Ai sẽ trả tiền SCB?

Ba’o Tieng Dan

Nguyễn Thông

25-11-2023

Những ngày này năm trước (2022) chứ đâu xa. Nhớ mấy hôm cuối tháng 11.2022 ấy, tôi đi qua mấy trụ sở, phòng giao dịch của ngân hàng SCB thấy đông nghẹt người. Phát hoảng, hỏi ra thì biết người dân tới rút tiền, lo bị mất sau khi đại gia Trương Mỹ Lan bị bắt.

Người dân nằm trước ngân hàng SCB Hà Nội, biểu tình đòi tiền. Nguồn: Facebook

Vẫn nhớ rất rõ, trước tình hình căng, chính quyền, công an, ngân hàng nhà nước, báo chí mậu dịch cùng lên tiếng trấn an dân chúng, nói người dân đừng lo lắng, đừng rút tiền, tiền ở đâu thì còn đó, không có gì mà lo…, đồng thời đề nghị nhà nước xử lý nghiêm những thế lực thù địch, lợi dụng đục nước béo cò, tung tin kích động, xuyên tạc, gây rối, gây hoang mang, kích động dân chúng đi rút tiền.

Đích thân Thống đốc ngân hàng nhà nước Nguyễn Thị Hồng đứng ra tuyên bố (được hầu hết báo mậu dịch thuật lại đầy đủ) rằng: “Mọi quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền ở SCB luôn được nhà nước bảo đảm“. Đại loại, ngân hàng là ngân hàng, Mỹ Lan là Mỹ Lan, Vạn Thịnh Phát là Vạn Thịnh Phát, đâu ra đó, bà con đừng lo, chẳng kẻ nào chiếm đoạt được tiền của bà con. Nếu xảy ra sự gì, đã có nhà nước lo, đứng ra chịu trách nhiệm.

Nay thì con mẹ Mỹ Lan đã bị công an tố tội chiếm đoạt hết tiền của SCB, tất nhiên trong đó có tiền gửi tiết kiệm của dân. Chưa thấy chị Hồng lên tiếng gì về khoản tiền gửi này. Ai sẽ trả cho dân, hay lại đổ hết cho con mẹ Lan? Nó còn gì mà trả, ngoài cái thân nó.

Đứa cháu tôi năm xưa bán cái nhà, được khoản tiền đem gửi vào SCB để kiếm chút tiền lãi sống qua ngày. Năm ngoái nó cũng đi xếp hàng rút tiền, sau nghe lời bà Hồng nên về, không rút nữa. Không tin bà Hồng thì tin ai.

Mấy hôm rồi, nó cứ gọi cho tôi suốt, hỏi phải làm sao. Thì biết làm sao bây giờ. Tôi nói, ai năm ngoái khuyên mày đừng rút thì họ sẽ có trách nhiệm trả cho mày. Về đạo lý thì thế, chứ theo luật là mày thua rồi, cháu ạ. Thôi thì cứ chờ xem, ở hiền gặp lành.


 

Chạy chức-Tác Giả: Phạm Đình Trọng

Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả: Phạm Đình Trọng

 

KÌ  1

  1. Trong những người đứng đầu đảng cộng sản cầm quyền ở Việt Nam thì ông đảng trưởng Nguyễn Phú Trọng là người riết róng nhất về công tác cán bộ, rao giảng cao giọng nhất về đòi hỏi làm gương của người lãnh đạo, dạy bảo nhiều nhất về chọn lọc, đề bạt quan chức trong bộ máy nhà nước, hội họp nhiều nhất với hai cơ quan tối cao của đảng là bộ Chính trị và ban Bí thư về đội ngũ cán bộ lãnh đạo và ban hành dồn dập nhất những quyết định, chỉ thị, qui định về đội ngũ quan chức lãnh đạo đảng và nhà nước.

Đặc biệt việc chạy chức, chạy quyền được đảng trưởng Nguyễn Phú Trọng xăm soi nhiều nhất, cảnh báo nghiêm khắc nhất, răn đe mạnh nhất và hai kì đại hội đảng gần đây ông Trọng đều là trưởng ban nhân sự, rà soát từng người đưa vào cơ quan lãnh đạo cao nhất của đảng.

Ảnh minh họa- nguồn Internet

Nhưng hãy nhìn việc đề bạt quan chức cấp quốc gia của tổ chức đảng sẽ nhận ra ngay cội nguồn của chạy chức chạy quyền, nhận ra nơi chạy chức ngang nhiên, công khai, ồ ạt và bất tận.

Bỏ qua việc chính ông đảng trưởng riết róng yêu cầu làm gương của người lãnh đạo, khắt khe đòi hỏi thực hiện nghiêm những qui định về công tác cán bộ của đảng lại chính là người nêu gương chiếm giữ chiếc ghế người đứng đầu đảng liền ba nhiệm kì, bất chấp cả điều lệ đảng là qui định có tính nguyên tắc, là luật lệ cao nhất của đảng. Đại hội 11 đảng cộng sản Việt Nam tháng một năm 2011 đưa ông Nguyễn Phú Trọng đã 67 tuổi lên vị trí người đứng đầu đảng với chức danh Tổng Bí thư thì đại hội 11 liền đưa ngay vào Điều lệ đảng, chương III, điều 17, qui định rằng: “Đồng chí Tổng Bí thư giữ chức vụ Tổng Bí thư không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp”.

Từ 2011 đến nay, suốt ba nhiệm kì liên tiếp ông Nguyễn Phú Trọng đứng đầu đảng cầm quyền thì đội ngũ quan chức ở phương diện quốc gia, những người quyết định sự thịnh suy của đất nước, quyết định bộ mặt xã hội và đời sống của người dân lại bộc lộ là đội ngũ quan chức tồi tệ nhất, yếu kém nhất, hư hỏng nhiều nhất, phạm tội nghiêm trọng nhất, gây thiệt hại cho nước, gây tội ác với dân lớn nhất, đưa đất nước vào những thất bại, khó khăn nghiêm trọng, đẩy người dân vào cuộc sống khốn cùng, phải nhận những mất mát bi thảm nhất, mất mát hàng chục ngàn mạng sống người dân trong đại dịch covid 19.

Quyền lực quốc gia ăn chia với tư bản hoang dã làm giầu bằng tài nguyên đất đai, đẩy người dân vào cuộc đời đau thương, vào cuộc sống cùng quẫn, vào thân phận tù tội diễn ra trên khắp đất nước, từ Văn Giang, Hưng Yên, Dương Nội và Đồng Tâm, Hà Nội đến Thủ Thiêm, Sài Gòn.

Tư lệnh cảnh sát biển bán biển cho đường dây buôn lậu.

Bộ Y tế, bộ Khoa học Công nghệ bảo lãnh cho gian thương buôn kit test dỏm rồi chính quyền địa phương cưỡng bức dân, đè ngửa dân ra ngoáy đi ngoáy lại mũi dân bẳng kit dỏm để gian thương tiêu thụ hàng giả và để dịch covid bùng phát giết chết hơn bốn mươi ba ngàn dân.

imager_1_1702_700 | Embezzlement of Property | Tin Nhanh Chung Khoan ...

Cả hệ thống quyền lực tổ chức chuyến bay hút máu dân núp dưới tên mĩ miều, lừa bịp Chuyến Bay Giải Cứu . . .

Những vụ việc ghê tởm, bẩn thỉu, nhục nhã như vừa nêu diễn ra dồn dập trên khắp đất nước đã phơi bày bộ mặt thấp hèn, bất lương, độc ác không còn một chút tính người của đám quan chức ở phương diện quốc gia dưới triều Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng riết róng và trực tiếp làm công việc chọn lọc nhân sự, đề bạt cán bộ.

Bỏ qua hạng quan chức lãnh đạo quốc gia, quản lí xã hội từ cấp cao chót vót đã lộ mặt đốn mạt, đang trùng trùng lớp lớp trở thành tội phạm nối nhau ra toà và lũ lượt vào tù mà suốt chiều dài lịch sử hàng ngàn năm, cả thời nhà nước phong kiến thối nát, suy tàn, cả thời nhà nước thực dân đô hộ cũng chưa hề có.

25 Best Marketing Consultant Near Thanh Nhàn, Ha Noi, Vietnam ...

Chưa có thời đại nào đảng viên đảng cầm quyền đều là những đảng uỷ cấp cao được tổ chức đảng chọn lọc đặt lên ghế quan chức nhà nước lại đồng loạt đổ đốn, đồng loạt biến chủ trương, chính sách của nhà nước chăm lo cho dân thành cơ hội cướp bóc dân, biến công vụ, nhiệm vụ công chức thành dịch vụ tư. Hưởng lương công chức nhà nước, sử dụng thời gian, phương tiện nhà nước thanh tra những vụ quan chức tham nhũng chiếm đoạt tài sản tiền bạc nhà nước thì quan thanh tra liền đòi được ăn chia ba mươi phần trăm tiền thu hồi từ tham nhũng! Hạng quan chức chỉ có con người hưởng thụ, không có con người trách nhiệm có mặt khắp các cấp chính quyền, nắm giữ đủ các thứ bậc quyền lực.

Bỏ qua quá đông những kẻ được đảng uỷ các cấp chọn lọc, tiến cử trao quyền lực quốc gia nhưng đã lộ mặt là hạng giá áo túi cơm, chỉ biết mang quyền lực quốc gia vơ vét cho bản thân và gia đình để vinh thân phì gia, đang nhiều lần bị điệu cổ ra tòa án, nhiều lần phơi bản mặt bẩn thỉu, ô nhục trước bàn dân thiên hạ, đang chen vai, thích cánh bên nhau ở toà án, đang lúc nhúc như lũ dòi nhặng, lũ sâu mọt trong các nhà tù.

Bài 1: Chí công vô tư - Hoc24

Chỉ điểm mặt vài quan chức đang vênh váo chiếm chiếc ghế quyền lực của dân nhưng người dân không được tiến cử, không được bầu chọn mà do tổ chức đảng chia chác những chiếc ghế quyền lực của dân cho đảng viên có vai vế trong đảng. Người dân mất quyền công dân đích thực nhất, lớn nhất, thiêng liêng nhất, không được tiến cử và bầu chọn hiền tài thực sự của dân, do đó những người nắm quyền lực của dân đều không phải hiền tài trong dân mà chỉ là người của những thế lực trong đảng nên mới có những quan chức nhà nước khi nhắc đến tên, khi nhìn thấy mặt, người dân chỉ thấy ngán ngẩm, không muốn nghe nhắc đến tên, càng không muốn nhìn bản mặt. Vì nghe nhắc đến tên, nhìn thấy bản mặt hạng quan chức đó, người dân chỉ thấy cái tầm thường, thấp kém dưới mặt bằng xã hội!

Xin điểm vài gương mặt đó.


 

S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Biết Tạ Ơn Ai

Viet Báo

 

Những ngày cận lễ, tôi hân hạnh nhận được qua email một bài viết về Ngày Lễ Tạ Ơn của nhà văn Giao Chỉ. Xin được trích dẫn đôi đoạn ngắn để chia sẻ cùng độc giả:

Quả thực người Mỹ đã có đầy đủ lý do để giữ gìn truyền thống với ngày Lễ Tạ ơn vào tháng 11 mỗi năm. Lịch sử ghi rằng vào năm 1620 có một nhóm gia đình người Anh theo Tin Lành đã đi tìm đất mới để sống đời tự do tín ngưỡng…

Trải qua một năm đầu với mùa đông khắc nghiệt, không đủ thực phẩm, không có đủ quần áo, không có nơi cư trú nên di dân đã phải chôn cất 46 người. Qua năm sau, mùa gặt 1621 thành công, di dân cùng dân da đỏ bản xứ tổ chức tiệc mừng lễ tạ ơn trên đất Mỹ.

