Tại sao có Sự Dữ và Đau Khổ trong đời sống?

 LM Mathêu Nguyễn Khắc Hy PSS

 06/Apr/2020

I.Giới Thiệu                                                                                                       

   Nạn đại dịch covid-19, bắt nguồn từ Vũ Hán, Trung Quốc, đã lan tràn ra khắp thế giới, và đe dọa mạng sống con người khiến cuộc sống thường ngày của hầu hết mọi người bị đảo lộn. Riêng với người Công Giáo, Tuần Thánh năm nay có lẽ là lần đầu tiên trong lịch sử mà giáo dân phải tham dự thánh lễ “từ xa” qua hệ thống kỹ thuật truyền thông hiện đại. Trong bối cảnh đối diện với đai dịch, và người Kitô hữu đồng hành với Đức Giêsu Kitô trong tuần thánh để cảm nghiệm Cuộc Thương Khó, Sự Chết và Sự Sống Lại của Ngài, tôi muốn dùng cơ hội này để ôn lại giáo lý Công Giáo dạy gì về những sự dữ và đau khổ xảy ra trong đời sống con người, và làm thế nào để qua những hiểu biết này, chúng ta tăng thêm đức tin vào Thiên Chúa toàn năng và nhân từ.Câu hỏi: Tại sao Thiên Chúa để có đại dịch covid-19 khiến hơn 1.2 triệu người nhiễm, và hơn 67 ngàn người tử vong? [1] Tại sao ông A bị ung thư? Tại sao bà B bị chết khi đang đi hành hương hay đang cầu nguyện? Tại sao anh C đang làm việc cho cộng đoàn lại bị xe tông và thành bất toại? Hay trên bình diện lớn hơn: Tại sao có chiến tranh gây thiệt mạng hàng triệu người? Khi Hitler giết sáu triệu người Do thái trong các lò hơi ngạt, Thiên Chúa ở đâu? Và hằng ngày, những người bị tù tội oan ức, Thiên Chúa ở đâu? Công bằng ở đâu?

Giáo Lý Công Giáo số 309 dạy “Nếu Thiên Chúa là Cha Toàn Năng, Ðấng Sáng Tạo nên thế giới có trật tự và tốt lành, chăm sóc hết mọi thụ tạo, tại sao có sự dữ?… Không thể có một câu trả lời ngắn gọn mà đầy đủ được.”

Sự hiện diện của sự dữ trong cuộc sống đã quá rõ ràng. Vì thế, đối diện với đau khổ là vấn nạn căn bản và cũng là mầu nhiệm phức tạp đầu tiên con người tiếp cận khi tìm hiểu đức tin họ đặt vào Thiên Chúa.

Những bất công, bệnh tật, chết chóc, đau khổ v.v… là một phần hiện thực của sự dữ (sự ác) được triết học và thần học quan tâm và tìm cách giải thích cho hợp lý. Câu hỏi ‘tại sao và làm cách nào sự dữ xâm nhập vào thế giới được Thiên Chúa tạo dựng’ vẫn chứa đựng bí ẩn thắc mắc nhiều hơn là câu trả lời.

Với đức tin Công Giáo, chúng ta hiểu gì mầu nhiệm này? Trước khi tìm hiểu thêm sâu rộng thêm về đề tài này, chúng ta cần phân biệt hai hình thức sự dữ được nói đến: một là sự dữ luân lý, hai là sự dữ tự nhiên. Sự dữ luân lý thường là hệ quả của việc con người sử dụng tự do (ví dụ như trộm cắp, giết người, cướp của, hãm hại nhau…). Sự dữ tự nhiên (như động đất, lụt lội, núi lửa, bệnh tật…) không là lựa chọn của con người nhưng họ lãnh hậu quả.

Dĩ nhiên không phải mọi kết quả sự dữ đều dễ nhận dạng theo hai hình thức trên, vì tính phức tạp của thực tế. Ví dụ như sập chiếc cầu Cần Thơ năm 2007 làm chết hơn 50 người, liệu đây là do sự dữ tự nhiên (cầu sập đè chết người) hay sự dữ luân lý khi con người làm lỗi (vì thiết kế cẩu thả, ăn cắp vật liệu, gian dối trong thi công…) gây sập cầu. Dịch Covid-19 là do sự dữ tự nhiên (con người vô tình lây lan từ một virus đang có trong động vật???…) hay sự dữ luân lý (vì con người muốn chế tạo để hại nhau, nhưng sai lầm trong kiềm chế kiểm soát khiến virus bị lọt ra ngoài??). Ngay cả với yếu tố sự dữ tự nhiên, việc lây lan nhanh chóng và quá rộng rãi trên thế giới có thể một phần do sự dữ luân lý khi con người che giấu sự thật về tình trạng nguy hiểm của virus này không?

Điều quan trọng là cho dù sự dữ luân lý hay tự nhiên, chúng ta cũng không dễ dàng tìm ra câu trả lời tại sao lại xảy ra như vậy.

Và tất cả những gì tôi chia sẻ dưới đây là tập hợp của những lý thuyết trong lịch sử tìm cách giải đáp thắc mắc này, nhưng không một giải đáp nào thỏa mãn được mọi thắc mắc của chúng ta. Dù sao, những tổng hợp vắn tắt này cho chúng ta một cái nhìn khái quát phức tạp về vấn nạn sự dữ và đau khổ trong cuộc sống, và giúp chúng ta cẩn thận hơn khi giảng dạy, thay vì cung cấp những câu trả lời đơn giản nhưng chứa đựng nhiều sai lầm.

II. Lịch sử tranh luận về sự dữ

Triết lý và thần học có cùng một câu hỏi, nhưng cách giải thích có nhiều khác nhau. Với triết lý, lý luận logic là nguyên tắc chính. Với thần học Kitô giáo, làm sao để bảo vệ được Một Thiên Chúa là Đấng Toàn Năng, Toàn Thiện mà không thể bỏ qua sự hiện diện của sự dữ trong đời.

Thế kỷ thứ 4 trước công nguyên, triết gia Epicurus (341-270 BC) đã đặt câu hỏi tương quan giữa Triết học và Thần học khi ông hỏi về nguyên nhân của sự dữ, và được David Hume (1711-1776) lặp lại trong một lý luận ngắn gọn: “Có phải Thiên Chúa muốn ngăn ngừa sự dữ nhưng Ngài không có thể? Vậy, Ngài không Toàn Năng. Nếu Ngài có thể, nhưng Ngài không ước muốn ngăn ngừa? Vậy Ngài không Toàn Thiện. Nếu Ngài vừa có khả năng và vừa ước muốn làm việc đó, vậy tại sao sự dữ lại có mặt trong đời sống?”

1. Triết lý và các thuyết giải thích

Triết lý tìm cách giải thích sự hiện diện của sự dữ mà không nhất thiết phải tin là có Một Thiên Chúa, Đấng Tạo Dựng vũ trụ. Vì thế, một vài lý luận được ghi lại như sau:

Thứ nhất, chủ nghĩa Nhị Nguyên Thuyết (dualism) cắt nghĩa đơn giản rằng trong vũ trụ tồn tại hai thần lực, Tốt và Xấu. Sự đấu tranh này có thể là tạm thời (nghĩa là đến một lúc nào đó, một trong hai Thần sẽ thắng đối tượng kia), hay có tính cách vĩnh viễn (nghĩa là hai thế lực Tốt-Xấu này tồn tại muôn đời). Như thế, sự dữ trong thế gian là điều tất yếu, vì đó là một phần của thụ tạo trong vũ trụ. [2]

Thứ hai, không hề có hiện thực Tốt hay Xấu mà chỉ là những danh từ con người đặt tên cho những sự kiện xảy ra trong đời. Nói cách khác, “hên” hay “xui” không tùy thuộc vào sự kiện cho bằng tùy thuộc vào người đón nhận. Vì thế, không thể coi sự dữ như là một thực thể, mà tốt hơn là coi nó như một tình trạng tâm lý, hay một tình huống được con người diễn dịch theo ý mình. [3]

