Theo đài BBC , 5 tháng 3 2023
Esme Stallard, Phóng viên Khí hậu và Khoa học
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES
Các quốc gia đã đạt được thỏa thuận lịch sử để bảo vệ các đại dương trên thế giới sau 10 năm đàm phán.
Hiệp ước Biển cả nhằm mục đích đặt 30% diện tích biển vào các khu vực được bảo vệ vào năm 2030, để bảo vệ và phục hồi thiên nhiên biển.
Thỏa thuận đã đạt được vào tối thứ Bảy, sau 38 giờ đàm phán, tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York.
Các cuộc đàm phán đã bị đình trệ trong nhiều năm vì những bất đồng về tài trợ và quyền đánh bắt cá.
Thỏa thuận quốc tế gần nhất đây về bảo vệ đại dương đã được ký kết 40 năm trước, vào năm 1982 – Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển.
Thỏa thuận đó đã thiết lập một khu vực gọi là biển cả – vùng biển quốc tế nơi tất cả các quốc gia có quyền đánh cá, vận chuyển tàu và nghiên cứu – nhưng chỉ 1,2% vùng biển này được bảo vệ.
Sinh vật biển sống bên ngoài các khu vực được bảo vệ này đã gặp rủi ro do biến đổi khí hậu, đánh bắt quá mức và giao thông vận tải.
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES
Theo đánh giá mới nhất về các loài sinh vật biển toàn cầu, gần 10% được phát hiện có nguy cơ tuyệt chủng, theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).
Các khu bảo tồn mới này, được thiết lập trong hiệp ước, sẽ đặt giới hạn về số lượng đánh bắt cá có thể thực hiện, các tuyến đường vận chuyển và các hoạt động thăm dò như khai thác dưới biển sâu – khi khoáng sản được lấy từ đáy biển cách bề mặt 200m trở lên.
Các nhóm môi trường đã lo ngại rằng các quá trình khai thác có thể làm xáo trộn các khu vực sinh sản của động vật, gây ô nhiễm tiếng ồn và gây độc cho sinh vật biển.
Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế giám sát việc cấp phép nói với BBC rằng trong tương lai “bất kỳ hoạt động nào trong tương lai dưới đáy biển sâu sẽ phải tuân theo các quy định và giám sát nghiêm ngặt về môi trường để đảm bảo rằng chúng được thực hiện bền vững và có trách nhiệm”.
Rena Lee, Đại sứ Liên hợp quốc về Đại dương, đã chốt được vấn đề sau hai tuần đàm phán.
Minna Epps, giám đốc nhóm Đại dương của IUCN, cho biết vấn đề chính là chia sẻ nguồn gen biển.
Nguồn gen biển là tài nguyên sinh học từ thực vật và động vật trong đại dương có thể mang lại lợi ích cho xã hội, chẳng hạn như dược phẩm, quy trình công nghiệp và thực phẩm.
Các quốc gia giàu có hơn hiện có các nguồn lực và kinh phí để khám phá đại dương sâu thẳm nhưng các quốc gia nghèo hơn muốn đảm bảo rằng bất kỳ lợi ích nào họ tìm thấy đều được chia sẻ đồng đều.
Tiến sĩ Robert Blasiak, nhà nghiên cứu đại dương tại Đại học Stockholm, cho biết thách thức là không ai biết tài nguyên đại dương đáng giá bao nhiêu và do đó chúng có thể được phân chia ra sao.
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES
Ông nói: “Nếu bạn tưởng tượng một chiếc TV màn ảnh rộng, độ phân giải cao, lớn và nếu chỉ có ba hoặc bốn pixel ảnh trên màn hình khổng lồ đó đang hoạt động, thì đó là kiến thức của chúng ta về đại dương sâu thẳm. Vì vậy, chúng ta đã ghi nhận được khoảng 230.000 loài trong đại dương, nhưng ước tính có hơn hai triệu.”
Laura Meller, một nhà vận động đại dương cho tổ chức Hòa bình xanh Bắc Âu, đã khen ngợi các quốc gia đã “gác lại sự khác biệt và đưa ra một hiệp ước cho phép chúng ta bảo vệ các đại dương, xây dựng khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu và bảo vệ cuộc sống cũng như sinh kế của hàng tỷ người”
“Đây là một ngày lịch sử để bảo tồn và là dấu hiệu cho thấy trong một thế giới bị chia rẽ, việc bảo vệ thiên nhiên và con người có thể chiến thắng địa chính trị,” bà nói thêm.
Các nước sẽ cần gặp lại nhau để chính thức thông qua thỏa thuận và sau đó có rất nhiều việc phải làm trước khi hiệp ước có thể được thực thi.
Liz Karan, giám đốc nhóm quản trị đại dương của Pews Trust, nói với BBC: “Sẽ mất một thời gian để có hiệu lực. Các quốc gia phải phê chuẩn để nó có hiệu lực. Sau đó, có rất nhiều cơ quan thể chế như Uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật phải được thành lập.”