“Stress” Và Trầm Cảm Thời Đại
Theo thống kê của Tổ Chức Y tế Thế Giới (WHO) cho biết cứ 40 giây trôi qua thì nhân loại có một người tự tử, mỗi năm có khoảng một triệu người tự kết liễu đời mình (trung bình 2.900 người/ngày)! Con số tử vong này nhiều hơn do: sốt rét, ung thư vú, chiến tranh và tội ác gộp lại, người ta còn cho biết có từ 10 – 20 triệu ca được cứu sống mỗi năm! Hiện khoảng 350 triệu người trên thế giới đang mắc chứng trầm cảm (riêng tại Việt Nam là khoảng 25%); những dòng chữ rất khẩn thiết như: “Hãy cứu lấy người trầm cảm”, “Người tự tử không chạy trốn, mà bởi họ không còn có thể chạy trốn” vẫn thấy đây đó trên các mạng xã hội! Nhưng dường như cả thế giới đã bất lực trước “Stress” và Trầm cảm!?
“Stress” theo tiếng Việt tạm dịch là căng thẳng! Lúc đầu bệnh nhân bị mất ngủ, kèm theo: chóng mặt, đau đầu, hồi hộp, mất khả năng tập trung. Tuy nhiên, stress chỉ xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn và tự khỏi nếu biết cách khắc phục. Trầm cảm cũng tương tự như “stress” nhưng tình trạng kéo dài và ngày càng tệ hơn, cần được điều trị, nếu không người bệnh dễ nghĩ đến cái chết.
WHO cũng đã gióng lên những hồi chuông báo động đến 10 quốc gia hàng đầu có nạn tự tử cao nhất hành tinh, trung bình từ: 20.5/100.000 người – 31/100.000 người mỗi năm, bao gồm: Belarus, Latvia, Sri Lanka, Lithuania, Hungary, Slovenia, Kazakhstan, Guayana, Hàn Quốc và Nhật Bản.
Thêm vào đó tình trạng thanh thiếu niên Châu Á tự tử cũng đã gia tăng do áp lực từ nhà trường và gia đình, bao gồm: Ấn Độ, Bangladesh, Thái Lan, Nhật Bản, Miến Điện, Hàn Quốc, Singapore, Philippines, Campuchia, Indonesia, Trung Quốc, Malaysia và Việt Nam! Chuyện đau lòng ở bên nhà đã kể rằng một nam sinh với điểm trung bình là: 8,9 chỉ thiếu 0.1 điểm nữa thì em đạt được “thành tích” Học Sinh Xuất Sắc! Vì sợ hai đấng sinh thành thất vọng vì mình nên cậu đã chọn cái chết và để lại thư tuyệt mệnh với nội dung:”Con xin lỗi ba má, con không đáp ứng được mong mỏi của ba má, con xin lỗi!”. Không riêng gì cậu học sinh đáng thương này mà có rất nhiều em ở Việt Nam đã ra đi vì: thứ hạng và điểm số từ căn bệnh “trầm cảm học đường”.
Đặc biệt trong thời gian cả hành tinh gồng mình đối phó với đại dịch Covid 19, vấn nạn tự tử đã tăng vọt trên khắp toàn cầu. Riêng tại Mỹ vào tháng 8 năm 2021, Tiến sĩ Victor Fornari, Phó Trưởng Khoa Tâm Thần tại Bệnh viện Zucker Hillside ở Glen Oaks, New York, cho biết trẻ vị thành niên tự tử tăng 50% và số ca nhập viện vì rối loạn ăn uống tăng gần 300% . Đại dịch đã làm cho các em bị stress khi phải vật lộn với cách học tập online; thêm vào đó các bậc phụ huynh do bị mất việc làm, căng thẳng nên đã trút hết lên con cái của mình, đưa đến hậu quả đáng tiếc như trên.
Thế mới biết “stress”, trầm cảm không chừa một ai trên đời này, nó không phân biệt tuổi tác, giới tính, tôn giáo, quốc tịch, địa vị xã hội … Họ còn có thể là những chính trị gia, là diễn viên, ca sĩ, ngôi sao lừng danh trên thế giới; sự nghiệp của họ với những thành công vượt bậc luôn là niềm mơ ước của hàng tỷ người trên hành tinh. Cái chết của siêu sao Robin William, của đầu bếp kiêm nhân vật truyền hình gạo cội Anthony Bourdain đã để lại cho người hâm mộ bao tiếc nuối. Đặc biệt trong vài năm gần đây thế giới đã nói lời chia tay với nhiều nhân vật nổi tiếng trong giới showbiz của Nhật Bản và Hàn Quốc. Jane Powell, Giám đốc tổ chức từ thiện CALM nhận định: “Đúng là họ được ngưỡng mộ, yêu thương và giỏi giang nhưng lại rất khắt khe với bản thân“.