Thứ ba, thuyết Bất Khả Tri Luận (agnosticism) cho rằng khả năng con người không thể biết được. Thuyết Bất Khả Tri Luận được nhiều người chấp nhận vì mọi lý lẽ giải thích bí nhiệm sự dữ không thoả mãn được óc tò mò của con người, ngay cả vô thần như Voltaire, trong tác phẩm Candide,Ou L’Optimisme, cũng ủng hộ thuyết này. [4]

Thứ tư, thuyết Nhân Quả cho rằng “gieo gió thì gặp bão.” [5] Xuất phát từ tính dễ hiểu, triết thuyết này rất phổ biến trong đời sống con người, và là nền tảng niềm tin Ấn Độ giáo, Phật giáo, Khổng giáo, Nho giáo…. Điều khó cắt nghĩa được kể lại trong Tin Mừng Gioan 9:1-12 là tại sao người mù từ khi mới sinh? Tội của anh ta hay của cha mẹ anh ta? Vì mù từ khi mới sinh nên chắc chắn anh ta chưa làm gì nên tội; còn nếu là tội cha mẹ anh thì câu hỏi: tại sao một người làm mà người khác phải chịu? Bên cạnh đó, ta lại còn chứng kiến nhiều người ác sống thảnh thơi trong khi người lành thánh gặp nhiều hoạn nạn. Thuyết Nhân Quả bị sách ông Gióp loại bỏ và cũng bị Chúa Giêsu lên án (John 9:2-3)

2. Triết lý và lý luận logic

Giáo lý Kitô giáo dạy chỉ có Một Thiên Chúa là Đấng Toàn Năng, Toàn Thiện. Vậy sự có mặt của sự dữ không thể dung hoà với những yếu tố trên của đức tin. Lý luận này được tóm gọn như sau:

a. Nếu Thiên Chúa là Đấng Toàn Thiện, Ngài phải tiêu diệt hết mọi sự dữ.
b. Nếu Thiên Chúa Toàn Năng, Ngài có thể tiêu diệt hết mọi sự dữ.
c. Vì thế, sự dữ trên thế gian chứng tỏ không có một Thiên Chúa vừa Toàn Năng – Toàn Thiện như Kitô giáo dạy.

Trước khi đi sâu vào tư tưởng thần học của lý luận này, chúng ta cùng nhau nhìn lại lý luận này theo phương thức logic của triết lý. Khi thách đố trên dựa vào lý luận để kết luận là không có Một Thiên Chúa như đức tin Kitô giáo dạy, thì chìa khóa giải đáp cũng dựa vào lý luận mà thôi.

Khi ta nói: “Thiên Chúa là Đấng toàn năng, làm được mọi sự” , câu này có nghĩa là gì? Có phải Ngài làm gì cũng được hay sao? Thưa không, vì có nhiều điều Thiên Chúa không làm được. Kinh thánh nói “với Thiên Chúa mọi sự đều có thể” (Mt. 19:26), nhưng Kinh thánh cũng dạy là có nhiều điều Thiên Chúa không làm được, như Ngài không thể lừa dối (Titus. 1:2), không thể phạm tội, hay cám dỗ người khác phạm tội (James 1:13). Nghĩa là Thiên Chúa không thể làm điều nghịch lại bản tính Ngài. Và cũng không thể làm điều gì ngoài định luật Ngài đã đặt ra, như không thể tạo ra một hình tam giác có bốn góc, hay làm sai thành đúng, hay người cao lại “ngắn” hơn người lùn…[6] Với con người, Thiên Chúa không thể cho họ vừa tự do, vừa mất tự do.

Vì thế, lý luận logictrên không thật sự cho chúng ta một thực thể nhưng cho ta một logic lập luận về từ ngữ mà thôi.

Nên trong thần học, chúng ta vẫn tuyên xưng Thiên Chúa Toàn Năng và Toàn Thiện, và dĩ nhiên Ngài có khả năng loại bỏ sự dữ, nhưng Ngài không thể làm mà không huỷ hoại tự do con người.

Còn với sự dữ tự nhiên (như động đất, lụt, bệnh tật…) thì sao? Lý luận trên cũng giúp ta hiểu rằng chúng ta không thể sống theo ý định Thiên Chúa muốn ta sống, nếu ta không có môi trường như ta đang có hiện tại. Nói cách khác, điều kiện sống hiện tại, dù có nhiều sự dữ, nhưng bảo đảm cho ta được tự do, và là điều kiện tốt nhất Thiên Chúa dành cho con người.

3. Sự dữ trong thần học truyền thống

Trong truyền thống thần học Kitô giáo, có vài hình thức giải thích được xem là phổ biến.

Trước hết là không thể hiểu được. Chúng ta không hiểu tại sao có sự dữ trên thế gian, nhưng chúng ta vẫn tin tưởng vào Thiên Chúa quan phòng đời mình, và con người cần kiên nhẫn trong đời sống đức tin. Cách hiểu này được kể lại trong sách ông Gióp khi cắt nghĩa rằng con người không thể hiếu được chương trình bí nhiệm của Thiên Chúa Toàn Năng (xem Job 38-41). Nên nhớ rằng chỉ vì ta không hiểu được lý do nào Thiên Chúa để cho sự dữ xảy ra, không có nghĩa là Thiên Chúa không có lý do để làm chuyện đó. Một em bé không luôn luôn hiểu hết những lý do đằng sau những việc bố mẹ làm cho mình, nhưng không phải vì thế mà bố mẹ không có lý do để cấm đoán hay khuyến khích em làm những gì bố mẹ muốn cho em. Vì thế, là con người mà đòi hỏi hiểu hết mọi mầu nhiệm của Thiên Chúa là điều không thể được, vì ngay cả biết bao điều chung quanh chúng ta mà ta còn chưa hiểu như sức ly tâm, sức hút trái đất, nguyên tử v.v…

Thứ hailà thanh luyện. Cách giải thích này là Thiên Chúa dùng đau khổ, sự dữ để thanh luyện con người ngày càng lớn mạnh hơn.[7] Tư tưởng này khá phổ biến trong thần học các giáo phụ, và ta có thể tìm thấy trong thần học thánh Phaolô, như trong thư gửi tín hữu Roma: “Thật vậy, tôi nghĩ rằng: những đau khổ chúng ta chịu bây giờ sánh sao được với vinh quang mà Thiên Chúa sẽ mặc khải nơi chúng ta.” (Rom 8:18). Dĩ nhiên tư tưởng thánh Phaolô nhắc ở đây là những đau khổ con người chịu vì danh Đức Giêsu Kitô, chứ không là những đau khổ đến từ những điều kiện mà con người có thể loại bỏ hay thay đổi. Nghĩa là, đừng hiểu lầm rằng thánh Phaolô muốn con người sống thụ động trước đau khổ, nhưng Ngài muốn dạy rằng Thiên Chúa sẽ không để những đau khổ con người chịu đựng vì danh Ngài trở nên vô ích. Với những người chống lại lối giải thích này, họ hỏi rằng: liệu Thiên Chúa còn phải tôi luyện con người đến mức nào? Bao nhiêu thử thách đau khổ xảy ra mới đủ?

