Hơn 65.000 vé tàu hỏa, tàu cao tốc, vé máy bay đã bán hết sạch sau 0h ngày 8-4-2020 tại thành phố Vũ Hán, khi chính quyền quyết định dỡ bỏ lệnh phong tỏa thành phố, khi truyền thông nhà nước Trung Quốc cho rằng đã khống chế hoàn toàn dịch bệnh virus corona tại tỉnh này.
Tại sao họ lại ra đi trong khi TQ đã tuyên bố khống chế được dịch ?
Vì nhiệm vụ chính trị hay vì không tin vào những tuyên bố dối trá kia ?
Cũng như trước đây hơn 5 triệu người đã thoát khỏi Vũ Hán trước khi thành phố này bị phong tỏa và gây kinh hoàng tang tóc cho cả thế giới.
Giờ nhiều quốc gia trên toàn cầu họ đã đóng cửa biên giới và ngừng những chuyến bay từ Trung quốc.
Việt Nam thì sao ?
Cửa biên giới vẫn rộng mở đối với Trung quốc và những con người từ Vũ Hán kia sẽ nhanh chân tiến vào và sắp tới sẽ không biết chuyện gì xảy ra cho Việt Nam !!!
Đau đớn thay phận tôi đòi ! Lời rằng bạc phận cũng là lời chung …!!!
Thiếu tướng Lê Minh Đảo, người qua đời vào tháng trước, vừa được vinh danh tại Hạ viện Mỹ là một “anh hùng” vì đã “đấu tranh cho tự do và phục vụ cộng đồng”
Kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát hồi tháng Một tại Vũ Hán, đến nay đã hơn 3 tháng trôi qua. Hãy cùng nhìn lại bức tranh toàn cảnh Vũ Hán những ngày đầu và điểm qua các cột mốc chính trong quá trình phát triển lây lan của dịch bệnh. COVID-19 tại Trung Quốc đã đi lại vết xe đổ của dịch SARS năm 2003 như thế nào?
Trung tuần tháng 2/2020, có một “cơn bão” xuất hiện trên mạng internet Trung Quốc: người ta thảo luận về “bệnh nhân số 0” (người nhiễm đầu tiên) của dịch bệnh viêm phổi Vũ Hán và đổ xô đi tìm cái tên một nhân viên của Viện nghiên cứu virus Vũ Hán. Tuy tin đồn này chưa được xác nhận, nhưng có rất nhiều diễn biến xung quanh đáng quan tâm.
Vào khoảng ngày 14, 15/2, một số kênh truyền thông hải ngoại tiếng Hoa đăng tải tin tức rằng: virus corona mới ở Vũ Hán (COVID-19 hay còn gọi là virus Trung cộng) xuất phát từ một sự cố rò rỉ virus tại Viện Nghiên cứu Virus Vũ Hán, dẫn đến cái chết của một nhà nghiên cứu nữ. Cơ thể của nhà nghiên cứu nữ này đã lây nhiễm virus sang cho một nhân viên tang lễ trong nhà hỏa táng, dẫn đến sự lây lan của căn bệnh.
Tin tức này lập tức gây sự chú ý trên internet. Nhiều cư dân mạng đã đào sâu tìm hiểu thêm thông tin về nhà nghiên cứu nữ này, người có tên là Hoàng Yến Linh (黃燕玲), một sinh viên cao học được nhận vào Viện nghiên cứu virus Vũ Hán năm 2012.
Ảnh của Hoàng Yến Linh trên mạng, cô gái hàng trên cùng, thứ 2 từ trái sang (Ảnh: Twitter)
Theo thông tin trên trang web của Viện nghiên cứu virus Vũ Hán (Viện virus học Vũ Hán, hay còn gọi là Phòng thí nghiệm sinh học P4), Hoàng Yến Linh từng theo học tại Đại học Giao thông Tây Nam, chuyên ngành vi sinh.
