Công thức gốc của Chartreuse có từ năm 1605 và giờ đây Chartreuse chủ yếu gồm hai loại : loại màu xanh lục có vị nồng đậm (55 độ cồn), còn loại màu vàng óng có vị dịu hơn một chút (43 độ). Từ đầu thế kỷ XVII cho tới nay, rượu mùi Chartreuse là đặc sản của tu viện dòng Chartreux (Carthusian trong tiếng Anh). Dòng này do vị thánh Bruno le Chartreux sáng lập vào năm 1084. Trong thời gian đầu, rượu Chartreuse chỉ được tìm thấy ở hai thành phố Grenoble và Chambéry, thuộc vùng Isère. Với thời gian, Chartreuse trở nên phổ biến ở khắp nơi. Riêng tại Hoa Kỳ, rượu mùi này lại càng được xem là một sản phẩm thịnh hành, nhất là tại các quán bar, nhà hàng hay khách sạn hạng sang. Chartreuse được dùng để pha chế các loại cocktail thời thượng. Dù ở Pháp hay ở Mỹ, khách hàng vẫn phải mua rượu gốc, chỉ được sản xuất tại tu viện Grande Chartreuse, ở vùng Isère.
Chỉ có điều là từ khoảng 4 tháng nay, rượu mùi Chartreuse ngày càng khan hiếm trên thị trường Hoa Kỳ. Theo báo New York Times, giá trung bình của một chai màu xanh lục (37cl) là khoảng 40 đô la, trong khi rượu Cognac, giá có thể cao hơn gấp đôi. Do giá cả phải chăng, cho nên trong mắt người tiêu dùng, Chartreuse không được xếp vào hàng xa xỉ phẩm. Tại Mỹ, nhiều khách hàng có thói quen dùng sản phẩm này từ nhiều thập niên qua, trước khi Chartreuse trở thành một loại rượu mạnh được nhiều thực khách yêu chuộng khi được pha chế thành nhiều loại cocktail có màu sắc quyến rũ và vị thơm hấp dẫn.
Vì cứ nghĩ rằng mặt hàng này dễ tìm, mua lúc nào cũng có, cho nên nhiều người thích uống Chartreuse chưa bao giờ thực sự quan tâm đến nguồn gốc của loại rượu mùi. Thế nhưng, theo báo New York Times, các cửa tiệm phân phối rượu tại các vùng đô thị lớn ở Hoa Kỳ đã hết sạch hàng kể từ đầu năm nay. Khách vẫn có thể đặt mua trên mạng từ các vùng địa phương khác hay mua hàng nhập thẳng từ Pháp, nhưng số chai được bán vẫn bị giới hạn.
Hạn chế số chai mua mỗi lần để tránh nạn tích trữ
Theo tờ báo Mỹ, sự khan hiếm này không đến từ hệ thống phân phối hoặc vì thuế nhập khẩu gia tăng. Rượu Chartreuse ngày càng ít đi chủ yếu cũng vì giới tu sĩ ẩn dật vùng Isère quyết định giới hạn khối lượng sản xuất hàng năm. Tại cửa hàng Astor Wines & Spirits ở thành phố Manhattan, New York, khách hàng chỉ được mua mỗi lần một chai Chartreuse. Nhưng dù có hạn chế, cửa tiệm này vẫn không còn hàng để bán kể từ tháng Giêng năm 2023. Ngay cả khách đi du lịch ở Pháp khi đến tận vùng Isère để ghé thăm tu viện Grande Chartreuse cũng chỉ được quyền mua mỗi người hai chai mà thôi. Giá vẫn giữ nguyên y như cũ (khoảng 48 euro một chai 70cl) nhưng tu viện này tìm cách hạn chế tối đa việc phổ biến cũng như tích trữ, dòng tu sĩ Chartreux không muốn tăng thêm mức sản xuất hầu đáp ứng nhu cầu ngày càng gia tăng.