Thánh Irenaeus (thế kỷ 2) cho rằng sự dữ đơn giản là một phần của thụ tạo được dựng nên, và là điều kiện cần thiết để con người có thể sử dụng tự do chọn điều Tốt. Chỉ khi có sự dữ như một lựa chọn, con người mới thật sự hiểu tự do là gì khi chọn điều tốt – xấu cho mình. Và khi chọn điều tốt để làm và loại bỏ điều xấu, con người trưởng thành. Như vậy, sự dữ là điều kiện cần thiết để con người được tôi luyện và trưởng thành.[8]

Thứ ba là phó thác theo ý Chúa. Lối giải thích này cho rằng không việc gì xảy ra mà không theo ý Thiên Chúa, nghĩa là, mọi việc xảy ra dù Thiên Chúa cho phép xảy ra hay Thiên Chúa muốn nó xảy ra đều do Thiên Chúa định đoạt. Lối giải thích này cũng không quên nhấn mạnh rằng ý định cuối cùng của Thiên Chúa luôn luôn muốn sự tốt đẹp cho con người, vì những gì không tốt đẹp đều không hợp với bản tính tốt lành, yêu thương và khôn ngoan của Thiên Chúa. Vì thế, Thiên Chúa chắc chắn phải có lý do chính đáng khi để những sự dữ xảy ra. Nói cách khác, Thiên Chúa sẽ đem về những kết quả tốt đẹp đến từ đau khổ, và dùng sự dữ như phương tiện để thực hiện mục đích Ngài. Vậy, Thiên Chúa muốn có sự dữ, vì nếu Ngài không muốn thì nó không thể hiện hữu được. Điều đáng chú ý (về thần học) là liệu ước muốn có sự dữ trên thế gian có thuộc về bản tính Thiên Chúa không? Vì theo giáo lý Công Giáo, Thiên Chúa luôn luôn ước muốn điều thiện hảo? Tóm lại, lối giải thích này từ chối công nhận rằng sự dữ là một vấn nạn, và khuyên Kitô hữu chỉ cần phó thác theo ý Thiên Chúa là đủ.

Thứ tư là vũ trụ đang tiến hóa. Một quan điểm khác cho là những sự dữ trong đời như bệnh tật, già nua, thất bại… là một phần của tiến trình tiến hoá trong vũ trụ (như đau khi mọc răng là một phần của sự lớn mạnh của con người). Tựu trung, vũ trụ đang tiến hoá. Và bão tố, động đất… là một phần của tiến trình này. Cha Pierre Teilhard de Chardin, thần học gia người Pháp, là người cổ võ cho tư tưởng này. Hiểu cách này, tất cả những gì xảy ra trên thế giới được coi là chức năng của đời sống vũ trụ. Đây là nghĩa sâu nhất của danh từ “tiến hoá”. Thuyết này có ưu điểm là giải thích những sự dữ tự nhiên (động đất, lụt lội, núi lửa…) là bản năng tiến hoá. Vì thế, sự dữ không là một sản phẩm có mặt ngay từ khi tạo dựng vũ trụ, và vì thế, không là một sản phẩm Thiên Chúa dựng nên. Do dó, sự dữ trong thuyết này không có từ đầu, và sau này cũng biến mất khi vũ trụ hoàn hảo, hết tiến hoá.[9]

4. Thánh Augustine và sự dữ

Thánh Augustine (354-430) được coi là thần học gia tiên phong có những giải đáp khá thỏa đáng liên quan đến câu hỏi này.[10] Lời giải thích của thánh nhân dựa trên đức tin căn bản: Thiên Chúa là Đấng Toàn Năng (Ngài làm được mọi sự) và Toàn Thiện (Ngài luôn yêu điều thiện, không làm điều ác).[11] Lối giải thích của Ngài thực tế, đáng tin, giải đáp được những hi vọng của Kitô hữu, và giúp những gì ta đang làm có ý nghĩa.

Trước hết, Thiên Chúa tạo dựng nên mọi sự từ hư không, và mọi sự đều tốt đẹp. Vì thế, sự dữ không thể là một sản phẩm (thụ tạo) của Thiên Chúa toàn thiện được, vì Ngài không dựng nên sự dữ.[12] Vậy nếu không là một thụ tạo, sự dữ từ đâu đến? Thánh Augustine giải thích rằng sự dữ tự nó không hiện hữu được, vì Thiên Chúa không dựng nên nó, nhưng sự dữ là do vắng bóng sự thiện mà thôi.[13] Thánh Augustine cũng giải thích thêm rằng vì sự dữ tự nó không tồn tại như một thụ tạo, vì thế con người không chọn sự dữ như một đối tượng (vì không có thực để con người chọn). Nhưng khi con người từ chối và quay mặt lại với sự thiện, hay khi chọn lựa cái kém hơn sự thiện, con người đến với sự dữ. Và thánh Augustine kết luận rằng nguồn gốc của sự dữ nằm ở tự do của con người khi họ lựa chọn điều kém hơn sự thiện.[14]

5. Thần học hiện đại và cái nhìn mới về sự dữ

Từ sau Thế Chiến Thứ Hai, với hơn sáu triệu người Do Thái bị Đức Quốc Xã giết chỉ vì họ là người Do Thái, thần học nhìn về sự dữ thay đổi rất nhiều. Nhiều thần học gia phê bình lối giải thích của thánh Augustine hay lối hiểu trong thần học cũ vì tính không thực tế, xa vời, và không giải thích được vai trò Thiên Chúa trong đời sống con người. Họ đề nghị cần phải có một cái nhìn mới trong vấn đề này. Lối giải thích của những thần học mới này cũng mang theo những yếu tố sau:

Thứ nhất là chất vấn tính toàn thiện của Thiên Chúa. Sự dữ ngày càng nhiều trên thế gian khiến con người mất tin tưởng vào Một Thiên Chúa Là Tình Yêu, như Thánh Kinh dạy. Như vậy không có nghĩa là họ từ chối Thiên Chúa toàn thiện, nhưng họ đặt câu hỏi để “xét xử” Thiên Chúa hơn là luôn bênh vực Thiên Chúa như trong thần học truyền thống.

Thứ hai là quy trách nhiệm gián tiếp cho Thiên Chúa khi để sự dữ hiện diện trong thế gian. Vì Thiên Chúa cho con người tự do, và họ đã làm điều xấu (cướp của, giết người…) mà Thiên Chúa không ngăn cản được, nên Thiên Chúa chịu trách nhiệm gián tiếp cho hành động con người gây ra sự dữ. Dù Thiên Chúa luôn ước mong những gì tốt đẹp nhất cho con người, và không muốn họ đau khổ, nhưng Ngài phải chịu một phần trách nhiệm trong thế giới Tốt-Xấu lẫn lộn này.

Thứ ba là con người trưởng thành và hoàn hảo qua chính những lựa chọn của mình. Lối giải thích này cho rằng mỗi con người sinh ra đều có một mục đích mong đạt được. Không như Augustine cho rằng sự dữ là kết quả của tội lỗi, hay như thánh Irenaeus cho rằng sự dữ tôi luyện đời sống đức tin, John Hick (người đại diện cho lối hiểu này) cho rằng chính sự dữ giúp con người có kinh nghiệm khi có những quyết định đúng đắn để xây dựng tư cách của mình. Chính những quyết định đúng đắn hằng ngày giúp ta sống trọn vẹn, đúng nghĩa Thiên Chúa đã ước định cho ta.

Cuối cùng là thần học giải phóng nhắm đến giải thoát con người khỏi những bất công hiện tại. Chính bất công gây ra nghèo đói, tội ác… và những đàn áp, bóc lột là hiện thân của sự dữ. Lối giải thích này không cắt nghĩa nguyên nhân sự dữ, nhưng mời gọi con người thông phần với Đức Kitô là nạn nhân của xã hội bất công, và luôn nhớ rằng Sự Sống Lại là chiến thắng của Thiên Chúa trên sự dữ.

