August 3, 2024
Ngày 2/8, Bộ Thương mại Hoa Kỳ thông báo rằng Việt Nam sẽ tiếp tục bị phân loại là một quốc gia có nền kinh tế phi thị trường. Quyết định này được công bố sau khi Hoa Kỳ hoãn lại do Việt Nam tổ chức quốc tang cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Theo Bộ Thương mại Hoa Kỳ, việc giữ nguyên phân loại này có nghĩa là phương pháp tính thuế chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam sẽ không thay đổi. Ban đầu, Bộ Thương mại dự kiến công bố quyết định này vào ngày 26/7, nhưng đã lùi thời hạn thêm một tuần do sự cố kỹ thuật. Cũng vào ngày 26/7, Việt Nam tổ chức quốc tang cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, người đã cùng Tổng thống Joe Biden nâng cấp quan hệ Việt-Mỹ lên đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 9 năm ngoái.
Việt Nam đã hy vọng được Hoa Kỳ đưa ra khỏi danh sách 12 nền kinh tế phi thị trường do sự can thiệp sâu rộng của nhà nước vào nền kinh tế. Nhiều lãnh đạo Việt Nam đã kêu gọi Hoa Kỳ thực hiện điều này nhằm cải thiện quan hệ song phương.
Bộ Công Thương Việt Nam bày tỏ tiếc nuối về quyết định của Hoa Kỳ, cho rằng điều này gây thiệt thòi cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ. Họ sẽ tiếp tục bị phân biệt đối xử trong các vụ điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp. Chi phí sản xuất thực tế của doanh nghiệp Việt Nam không được công nhận, mà phải sử dụng “giá trị thay thế” của một nước thứ ba để tính toán biên độ phá giá.
Nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ đã gửi thư yêu cầu Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo không cấp quy chế thị trường cho Việt Nam, lý do là Việt Nam vẫn vận hành như một nền kinh tế kế hoạch được điều chỉnh bởi các nghị quyết của Đảng Cộng sản. Các thượng nghị sỹ và dân biểu Mỹ cũng bày tỏ lo ngại về quyền lao động và mối liên hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc về nguyên liệu sản xuất.
Bộ Công Thương Việt Nam khẳng định nếu Bộ Thương mại Hoa Kỳ xem xét một cách khách quan và công bằng, họ sẽ nhận thấy Việt Nam đã là một nền kinh tế thị trường, như 71 quốc gia khác đã công nhận, bao gồm Anh, Canada, Australia và Nhật Bản.
Phát ngôn viên của Bộ Thương mại Hoa Kỳ cho biết sẽ xem xét các phản đối và quan ngại của các nhà lập pháp và các nhà sản xuất thép ở Hoa Kỳ khi đưa ra quyết định.
Ngay sau khi quyết định được công bố, ông Kevin Dempsey, chủ tịch Hiệp hội Sắt và Thép Hoa Kỳ (AISI), hoan nghênh kết luận này, cho rằng việc cấp quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam là không thích hợp, do vai trò quan trọng của các doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế Việt Nam và việc thao túng tiền tệ cũng như các hạn chế thương mại khác của Việt Nam.
Ngược lại, các nhà bán lẻ ở Mỹ lại ủng hộ việc nâng cấp quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam. Ông Ted Osius, người đứng đầu Hội đồng kinh doanh Mỹ-ASEAN, cho rằng Việt Nam đã có nền kinh tế thị trường.
Luật sư Vũ Đức Khanh từ Canada bày tỏ sự ủng hộ quyết định của Bộ Thương mại Hoa Kỳ, cho rằng việc thừa nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường vào thời điểm này là không thực tế và gây bất lợi cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ.
Bộ Công Thương Việt Nam cho biết sẽ nghiên cứu và phân tích các lập luận trong báo cáo của Bộ Thương mại Hoa Kỳ để bổ sung và hoàn thiện hồ sơ yêu cầu xem xét lại quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam.
Hoa Kỳ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với giá trị thương mại hai chiều hơn 120 tỷ USD vào năm ngoái. Mặc dù Mỹ không nâng cấp Việt Nam lên nền kinh tế thị trường, nhưng với việc Mỹ đang tìm cách đưa chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia được Hoa Kỳ chọn để hợp tác nhằm giảm phụ thuộc vào Bắc Kinh.
LS Khanh cho biết ông ủng hộ việc đưa Việt Nam trở thành “đối tác thân thiện, tích cực và đáng tin cậy trong khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” nếu Việt Nam “quyết tâm điều chỉnh hệ thống pháp luật, chính trị, kinh tế hướng tới nền kinh tế thị trường hoàn chỉnh.”