Trang web của Nhóm Chẩn đoán Vi sinh của Viện Nghiên cứu Virus Vũ Hán cho thấy Hoàng Yến Linh là một thành viên trong nhóm này. Trang web này hiển thị một số hình ảnh của nhóm sinh viên cao học. Nhấp vào tên bên dưới ảnh, người ta cũng có thể xem phần giới thiệu tiếng Trung và tiếng Anh cho sinh viên. Kỳ lạ thay, chỉ có khối của Hoàng Yến Linh không có ảnh, và không có giới thiệu tiểu sử trong tên.
Thông tin liên quan đến Hoàng Yến Linh trên trang web của Viện nghiên cứu virus Vũ Hán (Ảnh chụp màn hình trang web)
Trang thông tin của Hoàng Yến Linh trên trên trang web của Viện nghiên cứu virus Vũ Hán, trống không.
Nhưng chỉ cần xem mã code của webpage một chút, tên của cô vẫn lưu lại trên đó:
Trên trang web của Nhóm Chẩn đoán Vi sinh của Viện nghiên cứu Virus Vũ Hán, chỉ có khối của Hoàng Yến Linh không có ảnh và không có giới thiệu về cô trong tên:
(Ảnh chụp màn hình trang web)
Phản ứng của chính quyền
Trả lời phỏng vấn vào tối ngày 15/2 về tin đồn này trên internet, bà Thạch Chính Lệ, nhà nghiên cứu hàng đầu về virus corona tại Viện virus học Vũ Hán và ông Trần Toàn Giao, nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Virus Cúm, đã nói rằng không biết có một nữ sinh viên cao học tên là Hoàng Yến Linh hay không. Tuy nhiên 2 người nhấn mạnh rằng không có nhân viên nào của Viện Nghiên cứu Virus Vũ Hán bị nhiễm loại virus corona mới.
Trước đó, trên mạng internet đại lục từng có thông tin rằng hơn 1.000 nhân viên và sinh viên của Viện nghiên cứu virus Vũ Hán đều không bị nhiễm loại virus mới. Một số người nghĩ rằng điều này là do nhân viên của viện biết cách ngăn chặn virus, nhưng một số người nghi ngờ rằng điều đó chỉ có nghĩa là virus xuất phát từ viện (nên nhân viên đã biết cảnh giác từ sớm).
Một chi tiết lạ khác là, khi phóng viên của tờ Tin tức Bắc Kinh hỏi Viện virus học Vũ Hán về tin đồn “bệnh nhân số 0”, viện đã phủ nhận rằng ở đó không có nhà nghiên cứu nào tên Hoàng Yến Linh. Nhưng sau khi biết một ít thông tin về cô Hoàng vẫn lưu lại trên mạng, viện lại trả lời rằng cô Hoàng từng làm việc tại đó nhưng đã nghỉ và không còn chịu trách nhiệm gì.
Chính quyền đã đăng một thông báo trên trang web của phòng thí nghiệm, cho biết có tin đồn là cô đã mất tích, nhưng cô vẫn còn sống và khỏe mạnh. Thông báo này không đưa ra bằng chứng gì kèm theo.
Câu chuyện này đã kéo theo tranh cãi lớn trên mạng ở Trung Quốc, nhưng đa số các bài viết đã bị xóa đi nhanh chóng. Nếu cô Hoàng còn sống và không có vấn đề gì thì tại sao thông tin và ảnh của cô trên trang web của Viện virus học Vũ Hán bị xóa, như thể họ không muốn cho ai biết các thông tin về cô?
Trong bối cảnh việc chống dịch đang rất áp lực vào trung tuần tháng 2/2020, chính quyền ĐCSTQ sẽ không muốn có bất kỳ tin đồn nào trong dân chúng. Nếu chính quyền không muốn các tin đồn này lan ra thì rất đơn giản, đó là cho cô Hoàng xuất hiện trên truyền hình, người ta sẽ thôi suy đoán.
Tuy nhiên, có lẽ lựa chọn này đã nằm ngoài tầm với của ĐCSTQ? Khi họ không thể thanh minh, cách làm thường thấy của chính quyền Trung Quốc sẽ là nói dối, che giấu và bưng bít thông tin.
