Lương Văn Can
Ngày Khai Giảng và Lòng Yêu Nước trong tác phẩm Tâm Hồn Cao Thượng
Quyển Les grands coeurs của văn hào người Ý EDMOND DE AMICIS (Tâm Hồn Cao Thượng, Hà Mai Anh dịch) đã từng là cuốn sách gần như kim chỉ nam hay gối đầu giường của nhiều thế hệ học sinh Việt Nam. Ở Tiểu Học, ngày khai trường và nhiều bài khác được trích ra làm bài chánh tả hoặc tập đọc . Với học sinh Trung Học, tác phẩm được làm đề tài thuyết trình.
Thời gian trôi đi, nhưng những gì tác giả gửi gắm qua từng bài học của thuở đầu đời về công ơn cha mẹ; về lòng yêu nước, thương người; về tình thầy trò, bè bạn, v.v… vẫn không bao giờ cũ, không bao giờ phai nhạt!
Những trang sách là những bài học không chỉ hữu ích cho việc đào tạo những công dân tốt tương lai mà còn là những bài học về đạo đức hết sức quí báu đối với đông đảo bạn đọc các giới, các ngành. “TÂM HỒN CAO THƯỢNG” từ bản Pháp văn qua bản Việt văn là cuốn sách của các bạn trẻ, của mọi gia đình. Là món quà tặng đầy ý nghĩa và hữu ích của các bậc cha mẹ và các bạn trẻ:
« Hôm nay là ngày khai trường. Mấy tháng hè đã thoáng qua như giấc mộng. Sáng nay, mẹ tôi đưa tôi vào trường Baretti để ghi tên lên lớp ba. Đi đường, óc tôi cứ vơ vẩn đến chốn thôn quê, lấy sự đi học làm ngại. Phố nào cũng thấy nhan nhản học trò. Hai hiệu sách lớn chật ních những phụ huynh vào mua sách vở, giấy, bút cặp da. Cửa trường đông nghịt những người, cảnh binh và người gác cổng phải khó nhọc mới mở được một lối vào.
Vừa bước qua cổng trường thấy một bàn tay vỗ vào vai, tôi giật mình ngoảnh lại thì ra thầy giáo lớp hai tôi học năm ngoái, mái tóc đỏ hoe vẫn để rối, nét mặt vẫn tươi, thầy bảo tôi :
– Enricô ơi! Thầy trò ta từ nay chia tay nhau nhỉ?
Điều ấy, tôi đã nghĩ đến, nay thầy tôi lại nhắc, khiến tôi thêm chạnh lòng »
( Ngày Khai Trường, tháng mười, thành Torino, Ý – Hà Mai Anh dịch )
Bản dịch Tâm Hồn Cao Thượng của Hà Mai Anh sau đó được một số thầy cô giáo và các bậc phụ huynh sử dụng làm sách Giáo khoa về Công dân Giáo dục bởi nội dung của nó viết về những giá trị luân lý, đạo đức vốn là những giá trị qui chiếu của xã hội.
Như lòng ái quốc trong Tâm Hồn Cao Thương được tác giả khơi lên qua bức thư của một người cha viết cho con :
… « Tại sao con yêu xứ sở của con ? Câu hỏi ấy chẳng làm nẩy nở trong óc con biết bao nhiêu là câu trả lời hay sao ? Tôi yêu xứ sở của tôi vì mẹ tôi sinh trưởng ở đấy ; vì nguồn máu trong huyết quản của tôi đều là của người ; vì trong khu đất thánh kia đã chôn vùi tất cả những người quá cố mà mẹ tôi thương, mà cha tôi trọng ; vì cái đất mà tôi sinh, thứ tiếng tôi nói, quyển sách tôi học, các em tôi, chúng bạn tôi và một dân tộc lớn chung sống với tôi, cảnh đẹp của tạo hóa bao bọc chung quanh tôi, tóm lại tất cả những sự vật mà tôi đã trông thấy, tất cả những cái gì mà tôi yêu, tất cả những cái gì mà tôi quí, nhất nhất đều thuộc về xứ sở của tôi cả.
Bây giờ còn bé, con chưa hiểu thấu được thế nào là lòng yêu nước. Rồi ra con sẽ biết. Khi du lịch ở xa về, một buổi sáng, đứng tựa bao lơn tàu con thấy ở chân trời một dãy núi xanh của xứ con hiện ra, bấy giờ con sẽ thấy tràn lệ cảm ở trong lòng con dâng lên và miệng con buột ra những tiếng kêu mừng rỡ.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con ở nước ngoài chợt nghe thấy một người trong đám thợ thuyền nói tiếng nước con, theo lòng con xui giục, tự nhiên con đến hỏi chuyện người thợ không quen ấy.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước, khi con nghe thấy người ngoại quốc lăng mạ xứ sở con, lòng tức giận sẽ làm cho con nóng mặt.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước mạnh mẽ và tôn đại hơn nữa, nếu một ngày kia, nước địch vô cớ giày xéo vào đất ta ; lúc ấy con sẽ thấy nào cha hôn con khuyên câu “dũng cảm”, nào mẹ tiễn con hẹn lúc “khải hoàn”.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con trông thấy những đội quân vất vả trở về với những khúc ca chiến thắng.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con trông thấy lá cờ quốc gia (…) bị bắn tả tơi đi đầu một toán người nghĩa dũng, ai nấy đều phô cao cái trán buộc băng hay cái tay bị bó, trong đám đông dân chúng hoan hỉ, người ta ném hoa mừng và hô những lời chúc tụng.
Con ơi ! Bây giờ con đã hiểu thế nào là lòng ái quốc. Đó là một điều rất to tát, rất thiêng liêng. Ví một ngày kia, ta trông thấy con về trận được an toàn, nhưng được tin con đã lẩn lút để tránh cái chết, thì cha đây, cha vẫn đón con lúc đi học về bằng tiếng cười vui vẻ, bấy giờ cha sẽ đón con bằng những tiếng khóc xót xa. Cha sẽ không thể thương con được nữa và sẽ đâm tim mà thác cho rồi!
Cha của con. »
Gia Nguyễn chia sẻ từ Cỏ May
Fb Gia Nguyễn