III. Giáo lý Công Giáo và thần học về sự dữ

Trong sách giáo lý Công Giáo, Giáo Hội luôn khẳng định rằng sự dữ (kết quả dẫn đến đau khổ) trong đời sống con người luôn luôn là một mầu nhiệm. Vì thế, Giáo Hội không cho ta một câu trả lời rõ ràng, rành mạch theo lý luận bình thường cho câu hỏi “Tại sao Một Thiên Chúa toàn năng, toàn thiện lại để cho sự dữ hoành hành trong đời sống con người”. Dù công nhận là một mầu nhiệm, Giáo Hội cũng đưa ra nhiều giải thích để chúng ta có thể hiểu và sống có ý nghĩa khi đương đầu với sự dữ. Một vài tư tưởng hiện tại:

Trước hết, vũ trụ và con người đang trong qúa trình tiến hoá. Giáo lý số 310 dạy: “Tại sao Thiên Chúa không tạo dựng một thế giới thật hoàn hảo để không có một sự dữ nào xuất hiện?” Giáo hội trả lời là cho dù Thiên Chúa quyền năng vô biên có thể làm được việc này, nhưng Ngài đã không làm, mà tạo dựng một thế giới “trong tình trạng lên đường” hướng về sự hoàn hảo sau cùng. Nghĩa là cả vũ trụ đang tiến triển, lớn mạnh để đi đến hoàn hảo. Vì thế, sự lớn mạnh khi “cái này xuất hiện, cái kia biến đi” (như núi lửa xuất hiện tạo nên núi mới trong khi núi già biến đi) là quá trình tiến hoá của mọi loài. Giáo hội kết luận: “Vì vậy bao lâu mà công trình tạo dựng chưa đạt được mức trọn hảo của nó, thì cùng với điều tốt thể lý, cũng có sự dữ thể lý.” Nói cách khác, lớn mạnh để đi đến hoàn hảo đòi hỏi thay đổi, thay đổi đòi hỏi nhiều đau khổ mà ta gọi là sự dữ[15].

Thứ hai, tự do là nguyên nhân gây sự dữ. Và dù Thiên Chúa không tạo dựng sự dữ, Ngài cho phép sự dữ xâm nhập thế gian. Giáo lý số 311: “Thiên thần và con người có tự do…trong thực tế, họ đã phạm tội… Tuy nhiên, vì tôn trọng tự do của thụ tạo, Người để nó xảy ra, và một cách mầu nhiệm, Người biết cách rút lấy điều lành từ sự dữ.” [16] Giáo hội khẳng định “Thiên Chúa không bao giờ, bằng bất cứ cách nào, trực tiếp hay gián tiếp, là nguyên nhân của sự dữ luân lý.” Nhưng trong và qua sự dữ, Thiên Chúa biến nó thành những gì lợi ích cho con người. Giáo lý 313 dạy: “Mọi sự đều sinh lợi ích cho ai yêu mến Thiên Chúa” (Rm 8, 28). Và giáo lý 312 khẳng định: “Thiên Chúa dẫn đưa ta tới điều thiện hảo từ những hậu quả của sự dữ.”

Thứ ba, Thiên Chúa sẽ toàn thắng. Sách giáo lý số 314 dạy rằng hiện tại chúng ta không hiểu được mầu nhiệm đau khổ, nhưng ta tin rằng Thiên Chúa sẽ toàn thắng mọi sự trong ngày sau hết. Trong ngày “mặt đối mặt” đó (1 Cor 13:12), chúng ta hiểu trọn vẹn đường lối Thiên Chúa dẫn con người qua những thảm kịch của sự dữ và tội lỗi. Nói cách khác, cuối cùng ta sẽ hiểu trọn vẹn. Vì thế hãy cứ vững lòng tin.

IV. Kết Luận

Đau khổ mà thế giới đang gánh chịu vì nạn đại dịch Covid-19 khiến mọi người đặt câu hỏi về sự hiện diện của sự dữ, và câu hỏi này chắc chắn vẫn còn là vấn nạn ngàn đời cho mọi người. Là những Kitô hữu, dù chúng ta không biết tại sao mình bị đau khổ hay tại sao sự dữ khống chế cuộc sống, nhưng chúng ta tin những đau khổ mình chịu không vô nghĩa, vì chính Đức Giêsu Kitô đã chịu đau khổ cách bất công. Điều chúng ta TIN chắc chắn là Thiên Chúa luôn yêu thương con người, và Ngài đã tạo dựng một thế giới tốt nhất có thể được, để con người sinh hoạt.

Tôi mượn lời dạy của giáo lý Công Giáo số 324 để tóm kết: “Việc Thiên Chúa cho phép có sự dữ thể lý và sự dữ luân lý là một huyền nhiệm mà Thiên Chúa làm sáng tỏ nhờ Con của Ngài là Ðức Giêsu Kitô, Ðấng đã chết và sống lại để chiến thắng sự dữ. Ðức tin giúp chúng ta xác tín rằng, Thiên Chúa đã không cho phép sự dữ xuất hiện, nếu Ngài không làm phát sinh điều thiện hảo từ chính sự dữ đó, bằng những đường lối mà chúng ta chỉ biết được trọn vẹn trong đời sống vĩnh cửu.”