Đó là ngày lễ hội đầu tiên tại Mỹ Châu và truyền thống còn mãi đến ngày nay…

Pilgrims Celebrated Thanksgiving Because Only 60% Died

Đạo luật quốc tịch của Hoa Kỳ ban hành 1790, hơn 200 năm trước đã có những lời vàng ngọc như sau: Bất cứ ai tị nạn đến Hoa Kỳ, sau khi được xác nhận sẽ hưởng quy chế nhập cư. Như vậy chúng ta hiểu một cách giản dị là nếu đã đến Mỹ thì sẽ có cơ hội trở thành người Mỹ. Căn cứ vào điều khoản của luật 1790, một đạo luật khác đã ra đời năm 1975 có tên là Indochina Migration and Refugee Act…

Khi miền Nam sụp đổ tháng 4-1975 đợt di tản đầu tiên của người Việt đã mở ra một đầu cầu quan trọng cho lịch sử di dân từ Châu Á. Những chuyến đi vô cùng mạo hiểm của thuyền nhân đã làm thành thiên anh hùng ca của con đường đi tìm tự do với hàng ngàn con tàu May Flower của dân Việt đã ra đi trong đó nhiều di dân không bao giờ đến được miền đất Hứa…​

Và dù 5 ăn 5 thua con tàu Mayflower Việt Nam đã ra đi từ khắp miền duyên hải có khi chỉ là những chiếc ghe nhỏ bé mong manh. Người Việt đã vì nhiều lý do để ra đi suốt bao nhiêu năm qua. Và danh từ Boat People trong tự điển thế giới đã không còn cùng ý nghĩa xưa cũ để chỉ những người sinh sống ở trên thuyền. Boat People ngày nay có nghĩa là người Việt đã đi tìm tự do bằng thuyền vượt biển Nam Hải.

Lịch sử các cuộc di dân của nhân loại đã đưa đến nhận định rằng Ta không thể lựa chọn sinh quán, nhưng ta có thể chọn lựa để sống ở miền đất mà chúng ta yêu quý. (You cannot choose the land you birth, but you can choose the land you love).

Nhận định này, tiếc thay, không hẳn đã hoàn toàn đúng với tuyệt đại đa số người Việt đang sống lây lất ở Cambodia. Phần lớn họ không được chính phủ sở tại xem là cư dân hợp pháp nên vẫn cứ là những boat people (bấp bênh sinh sống trên thuyền) ở Biển Hồ, và nhiều bến bờ khác nữa xuôi theo dòng sông Tonlé Sap.

Sau một chuyến đi thăm đồng hương ở đất nước này, nhà báo Văn Quang kết luận:

“Hầu hết là người Việt Nam lưu lạc qua Campuchia vì nhiều lý do khác nhau. Nhưng tựu chung họ là những người đi kiếm sống ở một vùng tưởng rằng đó là đất hứa… Trước hay sau họ cũng phải tìm đường đi thôi. Nhưng đi đâu, làm cái gì để sống là những hòn đá tảng níu chân họ lại. Rồi bao nhiêu đời vẫn cứ thay nhau lầm than cơ cực ở nơi xứ người này, không có lối thoát. Họ vẫn chỉ có một ý nghĩ, ở đây họ còn có chiếc thuyền, dù rách nát, nhưng họ vẫn có một nghề chài lưới kiếm sống qua ngày. Đi nơi khác, chẳng biết bấu víu vào đâu!”

Ảnh Nguyễn Công Bằng

Trong bản tường trình (The Situation of Stateless Ethnic Vietnamese in Cambodia của MIRO) tổ chức này đã ví von đám người Việt đang sinh sống nơi đây là “những kẻ đang sống ngoài cửa thiên đàng.” Ngay giữa thiên đàng của xứ Chùa Tháp (ngó bộ) cũng không hạnh phúc hay tự do gì cho lắm, nói chi đến thân phận của những kẻ còn “kẹt” ở bên ngoài.

Họ “kẹt” cái gì vậy Trời?

Xin thưa cái… quốc tịch Cambodia.

Nhà văn Giao Chỉ cho biết “Đạo luật quốc tịch của Hoa Kỳ ban hành 1790, hơn 200 năm trước đã có những lời vàng ngọc như sau: Bất cứ ai tị nạn đến Hoa Kỳ, sau khi được xác nhận sẽ hưởng quy chế nhập cư.” Cao Miên không phải là Mỹ Quốc nên xứ sở này không có luật lệ gì đàng hoàng và rõ ràng, cùng với những lời lẽ “vàng ngọc” như vậy.

Vô số người Việt sinh đẻ ở Miên còn chưa được cấp cái giấy khai sinh, nói chi đến những thứ xa xỉ như thẻ căn cước hay quốc tịch. Và không quốc tịch cũng có nghĩa là không có quyền tiếp cận với tất cả những dịch vụ và quyền lợi tối thiểu như người dân bản xứ: không y tế, không giáo dục, không có quyền sở hữu đất đai hay tài sản…

Thực ra thì những người dân trôi sông lạc chợ này cũng chả ai biết (hay dám) đòi hỏi quyền lợi gì ráo trọi. Tất cả chỉ mong được sống cho nó yên thân thôi nhưng sự mong muốn giản dị này – xem chừng – vẫn còn rất xa tầm tay của họ.

Chính phủ Cambodia đang tiến hành một cuộc kiểm tra dân số mà nhiều quan sát viên cho rằng mục đích chính của nó là nhắm vào đám dân Việt Nam đang ngụ cư ở đất nước này. Ông Sok Hieng – công nhân xây cất,  33 tuổi, sinh ở Nam Vang nhưng có bố mẹ gốc việt – bầy tỏ sự lo âu: “Tôi sợ rằng mình sẽ buộc phải rời khỏi Cambodia vì tôi chưa có thẻ căn cước. Khi tôi đến Việt Nam, họ coi tôi là người Miên; tôi ở giữa người Miên và người Việt.” (Sean Teehan & Phak Seangly. “Vietnamese wary of planned census.” The Phnom Penh Post ).

Nỗi lo sợ của Sok Hieng đã trở thành sự thực vào hai tháng sau, vân theo The Phnom Penh Post : “Chỉ trong vòng một ngày 142 người di dân bất hợp pháp Việt Nam đã bị trả qua biên giới – Census deportations hit 142 in single day.”

Cùng với sự bất an, nếp sống bấp bênh và nghèo khó là nét nổi bật trong sinh hoạt hàng ngày của đa số dân Việt ở Cambodia –  theo như tường trình của thông tín viên Quốc Việt, RFA:

“Hầu hết người Việt sống trên làng nổi, theo bờ sông đều không có đất đai sản xuất nên họ bắt buộc lăn lộn lén lút đi đánh bắt cá. Các gia đình đều muốn cho con em có nơi chỗ ăn học để vươn lên trong xã hội và đóng góp cho đất nước tuy nhiên tất cả đều không có khả năng.”

Nhiều năm trước, sau khi chia tay đồng bào mình ở Cambodia, nhà báo Văn Quang vẫn còn ngoái nhìn lại, với rất nhiều ái ngại:

“Hình ảnh những bà cụ già lưng còng lom khom trên chiếc ghe mỏng manh, những đứa trẻ con người Việt tháo láo mắt nhìn khách lạ, những gia đình 7-8 đứa con sống lúc nhúc trên chiếc ghe rách tơi tả còn bám theo tôi mãi.”

Đến nay chúng tôi mới lò dò đến xứ sở này, và kinh ngạc nhận ra rằng hình ảnh của “những bà cụ già lưng còng lom khom trên chiếc ghe mỏng manh, những đứa trẻ con người Việt tháo láo mắt nhìn khách lạ” vẫn còn nguyên vẹn như xưa. Thời gian, dường như, đã ngừng trôi trên những bến nước ở nơi đây.

Chúng tôi ghé làng nổi Kandal và Chong Kok, thuộc xã Phsar Chhnang – tỉnh Kampong Chhnang – nằm ở phần đuôi của Biển Hồ (nơi hiếm có khách du lịch nào lai vãng) và được  ông trưởng thôn cho biết: “nơi đây có 931 gia đình người Việt, nhân khẩu chính xác là 4,760, tất cả đều là người Việt hay gốc Việt.”

Người Miên và người Chàm không sống trên ghe, và họ có quyền lựa chọn một lối sống bình thường (trên bờ) như đa phần nhân loại. Số dân Việt Nam đang trôi nổi ở xứ Chùa Tháp thì không. Họ là thứ sắc dân vô tổ quốc (stateless ethnic Vietnamese, theo như cách gọi chính thức của các N.G.O đang hoạt động ở Cambodia) nên  không có quyền sở hữu tài sản hay đất đai, và buộc phải chấp nhận một nếp sống rất bồng bềnh, và vô cùng bấp bênh – như hiện cảnh.

Chúng tôi đi ghe vòng vòng thăm hỏi và trò chuyện với chừng chục gia đình người Việt, những thuyền nhân (boat people) ở Kampong Chhnang. Không ai chuẩn bị gì ráo trọi cho mùa Thanksgiving này cả. Họ hoàn toàn không có chút khái niệm gì về Lễ Tạ Ơn có lẽ vì không biết phải tạ ơn ai!


 

S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Những cô giáo nhỏ

Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả: Tưởng Năng Tiến

Bữa coi phim Titanic tui khóc ướt áo luôn khiến mấy đứa nhỏ cười bò lăn, bò càng:

– Trời ơi, sao nghe nói “tuổi già hạt lệ như sương” mà ba lại nhiều nước mắt dữ vậy cà?

Sau con, tới vợ:

– Chắc tại cái tuyến nước mắt của ổng bị bể (ngang) nên nó mới tràn lan quá xá ể như vậy!

Tui (ra đường) hay đi tròng ghẹo thiên hạ nên (về nhà) bị mẹ con nó xúm lại chọc quê kể cũng… đáng đời. Tui không giận dỗi hay buồn phiền gì ráo mà chỉ cảm thấy mình cũng hơi kỳ.

Tui không chỉ yếu xìu trong chuyện làm tiền (cũng như làm tình) mà còn yếu ớt trong đủ thứ chuyện tào lao khác nữa. Tui đi mua hàng bị thối thiếu tiền nhưng sợ người bán ngượng nên đành nín lặng cho qua. Sáng sớm chạy tập thể dục, lỡ đạp nhằm con ốc sên (“nghe cái rốp”) là tui bần thần cho tới tận trưa luôn. Dọn vườn – có khi – lỡ tay làm gẫy một nhánh hoa, cũng khiến tôi đâm ra áy náy.

Nói tóm lại, và nói theo ngôn ngữ của tâm lý học phổ thông, là tui thuộc loại người đa cảm và có hơi nhiều … nữ tính. Đây không hẳn vì tính trời sinh đâu mà còn do ảnh hưởng của giáo dục từ những năm thơ ấu.

Không hiểu tại sao, và bằng cách nào, khi vừa đến tuổi cắp sách đến trường thì tôi (và năm bẩy thằng nhóc khác) lại được nhận vô trường nữ tiểu học Đoàn Thị Điểm – ở Đà Lạt. Thành phố này vốn sẵn nhiều bông, tui lại lâm vào cảnh “lạc giữa rừng hoa” nên trở thành “mong manh” là phải.

Các cô giáo của tôi đều là những phụ nữ xinh đẹp, dịu dàng, hiền lành và vô cùng tận tụy. Qua năm năm tiểu học, tôi được dậy dỗ kỹ càng nhiều điều cần thiết để thành người tử tế: phải rửa tay trước khi ăn, đánh răng trước khi ngủ, phải viết chữ (thay vì con số) ở đầu câu, phải xuống hàng sau mỗi đoạn văn đã đủ ý, phải vâng lời cha mẹ và anh chị, kính mến người già, tôn trọng thiên nhiên, thương mến súc vật, quí trọng bạn bè, yêu quê hương đất nước, thương người như thể thương thân…

Tuy không không thành công hay hiển đạt (gì ráo trọi) tôi vẫn sống được như một người đàng hoàng cho mãi đến hôm nay là nhờ luôn ghi khắc (và biết ơn) những gì đã được học hỏi vào thưở ấu thời. Hình ảnh của những cô giáo (thiên thần) của tôi cũng thế, cũng mãi mãi in đậm trong tâm trí của một kẻ tha hương – dù tóc đã điểm sương.

Trên con đường học vấn, tôi tự cho mình là một kẻ may mắn. Ít nhất thì cũng may mắn hơn rất nhiều những đứa bé thơ, hiện đang lớn lên ở đất nước Việt Nam:

– Cô giáo mầm non dùng dép đánh vào đầu trẻ

– Viết sai chính tả học sinh bị cô giáo đánh thâm tím mặt

– Giáo viên buộc học sinh uống nước giẻ lau bảng

– Thầy giáo cấp 1 bị tố dâm ô 9 học sinh lớp 3 …

– Phụ huynh biểu tình phản đối lạm thu

Như đã thưa, tôi vốn đa cảm và yếu đuối. Nghe tiếng vỡ vụn của một cái vỏ ốc sên dưới gót chân (lỡ bước) cũng đủ khiến tôi cảm thấy bất an nên không khỏi hoang mang, lo ngại cho những mầm non xứ sở vì những mẩu tin thượng dẫn.

