Đây là một hiện tượng rất lạ, liệu có phải Việt Nam đang muốn thí điểm làm mô hình mẫu của nhân loại hay không.

Vì lợi ích gì?

GS Nguyễn Đình Lương – nguyên Trưởng đoàn đàm phán Hiệp định Thương mại Việt – Mỹ gọi, đề xuất xin thiết lập đặc khu kinh tế nhằm phục vụ cho quá trình xây dựng cảng nước sâu Sơn Dương và đầu tư các ngành công nghiệp liên quan như gang thép, điện… của Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Formosa Hà Tĩnh) là đề xuất lạ.

Vị giáo sư này lý giải sở dĩ ông gọi như vậy vì cả thế giới cũng chưa có nước nào làm như vậy.

GS Nguyễn Đình Lương phân tích, phát triển ngành sắt, thép không phải là xu hướng của quốc tế. Trong khi thế giới đang tìm mọi cách để đẩy ra thì Việt Nam vẫn đang và luôn luôn làm một thùng rác để nước ngoài trút bỏ vào đó.

Đã biết rõ như vậy nhưng vẫn đồng ý cho đầu tư, xây dựng nhà máy gang thép Formosa Hà Tĩnh thì không thể không đặt ra câu hỏi: Vì lợi ích gì?

Nhà máy gang thép Formosa Hà Tĩnh
Nhà máy gang thép Formosa Hà Tĩnh

Thứ hai, người ta nói tới vấn đề nhạy cảm chính trị. Vị trí nhà đầu tư xây dựng không chỉ có vị trí chiến lược, đặc biệt quan trọng về an ninh, quốc phòng mà ở đây người ta còn nói tới một chiến lược biến Việt Nam thành “cục sắt”.

Tức là khi thế giới đẩy ra thì Việt Nam lại ra sức thu về, cụ thể như ngành thép ngay các nước phát triển trên thế giới từ lâu đã không làm và không muốn phát triển trong nước.

Trong khi đó, Việt Nam lại coi đây là chiến lược phát triển, với những kỳ vọng như xây dựng nhà máy gang, thép Formosa sẽ trở thành nhà máy thép với quy mô lớn nhất trong Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á, giúp ổn định cơ bản thị trường thép, giảm thiểu nhập siêu thép của đất nước trong những năm qua.

Đây có phải là mục tiêu của Việt Nam không? Tôi cho rằng, đây không phải là xu hướng phát triển kinh tế hiện đại.

Cái tình trạng các tập đoàn thế giới đến đây chủ yếu ngồi cò cử với quan tỉnh, quan huyện, và quan trên… chỉ có ở Việt Nam.

Quan tỉnh quan huyện thì sao họ biết làm kinh tế, họ chỉ biết nhận phong bì nên mới có chuyện Hà Tĩnh cắt đất cho Formosa thuê tới 70 năm.

Không thể tin được lại có một nước ngoài đòi hỏi thành khu kinh tế biệt lập của riêng họ. Tôi không biết, Việt Nam có phải đang muốn thí điểm làm mô hình mẫu của nhân loại hay không nhưng về mặt kinh tế tôi không cho rằng đây là một hướng phát triển hay.

Nhiều rủi ro

Cùng chung lo ngại, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, nên thận trọng, cân nhắc và tuyệt đối không được đồng ý với những đề xuất phi lý như vậy.

Trên phương diện chính trị, bà cho rằng đề xuất này sẽ gây ra nhiều hệ lụy rủi ro, trước hết là về an ninh, quốc phòng.

Vị chuyên gia này cho rằng bà đã từng nói về những dự án đầu tư của Trung Quốc, điển hình là những dự án nằm trấn giữ ở những vị trí trọng yếu của tuyến đường Bắc – Nam, điểm eo thắt nhỏ nhất của Việt Nam như vậy là hoàn toàn không nên.

Đặc biệt với một nhà đầu tư nước ngoài, hơn nữa đứng trước tình hình biển Đông căng thẳng như vậy.

Vị trí của khu kinh tế này rất quan trọng cả về phát trển kinh tế cũng như an ninh chính trị, có rất nhiều cảng nước sâu nên không thể ưu ái cho nhà đầu tư nước ngoài đầu tư tại những vị trí này.

Bà Lan cũng nghi ngờ lập luận thành lập khu kinh tế Vũng Áng với lý do để phát triển kinh tế.

Trong khi vào Việt Nam các nhà đầu tư nước ngoài đã nhận được quá nhiều ưu tiên, ưu đãi thì những lời hứa về tiềm năng kinh tế, về tăng trưởng phát triển chỉ là lời hứa trong tương lai mà không ai có thể đảm bảo được.

Bà cho biết, nếu muốn đánh giá về tiềm năng kinh tế khi thành lập Formosa Hà Tĩnh thì phải nhìn nhận lại những phản biện mạnh mẽ của chính các chuyên gia ngành thép.

Đầu tư vào ngành thép hiện nay chi phí rất cao, tốn kém nhiều đòi hỏi nhiều đầu tư thêm. Chỉ vì những nhà máy nhiệt điện đó mà phải hi sinh rất nhiều về cơ sở hạ tầng, liệu có đáng không?