FEENEY LÀ NGƯỜI SỐNG VỊ THA
GIÀU CÓ MÀ KHÔNG KHOE KHOANG,
NHIỀU TIỀN MÀ KHÔNG XÀI BẢNH,
LÀM TỪ THIỆN LẠI CHE DANH ẨN TÍCH.
Tỷ phú Charles F. Feeney (1931) là một người Mỹ gốc Ireland. Ông chính thức rỗng túi, đi ở thuê vào tuổi ngoài 80, nhưng đã hoàn thành khát vọng “cho đi khi còn đang sống”.
Mặc dù kiếm được rất nhiều tiền từ rất sớm, nhưng Chuck Feeney có cuộc sống riêng tư rất bình lặng và đơn giản, không xa hoa, không bao giờ thắt cà-vạt Hermes hay mang giày Gucci. Ông đi ở thuê vào tuổi ngoài 80.
Suốt hơn 30 năm qua ông đã hiến tặng toàn bộ tài sản 8 tỷ USD vào quỹ từ thiện, để phát triển giáo dục, khoa học, và cải thiện dịch vụ chăm sóc y tế,… trong đó có khoản hỗ trợ hàng trăm triệu USD cho Việt Nam.
Tỷ phú Charles Feeney vừa qua đời ở tuổi 92.
Ông từng nói, “Tôi không thể nghĩ ra cách sử dụng tài sản nào xứng đáng và phù hợp hơn là cho đi khi một người còn sống, để cống hiến hết mình cho những nỗ lực có ý nghĩa nhằm cải thiện tình trạng con người”…
Sau 40 năm hoạt động, cơ quan từ thiện Đại Tây Dương đã được ông Feeney đóng cửa. Mặc dù hoạt động từ thiện của ông không còn hoạt động nhưng tầm ảnh hưởng của nó vẫn vang dội trên toàn thế giới nhờ những khoản đặt cược lớn vào sức khỏe, khoa học, giáo dục và hoạt động xã hội.
8 tỷ USD đã đi đâu?
- Feeney đã đầu tư 3,7 tỷ USD cho giáo dục, trong đó có gần 1 tỷ USD cho trường cũ của ông, Cornell, nơi ông theo học miễn phí nhờ chương trình G.I. Bill của chính phủ tài trợ học phí.
- Hơn 870 triệu USD dành cho nhân quyền và thay đổi xã hội, như 62 triệu USD tài trợ để bãi bỏ án tử hình ở Mỹ và 76 triệu USD cho các chiến dịch cấp cơ sở ủng hộ việc thông qua Obamacare.
- Ông đã trao hơn 700 triệu đô la quà tặng cho lĩnh vực y tế, từ trong số đó, có khoản tài trợ trị giá 270 triệu đô la để cải thiện dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng ở Việt Nam, ngoài ra còn có món quà trị giá 176 triệu đô la cho Viện Sức khỏe Não Toàn cầu, một chương trình hợp tác giữa Trinity College Dublin và Đại học California, San Francisco.
- Một trong những món quà cuối cùng của Feeney, 350 triệu USD cho Cornell để xây dựng khuôn viên công nghệ trên Đảo Roosevelt của Thành phố New York.
Ông Bà Feeney và Helga trong buổi gây quỹ cho Cộng Đồng Ái Nhĩ Lan, 2016
Đại Học Cornell vinh danh Feeney
Feeney và người phụ trách gầy dựng Viện Y Khoa Não Bộ của hai đại học Trinity và San Francisco. Viện được xây bằng quỹ từ thiện Đại Tây Dương.
Feeney viết trong bức thư gửi Bill Gates và Warren Buffett, những người sáng lập The Giving Pledge: “Tôi không thể nghĩ đến việc sử dụng tài sản cá nhân ích lợi và xứng đáng hơn là để hiến tặng, ngay khi còn đang sống – để cá nhân cố gắng hết mình để cống hiến cho những nỗ lực có ý nghĩa để cải thiện điều kiện sống của con người.
Charles F. Feeney
“I cannot think of a more personally rewarding and appropriate use of wealth than to give while one is living — to personally devote oneself to meaningful efforts to improve the human condition.”