May thay – tuần rồi – tôi tình cờ quen được một cô giáo trẻ, đang đi thăm người thân ở thủ đô Bangkok. Khi được hỏi về nghề nghiệp, cháu hãnh diện cho biết mình là một giáo viên dạy học tại một vùng quê thuộc tỉnh Nghệ An.

Tính cởi mở, và vẻ bặt thiệp, của người đồng hương khiến tôi bớt ngần ngại khi đặt những câu hỏi về tình trạng trẻ thơ bị ngược đãi hay bạo hành nơi trường học. Cháu xác nhận là có nhưng không nhiều lắm, và nói thêm rằng trở ngại lớn của nền giáo dục Việt Nam (hiện nay) là mức sống quá thấp nơi những thôn làng heo hút. Ở lắm chỗ, chuyện ăn mặc vẫn còn là vấn đề nên việc học hành gần như đang bị lãng quên hay bị coi như là điều xa xỉ.

Trước khi chia tay, chúng tôi trao đổi fb, email …  Có lẽ vì sợ tuổi tác khiến cho tôi khó cập nhật thông tin nên vài hôm cô giáo trẻ gửi cho tôi vài bài báo, rất cảm động, về công việc của nhiều bạn đồng nghiệp:

– Cô giáo bản nghèo, cống hiến tuổi thanh xuân cho học sinh vùng cao
– Cô giáo trẻ mang lời ca tiếng hát ra hải đảo
– Ngưỡng mộ cô giáo trẻ năng động, tâm huyết ở bãi bồi ven bờ sông Hậu
– Cô giáo 19 năm hi sinh hạnh phúc riêng vì học trò vùng cao

Tuần qua, tôi cũng tình cờ đọc được một đoạn văn ngăn (ngắn) nhưng đầy ắp tình cảm của nhà báo Mai Thanh Hải. Ông viết vì quá xúc động sau cái chết của một cô giáo vùng cao, bị lũ cuốn trôi:

Vẫn nhớ gương mặt em hòa lẫn cùng hơn 20 gương mặt giáo viên Mầm non toàn nữ, trong những ngày rét nhất, rét đến cứng đơ người của mùa rét 2011 năm trước, khi các em tập trung về điểm Trường chính Sàng Ma Sao (Bát Xát, Lào Cao) nhận áo ấm, thực phẩm, chăn màn của Gánh Hàng xén – “Cơm có thịt” cho bọn lít nhít đang ngồi yên ở điểm Trường Ki Quan San, đợi cô về.

Hôm ấy, mình phải ngủ lại điểm trường chính vì đường rừng bị sạt lở và lần đầu tiên, mấy thằng đàn ông bị “quây” rượu bởi hơn 30 cô giáo trẻ măng, vừa học xong đã phải lên trên bản dạy học, cả tháng may ra về Thị trấn được 1 lần.

Cuộc rượu về đêm, không say nổi bởi nghe các em thay nhau kể về cái cảnh thiếu thốn, chịu đựng và còn cả khát khao rất tầm thường của những thiếu nữ mới hơn 22-23 tuổi, đang ở phố thị, nhoằng cái phải lên rừng dạy học.

Sống cuộc sống không điện đóm, không tivi, không đài, không bạn bè, không tiếng người Kinh qua lại. Thiếu thốn từ hạt muối cho đến thanh củi, đêm nằm trong căn nhà tranh dột nát, gió lùa hun hút, không ngủ được vì lạnh, thành mất ngủ triền miên… Gần 2 năm, dự định gần Tết lại mang áo của Áo ấm biên cương lên Sàng Ma Sáo, gặp lại các em. Vậy mà!

Vĩnh biệt em, cô giáo Lý Thị Hồng (SN 1987, dân tộc Giáy, cư trú ở thôn Piềng Láo, xã Mường Hum, Bát Xát, Lào Cai) – Giáo viên thuộc phân hiệu Ki Quan San, Trường Mầm non xã Sàng Ma Sáo…

Họ hy sinh mọi thứ (kể cả tính mạng) nhưng họ chỉ được nhận lại khoản tiền thù lao vô cùng ít ỏi. Theo BBC: “Một nhà khoa học Việt Nam đưa ra đánh giá nói công an và quân đội có thu nhập chính thức cao nhất, còn nghề giáo và làm nông là thấp nhất nước này.” Bà Nguyễn Thị Kim Thanh – Trưởng Phòng GD, Sở GD-ĐT TPHCM – cho biết thêm chi tiết: “Tính ra, thu nhập của giáo viên mầm non còn thua cả người giúp việc!”

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Giám Đốc Sở GD-ĐT TPHCM, khẳng định: “Không đâu chăm lo mầm non tốt như ở nước ta!” Tôi e khó mà chia sẻ với sự lạc quan của vị Phó Giám Đốc Sở GD-ĐT TPHCM, trước thực trạng “thu nhập của giáo viên mầm non còn thua cả người giúp việc!”

Tuy thế, không ai có thể phủ nhận được sự tận tụy, cùng tấm lòng vị tha, của hằng vạn giáo viên trên khắp nẻo đường đất nước. Xin chân thành cảm ơn các em, các cháu – những cô gái Việt Nam vô danh và thầm lặng – đã vì những mầm non bất hạnh mà hy sinh, và trao trọn tuổi thanh xuân, để tương lai của xứ sở đỡ được phần đen tối.


 

Nhớ về thầy giáo Nguyễn Năng Tĩnh

Chau Trieu   Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, nhớ về thầy giáo Nguyễn Năng Tĩnh. Năm 2019, thầy Nguyễn Năng Tĩnh bị nhà cầm quyền CSVN bắt giam với cáo buộc chống nhà nước. Thầy Tĩnh được nhiều người biết đến khi dạy học sinh hát bài “Trả lại cho dân”, một trong những bài hát nổi tiếng của nhạc sỹ bất đồng chính kiến Việt Khang hiện đang tị nạn tại Mỹ. Lời bài hát có đoạn: “Trả lại đây cho nhân dân tôi Quyền tự do, quyền con người Quyền được nhìn, được nghe, được nói Quyền được chọn chân lý tự do Quyền xóa bỏ độc tài độc tôn…”
 

Thầy Lưu Bình Nhưỡng bị bắt và ‘tỷ lệ công lý’-Lê Quốc Quân

Ba’o Tieng Dan

Blog VOA

Lê Quốc Quân

16-11-2023

Công an tỉnh Thái Bình bắt tạm giam ông Lưu Bình Nhưỡng, một quan chức thuộc quốc hội Việt Nam, hôm 15/11/2023. Nguồn: CAND

Thầy Lưu Bình Nhưỡng cũng đã chia sẻ với tôi một lần về việc “không hợp” với bên công an và Viện kiểm sát. Mới đây tôi được nghe từ một người bạn đang làm trong Chính phủ rằng trong một lần cách đây 3 năm, ông Trương Hoà Bình đã nói về thầy Lưu Bình Nhưỡng rằng “Thằng khóc thuê đó, đợi đấy”.

Lời tác giả: Có nhiều cách gọi tên ông Lưu Bình Nhưỡng, vì ông có học hàm Tiến sỹ lại là Cựu đại biểu quốc hội nhưng vì đã từng là thầy giáo của tôi tại trường đại học luật Hà Nội nên tôi chọn cách xưng là Thầy như tôi đã từng gọi thầy suốt gần 30 năm qua, trong bài viết này.

***

Sáng ngày 15/11 hàng loạt tờ báo của Việt Nam đều đưa tin “Công an tỉnh Thái Bình đã ra quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam ông Lưu Bình Nhưỡng về hành vi cưỡng đoạt tài sản theo khoản 4 Điều 170 Bộ Luật hình sự”.

Thầy Lưu Bình Nhưỡng là ai?

Sinh ngày 4/2/1963 tại xã Hùng Dũng, Huyện Hưng Hà, Tỉnh Thái Bình, ở tuổi 18 Thầy nhập ngũ và sau 2 năm phục vụ trong quân đội, Thầy trở về thi vào Khoá 8, Đại học Luật Hà Nội năm 1983 (khi đó còn gọi là Đại học Pháp lý đóng tại Thường Tín, Hà Nội). Đến năm 1987 thì tốt nghiệp đại học. Nhờ thành tích học tập xuất sắc và khả năng làm việc trong Đoàn sinh viên rất tốt, Thầy được ở lại trường làm giảng viên môn Luật Lao động, rồi làm trưởng bộ môn sau khi bảo vệ thành công tiến sỹ luật.

Thầy từng tham gia một khoá tu nghiệp ngắn ở Australia và tiếp tục lên làm Phó chủ nhiệm khoa Pháp luật Kinh tế. Thầy được vào diện “quy hoạch” từ sớm nhờ năng lực và tư duy “dám nghĩ, dám nói”. Từ đại học Luật, Thầy chuyển sang làm Chánh văn phòng Tổng cục thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp và sau đó là Thành viên của Ban chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương. Với tư cách đó, Thầy đã từng sinh hoạt cùng đảng bộ với tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và nhiều lãnh đạo cấp cao nhất trong đảng cộng sản. Thầy biết nhiều thông tin quan trọng, cả của lãnh đạo cao cấp và của nhân dân bần nông.

Thầy là đại biểu quốc hội khoá 14 (2016-2021) chuyên trách trung ương, uỷ viên thường trực của Uỷ ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội, phó trưởng ban dân nguyện của Quốc hội, phó chủ tịch Nhóm Nghị sĩ Hữu nghị Việt Nam – Thuỵ Sĩ. Thầy thực sự gây được ấn tượng cho nhiều người vì sự thẳng thắn và “trực ngôn” của mình. Ngay từ thời còn là giảng viên đại học, rất nhiều người (cả học sinh và đồng nghiệp) yêu mến Thầy nhưng cũng nhiều người ghét.

Tôi may mắn là học sinh trực tiếp của Thầy tại Đại học Luật Hà Nội (Tôi học K19, Đại học Luật Hà Nội) khi đó thầy dạy tôi môn Luật Lao động. Năm 2001-2003 khi tôi học cao học luât K3 tại trường thì thầy đang làm ở Khoa Kinh tế cho nên có rất nhiều lần gặp Thầy, tôi cũng hiểu phần nào về tính cách và con người Thầy.

Cho dù có rất nhiều thông tin khác nhau về thầy Lưu Bình Nhưỡng trong việc đối xử với học sinh, quan hệ tình cảm cá nhân và cả câu chuyện vật chất, nhưng cảm nhận của tôi thì Thầy là người đáng kính và “rất đặc biệt”.

Dù khá thân tình, Thầy có theo dõi nhưng chưa bao giờ công khai ủng hộ tôi trong các hoạt động đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền cho Việt Nam.

Những phân tích pháp lý ban đầu

Qua quan sát thì thấy rằng thầy Nhưỡng bị bắt khẩn cấp khi vừa xuống sân bay Nội bài tối 14/11, sau đó được di lý về nhà và cơ quan để tiến hành việc khám xét nơi ở và nơi làm việc. Khoản 1 Điều 110 Bộ Luật tố tụng hình sự 2015 quy định 3 trường hợp sau đây thì bị bắt giữ người trong trường hợp khẩn cấp:

  1. a) khi có đủ căn cứ để xác định người đó đang chuẩn bị thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;
  2. b) Người cùng thực hiện tội phạm hoặc bị hại hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm mà xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó trốn;
  3. c) Có dấu vết của tội phạm ở người hoặc tại chỗ ở hoặc nơi làm việc hoặc trên phương tiện của người bị nghi thực hiện tội phạm và xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ.

Theo thông tin được báo chí đưa ra và theo suy đoán logic thì thầy Lưu Bình Nhưỡng rơi vào Tiết 3, của Khoản 1, nghĩa là: Công an thấy “dấu vết của tội pham và đang muốn tìm chứng cứ” nên bắt ngay tại sân bay. Có thể nằm ngay trong chính chiếc “cặp đơn từ” mà thầy vẫn hay mang theo.

