November 21, 2025
Trà Nhiên/Người Việt
LTS: Nhật báo Người Việt hợp tác với đại học University of Southern California (USC) qua chương trình “2025 Ethnic Media Health Reporting Collaborative” để nghiên cứu các chủ đề liên quan đến cải tổ y tế của California như sức khỏe tâm thần, sức khỏe di dân, thiếu thốn về kinh tế và thực phẩm, vô gia cư… mang đến cái nhìn phổ quát cho cộng đồng thiểu số. Đây là bài viết thứ tám về đề tài này.
Cô Nicky Cao nhận giải “The Lotus Dao Trailblazer Award” tại buổi tiệc của Viet Rainbow of Orange County (VROC) hồi Tháng Mười. (Hình: Trà Nhiên/Người Việt)
ORANGE COUNTY, California (NV) – Khi cô Nicky Cao chào đời, cha mẹ cô trải qua một cuộc chiến, vượt biển, và bắt đầu lại từ đầu tại khu New Orleans East, Louisiana, nơi được cộng đồng người tị nạn Việt Nam gọi là Versailles. Cô là con thứ 14 trong gia đình có 15 anh chị em.
“Cha mẹ tôi là người tị nạn chiến tranh Việt Nam,” cô Nicky kể. “Tôi lớn lên trong nghèo khó.”
Nicky Cao sinh ra là con trai, cha mẹ từng tính đặt tên là Nicholas, nhưng do người mẹ không rành tiếng Anh nên y tá để tên trên giấy tờ là Nicky.
“Tôi là người ‘queer,’ tôi là người chuyển giới,” cô Nicky nói. “Tôi bắt đầu quá trình chuyển giới từ nam sang nữ từ năm 18 tuổi, khi tôi tự mình tiếp cận được ‘hormone.’ Cha mẹ tôi lúc đó không chấp nhận, nên tôi hầu như tôi phải tự làm mọi thứ.”
Khắp nước Mỹ, quyền tiếp cận chăm sóc y tế dành cho người chuyển giới đang bị thu hẹp do các quy định liên bang mới và những lệnh cấm ở cấp tiểu bang. Nhiều hệ thống y tế lớn – bao gồm Kaiser Permanente và bệnh viện nhi khoa Children’s Hospital Los Angeles – gần đây tạm ngưng hoặc đóng các chương trình giải phẫu chuyển đổi giới tính, trong khi hơn 20 tiểu bang cấm hoặc hạn chế điều trị cho trẻ vị thành niên chuyển giới.
Cô Nicky từng trải qua vài ca giải phẫu ở miền Nam California từ khoảng năm 2021, và tại đây, cô tìm thấy một cộng đồng hỗ trợ qua Viet Rainbow of Orange County (VROC), một tổ chức hoạt động vì an toàn, khả năng tiếp cận ngôn ngữ, và sự chấp nhận của gia đình cho cộng đồng LGBTQ gốc Việt.
Cô Nicky, 27 tuổi, một sinh viên ý tá, và là một trong số ít người trong cộng đồng Việt Nam dám chia sẻ công khai về hành trình chuyển giới, sức khỏe tinh thần, và nỗi sợ hãi của mình.
“Thiểu số trong thiểu số”
“Cảm giác như mình là thiểu số trong thiểu số vậy. Tôi là ‘queer’ và tôi là người chuyển giới. Mà chuyển giới ở đây vốn đã bị chính trị hóa rồi,” cô Nicky nói.
Cảm giác ấy cũng chính là điều khiến anh Hiếu Nguyễn lo lắng.
Anh Hiếu là một chuyên viên xã hội, đồng thời là cố vấn độc lập cho các tổ chức bất vụ lợi và y tế, chuyên về sức khỏe tinh thần của cộng đồng LGBTQ tại Nam California. Anh cũng là nhà hoạt động cộng đồng lâu năm và đồng sáng lập VROC.
“Trong bất kỳ cộng đồng nào, việc bị gạt ra ngoài lề luôn chồng chất,” anh Hiếu nói. “Không chỉ là xu hướng tính dục. Đó còn là căn cước giới tính, là sắc tộc, là chủng tộc. Tất cả những điều đó đang bị tổng thống và chính quyền này tấn công – trong chính sách, trong ngôn từ, và trong thực tế.”