Ông Tập Cận Bình đột nhiên đề cập đến luật an toàn sinh học
Hiện tại, không có nguồn thông tin nào xác minh câu chuyện về Hoàng Yến Linh. Tuy nhiên, vào ngày 14 và 15/2, ông Tập Cận Bình và Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc đã liên tiếp đề cập đến tin tức về việc tăng cường luật an toàn sinh học. Điều này làm dư luận bàn tán.
Khi ông Tập Cận Bình chủ trì cuộc họp của Ủy ban Cải cách Trung ương thuộc Ủy ban Trung ương ĐCSTQ vào ngày 14/2, ông nói: “Để đối phó với những sơ hở và thiếu sót do dịch bệnh này gây ra, chúng ta phải sớm khắc phục những thiếu sót và sơ hở;” “cần đưa vấn đề an ninh sinh học vào hệ thống an ninh quốc gia và thúc đẩy đưa ra luật an toàn sinh học càng sớm càng tốt.”
Vào ngày 15/2, “Mạng Hoàn Cầu” của Trung Quốc đã công bố một thông báo nói rằng Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành “Hướng dẫn về tăng cường quản lý an toàn sinh học của Phòng thí nghiệm vi sinh học cao cấp đối với virus corona mới”, nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường quản lý các phòng thí nghiệm, đặc biệt là đối với virus, để đảm bảo an toàn sinh học.
Sau khi xem những tin tức nêu trên, cư dân mạng đã bày tỏ rằng chúng có ý nghĩa và ngày càng gần với sự thật.
Muốn biết virus corona, hãy hỏi… Viện virus học Vũ Hán
Viện virus học Vũ Hán là nghi vấn số 1 trong câu hỏi về nguồn gốc của virus Trung cộng. Chi tiết về các điểm nghi vấn đã được trình bày trong một số bài viết trước đây:
Trong rất nhiều các mảnh ghép, cái tên “Thạch Chính Lệ” xuất hiện rất nhiều lần. Một cách trùng hợp, bà là chuyên gia đầu ngành về virus corona ở Trung Quốc, làm việc trong Phòng thí nghiệm P4 hàng đầu – chuyên nghiên cứu các mầm bệnh nguy hiểm nhất, và một loại virus corona “khác với tất cả virus corona khác” bỗng xuất hiện ở thành phố Vũ Hán rất gần nơi bà làm việc?
Hồ sơ của bà Thạch Chính Lệ
Bà Thạch Chính Lệ đã tìm hiểu về virus SARS từ tận những năm 2003 và ngày càng tập trung vào tìm hiểu lây truyền virus corona chéo loài (từ dơi sang người) một cách có hệ thống từ những năm 2010.
Bà Thạch từng nhận được giải thưởng vì đã chứng minh được dơi là “kho chứa” tự nhiên của các loài virus corona. Cho tới năm 2018, bà Thạch đã có 3 bài viết khoa học về việc dơi có thể truyền virus corona sang người như thế nào. Đây đều là các thông tin công khai.
Ví dụ, trong một lần tới tỉnh Vân Nam, nhóm của bà đã lấy mẫu máu của 218 dân làng và kiểm tra. Kết quả cho thấy người dân tiếp xúc gần với dơi (sống trong các hang động gần đó) có khả năng lây nhiễm virus corona rất cao. Trong 218 mẫu máu, có 6 mẫu đã nhiễm virus corona.
Vì thế, Phòng thí nghiệm virus Vũ Hán (P4) vẫn thường đăng tải các thông báo tuyển dụng, tìm nhà nghiên cứu về mối quan hệ giữa virus corona và dơi, đặc biệt là vì sao dơi mang virus corona mà vẫn sống lâu được.
