sụp đổ kinh tế, cô lập ngoại giao và cuộc di cư của gần tám triệu người Venezuela trong hơn 11 năm cầm quyền độc tài, nhiều hơn cả Syria và Ukraine đang bị chiến tranh tàn phá. Maduro đã tạo ra nơi ẩn náu cho các băng đảng xuyên quốc gia, các quan chức Hoa Kỳ và Colombia cho biết, và cho phép Nga, Trung Quốc và các đối thủ khác của Hoa Kỳ giành được chỗ đứng ở Tây Bán Cầu.
Quyền lực hoàn toàn của Maduro khiến chính quyền Biden bất lợi. Hoa Kỳ đã đưa ra lời đề nghị ân xá cho Maduro trong các cuộc đàm phán bí mật tại Doha, Qatar, vào năm ngoái, nhưng ông đã từ chối thảo luận về các thỏa thuận mà ông sẽ phải rời nhiệm sở, những người hiểu rõ vấn đề này cho biết. Một người thân cận với chế độ này cho biết lập trường của Maduro vẫn chưa thay đổi, cho đến nay.
Maduro đã nói rằng ông sẵn sàng đàm phán miễn là Washington thể hiện sự tôn trọng đối với ông. Vào những lúc khác, ông nói với Hoa Kỳ hãy lo chuyện của mình. “Đừng can thiệp vào công việc nội bộ của Venezuela, đó là tất cả những gì tôi yêu cầu”, Maduro nói trong một cuộc họp báo hôm thứ Sáu.
Cảnh sát ẩn núp khỏi người biểu tình trong một cuộc biểu tình ở Caracas vào ngày 29 tháng 7. Ảnh: Yuri Cortez/Agence France-Presse/Getty Images
Ba quốc gia đông dân nhất của Mỹ Latinh—Brazil, Mexico và Colombia—cũng tham gia vào nỗ lực giải quyết bế tắc. Các quan chức Hoa Kỳ muốn những quốc gia này—do các nhà lãnh đạo cánh tả ủng hộ Maduro điều hành—có lập trường cứng rắn hơn so với lập trường hiện tại của họ là gây sức ép buộc ông phải đưa ra bằng chứng chứng minh ông đã thắng cử.
Hoa Kỳ có năm tháng trước lễ nhậm chức của tổng thống Venezuela để đạt được thỏa thuận và điều này phụ thuộc phần lớn vào kết quả của cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11.
Chiến thắng của Donald Trump có thể dập tắt các cuộc đàm phán nếu cựu tổng thống này khôi phục các chính sách cứng rắn trước đây đối với Maduro bắt đầu từ năm 2019, khi chính quyền của ông áp đặt lệnh trừng phạt dầu mỏ và hỗ trợ chính phủ Venezuela trong bóng tối để lật đổ chế độ.
Maduro vẫn không tin tưởng Washington, bất kể ai ở Nhà Trắng, những người hiểu rõ tình hình ở thủ đô Caracas của Venezuela cho biết. Điều này bao gồm cả chính quyền Biden, mặc dù họ đã dỡ bỏ hầu hết các lệnh trừng phạt kinh tế với hy vọng thúc đẩy một cuộc bầu cử tự do và công bằng vào tháng 7.
Các nhà lãnh đạo đối lập cho biết họ chắc chắn Maduro sẽ đánh cắp cuộc bầu cử. Ông đã cấm nhà lãnh đạo đối lập được ưa chuộng nhất, María Corina Machado, ra tranh cử.
Họ quyết định rằng cách tốt nhất để ghi lại chiến thắng là lấy được bản kiểm phiếu giấy mà mọi máy bỏ phiếu của Venezuela phát ra, được gọi là acta . Luật pháp Venezuela yêu cầu acta phải được công khai. Phe đối lập đã đào tạo hàng chục nghìn người theo dõi cuộc bỏ phiếu, những người được phép vào các trạm bỏ phiếu để lấy acta , trông giống như biên lai của một người bán hàng tạp hóa.
Một nhà tổ chức phe đối lập cho biết: “Tôi đã nói với những người theo dõi cuộc bỏ phiếu của chúng tôi: ‘Họ có thể cố giết các bạn nhưng đừng rời khỏi bàn bỏ phiếu cho đến khi các bạn có được Actas . ‘”
Khi cuộc bỏ phiếu kết thúc, những người làm công tác bỏ phiếu nhận thấy González đang giành chiến thắng ở từng trạm, thậm chí ở khu phố Caracas có tên là 23 tháng 1—một thành trì của phong trào cánh tả cấp tiến đã thống trị trong một phần tư thế kỷ. “Chúng tôi không thể tin được,” một người làm công tác bỏ phiếu cho biết.