“Không chỉ phải đối diện với chấn thương lịch sử,” anh thêm. “Họ còn phải đối diện với chấn thương hiện tại. Tất cả đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần, cảm xúc, tâm lý, và cảm giác an toàn của họ. Nếu sức khỏe tinh thần suy sụp, sức khỏe thể chất cũng bị ảnh hưởng. Mọi thứ liên kết với nhau.”
Năm 18 tuổi, khi không có sự ủng hộ của gia đình và không có cảm giác an toàn trong chính căn nhà mình, cô Nicky phải dùng thuốc chống trầm cảm.
“Cha mẹ không cho tôi dùng ‘hormone’ trước 18 tuổi, và họ cũng không đồng ý để tôi dùng thuốc chống trầm cảm,” cô kể. “Nên đúng sinh nhật 18 tuổi, tôi bắt đầu dùng cả hai.”
Điều giúp cô muốn tiếp tục sống không phải là cầu nguyện, không phải là im lặng hay xấu hổ – mà là chăm sóc y tế khẳng định giới tính.
“Sau này tôi cai được thuốc chống trầm cảm,” cô nói. “Chích ‘hormone’ cho tôi hy vọng. Nếu không cảm thấy thoải mái với chính mình, rất khó để biết mình muốn làm gì với cuộc đời này. ‘Hormone’ khiến tôi cảm thấy một ngày nào đó cơ thể mình sẽ tương đồng với tâm trí mình. Nó cho tôi mục đích sống.”
Anh Hiếu Nguyễn gọi chữ “mục đích” ấy là một kết quả về sức khỏe.
Anh nhấn mạnh rằng tự tử hay ý nghĩ tự tử không phải vì người trẻ LGBTQ “có vấn đề,” mà là vì “những gì họ phải chịu đựng – bạo lực, kỳ thị, gia đình không chấp nhận, chính sách nhắm vào họ.”
“Tại Mỹ, gần 40% thanh thiếu niên vô gia cư là LGBTQ, dù họ chỉ chiếm khoảng 10% dân số,” anh nói. “Có đến 40% vụ tự tử là thanh thiếu niên LGBTQ, dù chúng tôi chỉ chiếm 5 đến 10% dân số. Con số đó quá chênh lệch.”
Người chuyển giới chỉ chiếm khoảng 0.6% dân số Mỹ, nhưng đối diện rủi ro lớn về an toàn, chỗ ở, và sức khỏe.
Theo cuộc kiểm đếm Point-in-Time năm 2018 của Bộ Gia Cư và Phát Triển Đô Thị Hoa Kỳ, có 2,512 người chuyển giới đang sống vô gia cư, hơn một nửa sống ngoài đường.
“Lúc đầu gia đình tôi không chấp nhận”
Với cô Nicky, “một người lớn cảm thông” đó chính là mẹ cô.
“Ban đầu gia đình tôi không chấp nhận,” cô Nicky kể. “Một số anh trai thì kỳ thị. Họ la hét, tức giận vì tôi là ‘gay’ ngay cả khi tôi chưa có ngôn ngữ để diễn đạt rằng mình là người chuyển giới.”
Các chị gái là những người bảo vệ cô đầu tiên.
“Các chị là những người đầu tiên tôi công khai,” cô kể.
Nhưng sự thay đổi của mẹ cô mới khiến cô xúc động nhất. Mẹ cô qua đời vào năm 2020.
“Trước khi mẹ mất, bà dần trở nên chấp nhận và yêu thương tôi hơn,” cô Nicky nói.
“Trong văn hoá Á Châu, chúng ta ít nói ‘I love you.’ Mẹ tôi trước đây không nói vậy. Nhưng rồi bà bắt đầu nói. Bà còn nói rằng nếu về Việt Nam, bà muốn dẫn tôi đi may chiếc áo dài của riêng mình. Tôi rất biết ơn điều đó,” cô nghẹn giọng.
Câu chuyện cũng chạm đến anh Hiếu Nguyễn.
“Tôi công khai cách đây 20 năm,” anh nói. “Lúc đầu mẹ tôi phản ứng như thể mọi hy vọng và ước mơ đặt vào tôi đều tan vỡ. Nhiều khó khăn lắm. Nhưng thời gian rồi cũng giúp mọi chuyện tốt hơn. Giờ họ chấp nhận tôi, chấp nhận chồng tôi vì họ nhìn thấy tình yêu của chúng tôi.”