Cũng chính vì vậy mà các báo đều đưa tin: “Quá trình bắt, khám xét, cơ quan cảnh sát điều tra đã thu giữ nhiều đồ vật, tài liệu có dấu hiệu vi phạm pháp luật phục vụ công tác điều tra mở rộng vụ án”. Đây là dấu hiệu cho thấy việc khởi tố về tội “cưỡng đoạt tài sản” chỉ là những căn cứ để bắt giữ ban đầu để tiếp tục “đánh án” sâu hơn.

Điều 170 BLHS quy định: “Người nào đe doạ sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 1 đến 5 năm”. Khoản 4 quy định nếu: a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500 triệu đồng trở lên b) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thì bị phạt tù từ 12 đến 20 năm.

Cấu thành tội phạm của “Cưỡng đoạt tài sản” mặt chủ quan là “đoạt tài sản”; cho nên việc mong muốn “đoạt tiền” được đặt ra từ đầu và là mục tiêu theo đuổi đến tận cuối. Báo chí đều nói rất ít đến hành vi của Thầy nên chưa thể võ đoán nhưng việc liên hệ với Cường “quắt” có thể “đồng phạm” với tư cách đã được nhờ cậy” và thầy “giúp” lên tiếng với các bên liên quan.

“Thằng khóc thuê đó, đợi đấy”

Thầy Lưu Bình Nhưỡng cũng đã chia sẻ với tôi một lần về việc “không hợp” với bên công an và Viện kiểm sát. Mới đây tôi được nghe từ một người bạn đang làm trong Chính phủ rằng trong một lần cách đây 3 năm, ông Trương Hoà Bình đã nói về thầy Lưu Bình Nhưỡng rằng “Thằng khóc thuê đó, đợi đấy”.

Đúng là, suốt bao nhiêu năm làm đại biểu quốc hội rồi làm phó Ban dân nguyện, Thầy đã xông xáo vào những nơi vô cùng khó khăn, đụng chạm đến rất nhiều người để nói lên tiếng nói của người dân, để “khóc” cho dân. Là Phó ban dân nguyện, thầy đã nhận đơn, thay mặt dân để chuyển đơn và “liên hệ, phối hợp, thúc ép” rất nhiều cơ quan hành pháp giải quyết nguyện vọng cho người khiếu kiện hoặc khi có vấn đề cần kêu lên Quốc hội.

Có lẽ chưa có ai dám vạch ra những điểm sai trái của Ngành công an. Thầy đã nói rằng: “Tội phạm tham nhũng đang nhảy múa trên lưỡi gươm pháp luật” trong khi Bộ Công an luôn được coi là “Thanh gươm” của Đảng. Chính vì vậy, ngay khi còn đang là đại biểu quốc hội, Thầy đã bị báo Công trực tiếp lên tiếng phản đối .

Không chỉ nặng lòng với những oan trái của dân chúng, phê phán nền hành pháp mà Thầy còn lên tiếng trực tiếp phê phán Quốc hội. Ngày 26/3/2021 Thầy phát biểu: “Quốc hội không được ngủ mê trên quyền lực của nhân dân, không được biến thành căn phòng kín để gom góp lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân và chia chác quyền lực của đất nước”

Tiếng nói trực ngôn cuối cùng?

Hệ luỵ của việc bắt giữ là rất lớn, gây sốc cho nhiều người. Một số bạn học và thầy giáo tôi quen không bất ngờ về việc bắt giữ nhưng đã sụp đổ chút niềm tin còn sót lại của họ đối với thể chế chính trị Việt Nam. Cũng có người hân hoan về việc bắt giữ vì theo niềm tin của họ là đã “bắt đúng người, đúng tội”. Nhưng đối với những ai quan tâm đến vận mệnh của đất nước, tha thiết với công lý thì đây là một tin rất xấu.

Chúng ta có thể chắc chắn rằng việc bắt giữ thầy Lưu Bình Nhưỡng với cáo buộc về tội “Cưỡng đoạt tài sản” chỉ là bước đầu tiên. Trước mắt còn cả một chặng đường dài và có thể trong thời gian tới Thầy sẽ lại bị khởi tố về một tội danh khác liên quan đến tập đoàn Vạn Thịnh Phát nếu như đảng muốn “đi tiếp”.

Thầy đã từng lên tiếng cho nhiều người dân bị oan sai, giờ đây ai sẽ chuyển đơn cho Thầy, chuyển đến đâu? Báo chí thì lặng im, Nhân dân thì nháo nhào đặt câu hỏi còn các nhà quan sát chính trị quốc tế thì chỉ biết “nhíu mày” suy nghĩ về ý định thực sự của chế độ trong việc bắt giữ ông Lưu Bình Nhưỡng là gì?.

Phải chăng công cuộc đốt lò chỉ là một sự thanh trừng nội bộ, bóp nghẹt các tiếng nói độc lập để áp đặt quyền lực thống trị tuyệt đối lên toàn xã hội?


 

S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Trương Tửu

Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả: Tưởng Năng Tiến  

Ngoại và mẹ tôi đều rất hảo rượu nên mâm cơm gia đình không bao giờ thiếu chai/ lọ và ly/cốc … Được nuôi dưỡng trong cái không khí luôn nồng nàn hơi men như thế nên tôi cũng uống rất đều, và bắt đầu lê la hàng quán, ngay từ lúc thiếu thời.

Quanh bàn rượu, đôi lần, tôi được nghe kể về bà Vương Nhuận Chi (phu nhân của nhà thơ Tô Đông Pha) mà không khỏi sinh lòng hảo cảm:

“Mười năm chia tay bạn, chiều tối chợt bạn xuất hiện. Mở cửa, tay nắm chặt tay, chẳng kịp hỏi tới nhà mình bằng thuyền hay bằng ngựa. Cũng chẳng kịp mời ngồi ghế hay ngồi giường. Hàn huyên qua loa, vội chạy vào nhà trong, thấp giọng hỏi vợ rằng :

  • Mình liệu có đấu rượu của Tô Đông Pha không?

Vợ tươi cười rút cành trâm vàng đang cài trên đầu trao cho. Thế là đủ ba ngày cơm rượu…”

Chỉ cần một bữa “cơm rượu” thế thôi (nếu có) cũng đủ cho tôi tri ân người bạn đời của mình cho đến khi nhắm mắt. Nói chi tới ba ngày, hay sáu bữa. Vương Nhuận Chi quả là một tấm gương sáng soi cho nữ nhi (hậu thế) chỉ tiếc có điều là nó đã mờ dần với thời gian.

Bà đã vĩnh biệt dương gian cả ngàn năm rồi. Nay, mấy ai còn nhớ đến người phụ nữ rút cành trâm vàng ̣ để mua rượu đãi bạn của chồng (dễ dàng) như thế?

May mắn và gần gũi hơn, mới ngày qua, tôi lại vừa biết thêm về vị nữ lưu tuyệt vời khác nữa:

Tên bà là Nguyễn Thị Lai (1916-1996) con gái đầu của cụ Nguyễn Xuân Giới chủ một hiệu may nhỏ tại phố Tiên Tsin – nay là phố Hàng Gà – Hà Nội. Khi lập gia đình với nhà văn Trương Tửu bà được cha mẹ chia hồi môn cho một cửa hàng tạp hoá nhỏ đầu phố Hàng Điếu – Cửa Đông để bán hàng xén. Cuộc đời bà chỉ lặng lẽ làm nội trợ phía sau chồng con.

 Ngày rằm tháng giêng năm nay, kỹ sư Trương Quốc Tùng con trai của ông bà kể cho tôi nghe về nghị lực của người mẹ khi trải qua “cơn bão” Nhân văn Giai phẩm quét tới… Giáo sư Trương Tửu không còn dạy Đại học, ông bẻ bút về nhà. Không lương, không biên chế, mọi nguồn thu nhập của gia đình dồn hết lên đôi vai bà Lai.

 Giáo sư Trương Tửu mở phòng khám Đông y châm cứu thì cơ quan chức năng yêu cầu đóng cửa vì không có chuyên môn y khoa. Lúc này 45 tuổi, tối tối bà Lai đi học lớp Trung cấp Đông y bền bỉ và tốt nghiệp, được cấp bằng xuất sắc. Bà đứng tên đăng ký hành nghề, mở hiệu Đông y bắt mạch, kê đơn, bốc thuốc, châm cứu. Tiếng lành đồn xa, cửa hiệu lúc nào cũng đông khách.

 Kỹ sư Trương Quốc Tùng trầm ngâm nhớ tới lời kể của người thân trong gia đình (thời gian này ông đang đi học tại CHDC Đức) có những bữa cơm, bà Lai chỉ ăn cơm không. Bà nói: Nhai kỹ thấy cơm bùi và rất ngọt.

Kỳ thực, người vợ, người mẹ ấy nhường phần thức ăn ít ỏi trên mâm cơm cho chồng, cho con nhỏ… Khó khăn chồng chất nhưng không bao giờ bà có một lời oán thán! ( Người Vợ Nhân Văn. FB  Son Kieu Mai – 02/28/2021 ).

Ngay bên dưới bài viết này là phản hồi của độc giả Lệ Thúy“Tại sao nguoi chồng khong cố gắng vật lộn để khắc phục hoàn cảnh, lai cứ phải là bà vợ, vừa chăm con nội trợ lại lăn lộn kiếm tiền, chồng để ngắm ? Bởi đảm đang thế nên đàn ông cứ ươn hèn…”

Trương Tửu bị mắng là “ươn hèn” không phải là chuyện ngẫu nhiên. Người đời nay không mấy kẻ biết về ông, kể cả những nhân vật học thức – theo nhận xét của PGS.TS. Nguyễn Thị Bình :

“Ông thuộc số tên tuổi mà thế hệ chúng tôi (cùng một số thế hệ trước và sau chúng tôi nữa) được nghe nói đến nhiều nhất nhưng lại ít rõ ràng nhất. Trong suốt một thời kỳ dài, chúng tôi không sao hiểu nổi ông là ai giữa những lời kết án nặng trịch trên giấy trắng mực đen và vô số câu chuyện đồn thổi vừa đầy niềm thán phục vừa không thiếu ngậm ngùi cay đắng.”

Nỗi “cay đắng” này có thể được lý giải gẫy gọn như sau:

“Năm 1984, khi trở về Hà Nội, tôi muốn tìm lại, dù chỉ một dấu vết nhỏ, chứng minh sự hiện diện của Nhân Văn Giai Phẩm trong lòng người dân Bắc. Nhưng vô ích. Tất cả đều đã bị xóa sổ. Kín đáo dò hỏi những người thân trong gia đình sống ở Hà Nội, thuộc thế hệ ‘phải biết’ Nhân Văn, xem có ai còn nhớ gì không? Nhưng không, tuyệt nhiên chẳng ai ‘nghe nói’ đến những cái tên như thế bao giờ: linh hồn Nhân Văn đã bị xóa trong ký ức quần chúng, và như vậy, ‘nọc độc’ Nhân Văn đã hoàn toàn bị tẩy sạch. (Thụy Khuê. Nhân Văn Giai Phẩm & Vấn Đề Nguyễn Ái Quốc. Tiếng Quê Hương: Virgninia, 2012).

Công việc “tẩy sạch” cá nhân Trương Tửu cũng đã được “đội ngũ văn nghệ cùng giới trí thức miền Bắc thực hiện một cách hơi quá nhiệt tình (bởi cả đám môn sinh cũ của ông) mà “viện sỹ” Phan Cự Đệ là một gương mặt tiêu biểu :

“Với một lập trường chính trị phản động, thù địch với tư tưởng xã hội chủ nghĩa, với những quan điểm văn nghệ tư sản lỗi thời, với một phương pháp giảng dạy hoàn toàn duy tâm chủ quan, cơ hội, chúng ta có thể kết luận rằng: trong mấy năm qua, Trương Tửu đã tỏ ra không xứng đáng một tý nào với cương vị giáo sư một trường Đại học.”

Thời thế, may thay, không đứng về phía những kẻ xu thời. Do đó, ngay đến  Wikipedia (vốn luôn được biên soạn theo khẩu vị Hà Nội) cũng đã đề cập đến Trương Tửu một cách công bằng và khách quan hơn. Nó chỉ “gài” có mỗi một câu sai với sự thực thôi: “Đầu năm 1958, bị buộc thôi việc vì dính líu đến vụ Nhân văn giai phẩm. Sau đó, ông chuyển sang nghiên cứu y học và sống bằng nghề Đông y.”

