Cái chết của Fidel Castro thúc đẩy tiến trình cải cách
Ánh Hiền chuyển ngữ
Dịch giả gửi tới Dân Luận
Thông báo về Chủ tịch Hội đồng Nhà nước – Fidel Castro- qua đời không phải là sản phẩm của sự mơ tưởng, mà là sự thật. Đồng chí, nhà cách mạng Cuba qua đời vào ngày 25. Cái mà đồng chí ấy để lại (di sản) có lẽ sẽ trở thành chuyện được bàn cãi sau này. Nhưng, trớ trêu thay, cái chết của đồng chí phần lớn lại mang tính tượng trưng. Có lẽ đất nước Cuba đã sẵn sàng chào đón khoảng khắc này từ nhiều năm trước. Và sau khi Castrol bị bệnh đe dọa đến tính mạng từ 10 năm trước, em trai của ông Raul Castro (85 tuổi) đã lên nắm thực quyền.
Điều đó nói lên rằng, tượng trưng rất là quan trọng. Khi kinh tế Venezuela – đồng minh thân cận nhất của Cuba – sụp đổ, ông Raul đã chủ trương đưa ra các chính sách cải cách một cách ôn hòa nền kinh tế đang mang mô hình của nước Xô Viết cũ. Và, cũng là người tiếp nhận cuộc viếng thăm của Tổng thống Obama vào đầu năm. Chỉ riêng ông Fidel là phản đối tất cả. Mặc dù đã về hưu, nhưng được coi là nhân vật cực kì bảo thù có vai trò như Tòa án phúc thẩm khi phản đối chính sách cải cảch trong nước. Ngay cả khi đang là bệnh nhân còn đang mặc áo nịt len mới không đứng vững trên mặt đất, Fidel Castro vẫn tồn tại như là nhân vật mang tính tượng trưng đối với tất cả người dân Hoa Kỳ phản đối việc cải thiện mối quan hệ Cuba. Vì thế, qua cái chết của Fidel, khả năng cao là việc cải cách của Cuba sẽ được tiến triển. Và có lẽ dó cũng là dịp để ông Raul tự do xúc tiến việc cải cách ở Cuba. Ngoài ra, còn làm giảm khả năng kháng cự về mặt tình cảm khi thúc đẩy mối quan hệ với Hoa Kỳ.
Chân dung Fidel Castro được đặt trước một tòa nhà thành phố Havana – Ảnh Nikkei
Đối với quốc gia theo Chủ nghĩa cộng sản như Cuba, Tổng thống Donand Trump đang thực hiện chính sách một là hợp tác, hai là đối đầu. Tất cả các phát ngôn xoay quanh Cuba trong thời gian tranh cử của Donand Trump đều không mấy tốt đẹp. Donand Trump đã từng tuyên bố là sẽ kế tục và đưa ra những điều kiện tốt hơn về sự hòa hoãn những hạn chế qua lại bằng đường biển và việc khôi phục lại mối quan hệ mà Obama đã thực hiện, mặt khác lại phát ngôn rằng sẽ vô hiệu hóa các chính sách của ông Obama. Chính sách của Obama được đưa ra dưới dạng nghị định của Tổng tổng, nên chỉ cần một cú chấp bút của Tổng thống là dễ dàng đưa nó về trạng thái ban đầu. Hơn nữa, bây giờ quyết định hủy toàn bộ chứ không phải là hòa hoãn một phần lệnh cấm vận Cuba lại đang được giao phó cho nghị viện.
Ông Trump không thể hiện rõ sẽ chọn con đường nào, và hầu như ông ta không tỏ ra là đang mang ân huệ các nghị sẽ gốc Cuba như Thượng nghị sĩ Marco Rubio – ứng cử viên đối lập trong cuộc bầu cử đảng Cộng hòa. Nhưng có khả năng ông Trump sẽ theo đuổi chính sách nhượng bộ chẳng hạn như ưu tiên tiếp cận thị trường Cuba cho các sản phẩm Hoa Kỳ, hay giải phóng các tù nhân chính trị cho chính quyền Cuba để biểu lộ mình là người lãnh đạo mạnh mẽ.
Không có lí do gì Cuba phải vội vàng cải tiến mối quan hệ với Hoa Kỳ hơn một bậc. Trong bối cảnh chưa biết tình hình sắp tới thế nào, việc tự phòng vệ là phản ứng thông thường của Cuba. Cũng có thể sẽ đàn áp các nhà bất đồng chính kiến. Trong khi đang tổ chức lễ truy điệu cấp quốc gia trong vòng một tuần, chính phủ đã bắt đầu vận động hàng triệu dân chúng kí tên để thề sẽ trung thành với chủ nghĩa xã hội của Cuba, với tư tưởng của ông Fidel. Hơn nữa, về bản chất bộ máy quan liêu của các nước chủ nghĩa xã hội lại ghét sự thay đổi. Dù cho ông Raul về hưu vào năm 2018 theo như cam kết, thì con ruột của ông và các con rể của ông sẽ tiếp tục duy trì quyền lực.
Nếu ông Trump tin vào “chủ nghĩa Hoa Kỳ là trên hết” thì sẽ thúc đẩy mối quan hệ
Thế nhưng, sau khi mất đi sự hỗ trợ tài chính từ Venezuela, Cuba giờ đã suy yếu. Nếu ông Trump tin thật sự vào “chủ nghĩa Hoa Kỳ là trên hết”, có thể ông ấy sẽ lựa chọn việc tiến triển chứ không phải là một bước lùi trong mối quan hệ với Cuba. Việc để cho các công ty Mỹ dịch chuyển đầu tư sang Cuba cạnh tranh tại vùng biển Caribbean với Nga, Trung Quốc sẽ mang lại lợi ích cho Hoa Kỳ. Đối mặt với một lập trường cứng rắn về nạn buôn bán ma túy, Cuba đã đóng một vai trò quan trọng trong việc khiến cho lực lượng vũ trang cách mạng Colombia theo chủ nghĩa Mác chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn, tất nhiên, là trở thành đồng minh trong cuộc chiến chống khủng bố sau đó. Không nhất thiết phải đảm bảo rằng việc duy trì mối quan hệ hòa hảo sẽ dẫn đến một kết quả tốt đẹp là sự kết thúc sự thống trị theo công thức Fidel, nhưng khả năng cao sẽ hạ cánh nhẹ nhàng.
Ngoài ra cũng có một sự lựa chọn khác là đóng cửa ra vào cái rầm. Nếu làm vậy, sẽ hạn chế bước tiến của Cuba, cải cách quan trọng chưa thấy được đẩy mạnh mà đã bị cản trở rồi. Trong cuộc cải cách này, cuộc sống của nhiều người dân Cuba sẽ được nâng cao, sự kiểm soát cuộc sống người dân đã được nới lỏng bởi chính phủ. Và biết đâu, ở thế giới bên kia, Fidel sẽ can thiệp vào tiến trình này và đưa nó về trạng thái ban đầu, rồi được cho là thắng lợi cuối cùng của đồng chí ấy.
Theo tạp chí The Financial Times, Nikkei, 28/11/206
Ánh Hiền chuyển ngữ từ tiếng Nhật