Quyết định hạn chế sản xuất ở đầu nguồn đã tác động đến toàn bộ mạng lưới phân phối. Tại Pháp, người dân không tiêu thụ nhiều Chartreuse cho lắm, cho nên điều đó không ảnh hưởng gì đến thói quen ăn uống của họ. Trong khi tại Hoa Kỳ, sự kiện Chartreuse trở nên khan hiếm đã tác động trực tiếp đến các nhà hàng, quán bar, nơi các loại cocktail pha chế với Chartreuse chẳng hạn như kiểu rượu pha ”Sammy’s Paradise” được bán với giá 24 đô la một ly. Còn loại rượu pha ”Last Word” dựa vào một công thức có từ đầu những năm 1910, kết hợp Chartreuse với một chút rượu gin, rượu mùi maraschino và nước chanh vắt được bán với giá gần 30 đô la một ly.
Do thiếu Chartreuse, nhiều quán bar, nhà hàng hay khách sạn tại Mỹ chuyển sang khai thác nhiều loại rượu mùi khác, thế nhưng thành phần thực khách có nhiều tiền cũng như dân sành điệu sẵn sàng chịu bỏ ra vài chục đô la cho một ly rượu, vẫn quan niệm rằng : thà uống một loại cocktail khác còn hơn là uống rượu pha Chartreuse (có mùi hồi, đinh hương và hạt thì là) mà lại dùng một thứ rượu khác để thay thế.
Từ lâu, rượu mùi Chartreuse vẫn được xem là loại rượu mạnh dành cho thế hệ trung niên hoặc người cao tuổi. Nhưng kể từ đầu những năm 2000, Chartreuse lại trở thành sản phẩm thịnh hành trong ngành ”mixology” gồm những người chuyên pha chế cocktail, nâng phong trào thủ công thành một bộ môn nghệ thuật. Vào mùa xuân năm 2020, khi đại dịch Covid khiến cho nhiều quốc gia ban hành lệnh phong tỏa. Vào lúc ấy, rất nhiều quán bar hay nhà hàng buộc phải đóng cửa trong nhiều tháng liền. Đáng lẽ ra, doanh thu của Chartreuse phải đi xuống. Bất ngờ thay, mức bán của loại rượu mùi này lại tăng gấp đôi, phần lớn cũng vì nhiều người học cách pha chế cocktail tại nhà. Theo công ty xuất khẩu Chartreuse Diffusion, lượng tiêu thụ tăng rất nhanh trên thị trường Mỹ. Doanh thu của Chartreuse nhờ vậy đạt 30 triệu đô la mỗi năm và tăng đều đặn trong ba năm liền.
Chartreuse : càng cất giữ lâu lại càng cao giá
Sản phẩm càng đắt khách, đáng lẽ ra người bán hàng càng lấy làm mừng. Nhưng dường như điều đó không làm cho giới tu sĩ dòng Chartreux hài lòng cho lắm. Trong một bức thư được công bố hồi tháng Giêng năm 2023, tu viện Grande Chartreuse nhắc nhở việc sản xuất rượu mùi Chartreuse không phải là để kinh doanh làm giàu, mà chủ yếu nhằm mục đích đỡ bớt gánh nặng chi phí đời sống trong tu viện. Báo New York Times trích dẫn cha Michael K. Holleran, một tu sĩ từng giám sát công việc sản xuất Chartreuse từ năm 1986 đến năm 1990, cho biết : Không thể nào tăng thêm sản lượng Chartreuse mà không ảnh hưởng đến đời sống của tu viện. Bản chất dòng Chartreux là tu sĩ, chứ không phải là doanh nhân. Mục tiêu tối hậu của những người chọn cách tu ẩn dật là sống một cách hết sức đơn giản, họ cần sự im lặng và đức tin trong cầu nguyện.