Sự thực thì đúng là Trương Tửu định xoay sở sống bằng nghề Đông Y nhưng đâu có được Đảng và Nhà Nước để cho yên phận. Bởi thế nên mới có cảnh bà Nguyễn Thị Lai phải “nhường phần thức ăn ít ỏi trên mâm cơm cho chồng, cho con nhỏ… Khó khăn chồng chất nhưng không bao giờ bà có một lời oán thán!”

Trường hợp của L.S Nguyễn Mạnh Tường cũng vậy, cũng được Wikipedia Hà Nội “biên tập” một cách nhập nhèm, lấp liếm tương tự: “Sau vụ Nhân văn Giai phẩm, ông được chuyển sang làm chuyên viên nghiên cứu văn học nước ngoài tại Viện nghiên cứu phương pháp và chương trình giáo dục thuộc Bộ Giáo dục, và là cộng tác viên của nhà xuất bản Giáo dục.”

Nghe cứ y như thiệt vậy, nếu chính người trong cuộc không có cơ hội lên tiếng:

“Thảm cảnh đầu tiên mà tôi và gia đình phải chịu đó là cái đói… Tôi muốn dạy tiếng Pháp tại nhà. Nhưng vừa mới bắt đầu là đã có một đám công an, chắc chắn là đã được bọn gián điệp và điềm chỉ quanh tôi báo động cho họ, xuất hiện và bảo cho tôi là dưới chế độ cộng sản không có gì là tư nhân mà được cho phép, dù chỉ là việc dạy học của những ông thầy tận tụy.” (Nguyễn Mạnh Tường, Un Excommunié – Hanoi, 1954 -1991: Procès d’un intellectuel. Trans Nguyễn Quốc Vĩ – Kẻ Bị Mất Phép Thông Công Hà Nội, 1954-1991: Bản Án Cho Một Trí Thức).

 Tôi mới chỉ có dịp được biết thêm về Trương Tửu qua những bài tiểu luận viết với công tâm của vài vị thức giả thôi (Thụy KhuêLê Hoài NguyênĐỗ Ngọc ThạchLại Nguyên Ân…) nhưng cũng đã có được một hình ảnh về một Trương Tửu khác.

“Ai kiềm chế được quá khứ, kẻ đó kiểm soát được tương lai. Ai kiểm soát được hiện tại, kẻ đó kiềm chế được quá khứ – Who controls the past, controls the future; who controls the present, controls the past.” Khi viết dòng chữ trên, trong tác phẩm Nineteen Eighty – Four, vào năm 1948, George Orwell đã có thể hình dung ra được tất cả những thủ đoạn ma mãnh (của những chế độ toàn trị) trong việc ngụy tạo lịch sử.

Điều mà George Orwell không ngờ tới là kỹ thuật truyền thông tân tiến ngày nay đã đưa nhân loại bước vào Thời Đại Thông Tin. Ở thời đại này, mọi cố gắng đánh tráo dĩ vãng đều trở thành vô vọng, và chỉ tạo ra được những trò hề lố bịch mà thôi.


 

S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Nguyễn Tường Thụy

Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả:  Tưởng Năng Tiến

Số năm tháng tôi nằm trong tù chắc ít hơn thời gian mà nhà thơ Nguyễn Chí Thiện ngồi trong nhà mét (W.C) và có lẽ cũng chỉ bằng thời gian ngủ trưa của nhà văn Vũ Thư Hiên, ở trại Bất Bạt – Sơn Tây.

Bởi vậy, sau khi đọc tác phẩm Hỏa Lò và Đêm Giữa Ban Ngày của hai ông (rồi đọc thêm Chuyện Kể Năm 2000 của Bùi Ngọc Tấn, Thung Lũng Tử Thần của Vũ Ánh, và Trại Kiên Giam của Nguyễn Chí Thiệp) thì tôi tự hứa là không bao giờ viết lách gì vể chuyện nhà tù, trại tù hay người tù nào cả.

Chớ có dại mà múa rìu qua mắt thợ!

Tôi giữ được lời hứa này rất nhiều năm cho mãi đến nay, ngày cưới của con gái nhà văn Nguyễn Tường Thụy (NTT) vào hôm 24 tháng 10 năm 2023, Một trong những vị quan khách được mời, T.S Nguyễn Xuân Diện, cho biết:

Anh Tường Thuỵ đang chấp hành án tù ở trong nam, nên một mình chị Lân thay anh gả chồng cho con gái út. Anh chị em đến rất đông đủ khắp mặt. Xa thì có Nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa và các bạn từ Hải Phòng lên. Mạn Tây Hồ thì có hai nhà văn Phạm Viết Đào, Nguyễn Nguyên Bình. Bạn trẻ Đỗ Cao Cường từ Hải Phòng lên, bạn già Nguyễn Quốc Trung từ Thạch Thất xuống. Toàn là bạn bè của anh Tường Thuỵ. Già nhất hội là cụ Khánh (Châm) năm nay tròn 90 tuổi, cựu tù Quản Bạ không án, lặn lội từ Lĩnh Nam tới dự.

Có 6 bác trai đã tu nghiệp tại các đại học Quản Bạ, Ba Sao, Hoả Lò, Yên Định… phong độ ngời ngời. Lại có 6 bác gái đang nuôi chồng ăn học là các bác: Phạm Thành, Phạm Văn Trội, Trịnh Bá Phương, Lê Dũng, Đỗ Nam Trung, Trương Dũng. Ai cũng ăn mặc đẹp và rất tươi tắn. Hội phụ nữ nên kết nạp họ hoặc tặng huy chương giỏi việc nước đảm việc nhà cho họ.

Nghe nói, trước đám cưới bên an ninh đã đoán rằng đám biểu tình viên sẽ tụ tập tại đám cưới rất đông, nên họ có gặp mẹ cô dâu dặn dò rằng khách của cô chú ko được hô khẩu hiệu Đả đảo Tập Cận Bình, nếu hô là an ninh ập vào liền đấy!
Lúc Trọng thay mặt bố Tường Thuỵ dắt em gái lên trao cho chú rể, mình nhớ và thương lão Thuỵ quá! Phải chi hôm nay lão có mặt ở đây trong ngày trọng đại của con gái út của lão thì lão vui lắm.

 Tiếng chép miệng của Nguyễn Xuân Diện (“phải chi hôm nay lão có mặt ở đây trong ngày trọng đại của con gái út”) khiến tôi chợt nhớ đến một câu chuyện cũ, hơi khó tin, qua lời kể của một chứng nhân thế giá – dịch giả & nhà văn Nguyễn Ước:

“Nhà thơ Lê Nhược Thuỷ tức Lê Hữu Huế vừa tốt nghiệp ban Việt Hán Ðại học Sư phạm Huế năm 1972 và đã có nghị định bổ dụng thì bị bắt vì hoạt động cho ‘phía bên kia’. Trong thời gian bị giam ở Nhà lao Thừa phủ Huế, anh được cho ‘đi phép’ 48 tiếng đồng hồ để làm lễ thành hôn với chị Ph.H. tại Trung tâm Sinh viên Phanxicô Xaviê.

Lúc ấy tôi là Chủ tịch Sinh viên Công giáo nên được hân hạnh đứng chủ hôn đám cưới có tên là Từ Ân đó. Sau khi anh Lê Nhược Thuỷ vào tù lại, chị Ph.H. lên Pleiku, tới nhiệm sở chỉ định của chồng, xin cho chồng được hoãn trình diện vì đang bận ở tù. Chị được Hiệu trưởng mời ở lại dạy Triết. Còn anh Lê Nhược Thuỷ, sau khi ra tù, lên nhận nhiệm sở, an toàn dạy Văn cho tới năm 1975.”

Lúc sinh thời, L.S Lê Hiếu Đằng cũng đã thuật lại một mẩu chuyện “khó quên (và khó tin) không kém:

“Tôi đã từng tham gia phong trào đấu tranh Sinh viên học sinh Huế lúc còn học đệ nhị, đệ nhất Quốc học Huế và đã từng bị bắt giam ở lao Thừa Phủ Huế gần một năm với Lý Thiện Sanh (nay là bác sĩ định cư ở Úc)…

Nhắc đến đây tôi có một kỷ niệm khó quên: ba tôi và mẹ Lý Thiện Sanh nóng lòng vì đã đến kì thi Tú tài II nhưng chúng tôi vẫn bị nhốt trong tù. Vì vậy ông bà làm đơn hú họa xin hai chúng tôi ra thi. Thế mà chính quyền Thừa Thiên-Huế lúc đó lại giải quyết cho ra thi.”

Tuy Lê Hiếu Đằng và Lý Thiện Sanh bị bắt giam vì tham gia vào những phong trào do nhà nước cộng sản miền Bắc giật dây nhưng “chính quyền Thừa Thiên-Huế lúc đó” vẫn chỉ coi họ như những thiếu niên bồng bột, chứ không phải là phần tử nguy hiểm cần phải trừng phạt (hay trừng trị) nên không có lý do gì để ngăn chận đường con đường học vấn của cả hai.

Tương tự, dù nhà thơ Lê Nhược Thủy bị bắt giam vì “hoạt động cho phía bên kia” nhưng “bên này” vẫn không xem ông như là kẻ tử thù mà chỉ là một người bất đồng chính kiến. Do đó, ông vẫn được chính quyền miền Nam đối xử một cách rất mực nhân văn: cho phép rời nhà tù 48 tiếng đồng hồ để làm lễ cưới, và sau khi hết hạn giam dữ thì vẫn lên Pleiku nhận nhiệm sở để đi dậy học như thường.

Nguyễn Tường Thụy, tiếc thay, không có cái may mắn để được sống trong một bối cảnh xã hội văn minh và “bình thường” như thế. Tuy là một cựu chiến binh, và dù hòa bình đã tái lập gần nửa thế kỷ ở Việt Nam, chuyện ông có thể được “tạm tha” vài tiếng đồng hồ (để tham dự lễ cưới của con) là điều bất khả dưới chê ́độ Đảng trị hiện nay.

Why?

Cô giáo Thảo Dân có sẵn câu trả lời: “Đảng dek có sự tự tin nào hết … Chẳng bao giờ tin dân.”

Thì dân cũng thế. Họ cũng chả đời nào tin Đảng. Tác giả hồi ký Lời Ai Điếu, nhà văn Lê Phú Khải, tường thuật:

“Sáng sớm ngày 14/09/1985 tôi đang ở bến đò Cà Mau chờ đi Năm Căn thì nghe tin đổi tiền. Mới tối hôm trước Đài Tiếng nói Việt Nam (cơ quan tôi làm việc) còn nói ‘Không có chuyện đổi tiền, đồng bào đừng nghe kẻ xấu tung tin đổi tiền’, vậy mà sáng hôm sau … chính cái đài ấy lại hô hào nhân dân đến các trạm đổi tiền để đổi tiền. Một bà già lớn tuổi ngồi cùng ghe đã chỉ tay lên cái loa đang loan tin đổi tiền ở trên bờ chửi, cái đài này nó nói dóc còn hơn con điếm.

Lê Phú Khải chấm dứt cuốn sách bằng câu: “Tôi đã phải sống với ‘con điếm’ ấy cả đời người!”

Hôn nhân cưỡng bách giữa dân tộc Việt Nam với “con điếm ấy” đã kéo dài gần cả thế kỷ rồi, và e sẽ không thể nào tiếp tục mãi như thế nữa. Mọi sự đều có giới hạn, kể cả bạo lực của cường quyền và những lời tuyên truyền dối trá. Với thời gian, cả hai đều không còn tác dụng.

Ngày 05 tháng 01 năm 2021, ba thành viên của Hội Nhà Báo Độc Lập Việt Nam bị kết án rất nặng nề:

  • Tiến sĩ Phạm Chí Dũng, Chủ tịch Hội NBĐLVN, 15 năm tù, 3 năm quản chế.
  • Ông Nguyễn Tường Thụy, Phó Chủ tịch HNBĐLVN, 11 năm tù và 3 năm quản chế.
  • Ông Lê Hữu Minh Tuấn, Biên tập viên Vietnamthoibao.org, 11 năm tù và 3 năm quản chế.

Tổng cộng gần 40 năm tù nhưng không làm cho những người trong cuộc nao núng hay khiếp sợ. Cùng ngày, nghĩa là ngay tức khắc, Hội Nhà Báo Độc Lập Việt Nam vẫn thản nhiên tuyên bố: “Sẽ tiếp tục hoạt động dựa trên tôn chỉ, mục tiêu thành lập Hội nhà báo độc lập, nhấn mạnh đối thoại, phản biện ôn hòa để đưa đất nước, dân tộc đi lên văn minh, hiện đại.”