Năm 2014, Warren Buffett khi nhận xét về về Feeney đã nói: “ông ấy là anh hùng của tôi và anh hùng của Bill Gates. Ông ta nên là anh hùng của mọi người”.
Feeney nhận xét rằng, “Quan trọng hơn, nhu cầu ngày nay rất lớn và đa dạng đến mức sự hỗ trợ từ thiện thông minh và các can thiệp tích cực có thể có giá trị và tác động lớn, hơn là nếu chúng bị trì hoãn khi nhu cầu thì ngày càng lớn hơn “.
Điều Feeney nhận xét càng đúng đáng hơn trong thời Đại Dịch Covid khi mà sự tiếp tế và hỗ trợ y khoa cần phải kịp thời và nhanh chóng.
Charles Francis “Chuck” Feeney
(23 tháng 4 năm 1931 – 9 tháng 10 năm 2023)
là nhà tỷ phú và là nhà từ thiện người Mỹ gốc Ireland. Ông là người sáng lập tổ chức The Atlantic Philanthropies (Quỹ từ thiện Đại Tây Dương), một trong những quỹ tư nhân lớn nhất thế giới. Ông cũng là một đồng sáng lập viên của Duty Free Shoppers Group và là người đi tiên phong trong việc lập nên khái niệm mua sắm miễn thuế. Feeney đã luôn dấu kín về khối tài sản khổng lồ của mình trong rất nhiều năm, cho đến khi một cuộc tranh chấp trong kinh doanh xảy ra, dẫn đến danh tính của ông được tiết lộ vào năm 1997.
Trong suốt cuộc đời mình, Feeney đã sử dụng số tiền hơn 8 tỉ đô la Mỹ để làm từ thiện, hỗ trợ giáo dục đại học, y tế công cộng, nhân quyền và nghiên cứu khoa học.
Feeney được biết đến là một người rất tiết kiệm, ông sống trong một căn hộ thuê, không sở hữu một chiếc xe hơi hoặc căn nhà nào và chỉ di chuyển hàng không bằng vé hạng kinh tế giá rẻ.
Sự nghiệp
Feeney sinh tại New Jersey trong thời kỳ Đại suy thoái và xuất thân từ gia đình trung lưu với cha mẹ là người Mỹ gốc Ireland ở Elizabeth, New Jersey. Tổ tiên của ông từng sống tại Quận Fermanagh của Bắc Ailen. Feeney tốt nghiệp trường trung học St. Mary of the Assumption ở Elizabeth vào năm 1949.
Ông từng là người điều khiển đài vô tuyến của Không quân Hoa Kỳ trong Chiến tranh Triều Tiên và bắt đầu sự nghiệp bán rượu miễn thuế cho nhân viên Hải quân Hoa Kỳ tại các cảng Địa Trung Hải vào những năm 1950.
Ông tốt nghiệp Trường Quản trị khách sạn thuộc Đại học Cornell (Cornell University School of Hotel Administration).
Kinh doanh hàng miễn thuế
Khái niệm “mua hàng miễn thuế”, đối với những người đi du lịch rồi miễn phí thuế nhập khẩu, vẫn còn rất mới mẻ khi Feeney và Robert Warren Miller, bạn học cùng lớp đại học với ông, bắt đầu bán rượu miễn thuế cho quân nhân Mỹ ở châu Á trong những năm 1950. Sau đó, họ mở rộng sang bán ô tô, thuốc lá và thành lập nên Tập đoàn Duty Free Shoppers (DFS Group) vào ngày 7 tháng 11 năm 1960.
DFS bắt đầu hoạt động tại Hồng Kông rồi mở rộng sang châu Âu và các lục địa khác. Sự đột phá lớn đầu tiên của DFS bắt đầu vào những năm 1960, khi họ được hưởng sự nhượng bộ độc quyền cho việc bán hàng miễn thuế tại Hawaii, điều đó cho phép tập đoàn tiếp thị sản phẩm cho các khách du lịch Nhật Bản. DFS cuối cùng được mở rộng ra các cửa hàng miễn thuế tại các sân bay và thương xá lớn ở trung tâm thành phố rồi trở thành nhà bán lẻ du lịch lớn nhất thế giới. Vào giữa những năm 1990, DFS đã phân phối lợi nhuận lên đến 300 triệu đô la một năm cho Feeney, Miller và hai đối tác nhỏ hơn. Ông Feeny cũng là một nhà đầu tư khôn ngoan trong các khởi nghiệp công nghệ.