Sản lượng của Chartreuse hiện ở mức 1,6 triệu chai mỗi năm, đây là mức sản xuất cao nhất tính từ cuối những năm 1800. Phần lớn (hơn 40%) được xuất khẩu sang Hoa Kỳ, kế đến là các nước Úc, Anh, Đức hay Mexico… Trong dòng văn hóa đại chúng, Chartreuse từng xuất hiện trong phim ”Death Proof” của Quentin Tarantino hay video ca nhạc của nhóm hard rock ZZ Top. Chartreuse bắt đầu trở nên khan hiếm tại Hoa Kỳ từ đầu năm 2023, trong khi giá trung bình ở Pháp vẫn không có gì thay đổi. Ngược lại, giá của Chartreuse có thể đạt tới mức cao ngất ngưỡng nhận các kỳ bán đấu giá quốc tế.
Vào trung tuần tháng 03/2023, văn phòng đấu giá Baghera Wines, có trụ sở tại Genève Thụy Sĩ, đã tổ chức một cuộc bán đấu giá rượu Chartreuse lớn nhất trong lịch sử. Tất cả các lô hàng, kể cả các kiểu chai Chartreuse xưa, đã được bán sạch nội trong hai tiếng đồng hồ. Theo tờ báo Pháp Le Figaro, đôi khi một chai Chartreuse bỏ quên trong hầm rượu, lại trở thành một sản phẩm đắt tiền : giới sưu tầm có thể chi 2.000 euro cho một chai Chartreuse sản xuất vào hai thập niên 1930-1940. Giá có thể lên đến 6.000 euro cho một chai có nhãn hiệu trước năm 1903 và 20.000 euro trước năm 1878. Từ một đặc sản của vùng Isère, rượu mùi Chartreuse trên đất Mỹ nay lại trở thành quý hơn Cognac, hiếm hơn Champagne.
______
Theo tạp chí Nếm Thử – Pháp (Taste France)
Bạn đã nhìn thấy nó, bạn đã nghe nói về nó và rất có thể bạn đã sử dụng nó vào một thời điểm nào đó trong đời — mặc dù bạn thực sự biết bao nhiêu về Chartreuse? Loại rượu mùi bí ẩn của Pháp này là một loại rượu chủ yếu trong văn hóa cocktail cả trong và ngoài nước Pháp và được các nhân viên khách sạn trên toàn cầu yêu thích. Vậy thức uống có màu neon bí ẩn này chính xác là gì và điều gì khiến nó trở nên đặc biệt? Chúng tôi đang chia nhỏ mọi thứ bạn cần biết về Chartreuse tại đây.
Chartreuse là gì?
Chartreuse là một loại rượu mùi của Pháp được sản xuất với 130 loại thảo mộc và thực vật. Nó được biết đến như một trong số ít rượu mùi trên thị trường có khả năng trở nên tốt hơn theo thời gian. Chartreuse lần đầu tiên được sản xuất bởi Carthusian Monks vào năm 1737 từ một công thức được phát hiện bởi François Annibal d’Estrées vào năm 1605.
Chartreuse được sản xuất ở đâu?
Chartreuse được sản xuất tại thị trấn Voiron (Isère), không xa thành phố Grenoble.
Chartreuse được tạo ra như thế nào?
Chartreuse được sản xuất từ một công thức bí mật được truyền lại bởi các Tu sĩ Carthusian. Green Chartreuse được sản xuất từ rượi mạnh làm từ củ cải đường, trong khi đó Yellow Chartreuse được sản xuất từ rượi mạnh làm từ nho. Cả hai loại rượu mạnh này đều được chưng cất trong nồi đồng, ngâm rượu với công thức thực vật độc đáo và ủ trong gỗ sồi Pháp cháy thành than. Chỉ có hai người giám hộ, Dom Benoit và Frère Jean-Jacques, được phép vào ‘phòng thảo mộc’, nơi các loại thảo mộc khô. Những loại thực vật này có nguồn gốc từ khắp nơi trên thế giới và bao gồm từ vỏ cam quýt đến cỏ xạ hương đến nghệ tây và hơn thế nữa.