Cùng lúc, RFA đi tin: “Nhà báo Nguyễn Tường Thụy, một blogger của Đài Á Châu Tự Do đã xé bỏ đơn kháng cáo, sau khi bị buộc phải viết theo hướng dẫn của viên công an.”

Đài Little Saigon TV cho biết thêm: “Vợ ông Thụy cho rằng năm nay ông đã 72 tuổi, ‘khó có thể ở tù đủ án’. Tuy nhiên ông Thụy cho biết trong bức thư gửi cho bà rằng ông nhất định không nhận tội để giảm án…  Người ta chỉ sống một lần. Nếu cho tôi làm lại, tôi vẫn làm như thế thôi.”

Tuy chồng bị giam cầm (và “khó có thể ở tù đủ án”) bà Phạm Thị Lân, phu nhân của nhà văn NTT, vẫn chu toàn được trách nhiệm của một người làm mẹ. Đám cưới của cháu Thuỵ Châu đã tổ chức chu đáo đến độ khiến mọi người đều phải ngạc nhiên và thán phục:

  • Nguyễn Xuân Nghĩa: “Tiệc cưới đàng hoàng không thua kém gì ở các gia đình có đủ cả chồng lẫn vợ. Tôi nhận ra một chút hãnh diện trong khuôn mặt chị. Hãnh diện vì không chỉ chị có trách nhiệm với chồng trong các chuyến thăm nuôi tận một nhà tù trong Nam Bộ mà còn với một ngày hoàn hảo, là ngày vui nhất trong cuộc đời con gái, như gia đình anh & chị không bị chia ly.”
  • Nguyễn Xuân Diện: “Anh Tường Thuỵ đang chấp hành án tù ở trong nam, nên một mình chị Lân thay anh gả chồng cho con gái út. Anh chị em đến rất đông đủ khắp mặt. Lâu lắm rồi, anh chị em bác cháu mới gặp được nhau. Vui mà thương nhau lắm.”
  • Đặng Bích Phượng: “Một số người được mời dự đám cưới, đã được công an ‘hỏi thăm’ từ hôm trước. Gia đình cô dâu cũng bị dọa dẫm, nếu trong đám cưới mà hô hào phản đối Tập Cận Bình sang VN, là an sẽ ập vào ngay đấy…. Đồng cỏ mênh mông nhà chúng mài, ập vào rồi thì chúng mày làm gì” ?

Tôi không hiểu cái cụm từ mới lạ này (“đồng cỏ mênh mông nhà chúng mài”) nên chỉ đoán chừng đây là một câu mắng nhiếc, cùng với một lời thách thức: “ập vào rồi thì chúng mày làm gì” ?

Không khí tươi vui và thân mật trong ngày vui của hai cháu Thụy Châu – Đức Bằng, và “phong cách ngời ngời” của những khách mời (theo như nguyên văn cách dùng từ T.S Nguyễn Xuân Diện) thì xem chừng đây không phải chỉ là thách thức riêng của cá nhân nhà hoạt động xã hội Đặng Bích Phượng mà còn là sự biểu lộ thái độ sẵn sàng đối đầu của cả một giới người – giới tinh hoa – với chế độ toàn trị hiện hành.

Họ là ai?

Nhà báo Lê Hữu Minh Tuấn cho biết: “ (họ)…  có thể chưa phải là tinh hoa về học thức và địa vị xã hội nhưng chính họ là mầm mống xây dựng một xã hội văn minh, đạo đức, dân chủ, và tự do hơn trong tương lai.”


 

TÙ NHÂN ÁN XÃ HỘI (hình sự) -Fb Huỳnh Thị Tố Nga

Kim Dao Lam

Fb Huỳnh Thị Tố Nga

Những bài viết của tôi thường đề cập nhiều về tù nhân án xã hội, đơn giản, vì họ chiếm tỷ lệ đa số trong hệ thống nhà tù hiện tại so với tù nhân án chính trị. Vậy nên, tranh đấu cho cho đời sống tù nhân, chủ yếu là đấu tranh cho họ. Với tù nhân chính trị, để sự thật được khả tín, tôi chỉ nói về những thực tế chính tôi đã trải qua, những tù nhân chính trị cùng đội, cùng trại với tôi tất nhiên cũng sẽ giống vậy. Còn ở trại khác, bản thân không trải qua thì tôi không đánh giá được.

Thời gian 13 tháng ở trại tạm giam, tôi ở với tù nhân án xã hội. Trước khi ra tù khoảng hai tháng, tôi cũng ở với họ.

Tôi từng ở phòng dành cho hai người, ba người, mười người và phòng lớn 50 người.

Ở trại tạm giam B5, sau khi có kết luận điều tra thì người nhà bắt đầu được thăm nuôi. Thường thức ăn gửi cho lưu ký tù nhân sẽ được nhận, nhưng họ không làm theo quy định, họ làm khó dễ nên ít ai gửi được, người nhà phải gửi trực tiếp cho những quản giáo kèm theo phải tốn tiền công cho họ. Trại An Phước thì rõ ràng hơn, mỗi tháng thăm nuôi một lần, được gửi 7 kg đồ ăn, lố hơn chút ít cũng được, kèm theo 6kg/tháng gửi qua đường bưu điện.

Sau khi có cáo trạng thì nghi can được bố trí ở khu khác, điều kiện đỡ hơn, có đèn, có quạt, sàn lát gạch tương đối sạch sẽ. Nhưng sách báo vẫn cấm, không được xem. Thời tôi ở, phòng 3 người, một người án kinh tế, tội danh sử dụng công nghệ cao lừa đảo chiếm đoạt tài sản, một em án ma túy, em này thời gian sau ra tòa, lãnh án 27 năm. Em này bị bắt khi đang mang thai, em sinh con trong tù, khi tôi vào phòng này, con em được 4 tháng, tôi và người án kinh tế kia, kiêm luôn bảo mẫu chăm con cho em. Tôi nói bi hài là vậy. Ở tù, chứng kiến những người mẹ có con trong tù, nuôi những đứa bé trong phòng giam, những đứa bé giống như mẹ chúng, không được ra ngoài, nên cứ xanh xao, èo uột. Còn những người bị giam như tôi, ở chung như vậy thì trở thành bảo mẫu bất đắt dĩ, phần thì thương mẹ, phần thì thương em bé, nên tôi chăm sóc tận tình, ẵm bồng, đút ăn, tắm rửa cho bé không khác gì mẹ bé.

Con bé dễ thương lắm, nhưng tăng động liên tục, tôi nghĩ thời gian mẹ nó mang thai, đã dùng ma túy bình thường không kiêng cữ nên ít nhiều đã ảnh hưởng tới em bé. Cả hai vợ chồng em đều bị bắt, em còn hai đứa con nhỏ bên ngoài, đưa cho ông bà ngoại nuôi, đứa nhỏ mới sinh này khi 3 tuổi mới được trả về gia đình, mẹ ở tù, con cũng ở tù theo. Tôi đã chứng kiến rất nhiều trường hợp, tù nhân bị gia đình bỏ rơi, có con trong tù như vậy, khi con trẻ đưa về gia đình không ai nhận, họ phải để con vào trại trẻ mồ côi. Bi kịch của những đứa bé này thật sự không có hồi kết. Ai chịu trách nhiệm và giải quyết được cho chúng, trong khi chúng hoàn toàn vô tội!

Ở với nhiều người án buôn bán ma túy, cướp giật, mãi dâm,… tôi hiểu thêm nhiều mảnh đời trong xã hội, họ sống trong thế giới của họ, kiếm tiền, buông thả và hiểu rất ít về chính trị xã hội. Lại đặt ra câu hỏi, phải chăng chính họ phải chịu trách nhiệm về cuộc sống của họ, điều này tất nhiên rồi, nhưng không lẽ cả xã hội vô can sao? Kinh tế èo uột, giáo dục, đạo đức xuống cấp góp phần lớn nhất cho tỷ lệ tội phạm tăng cao.

Sau bốn tháng, tôi lại bị chuyển sang phòng khác, phòng này lớn hơn, thường khoảng tám đến mười người ở chung. Mấy chị em phòng này cũng giống vậy, gồm án kinh tế, ma túy, trộm cắp, giết người,… Ở phòng này, tôi tương đối thảnh thơi hơn, vì không còn chăm em bé nữa, chỉ chờ ngày ra tòa. Thời gian ở tạm giam bị nhốt trong phòng 24/24, chỉ khi tới tháng, có người nhà thăm nuôi thì được ra ngoài trời 15 phút.

Ở trong phòng không có nắng, nhìn tôi trắng xanh, gầy mảnh mai, tóc dài quá thắt lưng, quy định ở tạm giam không cho cắt tóc (khi nào được cắt móng tay, lấy bấm móng tay lén bấm đuôi tóc luôn, tất nhiên, nếu không khéo léo, thì sẽ bị lam nham). Thấy tôi như vậy, mấy chị em đặt cho biệt danh là “Cô Long”, họ chọc, để kiếm cho tôi sợi dây, cho tôi treo người lên ngủ như Tiểu Long Nữ!!

Sau khi ra tòa, khoảng ba tháng sau thì tôi chuyển qua trại An Phước, tôi ở với đội chính trị, trước khi ra tù, lại chuyển ra khu án xã hội, thời gian này ở phòng lớn khoảng năm mươi người. Ở phòng này mới thấy sự khổ sở của tù án xã hội. Lao động về, phải tranh thủ từng chút để tắm giặt, kể cả rửa chén cũng phải tranh giành. Chỗ nằm cũng phải phân chia rõ ràng, mỗi người từ khoảng 8 tấc đến một mét chiều ngang. Chị em mỗi lần tắm chung một đợt mười mấy người, tắm rửa, vệ sinh lộ thiên. Trước đó tôi ở phòng nhỏ, có tắm thì thay nhau, không tắm chung với ai, bây giờ nhìn một lúc mười mấy người không mảnh vải, đứng chen chúc mà phát hoảng, cho dù tù đã mấy năm, vẫn thấy ngại. Cảm thấy xót xa, nói chính xác không phải là khổ nữa mà là cảm giác quyền con người bị chà đạp, cuộc sống con người bị biến thành con thú. Tất cả cuộc sống của tù nhân phơi bày ra hết cho nhau, những gì riêng tư nhất của con người cứ phơi ra như thời tiền sử. Những tủn mủn, lặt vặt trong sinh hoạt hàng ngày biến con người lâu dài trở nên hèn mọn.

Cái gì cũng phải tranh giành, nhưng tôi cũng thấy được, dù là tù án xã hội, nhưng đa số họ có ý thức, họ kiềm chế bớt sự giành giật, nếu không, cuộc sống như vậy sẽ rất hỗn loạn.

Tôi không kỳ thị họ, với tôi, tội của họ, họ đã phải trả gấp nhiều lần bằng thời gian và tiền bạc, chịu lao khổ trong tù. Còn lại, họ đáng thương hơn là đáng trách, vì họ phạm tội, cả xã hội này không thể vô can.

Những người trong số họ, đã chủ động tiếp xúc tôi, họ quý mến và tôn trọng tôi, vậy nên, không có lý gì tôi lại không tôn trọng họ. Có những người án dài, mười mấy hai mươi năm, hoặc án chung thân, họ nói, có thể họ không sống nổi để ra khỏi tù, rõ ràng họ nói thật, không phải bi quan, với cuộc sống như vậy, lao động quá sức, ăn uống kham khổ nếu không có tiền, tinh thần lúc nào cũng áp lực vì lo cho bản thân trong tù, vừa lo cho gia đình ở ngoài, vậy sao sống nổi!

Sống ở trong tù, một là, phải thật sự bản lĩnh, hai là, phải thật sự vô tâm, nếu không phải thuộc hai dạng này, lửng lơ thì không chịu nổi. Từ trại B5 cho đến An Phước, những người này, họ đã từng nói với tôi, họ trông chờ những người như tôi có thể làm gì đó để lên tiếng cho họ. Không phải họ không biết gì, nhưng ở trong hoàn cảnh tù đày như vậy thì lực bất tòng tâm. Họ mong mỏi cuộc sống tù nhân sẽ được thay đổi, nếu không thì không trông mong gì có ngày họ thấy lại cuộc đời.