——————-

Chú thích:
[1] Con số tính đến ngày 5-4-2020.
[2] Nhiều Kitô hữu nhầm lẫn cho rằng Nhị Nguyên Thuyết đến từ Kinh thánh, nhưng thực ra thuyết này đến từ Gnosticism (Vô Ngộ Thuyết) và Manichaeism (Thuyết Mani). Thuyết Nhị Nguyên được tìm thấy sớm nhất được tìm thấy trong lời dạy của Zarathustra (thể kỷ 6 trước công nguyên) và được Mani (chết 276) khai thác thêm. Thuyết này chủ trương vũ trụ tồn tại có Bóng Tối – Ánh Sáng, Trắng-Đen, Nóng-Lạnh…
[3] Lý luận này được triết gia Baruch Spinoza (1632-1677) cổ động và được gọi là Duy Danh Luận Chủ Nghĩa (nominalisticism).
[4] Triết gia Gottfried W. Leibnitz lý luận rằng thế giới hiện tại là chọn lựa tốt nhất mà Thiên Chúa đã dựng nên cho dù có sự hiện diện của Sự Dữ. Lý luận này nhằm đáp lại logic của triết lý mà nhiều người nói là câu trả lời của Leibnitz cho Descartes. Nhưng Voltaire, trong tác phẩm Candide,Ou L’Optimisme, đã bắt đầu với lời lẽ ủng hộ quan niệm của Leibniz về cách giải thích hiện hữu của sự dữ cho rằng vũ trụ này là chọn lựa tốt nhất mà Thiên Chúa có thể làm ra. Nhưng cuối tác phẩm, ông kết thúc bằng lời lẽ cổ võ cho thuyết Bất Khả Tri Luận, cho rằng bí nhiệm này vượt trên khả năng con người.
[5] Thuyết Nhân Qủa được người Do Thái chấp nhận vì tính dễ hiểu của nó. Gioan 9:1-2 kể chuyện khi gặp người mù từ khi mới sinh, một số môn đệ Chúa Giêsu cho là do tội của anh ta hay của cha mẹ anh ta. Chúa Giêsu dùng cơ hội này để sửa sai niềm tin của họ. Kitô giáo chưa bao giờ chính thức dùng thuyết Nhân Qủa để cắt nghĩa nguồn gốc sự dữ, nhưng nhiều người hiểu lầm lời dạy cho rằng sự trừng phạt Thiên Chúa áp đặt trên Adam và Eva vì bất tuân là hình thức Nhân Quả (xem Gen 3:16-18). Dù giáo lý Giáo Hội dạy rằng đau khổ là kết quả của tội lỗi, nhưng luôn nhắc nhở đây là một mầu nhiệm hơn là một sự kiện được cắt nghĩa cách đơn giản theo thuyết Nhân Quả.
[6] Đừng lầm tưởng lý luận “toàn năng” này với phép lạ. Dĩ nhiên Thiên Chúa có thể làm cho đá nổi trên mặt nước, hay cho trâu bò bay nhanh hơn chim, nhưng khi đã là phép lạ, thì thực chất của hiện vật thay đổi, nghĩa là, đá được phép “nhẹ” hơn nước, hay trâu bò được phép “bay” nhanh hơn chim. Điều Thiên Chúa không thể làm được là khi tốc độ bay 50 km/giờ lại nhanh hơn 100 km/giờ, hay 10 kg lại nhẹ hơn 5 kg. Tất cả những định luật tự nhiên này được chính Thiên Chúa định đoạt.
[7] Giáo phụ Origen, thế kỷ 3, giải thích rằng những thử thách là để ta được tôi luyện và lớn lên (xem De principiis, sách I, V,1). Thể xác con người như phương tiện qua đó ta được “huấn luyện và hướng dẫn” để được ơn cứu chuộc (xem De principiis, sách I, V,3). Sự Dữ bài học Thiên Chúa dạy con người.
[8] John Hick, một học giả nổi tiếng hiện đại của thế kỷ 20, khai thác tư tưởng này của thánh Ireneaus trong cuốn Evil and the God of Love (San Francisco: Harper San Francisco, 1978).
[9] Xem Pierre Teilhard de Chardin, The Future of Man, New York: Harper & Row Publisher, 1964, p. 261.
[10] Cho đến cuối đời thánh Augustine vẫn còn tranh luận vấn đề này với Julian. Xem John M. Rist, Augustine (New York: Cambridge University press, 1994) p. 261.
[11] Khi còn trẻ, Augustine theo nhóm Manichean chủ trương Nhị Nguyên Thuyết, cho là vũ trụ có Tốt-Xấu cùng tồn tại. Sau khi đã trở nên Kitô hữu, Augustine chống lại lạc thuyết này trong những bài viết của Ngài.
[12] Xem De Civitate Dei, ch. xII.
[13] Xem Augustine, De Civitate Dei, XI, CHAP. 9, và Confessiones, VII: [XII] 18. Thánh Augustine sửa đổi một phần tư tưởng của Hậu Plato (Neo-Platonism) khi trường phái này nhấn mạnh rằng sự dữ không là hữu thể tự hữu nhưng là vắng bóng của Sự Thiện.
[14] Xem Augustine, De Civitate Dei, XII, CHAP. 6, và Confessiones, VII: [III] 5.
[15] Giáo lý Công Giáo 310 – Tại sao Thiên Chúa không tạo dựng một thế giới thật hoàn hảo để không có một sự dữ nào xuất hiện? Xét theo quyền năng vô biên Thiên Chúa vẫn có thể tạo dựng được điều tốt hơn (x. T. Tôma Aquinô tổng luận 1, 25, 6). Nhưng trong sự khôn ngoan và nhân hậu vô biên của Ngừơi, Thiên Chúa đã tự ý sáng tạo một thế giới trong “tiến trình” hướng về sự trọn hảo tối hậu. Theo ý định của Thiên Chúa, sự tiến hóa này gồm có việc vật này xuất hiện và vật khác biến đi, có cái hoàn hảo hơn và có cái kém hơn, có xây đắp và cũng có tàn phá trong thiên nhiên. Vì vậy bao lâu mà cuộc sáng tạo chưa đạt được sự trọn hảo của nó, thì cùng với điều tốt thể lý, cũng có sự dữ thể lý (x. T. Tôma Aquinô, s. gent 3. 71).
[16] Giáo lý Công Giáo 311 – Thiên thần và con người là những thụ tạo thông minh và tự do, nên phải tiến về cùng đích bằng một sự lựa chọn tự do và yêu chọn cái tốt hơn. Do đó họ có thể lầm lạc. Trong thực tế, họ đã phạm tội. Như vậy, sự dữ luân lý, vô cùng nghiêm trọng hơn so với sự dữ thể lý, đã xâm nhập vào thế giới. Thiên Chúa không bao giờ là nguyên nhân của sự dữ luân lý, cho dù trực tiếp hay gián tiếp (x. T. Âu-tinh, lib 1, 1, 1; Th. Tôma Aqu, s. th, 1-2, 79, 1). Tuy nhiên, vì tôn trọng tự do của thụ tạo, Người để nó xảy ra, và một cách mầu nhiệm, Người biết cách rút lấy điều lành từ sự dữ.

LM Mathêu Nguyễn Khắc Hy PSS

Coronavirus: Hệ Quả Lâu Dài – Vũ Linh

Bệnh dịch coronavirus chỉ mới ở giai đoạn đầu trong khi các chuyên gia cho rằng vi khuẩn này sẽ còn tấn công mạnh trong vài ba tháng tới là ít. Có thể sẽ suy giảm phần nào trong mùa hè nhưng rất có thể sẽ tấn công mạnh lại vào mùa thu khi mát trời hơn. Thiên hạ chỉ hy vọng trong những tháng tới, thế giới sẽ tìm ra cách trị vi khuẩn này.

Dù còn quá sớm, nhưng ngay bây giờ, qua các biện pháp mãnh liệt chống vi khuẩn, người ta đã nhận thấy vi khuẩn corona này sẽ thay đổi cả thế giới sau khi nó đã bị diệt.

      Thay đổi như thế nào là đề tài tranh cãi bất tận hiện nay.

Vì dĩ nhiên chẳng ai đoán được tương lai hết. Nghề thầy bói hiện nay đã không còn kiếm ra tiền được nữa rồi. Dù vậy, diễn đàn này cũng muốn ‘thử lửa’, đoán mò xem thế giới này sẽ thay đổi như thế nào.

Tất nhiên, đi vào chi tiết thì hoàn toàn vô bổ vì sẽ chẳng ai đoán được cái gì hết, nhưng ta có thể có cái nhìn chung. Trong cái nhìn này thì tất cả các chuyên gia kinh tế, xã hội, chính trị đều nhìn nhận thế giới sẽ thay đổi rất nhiều sau khi vi khuẫn corona đã bị diệt. Thay đổi một cách quy mô, nghiêm trọng và lâu dài. Hơn xa đại nạn 9/11.

Corona không phải là vi khuẩn đầu tiên tấn công nhân loại, cũng không phải là vi khuẩn tai hại nhất, ít nhất là cho đến ngày hôm nay. Nhưng nhìn vào những biện pháp vĩ đại chưa từng thấy mà tất cả các nước trên thế giới đã lấy để cản vi khuẩn, một phần không nhỏ vì nhu cầu chính trị qua nhiều biện pháp có tính trấn an nhưng thực tế không hữu hiệu gì lắm, cũng như nhìn vào thái độ sợ hãi kinh hoàng của dân cả thế giới, thì ai cũng thấy con vi khuẩn này sẽ để lại dấu ấn khổng lồ và lâu dài trên thế giới này.

Sẽ thay đổi hết. Thay đổi tư duy, thay đổi lối sống, thay đổi nhân sinh quan một cách quy mô và toàn diện như chưa từng thấy. Tất cả mọi chuyện, kể cả những khái niệm đối nghịch mà thiên hạ đánh nhau chết bỏ như tư bản-cộng sản, giàu-nghèo, da trắng-da-đen-da vàng, công danh-tiền bạc,…  sẽ trở thành chuyện nhỏ hết, nhỏ hơn con vi khuẩn corona mà mắt trần không thể thấy được. Sẽ bắt các vị lãnh đạo thế giới, từ lãnh đạo chính trị đến lãnh đạo kinh tế, xã hội, tôn giáo, triết học,… phải đặt lại mọi vấn đề, tìm những hướng đi mới cho nhân loại.

Trước hết là chuyện thế giới sẽ nhìn dân Á Đông bằng con mắt khác.

