Hôm qua (5.11), tờ The Inquirer đưa tin Nhật Bản đã chuyển giao hệ thống radar giám sát tầm xa đầu tiên cho Không quân Philippines. Đó là một trong các hệ thống mà Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida công bố viện trợ cho Manila khi đến thăm chính thức Philippines từ ngày 3 – 4/11/2023.
Thực tế, hệ thống radar đầu tiên trong số này vừa nêu đã được triển khai từ tháng 10 và hệ thống được đặt hướng ra Biển Đông. Manila kỳ vọng thông qua những radar giám sát tầm xa, sẽ có thể nhanh chóng phát hiện, xác định những mối đe dọa và hành vi xâm nhập trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines.
Thủ tướng Kishida thăm trụ sở chính của Lực lượng Tuần duyên Philippines vào ngày 4.11, Ảnh của AP
Mối quan hệ quân sự và an ninh giữa Nhật Bản và Philippines đang phát triển nhanh chóng, với các phương tiện truyền thông lớn của Nhật Bản như Nikkei và Asahi Shimbun nói rằng hai nước mong muốn nâng cấp mối quan hệ của họ lên “gần như liên minh”.
Sau sự chào đón trên thảm đỏ tại Cung điện Malacanang ở Manila, hai nhà lãnh đạo đã hội đàm về việc tăng cường quan hệ tổng thể, chủ yếu là quan hệ quốc phòng. Họ nhất trí bắt đầu đàm phán về một hiệp ước quốc phòng có tên là Thỏa thuận tiếp cận đối ứng (RAA), nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự hiện diện của các lực lượng đến thăm và tiến hành các hoạt động huấn luyện quân sự chung.
Nếu được ký chính thức, đây sẽ là RAA đầu tiên của Nhật Bản với tư cách là thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và là thành viên thứ ba của Nhật Bản. Các thỏa thuận tương tự với Úc và Vương quốc Anh đã có hiệu lực vào đầu năm nay. Nhật Bản từ lâu đã thực hiện hợp tác quốc phòng với Hoa Kỳ theo Thỏa thuận Quy chế Lực lượng ký năm 1960.
RAA sẽ cho phép Lực lượng phòng vệ Nhật Bản (JSDF) và Lực lượng vũ trang Philippines (AFP) huấn luyện và hoạt động trên lãnh thổ của nhau.
Ngoài ra, vào ngày 2 tháng 11, Bộ Quốc phòng Nhật Bản và Mitsubishi Electric (MELCO) thông báo rằng công ty đã giao đơn vị đầu tiên của hệ thống radar giám sát trên không cho Không quân Philippines vào tháng 10.
Vào tháng 8 năm 2020, MELCO đã ký một hợp đồng trị giá khoảng 100 triệu USD với Bộ Quốc phòng Philippines để xuất khẩu 3 hệ thống radar giám sát trên không cố định và một hệ thống radar di động. Đây là lần đầu tiên một công ty Nhật Bản chuyển giao thiết bị quốc phòng thành phẩm cho chính phủ nước ngoài kể từ khi chính phủ Nhật Bản thiết lập cái gọi là Ba nguyên tắc về chuyển giao thiết bị và công nghệ quốc phòng vào tháng 4 năm 2014.
Các thỏa thuận mới nhất giữa Kishida và Marcos được đưa ra khi Nhật Bản có kế hoạch tổ chức hội nghị thượng đỉnh đặc biệt tại Tokyo vào tháng 12 để kỷ niệm 50 năm quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Nhật Bản và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Năm nay đánh dấu nửa thế kỷ kể từ khi quan hệ chính thức được thiết lập giữa Nhật Bản và ASEAN vào năm 1973. Kishida sẽ thăm Philippines và Malaysia trong ba ngày bắt đầu từ ngày 3 tháng 11 để yêu cầu hỗ trợ tổ chức hội nghị thượng đỉnh đặc biệt thành công.
Thỏa thuận này cũng được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Bắc Kinh và Manila về các thực thể biển đang tranh chấp ở Biển Đông. Căng thẳng cũng tăng cao sau khi một máy bay chiến đấu của Trung Quốc áp sát máy bay ném bom B-52 của Không quân Mỹ trong phạm vi 10 feet, khoảng 3 mét, bay qua Biển Đông vào ngày 24/10.
Malaysia, nơi Kishida sẽ thăm sau Philippines, cũng có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Đông.