Có thể nói “stress”, trầm cảm đã đồng hành với con người qua bao đời nay và mãi mãi sẽ không có ngày kết thúc.
Thời buổi công nghệ cao đã đem đến cho chúng ta những thành tựu đáng kể, góp phần làm thăng hoa đời sống về nhiều mặt; nhưng bên cạnh đó nó cũng đưa đến những hệ lụy chưa từng có. Các nhà khoa học đã cho biết người “nghiện nặng” điện thoại cá nhân lâu ngày sẽ đưa đến tình trạng Rối Loạn Tuần Hoàn Não! Đây là nguyên nhân của: căng thẳng kéo dài, liên tục thức khuya, sinh hoạt kém khoa học! Trầm cảm ở giới trẻ đang có xu hướng tăng vọt một cách vô cùng đáng sợ!
Thiền sư Ajahn Brahm đã đưa ra câu chuyện rất đáng suy gẫm: Thầy giáo hỏi cậu bé học sinh 11 tuổi rằng em muốn làm việc gì khi lớn lên?
Cậu bé trả lời ngay rằng em muốn trở thành chiếc iPhone hoặc iPad. Thầy giáo ngẩn người bối rối hỏi tại sao. Cậu bé trả lời : “Em muốn trở thành chiếc iPhone hoặc iPad để ba mẹ dành nhiều thời giờ hơn cho em. Ba mẹ em luôn luôn cầm chiếc iPhone hay iPad trong tay và mỗi lần em muốn nói chuyện với ba mẹ thì ba mẹ nói em chờ vài phút để ba mẹ gửi xong tin nhắn hay email, nhưng rồi ba mẹ không bao giờ có thời giờ dành cho em. Nếu em là chiếc iPhone hay iPad thì ba mẹ sẽ luôn luôn ở bên em.”
Nếu ai là người hay đi “gym” thì chắc sẽ thông cảm với những kẻ bận rộn như tôi! Hầu như chiều nào sau giờ làm việc tôi cũng phải vừa tập, vừa nhìn đồng hồ để còn về nhà kịp nấu bữa cơm chiều cho gia đình; ấy vậy mà những cái máy tôi đang muốn sử dụng thì đã có người ngồi “ì ra” với cellphone trên tay họ! Hay những “tạ thủ” vừa đẩy được vài cái là ngưng ngang, lôi điện thoại ra dòm-một-lát rồi mới tập tiếp; hoặc khi di chuyển từ cái máy này sang cái máy khác, vừa ngồi xuống là họ phải ghé mắt vô cellphone một chập mới thỏa lòng. Còn việc vừa đi bộ, vừa đạp xe, vừa leo cầu thang, vừa nói chuyện huyên thuyên với: headphones, earphones hay earbuds gắn trên tai là đã hết sức bình thường rồi! Cái tôi muốn nói ở đây là một thói quen. Thói quen của đại đa số người trên hành tinh hiện nay là lúc nào cũng phải có cái gì đó cầm trong tay để nhìn, để đọc, để “chat”, để “còm”, để “up” hình… mọi lúc, mọi nơi! Người ta nghiện cellphone và những ứng dụng của nó còn nhiều hơn nghiện thuốc lá, bia rượu và chất cấm nữa.
Vào những giờ nghỉ “break” trong hãng, nhìn quanh tôi thấy mình như đang lạc vào “mê cung” của biết bao người đang: vừa nhai, vừa đọc, vừa nói chuyện, vừa hát… trước cái cellphone của mình! Thậm chí hai vợ chồng, hai người bạn thân, bạn trai, bạn gái, dù đang ngồi cạnh nhau nhưng mắt họ không hề rời cái điện thoại trên tay. Họ dường như đang ở một cõi rất riêng khó ai “chạm” đến được! Trong bữa ăn hay họp mặt của nhiều gia đình hiện nay, cảnh mọi người vừa ăn vừa dí mắt, dí tay vào cell phone hay ipad đã không còn xa lạ nữa. Thậm chí có nhà đã “miễn” việc ăn cơm chiều cùng nhau như trước, mạnh ai nấy ăn trong phòng riêng của mình với … cái màn hình trước mặt! Thế giới này dường như đang xảy ra một sự “mất kết nối” với những người đang sống chung quanh mình thì phải?