Làm thế nào để Chartreuse có được màu sắc của nó?
Chartreuse xanh có màu từ chất diệp lục, trong khi Chartreuse vàng có sắc tố từ nghệ tây. Cả hai màu đều xuất hiện tự nhiên.
Lịch sử của Chartreuse là gì?
Lịch sử của Chartreuse bắt đầu từ năm 1605, khi François Hannibal d’Estrées phát hiện ra một công thức bí mật được cho là đã giúp người tiêu dùng ‘sống lâu’. Anh ấy đã mang công thức đến cho Monks gần Paris, người cuối cùng đã gửi nó xuống tu viện La Grande Chartreuse. Công thức cuối cùng đã được thử nghiệm vào năm 1737, và khoảng 60 năm sau, nó đã được điều chỉnh để tạo ra Green Chartreuse. Chartreuse mới và cải tiến này có hương vị nhẹ nhàng hơn và là công thức vẫn được sử dụng cho đến ngày nay. 75 năm sau, Frère Bruno Jacquet đã tạo ra một phiên bản tinh chỉnh khác của công thức, phiên bản này trở thành Yellow Chartreuse mà chúng ta biết và yêu thích ngày nay.
Sự khác biệt giữa Chartreuse xanh và Chartreuse vàng là gì?
Green Chartreuse được sản xuất từ 130 loại thực vật và được ngâm trong tám giờ. Sản phẩm cuối cùng có ABV là 55% và có mùi vị thảo mộc/hơi dược liệu. Ngược lại, Yellow Chartreuse có nồng độ cồn thấp hơn một chút (40% ABV) và có hương vị ngọt ngào hơn.
chai rượu Chartreuse
Có bao nhiêu loại Chartreuse khác?
Ngoài Chartreuse xanh và Chartreuse vàng, có năm phiên bản Chartreuse khác có sẵn trên thị trường: Chartreuse VEP, Élixir Végétal de la Grande-Chartreuse, Liqueur du 9° Centenaire, Génépi, và Cuvée des Meilleurs Ouvriers de France.
Chartreuse VEP (Vieillissement Exceptionnellement Prolongé) được sản xuất theo phương pháp tương tự như rượu cuvée truyền thống, mặc dù nó được ủ trong thùng gỗ sồi trong thời gian dài hơn. Chartreuse VEP được sản xuất ở cả định dạng màu xanh lá cây và màu vàng. Élixir Végétal de la Grande-Chartreuse có cơ sở giống như Green Chartreuse, mặc dù được chưng cất ở mức ABV cao hơn (khoảng 70%). Liqueur du 9° Centenaire được tạo ra để kỷ niệm 900 năm thành lập tu viện ban đầu. Nó ngọt hơn một chút so với Green Chartreuse ban đầu.
Génépi lấy tên của nó cho thuật ngữ địa phương được sử dụng để mô tả rượu mùi tự chế ở các vùng Alpine của Pháp. Loại cuvée đặc biệt này của Chartreuse hầu như chỉ được tìm thấy ở miền đông nước Pháp và được đóng chai ở mức khoảng 40% ABV. Cuvée des Meilleurs Ouvriers de France được sản xuất vào năm 2007 với sự hợp tác của MOF Sommeliers. Nó là một biến thể của Yellow Chartreuse và có khoảng 40% ABV.
Chartreuse có vị như thế nào?
Chartreuse, giống như nhiều loại rượu mùi, có hương vị rất mạnh và khác biệt. Nó hơi ngọt, mặc dù có nhiều hương vị thảo mộc và thực vật hơn. Chartreuse vàng ngọt hơn Chartreuse xanh. Chartreuse vàng được ghi nhận với hương vị của mật ong, nghệ tây và gia vị hồi, trong khi Chartreuse xanh cho thấy hương vị nổi bật hơn của chanh, gia vị cam quýt và các loại thảo mộc mới cắt.