Một nhân viên bỏ phiếu khác ở khắp thị trấn đã vô cùng sửng sốt khi thấy Maduro thua ở những khu vực được cho là “siêu Chavista”, ám chỉ người tiền nhiệm và cũng là người cố vấn của tổng thống, Hugo Chávez .
Những người lính, những người thường thực hiện mệnh lệnh của chế độ, đã không làm gì để ngăn chặn nỗ lực của phe đối lập, toàn bộ quá trình này giống như một cuộc nổi loạn nhỏ chống lại Maduro ở một đất nước mà ông kiểm soát mọi thể chế, bao gồm cả Hội đồng bầu cử quốc gia.
“Họ rất vui,” nhân viên bỏ phiếu vào ngày 23 tháng 1 nói về những người lính. “Thật bất ngờ.”
Những người theo dõi cuộc bỏ phiếu, sử dụng mã QR trên actas , đã gửi kết quả điện tử cho phe đối lập. Họ cũng giữ lại các bản sao vật lý, đăng nhiều bản lên mạng xã hội.
Các đồng minh của chế độ và quân đội đã trục xuất được một số người theo dõi cuộc bỏ phiếu của phe đối lập và tịch thu các actas tại một số trạm bỏ phiếu. Nhưng vẫn chưa đủ để ngăn chặn dòng bằng chứng.
Rất lâu sau khi cuộc bỏ phiếu kết thúc, chế độ vẫn im lặng, mặc dù hệ thống bỏ phiếu điện tử hiện đại của đất nước được thiết kế để đưa ra kết quả vài phút sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa. Phải đến sau nửa đêm, chủ tịch hội đồng bầu cử, người bạn thân của Maduro là Elvis Amoroso, mới tuyên bố tổng thống đã thắng cử, không đưa ra bằng chứng nào.
Enrique Márquez, cựu ứng cử viên tổng thống có đại diện tại trụ sở vào đêm bầu cử, cho biết Amoroso không giải thích cách ông xác định Maduro đã giành chiến thắng, vì ông chưa bao giờ cho những người khác tại trụ sở hội đồng bầu cử xem các văn bản mà kết quả bầu cử dựa trên đó.
Kết quả do phe đối lập thu thập được tương tự như các cuộc khảo sát trước bầu cử của các nhà thăm dò ý kiến độc lập và các cuộc thăm dò ý kiến cử tri sau khi bỏ phiếu.
Phe đối lập đã số hóa các hành động bỏ phiếu bầu và công bố chúng trên một trang web mà bất kỳ người Venezuela nào cũng có thể truy cập. Machado nói với tờ The Wall Street Journal rằng “Chúng tôi đã có thể cho thế giới thấy sự thật và những gì đã xảy ra ở Venezuela”.
Phản ứng của chế độ
Từ dinh tổng thống, Maduro, 61 tuổi, gọi chiến lược của phe đối lập là đảo chính và phát động một cuộc đàn áp, khi chính quyền của ông cam kết sẽ điều tra Machado và González.
Tính đến cuối tuần, Maduro cho biết hơn 2.400 người bất đồng chính kiến và người biểu tình đã bị bắt giữ.
Quân đội Vệ binh Quốc gia và các băng đảng bán quân sự của chế độ, những “colectivos” đi xe máy, đã tấn công những người biểu tình. Các nhà hoạt động chống chính phủ đã chạy trốn sang Colombia, trong khi hàng trăm người Venezuela đã công khai lên tiếng chống lại Maduro báo cáo rằng hộ chiếu của họ đã bị hủy bỏ. Nhóm nhân quyền Provea cho biết 24 người đã chết.
“Sẽ không có sự tha thứ”, Maduro cảnh báo những kẻ thù của mình. Tổng thống cho biết sẽ xây dựng hai nhà tù để giam giữ các tù nhân chính trị mới, trong đó nhiều người phải lao động khổ sai.
Eric Farnsworth , cựu nhà ngoại giao và nhà phân tích người Mỹ tại nhóm chính sách Hội đồng Châu Mỹ ở Washington, cho biết kết quả bầu cử đã làm Maduro choáng váng. Farnsworth cho biết nhà lãnh đạo đã ra hiệu rằng ông sẵn sàng đưa Venezuela tới một chế độ độc tài cứng rắn hơn, giống như chế độ độc tài của Nicaragua dưới thời Daniel Ortega , nơi các vụ giết người chính trị phổ biến hơn nhiều và không có sự bất đồng chính kiến nào được dung thứ.