Tư Mã Quang, sử gia nổi tiếng từng viết trong gia huấn rằng: “Tích vàng lại cho con cháu, chưa chắc con cháu giữ nổi. Để sách lại cho con cháu, chưa chắc con cháu đọc nổi. Không bằng tích âm đức để con cháu có phúc hưởng lâu dài”. Âm đức là lặng lẽ làm việc tốt, âm thầm làm việc nghĩa, chứ không ồn ào mua danh khoe mẽ. Thiên chúa dạy rằng “tay phải làm việc thiện thì đừng để cho tay trái biết”, Đông phương thì gọi là chân nhân không lộ tướng.
Quan niệm này ngày nay dường như đã dần xa lạ với nhiều người. Tuy thế, cả Đông và Tây suốt hàng nghìn năm qua luôn có những gia tộc hưng thịnh bền vững nhiều đời. Nhìn lại tổ tiên của họ, người ta thấy rằng, những gia đình ấy đều có điểm chung: bác ái.
Bác ái là tấm lòng yêu thương rộng lớn, ngày nay gọi là tinh thần công lợi. Đó chính là “lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ” (Phạm Trọng Yêm).
Cũng ngày nay, nhiều gia đình quan lại vì vơ vét tàn bạo của thiên hạ mà giàu trăm nghìn vạn ức, mua siêu xe, xây biệt phủ, hưởng thụ xa hoa phè phỡn, nhưng có kẻ chưa quá ba đời đã lụi tàn, thậm chí làm quan vài năm đã thân bại danh liệt, “vợ thì người cưỡi, con thì người sai”. Đó chính là quả báo do tâm bất thiện mà nên. Quyền lực tiêu ma, của cải đã không còn đã đành mà đến sinh mạng còn khó giữ nổi. Lúc sống thì bị khinh bỉ, khi chết thì bị nguyền rủa.
“Âm đức” đó chính là một hình thức giáo dục sâu xa, vi diệu mà tổ tông trao truyền lại cho con cháu chứ không phải chuyện tâm linh kỳ bí gì cả. Ngược lại, cha mẹ tham lam, thượng đội hạ đạp, ức hiếp kẻ yếu, tiêu xài thác loạn thì con cháu cũng theo gương ấy mà lêu lổng chơi bời, bất nhân thất đức, gây họa trùng trùng. Thử hỏi, như thế, gia tộc sao không suy vong cho được?
Tâm người càng quảng đại thì cảnh huống càng rộng lớn, gia đình không những thịnh đạt mà xã hội cũng vì thế mà văn minh, phát triển. Bất cứ một dân tộc nào mà đa số dân chúng hẹp hòi, quan lại là một bọn chỉ quẩn quanh với danh lợi, với miếng ăn, chỉ biết tìm niềm vui từ thắt lưng trở xuống thì dân tộc ấy muôn đời không ngẩng đầu dậy được.
Thái Hạo