Tôi cũng đã từng là một người nghiện cellphone khá nặng! Nhưng giờ đây tôi đã có thể để nó ở ngoài xe trước khi vô hãng, vô gym, vô chùa; hay khi đang làm vườn, nấu ăn … tôi hoàn toàn không nhớ đến cái điện thoại của mình nữa. Chắc chắn là đã có những cuộc gọi tôi đã không bắt kịp! Nhưng đâu hề gì!!! Nếu quan trọng thì họ sẽ gọi lại hoặc nhắn tin cho tôi ở đâu đó. Thế giới này nếu không có tôi thì mọi việc vẫn diễn ra theo cách của nó! Chỉ biết là tôi thấy rất vui mừng vì đã giành lại chủ quyền cho mình sau một thời gian bị “đánh cắp” từ một thiết bị quá-thông-minh! Và dĩ nhiên cái “smartphone” kia chẳng có lỗi gì cả; chẳng qua chỉ vì tôi đã buông lung, không làm chủ được mình mà thôi.
Theo Anna Lembke, một nhà Tâm Thần Học và là Giáo sư tại Đại học Stanford cho biết sự bùng nổ các ứng dụng trên cellphone và trò chơi điện tử đang gây ra một làn sóng nghiện Dopamine quá mức, đưa đến những tác hại không sao lường được! Có thể tạm dịch Dopamine là “hormone hạnh phúc”, chúng có nhiều tác dụng tốt đối với tinh thần và thể chất của con người. Vị Bác sĩ này cho biết bệnh nhân của bà có người còn rất trẻ nhưng đã bỏ học, chỉ ở nhà chơi game suốt ngày đêm và có dấu hiệu trầm cảm, muốn tự tử!!! Anna Lembke đã giúp họ từng bước kiểm soát các hành vi để dần tìm lại chính mình.
Với đà phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, trong vài thập niên nữa người ta tiên đoán trí tuệ nhân tạo sẽ đi trước con người! Điều này hứa hẹn sẽ có những thiết bị kỹ thuật số siêu việt, vũ khí hóa học, bom nguyên tử tối tân hơn nữa sẽ ra đời… Và không ai biết được hành tinh này sẽ ra sao khi mà nhiều đất nước trên thế giới hiện nay vẫn luôn đặt quyền lợi chính trị, tư hữu cá nhân lên trên tôn giáo.
Tôi cũng là một con người đang “bơi” trong cái biển khổ này!
Tôi đã từng bị “stress” khi đặt chân đến Mỹ định cư, và nếu không có những lời khuyên của mẹ mình thì không biết tôi đã ra sao hôm nay. Đó là một giai đoạn vô cùng khó khăn mà tôi phải đối diện, khi cuộc đời mình đã lật sang một chương mới với quá nhiều khác biệt!!! Phải mất gần cả thập niên sau đó tôi mới dần tìm được sự cân bằng trong cuộc sống từ những bài Pháp đơn giản của mẹ mình, giờ là qua những lời giảng của các quý Sư Cô tại ngôi thiền tự mà tôi thường đến đây sinh hoạt hàng tuần. Đối với tôi đó quả là một nhân duyên rất lớn của đời mình.
Giờ đây nhìn lại bạn bè và những người chung quanh mình tôi mới thấy rằng hầu như ai cũng có một nỗi khổ đau riêng: người khổ vì gia đình, người khổ vì bệnh tật, túng quẫn… người nghèo thì khổ đã đành nhưng người giàu cũng…khóc. Có hai anh em nhà kia sống trong một gia đình mà người cha vô cùng gia trưởng; ông đối xử với vợ con rất hà khắc và luôn cho mình cái đặc quyền tối cao trong nhà. Ba mẹ con đã sống vô cùng khổ sở và không biết cách nào “chuyển hóa” được chồng và cha của mình.
Cuối cùng hai anh em đã bàn với nhau, một trong hai người sẽ tự tử để thức tỉnh thân phụ của mình, và người anh đã mãi mãi nằm xuống khi tuổi đời còn rất trẻ. Tôi được biết câu chuyện này qua lời kể của cô bạn thân thời sinh viên và cũng là con dâu duy nhất trong gia đình đó.
Có người đang nằm trên giường bệnh với những đau khổ tận cùng khi thân tứ đại sắp tan rã, họ chỉ cầu xin “quyền được chết” từ mũi tiêm trợ tử; nhưng các Bác sĩ vẫn sẽ nói “Không”! Về mặt tâm linh thì các tôn giáo cũng không đồng tình về việc này. Trên thực tế có nhiều người đã ra đi nhẹ nhàng thanh thản như ngủ, thậm chí có người còn biết trước khi nào mình sẽ chết; nhưng cũng có kẻ bị hành thân xác hàng năm trời mới trút được hơi tàn. Một nền minh triết đã cho rằng mọi việc xảy ra trên thế gian này đều do duyên sinh, không có gì là tình cờ và ngẫu nhiên cả; chẳng qua con mắt của kẻ phàm phu không có được “Thần Túc Thông” để nhìn thấu đáo tận cùng mà thôi. Do vậy sống-chết là lẽ thường của thế gian, nhưng vẫn là một ẩn số với mỗi người khi Thần Chết gọi đến tên.