Đáng chú ý là, trước khi có thông tin công khai về loại viêm phổi lạ xuất hiện ở Vũ Hán, Viện virus học Vũ Hán lại đăng tải một thông báo nữa mang nội dung quan trọng vào ngày 24/12/2019. Nội dung có đoạn:
“Sau khi nghiên cứu dài hạn về sinh học gây bệnh của dơi mang virus nghiêm trọng, đã xác nhận rằng các bệnh truyền nhiễm lây qua người như SARS và virus corona gây hội chứng tiêu chảy cấp tính ở lợn (SADS) có nguồn gốc từ dơi, đồng thời đã phát hiện và xác định được một lượng lớn virus mới từ dơi và động vật gặm nhấm.”
Nội dung thông báo ngụ ý rằng họ đã tìm ra một loại virus mới và rất nguy hiểm, muốn tuyển thêm người để nghiên cứu cho nhóm của bà Thạch Chính Lệ.
Thông báo ngày 24/12 xác nhận rằng Phòng thí nghiệm P4 rất có thể đã phát hiện ra khả năng lây nhiễm giữa người với người và cần thêm nhân lực để xử lý.
Mặt khác, Tiêu Ba Đào (Xiao Botao), giáo sư khoa học sinh học tại Đại học Công nghệ Hoa Nam Trung Quốc, đã công bố một báo cáo có tên “Nguồn gốc có thể của các loại virus corona mới trong năm 2019” (báo cáo này sau đó đã bị gỡ bỏ, nhưng vẫn lưu bản sao ở đây). Báo cáo này của ông Tiêu có thể nói là mạo hiểm, cũng giống như trường hợp bác sĩ Lý Văn Lượng.
Báo cáo chỉ ra rằng “Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Vũ Hán”, nơi có hơn 600 con dơi, vào năm 2017 và 2019 đã từng xảy ra sự cố, trong đó các nhà nghiên cứu bị văng máu và nước tiểu từ dơi, khiến họ phải tự cách ly trong 14 ngày. Hơn nữa trung tâm này chỉ cách chợ hải sản Hoa Nam nơi dịch bùng phát có 300m. Ngay cả lô bác sĩ đầu tiên bị nhiễm virus Vũ Hán cũng thuộc Bệnh viện Union ở gần đó. Điều này đã dấy lên nghi ngờ rằng mầm bệnh có thể đến từ mẫu thí nghiệm và rác thải bị ô nhiễm của trung tâm này.
(Ghi chú của biên tập viên: Virus gây bùng phát viêm phổi Vũ Hán là đến từ Trung Quốc dưới sự cai trị của ĐCSTQ, do chính quyền ĐCSTQ che giấu sự thật dẫn đến dịch bệnh lan ra toàn cầu. Người Vũ Hán, người Hồ Bắc và tất cả người Trung Quốc cùng nhân dân toàn thế giới đều là những người bị hại. ĐCSTQ không phải là Trung Quốc, cũng không đại biểu được cho Trung Quốc, do đó, loại virus xuất hiện dưới sự cai trị của ĐCSTQ này nên được gọi là “virus Trung Cộng.”)
Đang bình phục sau khi nhiễm nCoV, Maureen Boland, 52 tuổi, giáo viên tiếng Anh trường trung học Abington, không thể quên cơn ác mộng khi nằm viện.
Cô Maureen Boland chia sẻ quá trình điều trị nCoV trong gần một tháng.
Tuần trước, khi nằm trên giường bệnh trong tình trạng khó thở, tôi vô tình thấy mình xuất hiện trong một bài báo của tờ ABC6 ngày 23/3 với tiêu đề: “Xác nhận ca nhiễm Covid-19 tại bang Pennsylvania là bác sĩ gây mê và giáo viên”. Nếu có thể, tôi muốn đổi tiêu đề thành: “Tôi là một trong những bệnh nhân may mắn”.
Tôi có kết quả dương tính với nCoV, chỉ số men gan tăng cao, phải đặt ống thở vì không thể tự thở nhưng tôi đã chiến thắng tử thần. Hiện tại, tôi dần bình phục nhưng cơn ác mộng về những ngày nằm viện khiến tôi không thể yên giấc. Tôi vẫn đang chiến đấu để hồi phục cả thể chất lẫn tinh thần sau Covid-19.