Năm 1996, Feeney và một đối tác bán cổ phần của họ trong DFS cho tập đoàn Louis Vuitton Moët Hennessy (LVMH) của Pháp. Nhưng Miller phản đối việc bán. Trước khi vụ kiện giả định có thể xảy ra, nhiều người mới được biết rằng cổ phần của Feeney không còn thuộc sở hữu của ông mà do The Atlantic Philanthropies nắm. The Atlantic đã tạo được 1,63 tỷ đô la từ vụ giao dịch này.
Từ thiện
Năm 1982, Feeney thành lập tổ chức The Atlantic Philanthropies (Quỹ từ thiện Đại Tây Dương). Năm 1984, ông bí mật chuyển toàn bộ 38,75% cổ phần của mình có trị giá khoảng 500 triệu đô la vào The Atlantic Philanthropies. Ngay cả các đối tác kinh doanh của ông ta cũng không biết rằng ông ta không còn sở hữu bất cứ cổ phần nào của DFS nữa.
Trong nhiều năm, Atlantic đã bí mật tài trợ giúp đỡ từ thiện cho nhiều vụ việc, nhưng họ yêu cầu người nhận không được tiết lộ nguồn tài trợ là từ họ.
Đan cử năm 2019, trong báo cáo tài chính của tổ chức từ thiện Atlantic – Đại Tây Dương, có khoản đầu tư trị giá 2 tỷ USD của Atlantic nhằm tăng cường giáo dục đại học tại Hoa Kỳ, Cộng hòa Ireland, Bắc Ireland, Nam Phi, Việt Nam và Úc trong suốt 35 năm.
Báo cáo cho thấy việc Atlantic tài trợ cho một loạt sáng kiến – tòa nhà, giảng viên, chương trình và học bổng
Feeney là nhà tài trợ chính cho trường cũ của ông, Đại học Cornell. Ông đã tặng cho trường gần 1 tỉ đô la Mỹ, trong đó có một khoản quyên góp 350 triệu đô la để thành lập công ty Cornell Tech.
Một trong những dự án khác của Atlantic Philanthropies là đề xuất các cải cách cho hệ thống chăm sóc sức khoẻ của Hoa Kỳ, giúp làm nền tảng cho Đạo luật Chăm sóc Y tế với Giá cả phải chăng (Obamacare);
Một dự án khác là vận động cho việc chấm dứt hình phạt tử hình đối với người chưa thành niên.
Feeney cũng từng ủng hộ việc hiện đại hoá các cơ cấu y tế công cộng ở Việt Nam.
Tháng 2 năm 2011, Feeney tham gia vào phong trào Lời cam kết Hiến tặng (The Giving Pledge) do Bill Gates và Warren Buffett khởi xướng.
Ông đã tặng 7 triệu đô la cuối cùng vào cuối năm 2016, cũng là tặng người nhận các khoản đóng góp từ thiện đầu tiên của ông: Đại học Cornell, nhằm hỗ trợ sinh viên làm công tác dịch vụ cộng đồng. Trong suốt cuộc đời của mình, ông ta đã hiến tặng hơn 8 tỉ đô la.
Ông đã chính thức giải phóng túi tiền của mình, đáp ứng được khát vọng “cho đi trong khi còn sống”. Ông Feeney, hiện 85 tuổi, nói năm 2017: “Bạn luôn lo lắng khi phải xử lý rất nhiều tiền, nhưng chúng dường như đã làm việc đó khá tốt“, “Bạn cũng chỉ có thể mặc một chiếc quần một lúc“.
“Có lẽ đó là ý muốn của Chúa: Người nghèo luôn ở cùng chúng ta. Bạn biết đấy, bạn sẽ không bao giờ chạy thoát khỏi mọi người, [nhưng] bạn có thể giúp đỡ“.
Gia đình và cuộc sống
Feeney kết hôn hai lần và có bốn con gái cùng một con trai. Danielle, người vợ đầu của ông là người Pháp. Người vợ thứ hai của Feeney là Helga.