Nếu ngày hôm nay ai đó trong chúng ta đang được quá nhiều phước báu với: tướng mạo xinh đẹp, gia đình hạnh phúc, địa vị xã hội đáng kính nể thì đó là do quả lành trổ từ những thiện duyên gieo trồng từ trước. Nhưng đó cũng chỉ là chuyện của hôm nay vì không ai biết được ngày mai sẽ ra sao. Chỉ khi nào hôm nay chúng ta tiếp tục gieo những nhân tốt, thì cây đời sẽ lại tiếp tục cho ra những quả ngọt. Và nếu như ai đó đã không may mắn: luôn gặp những thất bại, phiền não và đầy rẫy những điều xui rủi trong cuộc sống thì xin hãy đừng bi ai, vì có câu:”Phiền não tức Bồ Đề!”. Thường chỉ khi đã trải qua cái khổ, thấy những điều khổ người ta mới tìm cách thoát khổ. Có câu ”Nhân thân nan đắc – Thân người khó được”! Nó khó hơn cả việc con rùa mù sống trong đại dương, trăm năm mới trồi đầu lên một lần và lọt đúng vào bọng cây đang lênh đênh trên biển”. Vì thế hãy quý lấy thân mình mà đừng làm tổn thương nó! Bệnh tật là khổ, nhưng đôi khi nó giúp chúng ta: loại bỏ tâm kiêu mạn, thôi thúc thực hành bố thí, giúp tăng trưởng lòng từ bi, cảm nhận cuộc sống là vô thường…
Những nguyên nhân chính đưa đến “stress” và trầm cảm thường là do: phiền não, không chấp nhận với hiện tại, là không hài lòng với cái mình đang có… Mình cứ muốn mọi sự việc diễn ra theo suy nghĩ của mình, theo ước mơ của mình, theo nguyện vọng và hoài bão của mình; mà dường như chúng hay đi theo chiều ngược lại, do vậy mới có đau khổ. Chi bằng hãy tập chấp nhận, tập buông bỏ, tập suy nghĩ tích cực, tập sống tỉnh thức… để thấy rằng bão giông rồi sẽ đi qua, ngày mai trời lại sáng; phía trên những đám mây mù xám xịt kia vẫn có những tia nắng ấm áp rồi sẽ ló dạng! Chẳng qua cuộc sống vốn đã là …”Như thị”!
Trong vô vàn những nỗi khổ đau mà con người luôn đối diện hàng ngày ở mọi lúc mọi nơi trên hành tinh, trong đầy rẫy những tuyệt vọng tưởng chừng như không thể vượt qua, trong tận cùng những bế tắc mà con người tưởng đã gục ngã … thì may mắn thay tôn giáo vẫn thường là nơi trú ẩn cho tất cả những ai đang mất phương hướng giữa cuộc đời nhiều bão giông, nghiệt ngã này! Do đó có thể hiểu vì sao tại đất nước Hoa Kỳ lắm nơi Nhà Thờ còn nhiều hơn trường học; và niềm tin về Đấng cứu thế của nhân loại trải qua 2022 năm vẫn chưa hề phai nhạt trong tim của những tín đồ Tin Lành hay Thiên Chúa Giáo nơi đây.
Truyền thuyết kể rằng có một năm vì khí hậu quá khô hạn, không đủ Rồng để làm mưa nên Ngọc Hoàng đã đưa ra cuộc thi tìm những con vật sống dưới nước, có thể vượt qua ba đợt thử thách cam go sẽ hóa thành Rồng. Cuối cùng không con vật nào qua được ba cửa ải này cả; duy chỉ có cá Chép đã nhảy qua được vũ môn, biến thành Rồng và bay thẳng lên Trời!
Trên dòng sông Sanh – Tử này chắc chắn ai ai trong chúng ta cũng có thể hóa Rồng, chiến thắng với “stress”, trầm cảm nếu biết tìm ra được “nội lực phi thường” bất sanh, bất diệt đang có sẵn trong mỗi người chúng ta. Tôi xin mượn đoạn văn của một người đã từng bị trầm cảm để kết thúc bài viết này, với những dòng như sau:
“Tôi từng thấy cả thế giới như đang quay lưng lại với mình, và cũng có suy nghĩ muốn tìm đến cái chết. Nhưng khi đã trải qua được tôi nhận ra rằng, chỉ cần bạn không quay lưng lại với chính mình, dù cả thế giới có quay lưng lại với bạn thì cuộc sống của bạn vẫn tiếp tục tiếp diễn, những ước mơ hoài bảo của bạn vẫn còn cơ hội để thực hiện, bạn vẫn sẽ có thể trải nghiệm cuộc sống trở thành một người có ích cho xã hội và thành công”.
Nguyễn Bích Thủy
From: TU-PHUNG