“Chấp nhận không có nghĩa là hết hướng dẫn. Mẹ tôi vẫn có những hiểu lầm. Vẫn dùng vài từ sai hoặc nói ‘bị gay’ như thể đồng giới là bị bệnh. Tôi vẫn phải chỉnh mẹ và mọi người,” anh cười.
Anh Hiếu Nguyễn là cố vấn độc lập cho các tổ chức bất vụ lợi và y tế, chuyên về sức khỏe tinh thần của cộng đồng LGBTQ tại Nam California. (Hình: Thiện Lê/Người Việt)
Thông điệp chống chuyển giới
Năm 2025, có 28 tiểu bang thông qua 123 dự luật chống người chuyển giới. California không nằm trong số đó.
Ngày 31 Tháng Bảy, ông Rob Bonta, bộ trưởng Tư Pháp California, kiện chính quyền Trump về việc tấn công vào chăm sóc y tế khẳng định giới tính.
Nghiên cứu cho thấy chăm sóc này cải thiện đáng kể sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên chuyển giới. Ép họ chờ đến 19 tuổi hoặc hơn khiến triệu chứng phiền muộn giới tính tăng nặng, theo ông Bonta.
Vào Tháng Sáu, Stanford Medicine ngưng giải phẫu cho người dưới 19 tuổi. Vào Tháng Bảy, Children’s Hospital Los Angeles đóng trung tâm chăm sóc y tế khẳng định giới tính, đẩy khoảng 3,000 bệnh nhân dưới 21 tuổi đi nơi khác tìm dịch vụ. Tháng Tám, Kaiser Permanente làm điều tương tự, dù vẫn tiếp tục cung cấp dịch vụ liên quan đến “hormone.”
Một phân tích của trung tâm San Francisco Community Health Center kết luận Hoa Kỳ trở thành “nền dân chủ phát triển hạn chế nhất thế giới về quyền tiếp cận y tế của người chuyển giới,” với 25 tiểu bang cấm chăm sóc y tế cho thanh thiếu niên chuyển giới, ảnh hưởng hơn 120,400 người chuyển giới trẻ.
Chi phí giải phẫu của cô Nicky – từ chỉnh hình khuôn mặt, nâng ngực đến tạo dáng cơ thể – do bảo hiểm chỗ làm của cô chi trả.
“Starbucks là công việc đầu tiên tôi có bảo hiểm bao gồm chăm sóc cho người chuyển giới,” cô Nicky nói. “Starbucks chi trả phần lớn chi phí giải phẫu.”
Cô vẫn làm ở đó, dù đang đi học, vì đang chạy đua với “đồng hồ chính trị.”
“Tôi muốn giải phẫu giọng nói sớm,” cô nói. “Tôi muốn hoàn tất tất cả trước khi tình hình tệ hơn. Với cách chính quyền hiện tại đang hoạt động, rất nhiều quyền tiếp cận đang bị cắt bỏ. Tôi sợ họ sắp kiểm soát cả ‘hormone’ nữa.”
Anh Hiếu khẳng định nỗi sợ đó không phải là tưởng tượng.
“Người ngồi trong văn phòng quyền lực nhất thế giới đang yêu cầu bệnh viện, đại học, và bác sĩ ngừng điều trị khẳng định giới tính, nếu không sẽ cắt ngân sách,” anh nói, ám chỉ Tổng Thống Donald Trump. “Đó là điều đang xảy ra. Họ đang yêu cầu hệ thống y tế ngừng điều trị cho người chuyển giới.”
Các thành viên VROC dịp Diễn Hành Tết 2024. (Hình: VROC)
“Đó là một hành động rất mạnh và rất phi dân chủ,” anh Hiếu nhấn mạnh.
Anh cũng cảnh báo rằng việc tấn công y tế không phải ngẫu nhiên – mà là chiến lược.
“Đây là chiêu bài từng thấy trong lịch sử,” anh nói. “Khi khiến người ta xem họ không còn là con người, người ta mới cảm thấy ‘chính đáng’ khi từ chối chăm sóc, từ chối nhân phẩm, từ chối sự an toàn.”
