January 21, 2025
Ngày 21/1, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp chính thức rút Mỹ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đánh dấu một bước ngoặt lớn trong chính sách y tế toàn cầu của Mỹ. Quyết định này không chỉ làm dấy lên những lo ngại về khả năng đối phó với các vấn đề y tế quốc tế, mà còn có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đến cơ cấu và hoạt động của WHO.
Phát biểu tại Nhà Trắng chỉ vài giờ sau lễ nhậm chức, Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ đã đóng góp tài chính vượt xa Trung Quốc nhưng lại không nhận được sự minh bạch và công bằng từ tổ chức này.
“Tổ chức Y tế Thế giới đã bòn rút nước Mỹ. Chúng tôi không thể tiếp tục đầu tư vào một tổ chức thiếu trách nhiệm và chịu ảnh hưởng quá mức từ Trung Quốc,” ông Trump khẳng định.
Trong sắc lệnh mới, ông Trump chỉ đạo các cơ quan liên bang tạm dừng mọi khoản tài trợ và hỗ trợ cho WHO. Đồng thời, chính quyền Trump sẽ tìm kiếm các đối tác “đáng tin cậy và minh bạch” để đảm nhận những nhiệm vụ y tế quốc tế mà trước đây WHO đảm nhiệm.
Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất của WHO, cung cấp khoảng 15% ngân sách hoạt động của tổ chức này, tương đương 400-500 triệu USD mỗi năm. Khoản tiền này đóng vai trò thiết yếu trong các chương trình y tế toàn cầu, bao gồm:
- Phòng chống dịch bệnh, như lao, HIV/AIDS, sốt rét.
- Đảm bảo tiêm chủng mở rộng cho trẻ em ở các nước đang phát triển.
- Tăng cường năng lực y tế cho các quốc gia nghèo khó và vùng sâu, vùng xa.
Việc Mỹ rút khỏi WHO không chỉ tạo ra lỗ hổng tài chính lớn mà còn đẩy tổ chức này vào tình thế phải tái cấu trúc và giảm quy mô hoạt động. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng các sáng kiến y tế quan trọng có thể bị gián đoạn, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ từ các đại dịch như cúm gia cầm H5N1 đang gia tăng.
WHO hiện đang trong quá trình đàm phán để xây dựng hiệp ước đầu tiên trên thế giới về phòng ngừa, chuẩn bị và ứng phó với đại dịch. Tuy nhiên, quyết định rút lui của Mỹ khiến quá trình này bị ảnh hưởng nghiêm trọng, bởi Mỹ vốn là một trong những quốc gia dẫn đầu trong việc đề ra các tiêu chuẩn y tế quốc tế.
Bên cạnh đó, Mỹ cũng tuyên bố sẽ xem xét và hủy bỏ Chiến lược An ninh Y tế Toàn cầu Mỹ năm 2024 do chính quyền Joe Biden thiết lập. Chiến lược này được thiết kế để tăng cường khả năng phòng ngừa, phát hiện và ứng phó với các bệnh truyền nhiễm trên toàn cầu.
Quyết định này diễn ra trong bối cảnh lo ngại gia tăng về nguy cơ đại dịch từ virus cúm gia cầm H5N1, hiện đã lây nhiễm cho hàng chục người và gây tử vong tại Mỹ.
Quyết định của ông Trump đã làm dấy lên những câu hỏi lớn về vai trò dẫn dắt của Mỹ trong lĩnh vực y tế toàn cầu. Các quốc gia thành viên WHO, vốn đang đàm phán về hiệp ước đại dịch, sẽ phải tìm cách tiếp tục tiến hành mà không có sự tham gia của Mỹ.
Một số nhà lãnh đạo quốc tế và chuyên gia y tế bày tỏ lo ngại rằng việc Mỹ rút lui có thể làm suy yếu khả năng ứng phó của cộng đồng quốc tế đối với các thách thức y tế toàn cầu, bao gồm đại dịch và các mối đe dọa từ bệnh truyền nhiễm.
Đây là lần thứ hai ông Trump tìm cách cắt đứt quan hệ với WHO. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông từng cáo buộc tổ chức này chịu ảnh hưởng quá mức từ Trung Quốc trong giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19 và tuyên bố rút lui. Tuy nhiên, quyết định này đã bị đảo ngược khi Tổng thống Joe Biden lên nắm quyền, đưa Mỹ trở lại tổ chức.
Nhiều chuyên gia y tế và chính trị quốc tế nhận định rằng việc Mỹ rút khỏi WHO là một bước đi mạo hiểm, đặc biệt trong bối cảnh thế giới vẫn đang đối mặt với nguy cơ đại dịch.
Tiến sĩ Jeremy Farrar, cựu cố vấn WHO, cảnh báo:
“Việc Mỹ rút lui sẽ làm suy yếu khả năng ứng phó của cộng đồng quốc tế đối với các vấn đề y tế toàn cầu. Đây là một bước đi khiến tất cả các quốc gia phải trả giá.”
Quyết định rút khỏi WHO của Tổng thống Trump thể hiện lập trường cứng rắn trong việc tái định hình các cam kết quốc tế của Mỹ. Tuy nhiên, điều này cũng làm gia tăng lo ngại về khả năng ứng phó với các thách thức y tế toàn cầu trong tương lai.
Với việc Mỹ không còn đóng vai trò chủ chốt trong WHO, thế giới sẽ cần tìm cách lấp đầy khoảng trống lãnh đạo và tài chính mà Mỹ để lại, trong khi đối mặt với nguy cơ gia tăng từ các đại dịch tiềm tàng.