Stella Yifan Xie và Jason Douglas, ngày 30-5-2023
Các nhà kinh tế cho rằng nợ nần chồng chất, tiêu dùng ảm đạm và quan hệ xấu đi với phương Tây ảnh hưởng đến tăng trưởng.
Người mua sắm Trung Quốc đang chi tiêu nhiều hơn một chút sau gần ba năm kiểm soát Covid-19 nhưng niềm tin của người tiêu dùng thấp. ẢNH: CFOTO/ZUMA PRESS
Thời đại tăng trưởng nhanh của Trung Quốc đã qua. Quá trình phục hồi của nó từ zero-Covid đang bị đình trệ. Và bây giờ đất nước đang phải đối mặt với những vấn đề sâu sắc, mang tính cấu trúc trong nền kinh tế của mình.
Triển vọng đã tốt hơn chỉ vài tháng trước, sau khi Bắc Kinh dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát Covid-19 hà khắc, gây ra một loạt chi tiêu khi mọi người đi ăn ngoài và vung tiền đi du lịch .
Nhưng khi mức sinh động cao của việc mở cửa trở lại mất dần, những vấn đề tiềm ẩn trong nền kinh tế Trung Quốc đã hình thành trong nhiều năm đang tự khẳng định lại.
Sự bùng nổ bất động sản và đầu tư quá mức của chính phủ đã thúc đẩy tăng trưởng trong hơn một thập kỷ đã kết thúc. Những khoản nợ khổng lồ đang làm tê liệt các hộ gia đình và chính quyền địa phương. Một số gia đình, lo lắng về tương lai, đang tích trữ tiền mặt .
Các cuộc đàn áp doanh nghiệp tư nhân của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã ngăn cản việc chấp nhận rủi ro, trong khi quan hệ xấu đi với phương Tây – được minh họa bằng một chiến dịch mới chống lại các công ty tư vấn và thẩm định quốc tế – đang bóp nghẹt đầu tư nước ngoài.
Các nhà kinh tế cho rằng những vấn đề cơ cấu ngày càng tồi tệ này đang cản trở cơ hội của Trung Quốc trong việc mở rộng phép màu tăng trưởng đã biến nước này thành đối thủ của Mỹ về quyền lực và ảnh hưởng toàn cầu.
Một số nhà kinh tế cho rằng thay vì tăng trưởng ở mức 6% đến 8% một năm như phổ biến trước đây, Trung Quốc có thể sớm hướng tới mức tăng trưởng 2% hoặc 3%. Dân số già và lực lượng lao động bị thu hẹp càng làm tăng thêm những khó khăn của nó…
Hơn 1/5 thanh niên Trung Quốc từ 16 đến 24 tuổi thất nghiệp trong tháng 4. Các công ty thương mại điện tử Alibaba và JD.com báo cáo thu nhập quý đầu tiên mờ nhạt. Chỉ số Hang Seng của Hồng Kông, do các công ty Trung Quốc thống trị, giảm 5,2% từ đầu năm đến nay và đồng nhân dân tệ suy yếu so với đồng đô la Mỹ.
Hầu hết các nhà kinh tế không cho rằng các vấn đề của Trung Quốc sẽ dẫn đến suy thoái hoặc làm hỏng mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% của chính phủ trong năm nay , mục tiêu được nhiều người cho là có thể đạt được dễ dàng do nền kinh tế yếu như thế nào vào năm ngoái.
Sự bùng nổ trong sản xuất xe điện cho phép Trung Quốc vượt qua Nhật Bản trở thành nhà xuất khẩu xe lớn nhất thế giới trong quý đầu tiên. Các chính sách công nghiệp của Bắc Kinh và năng lực sản xuất của Trung Quốc có nghĩa là nước này vẫn đang tìm cách thành công trong một số ngành công nghiệp chính.
Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc chiếm khoảng 38% tổng sản phẩm quốc nội hàng năm, so với 68% ở Mỹ
Louise Loo , nhà kinh tế hàng đầu về Trung Quốc tại Singapore tại Oxford Economics, một công ty tư vấn, cho biết: “Tăng trưởng do người tiêu dùng dẫn dắt luôn là một mục tiêu đầy tham vọng” đối với Trung Quốc . Cô ấy nói, giờ đây, điều đó có thể còn khó đạt được hơn nữa do người tiêu dùng Trung Quốc đang thận trọng như thế nào khi thoát khỏi đại dịch.
Mặc dù Bắc Kinh đang cố gắng tạo điều kiện cho việc vay mượn trong năm nay, dữ liệu cho vay cho thấy các hộ gia đình thích trả nợ hơn là vay mới.
Cũng hiện ra lờ mờ trên nền kinh tế là đống nợ khổng lồ của nó .