Chuck Feeney luôn được biết đến là một người đàn ông tiết kiệm.
Cho đến khi ông 75 tuổi, ông còn mang tài liệu trong một túi nhựa. Khi ở New York, ông luôn ăn trưa không phải ở các nhà hàng sang trọng của thành phố mà ở khu nhà của Irish Pavilion Tommy Makem trên phố East 57th với món đơn giản bình dân: bánh mì kẹp thịt. Vào năm 2016, ông sống trong một căn hộ thuê ở San Francisco, với số tài sản còn khoảng 2 triệu đô la.
Ông qua đời ngày 9 tháng 10 năm 2023 tại San Franciso, thọ 92 tuổi.
HOẠT ĐỘNG CỦA ÔNG FEENEY TẠI VIỆT NAM
Ông Feeney trong một lần đến làm từ thiện tại Việt Nam, chụp hình với các bạn sinh viên được học bổng để theo học ở trường Queensland Úc.
Dấu chân của Feeney tại Việt Nam rất rộng và rất đậm nét. Nhiều người ở Sài Gòn và Hà Nội chắc hẳn đã từng đi ngang qua khuôn viên hoành tráng của RMIT (trường đại học quốc tế đầu tiên ở Việt Nam) nhưng ít ai biết rằng đó là một trong những điều đầu tiên Feeney làm sau khi đặt chân tới. Việt Nam lần đầu tiên vào năm 1998.
Trong một video phỏng vấn nhiều thập kỷ sau, ông vẫn cười rạng rỡ khi nói về những tòa nhà học tập cho 5.000 người mọc lên từ đồng cỏ xanh. Với ông, đại học là nền tảng của nền kinh tế và là nơi sản sinh ra những con người biết giúp đỡ lẫn nhau trong xã hội.
Bên cạnh RMIT, ông đã biến các thư viện đại học cũ ở Thái Nguyên, Huế, Đà Nẵng và Cần Thơ thành những trung tâm tài nguyên học tập lớn nhất, tiện nghi và hiện đại nhất cả nước. Ông lập chương trình học bổng, tuyển chọn và cử hàng trăm người đi học thạc sĩ hoặc đào tạo chuyên nghiệp tại Úc (tôi là một trong 15 sinh viên đầu tiên nhận học bổng thạc sĩ). Hầu hết hiện nay đã đạt được những thành công nổi bật trong và ngoài nước, đóng góp đáng kể trực tiếp hoặc gián tiếp cho nền giáo dục và nền kinh tế của Việt Nam.
Sau giáo dục là đến chăm sóc sức khỏe. Chứng kiến tình trạng quá tải, cơ sở vật chất lạc hậu tại các bệnh viện, Feeney Tài trợ nhiều dự án sửa chữa hoặc xây dựng mới, nâng cấp trang thiết bị. Ông đã giúp xây dựng mạng lưới hơn 800 trạm y tế xã tại 8 tỉnh, thành phố, nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản cho cộng đồng nông thôn, qua đó giúp giảm tải cho các bệnh viện thành thị.
Cũng chính từ các bệnh viện, Feeney nhận thấy số người bị thương và thiệt mạng do tai nạn giao thông là rất lớn. Ông nội tài trợ Một loạt sáng kiến đã đặt nền móng cho việc ban hành quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm vào năm 2007.
Ông cũng tổ chức một chiến dịch quy mô lớn nhằm giảm tác hại của thuốc lá trên toàn quốc.
Mô hình phát triển
Những gì ông để lại không chỉ là trường học, bệnh viện, trung tâm học liệu, trạm y tế… mà còn là mô hình phát triển mà các dự án ông tài trợ mang đến Việt Nam. Trung tâm tim mạch do AP xây dựng tại Bệnh viện Huế những năm 2000 được coi là mô hình trung tâm tim mạch hoàn chỉnh đầu tiên tại Việt Nam.
Cho đi khi còn đang sống
Trên phạm vi toàn cầu, di sản vô hình lớn nhất mà Feeney để lại cho hôm nay và ngày mai là triết lý “Cho đi khi sống”. Nó đã lan truyền từ ông đến nhiều tỷ phú khác, trong đó có Bill Gates và Warren Buffett.