Ngày 13/3, sau khi trường trung học đóng cửa theo lệnh của chính quyền địa phương, tôi bắt đầu xuất hiện triệu chứng bệnh. Khi đang cùng con gái Julia dắt chó đi dạo, tôi cảm thấy mệt mỏi, hụt hơi. Tôi quay sang nói với con rằng không chắc có thể tự quay về nhà, nhưng tôi đã cố gắng bước từng bước trở về.
Chiều hôm đó, tôi lên cơn sốt với những tràng ho không dứt, những cơn ớn lạnh khắp thân thể còn mình mẩy thì đau nhức. Vì đã tìm hiểu triệu chứng của Covid-19 trên Internet, tôi tin chắc mình đã nhiễm bệnh.
Ngày hôm sau, tôi gọi điện cho bác sĩ riêng nhưng ông ấy nói tôi sẽ không được xét nghiệm nếu chỉ với những triệu chứng kể trên. Thân nhiệt không vượt quá 37,8 độ C, tôi có thể tự thở dù phải chịu đựng sốt và ho.
Tôi đã liên lạc lại với bác sĩ vào ngày 16/3 nhưng vẫn câu trả lời ấy. Tôi sẽ không được xét nghiệm, thậm chí không được nằm viện trừ khi có kết quả dương tính với nCoV. Hôm sau, cơn sốt vẫn không có dấu hiệu suy giảm. May mắn thay, bác sĩ đã gọi điện lại thông báo tôi có thể được xét nghiệm. Mọi vấn đề thay đổi chỉ trong một đêm vì tôi đã 52 tuổi và có tiền sử hen suyễn.
Cô Maureen Boland, 52 tuổi, giáo viên tiếng Anh, đã trải qua một tháng điều trị nCoV. Ảnh: Tyger Williams.
Sáng 18/3, tôi lái xe đến khu vực xét nghiệm Covid-19 tại địa phương. Một nhân viên y tế mặc đầy đủ đồ bảo hộ đã lấy mẫu xét nghiệm dịch mũi và nghe phổi của tôi. Sau khi khám, anh nhìn thẳng vào mắt tôi, bảo đừng quá lo lắng và kê thuốc kháng viêm Prednisone. Kết quả xét nghiệm dự tính có sau bốn ngày.
Tôi đã nghe theo lời khuyên của nhân viên y tế nhưng ngày hôm sau hơi thở trở nên nặng nề, mọi thứ dần tồi tệ. Tôi buồn nôn, mất vị giác và khứu giác. Điều đáng chú ý nhất trong thời gian này là triệu chứng bệnh liên tục biến đổi.
Mỗi buổi tối, tôi thấy tin tức phát trực tiếp về số người nhập viện và số người qua đời tăng cao. Julia gợi ý tôi nên nhập viện. Tôi có thể thấy nỗi hoang mang trong ánh mắt con gái, nó làm tôi sợ hãi tột độ. Bất chấp những lời khẩn nài của người thân, tôi kiên quyết không đến bệnh viện vì sợ những điều đã thấy trên tin tức sẽ ứng nghiệm.
Sáng 21/3, một tuần sau khi bị bệnh, tôi liên lạc cho bác sĩ riêng. Tình hình trở nên nghiêm trọng, tôi gần như không thể nói và thở. Lúc này, bác sĩ nói rằng tôi phải nhập viện cấp cứu.
Chồng tôi, Scott, chở tôi vào một bệnh viện địa phương và tôi phải cách ly ngay. Tôi được dẫn vào căn phòng nhỏ. Nhân viên y tế dùng kim tiêm chọc vào người tôi hết lần này đến lần khác để làm các xét nghiệm và kiểm tra huyết áp. Họ đeo cho tôi máy khí dung và chụp X-quang phổi. Khi bác sĩ hỏi thăm tình trạng, tôi nói mình sợ và không thể thở được. Dù nhân viên y tế làm việc thuần thục bên cạnh, tôi vẫn cảm nhận rằng loại virus mới này chưa được y học khám phá.
