Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn ở Việt Nam, nơi cung cấp phần lớn xăng dầu cho cả nước, đang hoạt động vượt công suất thiết kế. (Ảnh của Yuji Nitta)
HÀ NỘI — Công ty điều hành nhà máy lọc dầu lớn nhất Việt Nam có nguy cơ vỡ nợ ngay sau tháng 11, làm dấy lên bóng ma về việc đóng cửa khi các cuộc đàm phán để đưa chính phủ vào cuộc với kế hoạch tái cấu trúc vẫn bị đình trệ.
Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, nhà điều hành nhà máy lọc dầu ở phía bắc tỉnh Thanh Hóa, là một liên doanh do tập đoàn dầu khí Nhật Bản Idemitsu Kosan đứng đầu cùng với Kuwait Petroleum Europe, Hóa chất Mitsui và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, còn được gọi là Tập đoàn Dầu khí Việt Nam.
Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, khai trương vào năm 2018, được thiết kế để xử lý 200.000 thùng dầu thô mỗi ngày. Nó đang hoạt động khoảng 10% trên công suất đó. Cơ sở này cung cấp 30%-40% xăng dầu của Việt Nam và việc ngừng hoạt động sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt trầm trọng.
Dự án trị giá 9 tỷ USD này còn là biểu tượng của sự hợp tác kinh tế giữa Nhật Bản và Việt Nam.
“Chúng tôi muốn có thêm sự hỗ trợ từ chính phủ Nhật Bản và Việt Nam,” So Hasegawa, tổng giám đốc của NSRP, nói với các nhà lập pháp đến từ Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của Nhật Bản vào ngày 7 tháng 5.
NSRP xin gia hạn khoản vay tài chính dự án từ một nhóm các ngân hàng do Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản do nhà nước điều hành.
Khi doanh số bán hàng sụt giảm trong đại dịch, công ty đã chuyển hướng vốn hoạt động sang trả nợ, khiến công ty thiếu tiền mặt. Mặc dù nhu cầu đã phục hồi, nhưng giá dầu thô tăng vọt do cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã đẩy chi phí mua sắm của nhà máy lọc dầu lên cao. Và gánh nặng lãi suất của công ty dự kiến sẽ tăng lên, gây áp lực tài chính hơn nữa.
NSRP thực hiện thanh toán nợ vào tháng 5 và tháng 11 hàng năm. Nó đã đảm bảo được 375 triệu đô la cần thiết cho tháng này, nhưng 277 triệu đô la cho khoản thanh toán tiếp theo sẽ khó khăn. Nhà máy lọc dầu dự kiến sẽ ngừng hoạt động trong hai tháng bắt đầu từ tháng 8 để bảo trì định kỳ, cắt đứt nguồn thu nhập của công ty.
Dự đoán về một cuộc khủng hoảng tiền mặt, NSRP và những người cho vay đang đàm phán về kế hoạch tái cơ cấu nợ. Các ngân hàng đã đề xuất gia hạn hoàn trả khoản vay khoảng 2 tỷ đô la trong hơn ba năm.
Nhưng cả 4 nhà đầu tư tại NSRP cần phải đồng ý về đề xuất này và PetroVietnam đã không làm như vậy, cho rằng Bộ Công Thương phải ký duyệt.
Các nhà đầu tư khác bao gồm cả Idemitsu đã gửi thư cho chính phủ Việt Nam để tìm kiếm sự chấp thuận của nó. Nhưng Hà Nội vẫn phủ nhận đề xuất gia hạn, khiến các cuộc đàm phán rơi vào bế tắc. Việt Nam dường như nhận thức được rằng phía Nhật Bản không thể để Nghi Sơn đóng cửa, do những hậu quả kinh tế và ngoại giao có thể xảy ra.
Một người trong cuộc suy đoán rằng một số người trong Đảng Cộng sản cầm quyền của Việt Nam muốn quy kết tình hình hỗn loạn cho các đối thủ chính trị, hoặc các quan chức đang cố trốn tránh trách nhiệm.
Nghi Sơn, cùng với nhà máy lọc dầu Dung Quất ở miền trung tỉnh Quảng Ngãi, phục vụ khoảng 70% nhu cầu về các sản phẩm xăng dầu của Việt Nam. Trong khi Nghi Sơn đang vật lộn để có được sự hỗ trợ của Hà Nội, thì Dung Quất, do PetroVietnam điều hành, đang có những bước tiến trong việc tăng sản lượng.
Vào ngày 5 tháng 5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã phê duyệt kế hoạch ước tính trị giá 1,25 tỷ đô la để mở rộng sản xuất 16% tại Dung Quất vào năm 2028. PetroVietnam cũng có kế hoạch xây dựng một nhà máy lọc dầu mới ở tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu phía nam.
Các bên liên quan nước ngoài và chính phủ Việt Nam đã phải vật lộn để đạt được sự thống nhất về vấn đề Nghi Sơn trong một thời gian. Nhà máy lọc dầu gần như buộc phải tạm dừng hoạt động vào năm ngoái khi phải vật lộn để trang trải giá dầu thô tăng cao. Nó đã giảm một nửa sản lượng vào tháng 2, dẫn đến tình trạng thiếu xăng ở Việt Nam.
PetroVietnam năm ngoái cũng do dự trong việc bỏ thêm tiền vào nhà máy lọc dầu, mặc dù cả bốn cổ đông cuối cùng đã đồng ý về một kế hoạch tài trợ khẩn cấp để ngăn chặn việc ngừng hoạt động. Một thỏa thuận tương tự có thể đạt được trong khoảng thời gian này.
Tuy nhiên, suy đoán cho rằng Hà Nội cuối cùng hy vọng rằng Idemitsu và Kuwait Oil vì thất vọng và sẽ bán cổ phần của họ tại Nghi Sơn cho PetroVietnam.
Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính rõ ràng đã đề nghị tái cân bằng quyền sở hữu của nhà máy lọc dầu trong cuộc họp hồi tháng Giêng với Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Shunichi Suzuki.
Idemitsu phải đối mặt với khoản lỗ hơn 90 tỷ yên (659 triệu USD) liên quan đến dự án. Tai ương của nó có thể khiến các công ty Nhật Bản khác đánh giá lại những rủi ro khi kinh doanh tại Việt Nam.