Ngày tôi ra tù, rất nhiều người tù án xã hội đã đưa tiễn, lưu luyến, có người đã khóc. Mất mấy năm dài thanh xuân trong lao tù, nhưng những trải nghiệm quý giá như thế cũng xứng đáng, phải không?!

Trước khi đi tù, chỉ lên tiếng phản biện xã hội cho người dân thường, sau khi ra tù, lại thấy nặng nề, trách nhiệm đè nặng hơn vì thấu cảm được sự khổ cực của tù nhân, thấy bản thân càng không thể im lặng.

(Cũng chỉ là viết sơ lược, vì viết trên FB không thể viết quá chi tiết).

HUỲNH THỊ TỐ NGA

Nov 11, 2023

Về dự án “hòn non bộ Hạ Long”: ĐBQH tỉnh Quảng Ninh từng đề nghị sửa luật để hợp thức hóa?

Ba’o Tieng Dan

Thái Hạo

9-11-2023

Liên quan đến vụ lấp vùng đệm (khu vực bảo vệ 2) của di sản thế giới Vịnh Hạ Long – Quảng Ninh, có một chi tiết rất đáng chú ý. Đó là vào ngày 12/6/2023, bà Nguyễn Thị Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh đã có phát biểu trên diễn đàn Quốc hội, đề nghị sửa đổi những điều luật có liên quan.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh. Nguồn: Quốc hội

Bà Hà cho biết, theo khoản 1, Điều 32 của Luật Di sản và điểm g1, thuộc khoản 1, Điều 31, Luật số 3, thì những dự án thuộc phạm vi khu vực bảo vệ 1 (vùng lõi) và phạm vi khu vực bảo vệ 2 (vùng đệm) của di tích phải thuộc thẩm quyền, chủ trương đồng ý của Thủ tướng Chính phủ. Và theo bà, quy định này là “chưa phù hợp với việc xây dựng các công trình nhà dân cũng như cần xin ý kiến của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là bất cập và tạo gánh nặng về thủ tục hành chính cho địa phương, doanh nghiệp và người dân”.

Vậy nên, bà đề xuất chuyển quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Thủ tướng sang cho UBND tỉnh, vì “Các nội dung nêu trên thì gây khó khăn, vướng mắc cho địa phương trong việc triển khai thực hiện trong vấn đề phát triển kinh tế – xã hội”.

Vấn đề là, trước phát biểu đề nghị sửa luật này của bà Nguyễn Thị Thu Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh hơn 2 năm, thì dự án Khu đô thị tại khu 10B, phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả, đã được UBND tỉnh Quảng Ninh chấp thuận chủ trương đầu tư tại Quyết định số 3787/QĐ-UBND ngày 29/10/2021. Và vấn đề nữa là bà Hà cũng mới đề nghị sửa luật, chứ luật thì chưa được sửa.

Một dự án phải do Thủ tướng chấp thuận, nhưng UBND tỉnh Quảng Ninh đã “làm thay”, và hơn hai năm sau thì một ĐBQH của tỉnh này mới đề nghị sửa luật, phải chăng là để cho phù hợp với “thực tế”?

Việc làm này của UBND tỉnh Quảng Ninh phải chăng là “tiền trảm hậu tấu”, hay là cố ý làm liều để sau đó “vận động” sửa cả luật nhằm hợp thức hóa những sai phạm của mình?

_____

Ghi chú: Tựa bài do Tiếng Dân đặt

Bài liên quan: Vị trí, vai trò của đại biểu Quốc hội được quy định như thế nào? (báo Quảng Ninh). – Phát huy vai trò của đại biểu Quốc hội trong giám sát cán bộ và công tác cán bộ (BNV). – Vùng đệm vịnh Hạ Long bị san lấp làm biệt thự, nhà liền kề? (Người Đô Thị). – Dừng thi công dự án uy hiếp Di sản vịnh Hạ Long (TN). – Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị làm rõ đánh giá tác động môi trường của dự án lấp vùng đệm vịnh Hạ Long — Vụ lấp vùng đệm vịnh Hạ Long: Phạt chủ đầu tư 125 triệu đồng (TP).


 

CHUYỆN NHO NHỎ – Tiểu Tử

Chuyện nhỏ nhưng nỗi đau không nhỏ

Năm 2006, vợ tôi về Việt Nam lo ma chay cho má tôi. Sau đó, bả được mấy đứa cháu chở đi Châu Đốc viếng Chùa Bà.

Cúng vái xong, ra đến cổng chùa thì có một đám bé gái độ mười hai mười ba tuổi bu lại chen lấn nhau xin tiền. Một đứa đứng gần vợ tôi, có vẻ lanh lợi nhứt, xè tay nói một hơi có ca có kệ: “Ngoại ơi ngoại! Ngoại cho con 5000 đồng, con cầu nguyện Bà cho con gái ngoại lấy được chồng Đài Loan! Ngoại ơi ngoại! Ngoại cho con 5000 đồng, con … ”

Trên đường về, vợ tôi miên man suy nghĩ về mấy đứa nhỏ đó: Không có tiền để đi học, còn quá nhỏ để có một cái nghề, và chắc nhiều đứa – rất nhiều đứa – chỉ ước ao lấy được chồng Đài Loan khi mình lớn lên một chút! Rồi vợ tôi thở dài…

Nghe kể mà tôi thấy thương quê hương tôi vô cùng. Trước đây, dù có nghèo đi mấy cũng chưa bao giờ tệ đến như vậy! Viết lại chuyện này mà tôi nghe rát từ đáy lòng rát lên khóe mắt …

Tiểu Tử

From: Tu-Phung


 

Vì sao cơ quan tố tụng “cấm khẩu” chứng cứ Hồ Duy Hải dự đám tang trong thời điểm xảy ra vụ án Bưu Điện Cầu Voi?

Báo Tiếng Dân

Blog RFA

Gió Bấc

8-11-2023

Vừa qua, Đài VOA đưa tin: Hàng trăm người kêu gọi tổng bí thư và chủ tịch nước Việt Nam điều tra lại 3 vụ ‘án oan’. Bài viết nêu sự kiện “Hàng trăm người đã ký tên vào một thỉnh nguyện thư do các luật sư thảo ra để yêu cầu các lãnh đạo cao nhất của Việt Nam cùng các cơ quan có thẩm quyền xem xét và điều tra lại các vụ án mà họ cho là oan sai đối với các tử tù Hồ Duy Hải, Nguyễn Văn Chưởng và Lê Văn Mạnh, trong đó ông Mạnh đã bị hành quyết” (1).

Đây là Thỉnh Nguyện Thư được Luật sư Lê Văn Hòa, Giám đốc “Công ty Luật TNHH VH và Cộng sự” – Đoàn luật sư TP. Hà Nội, nguyên Vụ Trưởng Ban Nội Chính Trung Ương khởi thảo. Tính đến 22 giờ ngày 6-11-2023 đã có 399 người ký “Thư Thỉnh Nguyện” về 3 vụ án oan Nguyễn Văn Chưởng, Hồ Duy Hải và Lê Văn Mạnh, và 609 người chia sẻ bài viết này (2).

Trong nền tư pháp mù lòa, chuyên chế của những điều luật 331 Bộ luật Hình sự, việc lên tiếng và ký tên hưởng ứng này là hành động dũng cảm, trách nhiệm, dấn dân vì công lý, hết sức trân quý.

Nội dung Thư Thỉnh Nguyện khái quát khá đầy đủ dấu hiệu oan sai của ba vụ án. Riêng trường hợp Hồ Duy Hải, sau phiên tòa Giám Đốc Thẩm đầy tai tiếng, nhiều thông tin, chứng cứ mới đã được tiết lộ, cho thấy Hồ Duy Hải hoàn toàn ngoại phạm. Đặc biệt là sự kiện có bảy nhân chứng đã cung cấp thông tin, chứng cứ xác định thời gian xảy ra vụ án, Hồ Duy Hải tham dự đám tang ông Tư Lan, trước sự chứng kiến của nhiều người.

Ngày 21 tháng 07 năm 2021, Luật sư Trần Hồng Phong đã có Đơn Trình Bày & Cung Cấp Chứng Cứ Ngoại Phạm của bị án Hồ Duy Hải & Tố Giác Hành Vi Làm Sai Lệch Hồ Sơ Vụ Án, Đề Nghị Xem Xét Lại Quyết Định Giám Đốc Thẩm & Kiến Nghị Kháng Nghị Tái Thẩm, gởi các cơ quan chức năng, lãnh đạo đảng nhà nước. Xin trích giới thiệu một phần nội dung đơn.

“Tháng 5/2021 vừa qua chúng tôi đã tiếp nhận được những tài liệu, chứng cứ có nội dung đặc biệt quan trọng và mới, thể hiện việc tối ngày 13/1/2008, bị án Hồ Duy Hải không hề vào bưu cục Cầu Voi mà đi dự đám tang ông Hồ Chi (tên gọi khác là Tư Lan), một người hàng xóm cách nhà Hải 500m. Thời điểm Hải có mặt tại đám tang là từ lúc 19h50 đến 21h – trùng với thời điểm mà từ trước đến nay Hồ Duy Hải bị CQĐT công an tỉnh Long An quy kết đã vào Bưu cục Cầu Voi (khoảng 19h30) và sau đó sát hại hai nữ nạn nhân lúc khoảng 20h30’.

Những chứng cứ mới này cũng phù hợp với 2 bản lời khai của Hồ Duy Hải có trong hồ sơ điều tra. Cụ thể là: Bản tường trình do Hải tự viết tay và Biên bản ghi lời khai của Hồ Duy Hải ngày 20/3/2008. Đây là tài liệu được VKSNDTC xác định là “lời khai ban đầu của Hồ Duy Hải”, có trong hồ sơ điều tra, nhưng đã bị CQĐT công an tỉnh Long An rút khỏi hồ sơ vụ án. Vấn đề này được nêu rõ trong QĐ kháng nghị giám đốc thẩm số 15/QĐ-VKSNDTC-V7 ngày 22/11/2019 của VKSNDTC (Trang 9) và Quyết định giám đốc thẩm số: 05/2020/HS-GĐT ngày 8/5/2020 của HĐTP TANDTC (Trang 19, 20).

Đó là các đơn trình bày, xác nhận và cam kết của các nhân chứng có tên sau đây đều khẳng định tối 13/1/2008, khoảng từ 19h50 đến 21h, họ đã gặp và nhìn thấy Hồ Duy Hải có mặt tại đám tang ông Tư Lan. Mọi người đều thấy Hải có hành động phụ giúp gia đình bà Tư Lan: rót trà mời khách tại đám tang. Các nhân chứng đều bày tỏ mong muốn sự thật được làm sáng tỏ, không để oan cho Hồ Duy Hải.

Cụ thể các nhân chứng đã trình bày và xác nhận như sau (trích từ đơn của các nhân chứng):

  1. Lời trình bày và xác nhận của bà Nguyễn Thị Tư (Tư Lan), sinh 1952 – ngày 16/5/2021

“Chồng tôi mất tối ngày 12/1/2008, khi xe chở xác về nhà đã tối (khoảng 23h), xe bị tắt máy 2 lần. Gia đình tẩm liệm, nhập quan và báo tang ngày hôm sau 13/1/2008.

Tối 13/1/2008, cháu Hồ Duy Hải có đến phụ giúp đám tang chồng tôi, tại đám tang cháu Hải phụ bưng bê chén đĩa, rót nước trà mời khách. Tôi nhận ra cháu Hải vì cháu là người rất nổi bật, dáng cao, da trắng.

Qua sáng hôm sau (14/1/2008), khi đưa chồng tôi đi chôn, cháu Hải là người khiêng quan tài chồng tôi khi hạ huyệt. Tôi biết rõ cháu Hải vì cháu là người trong xóm, thường mua bánh mì của tôi. Thường ngày cháu Hải gọi tôi là dì, tính hiền, rất lễ phép”.

Từ trái qua: Nhà báo Nguyễn Đức, bà Tư Lan và LS Trần Hồng Phong. Nguồn: CTV TD

Mời xem clip: LS Trần Hồng Phong hỏi chuyện bà Nguyễn Thị Tư (Tư Lan) về sự có mặt của Hồ Duy Hải tại đám tang của chồng bà

  1. Trình bày và xác nhận của ông Võ Phi Hùng (sinh 1957)

Đơn trình bày v/v xác nhận và cung cấp thông tin việc Hồ Duy Hải có mặt trong đám tang ông Hồ Chi (Tư Lan) đêm 13/1/2008 – ngày 23/4/2021.

