TP HỒ CHÍ MINH – Nhu cầu toàn cầu suy yếu đã khiến Việt Nam phải đối mặt với tình trạng suy thoái nhà máy tồi tệ nhất trong một thập kỷ, một dấu hiệu cho thấy sự dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc đã mang lại lợi ích cho quốc gia Đông Nam Á này ít hơn mong đợi.

Dữ liệu mới nhất cho thấy, các lô hàng điện thoại Samsung và giày Adidas đã chậm lại ở quốc gia này, nhà sản xuất hàng điện tử và dệt may hàng đầu, đồng thời tổng xuất khẩu giảm 10% trong năm từ tháng 1 đến tháng 8. Đó là sự tương phản rõ rệt với mức tăng trưởng 17% được ghi nhận một năm trước đó.

Mặc dù vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng điện tử đang tăng cao, nhưng tình trạng suy thoái hiện nay đang buộc nhiều công nhân nhà máy phải ra ngoài làm công việc khác. (Ảnh: Liên Hoàng, Nikkei Á Châu)

Một kết quả cuối cùng là các nhà sản xuất đang cắt giảm nhân sự vào thời điểm trong năm khi họ thường chuẩn bị cho các đơn đặt hàng Giáng sinh. Theo cơ quan thống kê quốc gia, mất việc làm trong ngành công nghiệp đã đẩy 300.000 người Việt Nam vào nền kinh tế xám trong quý 2, làm các công việc như đánh cá, trồng trọt hoặc dọn dẹp nhà cửa.

Các công ty như nhà bán lẻ thời trang Uniqlo và nhà sản xuất phần mềm chip Synopsys đang tăng cường hoạt động tại Việt Nam trong bối cảnh lo ngại về rủi ro địa chính trị ở Trung Quốc. Nhưng bên cạnh nền kinh tế toàn cầu yếu kém, quốc gia Đông Nam Á này còn bị bao vây bởi nạn quan liêu và tình trạng mất điện, làm gián đoạn công việc của nhiều ngành công nghiệp.

Julien Chaisse, giáo sư nghiên cứu luật kinh tế quốc tế tại Đại học Thành phố Hồng Kông, nói với Nikkei Asia: “Chúng ta không thể bỏ qua rằng tình hình ở Việt Nam có thể phản ánh một vấn đề đã ăn sâu, trở nên trầm trọng hơn bởi những rào cản dai dẳng trong lĩnh vực hậu cần và hệ thống quan liêu bao trùm”. “Chiến lược ‘Trung Quốc cộng một’, về mặt lý thuyết được coi là một kênh dẫn cho đa dạng hóa kinh tế, vẫn chưa thể thực hiện đầy đủ như sự hứa hẹn.”

Trong bối cảnh trấn áp tham nhũng, các quan chức lo lắng về sự mạo hiệm khi phê duyệt giấy phép. Cơ quan thống kê cho biết, đầu tư công đạt 33% mục tiêu năm trong 6 tháng đầu năm.

Số liệu của nó cũng cho thấy xuất khẩu giảm trong 8 tháng liên tiếp, khoảng thời gian dài nhất trong hơn 10 năm.

Trang web việc làm VietnamWorks nói với Nikkei rằng mỗi năm “các công ty cần tăng cường nguồn nhân lực… để sản xuất hàng hóa cho mùa Giáng sinh/cuối năm cao điểm”. Nhưng hiện tại “doanh nghiệp vẫn đang quan sát và chờ đợi những tín hiệu tích cực từ thị trường”.

Trợ lý kinh tế của Oxford Economics, Theng Theng Tan nhận thấy suy thoái “không có hồi kết”.

Tan viết trong một báo cáo nghiên cứu: “Hy vọng về việc thúc đẩy nhu cầu xuất khẩu từ Trung Quốc sau mở cửa trở lại cũng gần như đã biến mất”. “Với triển vọng bên ngoài nghiệt ngã, mức tăng trưởng [tổng sản phẩm quốc nội nửa cuối năm] có thể sẽ làm thất vọng mục tiêu đầy tham vọng 9% của thủ tướng.”

Năm 2022, một số nhà sản xuất tuyên bố nhu cầu tiêu dùng “đã chết” khi hai khách hàng lớn nhất của Việt Nam là Mỹ và châu Âu chuyển hướng sang xài dịch vụ thay vì mua hàng khi người dân các nước làm việc tại nhà trong đại dịch. Họ hy vọng mọi chuyện sẽ tốt đẹp hơn vào năm 2023, nhưng tình trạng dư thừa hàng tồn kho vẫn tiếp tục kéo dài sang năm mới.

Trong khi tình trạng dư cung vẫn kéo dài, một số nhà phân tích dự kiến ​​lượng hàng tồn kho sẽ được giải tỏa trong những tháng tới, cuối cùng sẽ mang lại nhu cầu cho các sản phẩm của Việt Nam – nếu các nhà máy và bến cảng của nước này có thể theo kịp (với nhịp điệu đặt hàng và lưu thông).

Steve Olson, nhà nghiên cứu tại Hinrich Foundation, một tổ chức nghiên cứu thương mại, cho biết: “Việt Nam cũng có thể đang phải vật lộn để duy trì cơ sở hạ tầng phù hợp sau làn sóng di dời cơ sở sản xuất từ ​​Trung Quốc và bùng nổ xuất khẩu mà chúng ta đã thấy trong những năm gần đây”. , nói với Nikkei.

Giống như Olson, Chaisse lạc quan về lâu dài. Ông cho rằng Việt Nam đã có những “bước tiến” tạo dựng nền kinh tế cho tương lai. Ông chỉ ra chuyến đi Hà Nội của Tổng thống Mỹ Joe Biden trong tuần này, khi các giao dịch kinh doanh tập trung nhiều vào công nghệ có giá trị cao.

Washington sẽ giúp tài trợ cho việc phát triển đất hiếm ở quốc gia cộng sản này, nơi có trữ lượng lớn thứ hai, chỉ sau Trung Quốc. Hoa Kỳ cũng sẽ  góp 2 triệu USD để đào tạo công nhân lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói chất bán dẫn. Trong khi đó Amkor sẽ mở một nhà máy sản xuất chip trị giá 1,6 tỷ USD và Marvell sẽ thành lập một trung tâm thiết kế chất bán dẫn tại nước này.

Chaisse cho biết: “Sự hợp tác này có thể tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp Việt Nam, từ đó thúc đẩy sự phục hồi kinh tế”.