Trước đây, thế giới nhìn dân Á Đông qua người Nhật, thường nghĩ người Á Đông là thông minh, cần mẫn, kỷ luật, sạch sẽ, có danh dự, triết lý cao và lối sống tốt. Hàng hoá do các xứ Á Châu sản xuất vừa rẻ, vừa tốt, vừa bền, tiêu biểu bởi xe Nhật, máy móc điện tử Hàn Quốc,… Thế giới nghiên cứu rất kỹ những mô thức phát triển của các nước ‘cọp con’, ‘rồng con’ từ Tân Gia Ba đến Đài Loan tới Nam Hàn, chưa kể Nhật đã là gương sáng cho cả thế giới từ sau khi Đệ Nhị Thế Chiến chấm dứt, để làm bài học phát triển kinh tế và phát minh khoa học. Đại khái phần lớn là những đức tính tốt đáng nể.

Bây giờ, sau cả loạt bệnh dịch xuất phát từ Trung Cộng, từ cúm heo, cúm gà đến cúm dơi,  thế giới nhìn dân Á Đông qua những hình ảnh khác hẳn. Dân Á Đông bây giờ đã trở thành những người tuy vẫn thông minh nhưng láu cá chứ không khôn, không còn đáng tin cậy nữa vì chuyên nói láo, chuyên làm hàng nhái, hàng giả, rẻ tiền mà vô giá trị, ăn uống bậy bạ, dơ bẩn, suốt ngày khạc nhổ tứ tung, những khái niệm cơ bản về vệ sinh hoàn toàn không có, đẻ ra đủ loại bệnh mới. Đại khái phần lớn là những đặc điểm không tốt, đáng coi thường.

Sau corona, dân Âu Mỹ nhìn người da vàng Á Châu nói chung với con mắt hoàn toàn khác. Thậm chí, đáng sợ nữa. Nẩy ra tệ nạn mới là nghi kỵ hay sợ dân da vàng, Tầu hay không.

Ở đây, kẻ này xin lưu ý những dân tỵ nạn muốn gọi vi khuẩn corona là vi khuẩn Tầu hay vi khuẩn Vũ Hán. TT Trump gọi là “chinese virus” để phản bác xuyên tạc của TC cho rằng lính Mỹ đã mang corona vào Tầu. Người Mỹ da trắng hay da đen hay da nâu gọi như vậy không sao, mà lại chính xác về xuất xứ. Nhưng người Việt ta thì khác. Tuy thỏa mãn được tính thù ghét Tầu hay Trung Cộng của dân Việt ta, nhưng sẽ có cái hại lớn là củng cố trong đầu óc dân Âu Mỹ cái tính nghi kỵ hay sợ, muốn tránh né dân Tầu, mà người Việt chúng ta cũng sẽ là nạn nhân vì dân Âu Mỹ không có cách nào phân biệt được dân Tầu với dân Việt khi gặp ngoài đường. Dân Việt tỵ nạn và nhất là con cháu sẽ là nạn nhân của nghi kỵ và sợ hãi, từ ngoài đường đến sở làm đến trường học. Kẻ này sẽ không dùng cách gọi này, và kêu gọi quý độc giả nên thận trọng trong các phát ngôn bài bác dân Tầu.

Khó ai có thể chối cãi những thói hư tật xấu của dân Tầu ngày nay là kết quả rõ nét nhất của các kế hoạch ‘trăm năm trồng người’ của các chế độ ‘đỉnh cao’ cộng sản Á Châu, từ TC đến đám con cháu Việt Cộng và Hàn Cộng.

Dưới một khiá cạnh khác, chính trị, thì mộng bá quyền của các lãnh tụ CSTC sẽ gặp trở ngại vĩ đại. Các chương trình, kế hoạch bành trướng ảnh hưởng chính trị qua các chính sách kinh tế và mậu dịch đã từng thành công lớn từ mấy thập niên qua, sẽ bị khựng lại khi các quốc gia đang phát triển trên thế giới, nhất là Phi Châu và Nam Mỹ, bắt đầu nhìn thấy mối nguy cụ thể của TC và đâm ra dè dặt hơn.

Nhìn vào kinh nghiệm của Ý thì ai cũng phải sợ. Dân số Mỹ lớn gấp 5 lần dân số Ý, nhưng số ca nhiễm corona ở Ý lớn gấp 4 lần ở Mỹ, số tử vong lớn hơn 20 lần. Ý là xứ Tây Âu có thiện cảm với TC nhất, và có chính sách kinh tế cởi mở nhất đối với TC. Ý mở toang cửa cho doanh nghiệp TC vào, mang theo cả vạn doanh gia, nhân công và chuyên gia, cũng như sinh viên vào đất Ý. Tính theo tỷ lệ, Ý có nhiều dân Tầu nhất trong Âu Châu. Chính sách này đã giúp Ý như thế nào trên phương diện phát triển kinh tế và tạo công ăn việc làm thì chưa biết rõ, nhưng cái mà cả thế giới đang thấy là Ý đã là ổ lớn nhất của vi khuẩn corona trên thế giới ngoài TC vì cả vạn dân Tầu ở Ý về quê ăn Tết, mang theo về Ý cả tỷ vi khuẩn corona cũng như không biết bao nhiêu vi khuẩn khác. Đại đa số dân Tầu sống và làm việc trong vùng kỹ nghệ bắc Ý, khu tam giác Milan-Florence-Venice, cũng là vùng bị corona đánh mạnh nhất.

Cả thế giới sẽ có cái nhìn khác về hàng hoá xuất phát từ TC. Hàng hóa Tầu, thực phẩm Tầu,…  tất cả bây giờ đã thành những mối nguy lớn đe dọa cả thế giới. Các món ăn Tầu từ ngon nhất đã trở thành nguy hại nhất. Dịch vụ nhà hàng ăn Tầu, là khu vực kinh doanh lớn nhất của các ‘chinatown’ trên khắp thế giới, sẽ bị thiệt hại nặng nề nhất.

Các hàng phát minh từ Âu Mỹ nhưng sản xuất tại TC, các hàng nhái, hàng giả TC, cả thực phẩm, đồ ăn nước uống, thuốc lang thuốc tễ, ngay cả thuốc Âu Mỹ chế xuất tại TC,… tất cả đều sẽ bị thiên hạ nhìn dưới con mắt khác, dè dặt hơn nếu không muốn nói là sợ hãi hơn. Ngay từ khi tranh cử năm 2016, ông Trump đã cảnh giác cả nước về mối nguy nước Mỹ nhập cảng quá nhiều hàng hóa từ TC, tức là lệ thuộc quá nhiều vào một nước không phải là đồng minh thân thiện hay đáng tin cậy gì. Cán cân mậu dịch Mỹ-TC bị thâm thủng leo thang không ngừng tới xấp xỉ 500 tỷ đô một năm mà vẫn không ai nghĩ đến mối nguy lâu dài hết. Một tai hại đến mức cả Đấng Tiên Tri cũng mù tịt không tiên đoán được, khi ông khoanh tay ngồi nhìn, lại còn khuyên dân Mỹ đó là “thực tế của thời đại, những công việc trong ngành sản xuất sẽ không bao giờ trở lại, nhân công Mỹ nên đi học nghề khác”.

Trong tình trạng corona tấn công hiện nay, vô hình chung có thể sách lược của TT Trump tăng thuế quan hàng nhập cảng từ TC vào Mỹ sẽ không cần thiết nữa vì cả thế giới sẽ tự động tránh né bớt hàng Tầu.

Các công ty thì chỉ nhìn thấy mối lợi lớn cuối năm khi tung ra sách lược ‘gia công’ -outsourcing- tức là đóng cửa hãng xưởng ở Mỹ để trao việc sản xuất, lắp ráp cho các xứ chậm tiến mà chi phí lao động rẻ hơn như TC, Ấn Độ và các xứ Đông Nam Á. Ít ai tin vào mối nguy gia công, coi như chuyện buôn bán bình thường thôi. Bây giờ dịch corona đưa ra ánh sáng cái tai hại vĩ đại của sách lược gia công Mỹ hoàn toàn lệ thuộc TC về việc sản xuất đủ loại sản phẩm, nhất là thuốc dù là do Mỹ sáng chế.