“Tôi xác nhận từ 13/1/2008 chưa có cơ quan chức năng nào đến phỏng vấn hỏi tôi về việc Hồ Duy Hải có ở đám tang ông Hồ Chi (nêu trên) hay không. Nay có một số việc liên quan tôi muốn xác nhận và cung cấp cho cơ quan chức năng như sau:

Tối 13/1/2008 tôi đến viếng đám tang ông Hồ Chi vào lúc 18 giờ. Đến gần 20 giờ thì thấy cháu Hải (con cô Loan) đến phụ đám tang ông Hồ Chi (Tư Lan).

Hải phụ bưng dọn trà, nước, bánh … đãi khách. Hơn 20 giờ tôi về (Khoảng 20h15 phút) tôi về (lúc đó cháu Hải đang phụ đám). Sau đó tôi không biết cháu Hải đi đâu và làm gì. Tôi cam đoan sự việc trình bày trên là đúng sự thật. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung trên”.

  1. Trình bày và xác nhận của ông Huỳnh Văn Thanh (sinh 1968, còn gọi là Bảy Thanh)

Đơn trình bày xác nhận và cung cấp thông tin – ngày 23/4/2021

“Vào tối ngày 13/1/2008 khi tôi đóng cửa tiệm tạp hóa xong thì đi vào đám ma anh Tư Lan (Hồ Chi) ở xóm chùa.

Đến đám tang lúc đó khoảng 19h30, tôi thăm hỏi và ngồi nói chuyện một lúc khoảng 30 phút sau thì thấy có cháu Hồ Duy Hải con của chị Loan có đến phụ bưng dọn trà nước ở đám tang anh Tư Lan (Hồ Chi) và cháu Hải có đến bàn của tôi ngồi, cháu Hải có nói là, chào cậu Bảy, đến dự đám tang hả. Và tôi cũng có chào cháu Hải. Trong đám tang lúc đó có rất đông người đến dự. Tôi thì vẫn thấy cháu Hải bưng trà nước vô tiếp cho mấy bạn khác cùng với đám.

Đến khoảng hơn 21h thì Hải có đến hỏi đi về. Còn tôi thì còn ở lại trò chuyện cùng với mấy anh em trong xóm đến hơn 22h thì tôi mới đi về.

Lời trình bày của tôi là sự thật, tôi xác nhận và chịu trách nhiệm trước pháp luật. Trong suốt thời gian qua, tôi không thấy ai là người đại diện đến hỏi và xác nhận ở tôi”.

  1. Trình bày và xác nhận của ông Nguyễn Thế Vinh (sinh 1979)

Bản tường trình sự việc và cung cấp thông tin – ngày 10/5/2021

“Khoảng 19h00 đêm 13/1/2008 tôi từ nhà vợ ở thị trấn Thủ Thừa vào đám tang ông Tư Lan (ông Hồ Chi), tôi vào viếng tang và ngồi vào bàn cùng mấy người trong xóm, ngồi uống trà và cùng nhâm nhi với mấy người bạn cùng xóm như: Bé Tư (tên Hiển), Cu Anh, cậu Hải em, Tín, cậu Thu, Măng, Hà Tuyền chung bàn cạnh bàn Thi Ân.

Trong đám tang tôi còn thấy người: Bảy Tèo (Bảy Thanh), Ba Thẹo, cậu 2 Hùng, tôi ngồi khoảng gần 20h00 thì thấy Hải vào dự đám tang có gật đầu chào tôi và mấy anh em ngồi chung.

Tôi thấy Hải vào có phụ đám bưng bê trà nước và đồ ăn trong đám. Khoảng 20h30 tôi chuẩn bị về có Hải lại ngồi chung bàn có nói chuyện nhau vài câu, tôi đứng dậy chào bàn đi về và có vỗ vai Hải nói (có chơi thì đừng khuya quá để về nghỉ ngơi). Tôi tranh thủ về phụ vợ chăm lo sữa uống, ru con, tã ướt vì con tôi còn nhỏ và nghỉ ngơi sáng mai để đi làm (chạy xe ôm).

Từ đêm dự đám tang ông Tư Lan đến ngày hôm nay tôi xác thực rằng không có cơ quan nào đến hỏi tôi có gặp Hải đêm 13/1/2008 trong đám tang đó hay không.

Những lời trình bày trên hoàn toàn đúng sự thật. Tôi cam đoan và chịu trách nhiệm trước pháp luật”.

Ảnh: Nhân chứng Nguyễn Thế Vinh cầm tờ giấy ghi lời khai. Nguồn: CTV TD

  1. Xác nhận và trình bày của ông Huỳnh Thế Hiển (sinh 1983)

Bản tường trình v/v gặp Hồ Huy Hải trong đám tang ông Tư Lan đêm 13/1/2008 – ngày 11/5/2021

“Tôi đến phụ đám tang ông Tư Lan vào lúc hơn 06h30 tối. Trên đường đi tôi gặp Hải khúc gần chùa. Tôi có nói chút (nữa) lại phụ đám, khách đông lắm. Hải nói đi trước đi, tắm xong tao lại. Khoảng hơn một tiếng đồng hồ sau tôi thấy Hải đến (khoảng 7h50). Chúng tôi phụ việc trong đám như: dọn bàn, chén đũa, nước đá …

Khoảng 9h tối Hải đi về (tôi không biết Hải đi đâu) tôi tiếp tục phụ dọn dẹp đến gần 5h sáng mới về nhà. Trong đám tang tôi thấy rất nhiều người đi dự như: anh Thanh (7 Tèo), anh Tín, Cu Anh, anh Măng, Hà Tuyên, chú Hải EM, cậu Thu, anh Ba Thẹo …

Tôi nhớ khoảng ngày 22 hoặc 23-3-2008, anh Nguyễn Thanh Hải (công an xã Nhị Thành) có đến gặp tôi nói lên xã Nhị Thành có chút việc. Khi đến tôi được lấy lời khai bởi một anh không mặc đồ công an. Anh hỏi tôi và ghi biên bản: là có thấy Hải có đi dự đám tang ông Tư Lan hay không và tôi đã trình bày là tôi có gặp Hải ở đó. Và tôi có ký biên bản và ra về. Và từ đó đến nay không có cơ quan chức năng nào hỏi tôi nữa.

Đây là trình bày của tôi đúng sự thật xin gửi tới quý cơ quan giúp vụ án mau sáng tỏ. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm với trình bày trên trước pháp luật”.

  1. Đơn trình bày của ông Lê Tiến Dũng (sinh 1953, còn gọi là Út Ca)

Đơn trình bày về việc xác nhận và cung cấp thông tin Hồ Duy Hải có mặt trong đám tang ông Hồ Chi đêm 13/1/2008 – ngày 22/5/2021.

“Tôi xác nhận từ ngày 13/1/2008 chưa có cơ quan chức năng nào phỏng vấn, hỏi tôi về việc Hồ Duy Hải có mặt ở đám tang ông Hồ Chi hay không.

Nay có một sự việc tôi muốn xác nhận và cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng như sau: Tối 13 tháng giêng năm 2008 tôi đến viếng đám tang ông Hồ Chi vào lúc 19h đến gần 20h thì thấy Hồ Duy Hải con chị Loan đến phụ đám tang ông Hồ Chi. Đến khoảng 21h tôi về còn Hồ Duy Hải về khi nào thì tôi không biết.

Trên đây là sự việc tôi đã thấy và xác nhận là đúng sự thật. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật nội dung trên”.

  1. Trình bày và xác nhận của bà Nguyễn Thị Len (sinh 1967)

Tờ tường trình – ngày 16/5/2021.

“Sáng ngày 14/1 2008 tôi đi đám ma ông Hồ Chi (Tư Lan), tôi hỏi Hồ Huy Hải tối con đi đám ma đã cúng tiền điếu cho mẹ con chưa, nếu chưa Út (tôi) cúng dùm. Hồ Duy Hải nói tối này con cũng cúng dùm mẹ rồi, Út khỏi cúng nữa.

Sau khi Hồ Duy Hải bị bắt sau vài ngày có điều tra viên Trần Quang Tiến và ông Nguyễn Công Đỉnh lên hỏi tối hôm 13/1/2008 Hồ Duy Hải làm gì, tôi nói Hồ Duy Hải đi đám ma, hai điều tra viên nói Hồ Duy Hải đâu nói đi đám ma mà bà nói và không ghi lời khai tôi vào giấy gì cả.

Tôi cam đoan lời khai trên là đúng sự thật, có gì sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật”.

Ảnh: Nhà báo Nguyễn Đức, Luật sư Trần hồng Phong cùng gia đình Hồ Duy Hải. Nguồn: CTV TD

***

Sau khi xem xét nội dung và cẩn trọng đánh giá, chúng tôi cho rằng 100% những thông tin do các nhân chứng cung cấp nêu trên là sự thật. Đó là tối ngày 13/1/2008, từ lúc khoảng 19h50 đến 21h, Hồ Duy Hải có mặt tại đám tang ông Tư Lan, phụ giúp việc bưng bê, rót nước. Nhiều người nhìn thấy và nói chuyện với Hải.

Việc Hồ Duy Hải có mặt tại đám tang ông Tư Lan, không hề vào Bưu cục Cầu Voi tối 13/1/2008 cũng hoàn toàn phù hợp với những tình tiết ngoại phạm của Hồ Duy Hải và hàng loạt điểm mâu thuẫn khác trong hồ sơ vụ án mà chúng tôi đã phân tích và nêu ra trong các đơn kêu oan cho Hồ Duy Hải đã gửi trong suốt hơn 10 năm qua.

Nếu những chứng cứ mới này được kiểm tra, điều tra lại và làm rõ, thì đủ cơ sở để khẳng định Hồ Duy Hải đã bị kết án tử hình oan. Toàn bộ những chứng cứ và lý lẽ kết tội của CQĐT công an tỉnh Long An sẽ hoàn toàn bị “sụp đổ”, và đồng thời làm rõ được hành vi cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án của những người có liên quan….”

Đáng tiếc trước những chứng cứ quan trọng và rõ ràng ấy, hai năm qua, các cơ quan chức năng hoàn toàn im lặng. Báo chí nhà nước cũng hoàn toàn bị bịt miệng về thông tin này. Trong 800 tờ báo, chỉ duy nhất báo Dân Việt đăng thông tin “Nhân chứng mới nói rõ những việc Hồ Duy Hải đã làm ở đám tang đúng đêm xảy ra án mạng”. Trong đó báo ghi nhận “Những nhân chứng đều viết giấy cam kết nhìn thấy Hồ Duy Hải có mặt tại đám tang ông Hồ Chi (tên gọi khác là Tư Lan) từ khoảng 20h đến 21h, tối 13/1/2008 ở Ấp 1 xã Nhị Thành, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An. Hải cùng những người khác bưng nước trà mời khách…”. (3)

Hơn thế nữa, trước đây, Luật sư Trần Hồng Phong có blog cá nhân Dan Den có mục cập nhật tất cả thông tin tài liệu vụ án Hồ Duy Hải, trong đó có cả Đơn Trình Bày mà chúng tôi trích dẫn, nhưng sau đó, blog này cũng không truy cập được (4).

Có thể ai đó đã hack hoặc dùng quyền lực an ninh mạng để khóa miệng dân đen. Phải chăng không thể giải đáp nên cơ quan tố tụng đã “cấm khẩu” trước chứng cứ ngoại phạm này?

_______

Đính kèm: Đơn kiến nghị cung cấp chứng cứ ngoại phạm Hồ Duy Hải ngày 21.7.2021

1- https://www.voatiengviet.com/a/hang-tram-nguoi-keu-goi-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-viet-nam-dieu-tra-lai-3-vu-an-oan/7343659.html

2- https://www.facebook.com/levanhoa256/posts/pfbid0sCuCcWHPyoCXd9VVN3ecdQ4uMKngsxTzCwhVkKYM1pzHKMZuFdPTWrF5BSfCaWRal

3- https://danviet.vn/nhan-chung-moi-noi-ro-chi-tiet-ho-duy-hai-da-lam-o-dam-tang-dem-xay-ra-an-20210627005311867.htm

4- https://sites.google.com/a/ecolaw.vn/sites/system/errors/WebspaceNotFound?path=%2Fviet-va-phat-hanh-mot-thong-cao-bao-chi%2Fbinh-luan-an