Từ năm 2012 đến năm 2022, nợ của Trung Quốc đã tăng thêm 37 nghìn tỷ đô la, trong khi Mỹ tăng thêm gần 25 nghìn tỷ đô la. Theo tính toán của Nicholas Borst , giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Seafarer Capital Partners, đến tháng 6 năm 2022, nợ ở Trung Quốc lên tới khoảng 52 nghìn tỷ USD, vượt quá tổng nợ tồn đọng ở tất cả các thị trường mới nổi khác.
Tính đến tháng 9 năm ngoái, tổng nợ tính theo tỷ lệ GDP ở Trung Quốc đã đạt 295%, so với 257% ở Mỹ, dữ liệu từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế cho thấy.
Coi việc nợ nần chồng chất là mối đe dọa đối với sự ổn định tài chính, ông Tập đã coi việc giảm nợ là trọng tâm trong chính sách kinh tế của mình kể từ năm 2016, ảnh hưởng đến tăng trưởng.
Để giúp giảm bớt bong bóng nhà ở của đất nước, các cơ quan quản lý đã áp đặt giới hạn vay nghiêm ngặt đối với các nhà phát triển bất động sản từ cuối năm 2020. Đầu tư phát triển bất động sản đã giảm 5,8% trong quý đầu tiên của năm nay bất chấp những nỗ lực chính sách nhằm ngăn chặn tốc độ trượt dốc.
Theo tính toán của S&P Global, 2/3 chính quyền địa phương hiện có nguy cơ vi phạm các ngưỡng nợ không chính thức do Bắc Kinh đặt ra để biểu thị tình trạng căng thẳng tài chính nghiêm trọng. Các thành phố trên cả nước từ Thâm Quyến đến Trịnh Châu đã cắt giảm phúc lợi cho công chức và trả lương chậm trong một số trường hợp cho giáo viên.
Dữ liệu cho thấy những vấn đề này đang trở nên trầm trọng hơn khi sức hấp dẫn của Trung Quốc với tư cách là điểm đến của các công ty nước ngoài đang giảm dần khi căng thẳng gia tăng với phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đã giảm 48% vào năm 2022 so với một năm trước đó, xuống còn 180 tỷ USD, theo dữ liệu của Trung Quốc, trong khi FDI tính theo tỷ trọng GDP của Trung Quốc đã giảm xuống dưới 2%, từ hơn gấp đôi so với một thập kỷ trước.
Cạnh tranh đầu tư với các quốc gia bao gồm Ấn Độ và Việt Nam đang nóng lên khi các công ty tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng, một phần để đối phó với nguy cơ gián đoạn từ xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc.
Jens Eskelund , chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc, cho biết sự không chắc chắn về triển vọng kinh tế dài hạn của Trung Quốc là một yếu tố khác trong quyết định đầu tư của các công ty.
Các cải cách nhằm thúc đẩy hoạt động của khu vực tư nhân, năng suất hơn đã bị đình trệ dưới thời Tập Cận Bình , người đang chú trọng nhiều hơn đến an ninh hơn là tăng trưởng kinh tế. Bắc Kinh đã thắt chặt quy định đối với các lĩnh vực bao gồm công nghệ, giáo dục tư nhân và bất động sản, khiến nhiều chủ doanh nghiệp không muốn đầu tư nhiều hơn.
Trong bốn tháng đầu năm nay, đầu tư tài sản cố định của các doanh nghiệp tư nhân đã tăng 0,4% so với một năm trước đó, so với mức tăng trưởng 5,5% trong cùng kỳ năm 2019.
Bộ trương ngoại giao TQ gặp Elon Musk, CEO của hãng Tesla hôm nay, ngày 30-5-2023
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đưa ra những lời hoa mỹ để trấn an các doanh nhân và nhà đầu tư . Li Qiang , quan chức số 2 và là thủ tướng mới của Trung Quốc, cho biết vào tháng 3 rằng Trung Quốc sẽ mở cửa hơn nữa cho các doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời nói với các quan chức Đảng Cộng sản rằng hãy coi các doanh nhân tư nhân là “người dân của chúng ta”.
Các nhà kinh tế đang chia rẽ về việc liệu các nhà hoạch định chính sách, những người đã trì hoãn tung ra các biện pháp kích thích quy mô lớn như họ đã làm trong năm 2008 và 2015, sẽ sử dụng các biện pháp kích thích mạnh mẽ hơn vào lúc này hay không. Một số người, bao gồm cả các nhà kinh tế từ Citigroup , kỳ vọng ngân hàng trung ương Trung Quốc sẽ cắt giảm lãi suất trong những tháng tới để vực dậy tâm lý.
Những người khác nói rằng sự kiềm chế của Bắc Kinh bắt nguồn từ nỗi sợ hãi về mức nợ gộp vốn đã cao, và dù sao thì việc kích thích nhiều hơn có thể không kích hoạt được nhu cầu tín dụng…
Viết thư cho Stella Yifan Xie tại [email protected] và Jason Douglas tại [email protected]