Các chính khách Mỹ thì phần lớn bị TC nhét tiền vào miệng, tiêu biểu là Al Gore và vợ chồng Clinton, nên á khẩu hết.

Sau cơn dịch này, các nhà làm chính sách Mỹ sẽ phải bóp trán tìm cách thoát khỏi cái vòng lệ thuộc này. Lãnh đạo chính trị Mỹ, tức là tổng thống và quốc hội nếu còn lương tâm không bị đồng tiền Tầu bịt miệng che mắt, sẽ cần phải nghĩ đến một giải pháp lâu dài nào đó. Một thử thách lớn cho Mỹ trong tương lai.

Nếu muốn nhìn vấn đề dưới con mắt tích cực hơn, thì vi khuẩn corona chính là một thứ ‘cứu tinh’ cho cả thế giới có dịp nhìn thấy và chặn đứng hiểm họa Tầu cộng đang dùng chiêu trò gọi là ‘diễn biến hòa bình ma-dzê in China’, lẳng lặng xâm chiếm cả thế giới, từ Mỹ đến Tây Âu, Phi Châu và Nam Mỹ. Corona cuối cùng đã hiệu quả gấp vạn lần cuốn sách Death By China của ông Navarro mà ít người chịu đọc.

Biết đâu đây cũng là dịp để dân Tầu nói chung thay đổi lối sống, bớt ăn bậy, ở dơ, bớt mánh mung bịp bợm? Như chính quyền TC mới ra lệnh cấm ăn và mua bán thịt dã thú. Âu cũng là chuyện tốt thôi.

Một hệ quả khổng lồ khác là việc corona đã giết giấc mộng đẹp lớn nhất của khối thiên tả trên khắp thế giới: thế giới đại đồng toàn cầu hóa đã thành ác mộng lớn nhất của cả nhân loại.

Globalization nếu chưa chết ngắc hẳn thì cũng coi như đang hấp hối trên giường bệnh. Hay ít nhất thì cũng đang nằm trên bàn mổ để các triết gia và chính trị gia mổ xẻ, nghiên cứu lại. Việc bệnh dịch lan tràn mau chóng trên thế giới chẳng qua đã là hậu quả rõ rệt nhất của chính sách toàn cầu hóa, phản ảnh bởi việc mở toang cửa biên giới kinh tế như trường hợp của Ý, cho dân chúng và hàng hoá tự do lưu thông trên khắp thế giới, chưa kể đến những phó sản kiểu như những cái gọi là ‘giao lưu văn hóa’ cũng sẽ cuốn theo chiều gió corona hết.

Những liên minh không biên giới theo mô thức của Liên Âu sẽ bị đặt lại vấn đề một cách quy mô nếu không muốn nói là xóa bỏ. Nước Anh với chính sách Brexit có thể là mô thức mới, sau mô thức ‘America First’ của TT Trump. Liên Âu chưa tan vỡ nhưng các trạm biên giới Âu Châu đã được tái lập lại để kiểm soát dân đi qua lại.

Về phiá nước Mỹ, vi khuẩn corona sẽ có dấu ấn không nhỏ, phần lớn có thể nói có hại cho khuynh hướng thiên tả của đảng DC hơn.

Một cách cụ thể là các chính sách của TT Trump đã mạc nhiên được vi khuẩn corona gián tiếp giúp sức rất mạnh.

Thứ nhất, chính sách chống toàn cầu hóa của TT Trump dường như đã được xác nhận là chính sách cần phải được nhìn lại với con mắt thực tế là có thể đã là chính sách đúng chứ không mang tính phản văn minh, phản tiến hoá như phe thiên tả đã tố giác. Ở đây, người ta có thể đặt câu hỏi chính sách tương đối cô lập đó của TT Trump, đi ngược lại khuynh hướng toàn cầu hoá, có phải đã mang tính ‘viễn kiến’, nhìn thấy những hệ quả bất lợi cho nước Mỹ và cả thế giới trong tương lai xa không?

Thứ nhì, những cố gắng cản sự bành trướng của ảnh hưởng của Trung Cộng, ảnh hưởng chính trị cũng như ảnh hưởng ‘tàng hình’ kinh tế, thương mại của TC, điển hình là việc ngăn cản bớt xâm lăng của hàng hóa tai hại của Tầu vào Mỹ đã được vi khuẩn corona vô hình chung xác nhận là việc cần phải làm hơn bao giờ hết. Sau dịch corona, sẽ có không ít công ty Mỹ cứu xét lại việc gia công qua TC để mở lại hãng xưởng ở Mỹ.

Thứ ba, tuy đảng DC và đồng minh TTDC không dám hó hé bàn tới vì chuyện ‘phải đạo chính trị’, nhưng ai cũng thấy chính sách mở toang cửa biên giới cho di dân tứ xứ vào Mỹ coi bộ ngày càng bớt ăn khách. Vi khuẩn corona đã gióng tiếng chuông báo động lớn về mối nguy của một quốc gia không biên giới. Để rồi chính sách thắng bớt di dân, bất kể lậu hay hợp pháp, sẽ có được hậu thuẫn nhiều hơn trong quần chúng Mỹ. TT Trump sẽ có dịp cổ võ mạnh hơn và có tính thuyết phục hơn chính sách giới hạn di dân của ông.

Kinh tế và đời sống kinh doanh Mỹ cũng sẽ thay đổi từ trong ra ngoài.

Việc đi chợ búa mua hàng sẽ là nạn nhân đầu tiên và lớn nhất. Trong thời gian qua, dịch vụ mua hàng qua trang mạng đã nẩy sinh ra nhờ sáng kiến của Jeff Bezos, qua công ty bán hàng qua trang mạng Amazon. Ông này mới đây đã mua chuỗi cửa tiệm bán thực phẩm Whole Foods. Có thể nói quyết định của ông như là trúng số: không thể nào đúng thời điểm hơn. Trong thời gian tới, với dịch corona đe dọa khắp nơi, rất nhiều người sẽ ngồi nhà đặt mua thực phẩm trên mạng, giao đến tận nhà. Với phương tiện đã có sẵn cũng như kinh nghiệm từ lâu, cũng như sự tiếp tay hù dọa của Washington Post của ông, Bezos, người giàu nhất thế giới sẽ giàu thêm tới cả chục lần nữa. Amazon mới thông báo cần tuyển thêm cỡ 100.000 nhân viên mới. Các siêu thị lớn như WalMart, Target, Kroger, Publix, HEB,… sẽ phải sửa sách lược, chạy theo việc bán hàng qua mạng hết. Các nhà hàng ăn với drive-in, to go,… sẽ nở rộ, bớt được cái nạn cuối tuần đi ăn tiệm phải chờ cả tiếng đồng hồ như đi ăn xin.

Trang mạng internet cũng sẽ thay đổi cấu trúc lao động và cả nền tảng gia đình luôn. Hàng loạt việc văn phòng có thể được thực hiện tại gia, không cần đi đến sở làm, khỏi lo chuyện kẹt xe tốn hao xăng nhớt và thời giờ của thiên hạ. Lại còn giúp bố mẹ vừa đi làm vừa chu toàn được các trách nhiệm gia đình với con cái, nhất là các gia đình trẻ. Thiên hạ bớt đi lang thang shopping để dành thời giờ đi ra biển hay đi công viên, hay ngồi ôm computers ở nhà.

Hiện nay, đã có nhiều công ty cho phép nhân viên làm tại gia hoặc toàn thời, hoặc bán thời, nhưng trong tương lai cách này sẽ được phổ biến mạnh, tuy chưa ai biết rõ sẽ có hậu quả cụ thể như thế nào trên năng xuất.

Ngay cả đến các trường học cũng sẽ phải nghiên cứu lại cách dạy dỗ khi học sinh và sinh viên đều có thể dễ dàng học và ngay cả thi cử tại gia qua computers, điện thoại gọi là thông minh.