Văn hóa, kỳ thị, và sự rối loạn trong gia đình
“Trong văn hóa của chúng ta, nhiều người vẫn nghĩ LGBTQ là ‘không bình thường,’ hoặc thậm chí là ‘bệnh,’” anh Hiếu nói.
Anh thêm: “Chúng ta vẫn nghe những từ sai, như thể ‘gay’ là thứ có thể lây lan. Không chỉ là người lớn tuổi đâu – cả anh chị em của tôi đôi khi cũng vậy. Tôi vẫn phải chỉnh họ.”
Anh Hiếu nói sự kỳ thị ấy tồn tại từ lâu nhưng điều khác biệt bây giờ là nguồn cơn của nó.
“Nó không chỉ đến từ người hàng xóm nào đó,” anh nói. “Nó đến từ tổng thống, từ cơ quan liên bang, từ giới chức y tế.”
Hệ quả là sự rối loạn trong giai đoạn cộng đồng đang bắt đầu học hỏi.
“Cộng đồng mình đang ở giai đoạn học hỏi cơ bản,” anh Hiếu nói. “Họ vẫn đang cố hiểu LGBTQ nghĩa là gì. Nhưng trong lúc ấy, cộng đồng LGBTQ bị tấn công bằng thông điệp thù ghét từ cấp cao nhất. Điều đó làm mọi thứ khó hơn, chậm lại, và khiến cộng đồng sợ không dám hiểu.”
Còn cô Nicky cảm nhận điều ấy trên cơ thể mình mỗi ngày.
“Hồi trước tôi còn dám đi Texas hay Mississippi,” cô nói. “Giờ thì không. Tôi thật sự sợ. Nhiều tiểu bang miền Nam thông qua luật cấm dùng nhà vệ sinh khác với giới tính trên khai sinh. Tôi không còn đi du lịch nữa.”
“Tôi không ra ngoài trừ khi đi làm hoặc đi học,” cô giải thích. “Thời điểm này rất đáng sợ.”
“Với người chuyển giới – đặc biệt là phụ nữ chuyển giới gốc thiểu số – giờ đây không còn là chuyện hy vọng và ước mơ,” anh Hiếu nói. “Là chuyện sinh tồn.”
“Nhiều người chỉ đang cố tồn tại,” anh cho hay. “Chúng tôi muốn họ được phát triển, được mơ ước. Nhưng nhiều người thậm chí không dám tin rằng họ có thể tồn tại ngoài xã hội mà không bị tấn công.”
Cộng đồng tạo cảm giác thuộc về
“Điều quan trọng nhất lúc này là để mọi người cảm thấy rằng họ có một cộng đồng,” anh Hiếu nói. “Rằng họ không cô độc. Rằng họ được yêu thương. Rằng họ thuộc về. Rằng sẽ có người xuất hiện vì họ.”
Cô Nicky nhìn thấy điều đó khi cô kết nối với VROC ở Nam California– nơi làm công tác chấp nhận của gia đình với các bậc phụ huynh Việt Nam.
“Các thành viên VROC gặp tôi từ sớm trong hành trình chuyển giới,” cô nói. “Họ dạy tôi rằng mình có thể vừa là người Việt, vừa là người ‘queer,’ vừa là người chuyển giới. Tôi không phải chọn một trong hai.”
“Ở Nam California, quý vị có những tổ chức ‘queer’ và chuyển giới Việt Nam hoàn chỉnh, có nguồn lực, có cộng đồng,” cô Nicky tâm sự.
Tại buổi tiệc kỷ niệm 12 năm thành lập VROC vào ngày 17 Tháng Mười, cô Nicky Cao tự hào nhận giải “The Lotus Dao Trailblazer Award” vì những nỗ lực nâng cao tiếng nói của các nhóm yếu thế và thúc đẩy sự bao dung trong cộng đồng.
“Tôi từng nghĩ mình phải chọn – hoặc là người Việt, hoặc là người chuyển giới,” cô nói. “Bây giờ tôi biết mình không phải chọn. Tôi có thể là cả hai.”
“Tôi chính là cả hai,” cô Nicky thì thầm. [đ.d.]
—
Liên lạc tác giả: nguyen.nhien@nguoi-viet.com