Một việc mà dịch corona đã bắt buộc phải phát triển nhanh và mạnh là cái gọi là ‘telehealth’, tức là khám và chữa bệnh qua internet. Vì không phải là bác sĩ chuyên môn nên kẻ này không hiểu rõ chi tiết, nhưng đại khái, bệnh nhân có thể liên lạc với nhà thương và bác sĩ từ ngay tại nhà mà không cần phải đi đến phòng mạch hay nhà thương. Bác sĩ điện thoại cho tiệm thuốc, giao thuộc tận nhà bệnh nhân luôn. Việc này hiện nay cần thiết và đang được phát huy mạnh mẽ vì nhu cầu bảo vệ bác sĩ, y tá và cả những người bệnh khác.

Trong cơn hoảng loạn và tuyệt vọng, thiên hạ đổ xô tìm về đông y, hy vọng thuốc cụ Hoa Đà chế ra cách đây mấy ngàn năm hữu hiệu hơn thuốc khoa học gia của thế kỷ này phát minh. Thậm chí, các ‘thầy thuốc’ lang băm sanh ra như nấm, giới thiệu đủ thuốc loại ‘bí kíp gia truyền’.

Một yếu tố quan trọng là tôn giáo. Rất có thể khi gặp đại nạn mà con người bó tay, sẽ có rất nhiều người phải bám vào niềm tin tôn giáo lại, bất kể thiên chúa giáo hay phật giáo hay hồi giáo, hay ngay cả đạo thờ ông bà? Biết đâu các chuyện lên đồng lên bóng, hồn cô hồn cậu gì đó sẽ có giá lại?

Quan hệ gia đình, bằng hữu tự nhiên được quý trọng hơn. Họ hàng, bạn bè bây giờ có nhiều thời giờ liên lạc với nhau nhiều hơn qua emails, điện thoại, whatapps, facetime, viber,…

Cuối cùng, vấn đề thời sự đáng bàn là hậu quả gần: vi khuẩn corona sẽ ảnh hưởng như thế nào trên cuộc bầu cử tổng thống tới đây. Như đã có dịp bàn qua tuần rồi, yếu tố lớn là vi khuẩn corona sẽ còn tấn công Mỹ tới bao lâu.

Nếu còn hùng hổ đánh phá cho tới ngày bầu cử thì có nhiều, rất nhiều triển vọng dân Mỹ sẽ muốn đổi lãnh đạo để thử nghiệm cách chống vi khuẩn mới. Đó là tâm lý chính trị tiêu biểu của dân Mỹ. Dân Mỹ luôn luôn sẵn sàng xoá bỏ hết để làm lại nếu thấy việc đang làm không có kết quả như mong đợi. Dân Mỹ là loại dân ‘liều mạng’ sẵn sàng thử lửa đủ kiểu. Như đã từng bác bỏ các chính trị gia chuyên nghiệp của thời Nixon để bầu cho ông ‘cố đạo’ trồng đậu phộng Jimmy Carter lên lãnh đạo. Hay bác bỏ các chế độ ‘gia đình trị muôn năm’ Clinton và Bush để thử lửa với một doanh gia chẳng kinh nghiệm chính trị gì là ông Trump.

Trước nguy cơ tàn phá của vi khuẩn corona nếu không kềm chế được, có thể dân Mỹ muốn đi tìm phương thuốc mới. Họ lý luận kiểu Trump đã không cản được corona thì cứ thử bác sĩ mới, đâu mất mát gì, đi tìm sự ổn định qua một cụ già tuy lẩm cẩm nhưng có vẻ nhiều kinh nghiệm vì đã lăn lộn trong chính trường gần nửa thế kỷ là cụ Biden? Mất 4 năm là cùng.

Nếu TT Trump bằng cách nào đó, thành công diệt được vi khuẩn corona sớm cũng như giảm thiểu được những tai hại mà corona để lại, thì ta sẽ thấy TT Trump hiên ngang ở lại Tòa Bạch Ốc và đi vào lịch sử như một trong những tổng thống vĩ đại nhất, mà không còn ai dám đặt vấn đề chính danh hay không, có thông đồng với xứ nào không nữa. Ngoại trừ trường hợp phe DC tố Trump thông đồng với TC tung corona ra để Trump tái đắc cử.

Cô Vy sẽ là động cơ quan trọng nhất khiến TT Trump sẽ phải bằng mọi giá, kể cả sửa đổi cái tính hung hãn quá mức của ông ta, tìm ra cách chặn đứng cô cũng như tìm cách giảm thiểu thiệt hại kinh tế, cho dù phải nhún nhường hợp tác với đối lập và TTDC.

Các chính sách của TT Trump như vừa nêu ở trên, từ chống toàn cầu hóa đến chống chính sách bành trướng của TC và đóng cửa biên giới cản di dân sẽ được tung hô như là những viên thuốc ngừa mà con bệnh Mỹ cần hơn bao giờ hết. Và cụ Biden sẽ đi vào lịch sử như chính khách nhiều kinh nghiệm nhất những cũng tệ nhất lịch sử Mỹ. Ba lần ra trận, ba lần đại bại.

Tin mừng cho TT Trump là ít người nghĩ vi khuẩn corona sẽ kéo dài tới lúc đó. Hiện nay, đang có cả trăm viện bào chế thuốc và cả chục ngàn bác sĩ khắp thế giới đang làm việc 24/24 để tìm thuốc trị, và theo tin mới nhất, đã có vài ba loại thuốc được khám phá ra rồi tuy chưa phổ biến ra được vì còn cần thử nghiệm.

Vi khuẩn corona cũng sẽ có hệ quả lớn và lâu dài trong chính trị Mỹ.

Những tư tưởng cực đoan có nhiều triển vọng bị gạt qua một bên. Bên CH luôn chủ trương một Nhà Nước càng nhỏ càng tốt, bây giờ lại thấy TT Trump và đảng CH cổ võ cho một sự can thiệp rộng lớn và mạnh tay nhất của Nhà Nước. Bên DC luôn chủ trương thế giới đại đồng vô biên giới dưới Nhà Nước Vú Em, bây giờ thì cũng phải chấp nhận đóng cửa biên giới, đưa tiền vào tay người dân chứ không còn trông cậy vào các quan văn phòng làm kế hoạch cho dân nữa. Phân hoá chính trị may ra sẽ giảm nhiều?

Để đối phó với mối nguy corona, chính phủ Mỹ, từ cấp liên bang đến tiểu bang, đã lấy nhiều quyết định mà nhiều người đã công kích là đi quá xa, trắng trợn vi phạm nhiều quyền tự do căn bản của dân Mỹ, như vi phạm Hiến Pháp, vi phạm quyền tự do đi lại, tự do hội họp, tự do kinh doanh của người dân, trong khi lại mang hơi hám của một chính sách kỳ thị hay bài ngoại, theo chủ thuyết quốc gia quá khích nhất.

Bỏ qua tính phe phái, những chỉ trích này không phải hoàn toàn vô giá trị. Nó đặt lại toàn diện nguyên tắc quyền hành của chính quyền có giới hạn hay không, xa tới đâu trong trường hợp khẩn trương, có mối nguy nào đó đe dọa an ninh hay an toàn cả nước trong cái thành đồng của tự do tuyệt đối này?

Tất cả những chuyển biến lớn trên đều là những tiến bộ tốt. Nhìn dưới khiá cạnh tích cực, vi khuẩn corona cũng có những hệ quả tốt, sẽ giúp cả thế giới học được kinh nghiệm phòng ngừa và đối phó với những bệnh dịch khác không thể tránh được trong tương lai. Đi xa hơn nữa, có thể xã hội và chính trị sẽ có nhiều thay đổi theo chiều hướng tốt hơn.

Một tiên đoán ‘vui’ để làm nhẹ bớt không khí: sẽ có rất nhiều bà … đập bầu cuối năm nay. Corona baby boomer!

Vũ Linh