Cắm đủ loại dây trên người, tôi nằm đợi kết quả xét nghiệm trong phòng kín trước khi chuyển vào phòng bệnh chính thức. Khi muốn đi vệ sinh, tôi phải nghiên cứu kỹ càng cách cắm các loại dây để có thể cắm chúng trở lại. Tôi xin một chiếc gối nhưng nhân viên y tế bảo không có. Không TV, không đồ ăn, nước uống, cánh cửa thì luôn đóng khiến tôi cảm thấy rất ngột ngạt.
Khi bác sĩ quay lại đem theo kết quả xét nghiệm, anh ấy bảo tôi chính thức được nhập viện. Với tôi, đây không phải tín hiệu tốt. Tôi tưởng suốt thời gian qua đã chống lại nCoV nhưng rồi nhận ra cuộc chiến thực sự mới bắt đầu.
Tất cả năm tháng kiên trì tập thể dục, không hút thuốc, ăn chay, uống vitamin cũng không thể ngăn chặn sự tấn công của loại virus mới. Nghĩ về gia đình, tôi cảm thấy ghét bỏ cơ thể mình vì đã chịu thất bại trước dịch bệnh.
Sau 10 tiếng chờ đợi, tôi được chuyển đến khoa tim mạch, nơi tôi được kiểm tra nhiều hơn. Chỉ số men gan không ngừng tăng cao. Ảnh chụp X-quang cho thấy phổi trái của tôi bị tổn thương nặng. 4h ngày 22/3, tôi có kết quả xét nghiệm dương tính với nCoV. Vì là giáo viên, tiếp xúc với nhiều học sinh, tôi đã gửi email báo cáo cho trường học để phụ huynh chú ý đến sức khỏe của con.
Bác sĩ khoa Hô hấp và khoa Truyền nhiễm cho biết đang theo dõi chặt chẽ tình hình bệnh và cân nhắc chuyển tôi đến khoa hồi sức tích cực (ICU), nơi tôi có thể được đặt máy thở. Là người mắc bệnh hen suyễn, một trong những nỗi sợ lớn nhất của tôi là không thể tự thở. Khi nghe bác sĩ thông báo, tôi cảm thấy sợ hãi, chỉ muốn tháo tung các dây dợ trên tay để bỏ trốn.
Maureen Boland chụp ảnh cùng chồng, Scott và hai con gái Julia và Caitlin. Ảnh: Maureen Boland.
Gia đình tôi rơi vào trạng thái căng thẳng. Mọi người muốn chuyển tôi đến bệnh viện thuộc Đại học Pennsylvania vì có khu vực riêng điều trị Covid-19. Tuy nhiên, hai bệnh viện đều từ chối do tình trạng của tôi sẽ nguy hiểm hơn nếu di chuyển.
Chồng vẫn bình tĩnh động viên tôi. Con gái, anh rể, cháu gái của tôi về nhà chuẩn bị đồ dùng cần thiết để mang vào viện. Mặc dù tôi biết nhân viên y tế và gia đình đang cố gắng hết sức, tôi vẫn cảm thấy đơn độc trong cuộc chiến chống lại Covid-19.
Nằm trong phòng bệnh, tôi tưởng như đang ở trong bể cá. Tôi có thể thấy bác sĩ và nhân viên y tế thảo luận về bệnh tình của mình qua lớp kính. Chúng tôi liên lạc bằng chiếc điện thoại đặt cạnh giường. Khi vào phòng, bác sĩ đeo khẩu trang, kính và quần áo bảo hộ.
Phần đáng sợ nhất là phương pháp điều trị liên tục phải thay đổi vì không ai hiểu rõ về Covid-19. Ban đầu, tôi được cho sử dụng steroid để ngừa viêm nhiễm, rồi bị loại bỏ vì Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) cảnh báo steroid không thể ngăn Covid-19. Tôi được cho dùng máy khí dung để thở tốt hơn nhưng rồi lại bị loại bỏ vì nó không phù hợp.
Gia đình tranh luận với bác sĩ việc có nên cho tôi dùng thuốc hydroxychloroquine, loại thuốc được cho có tiềm năng điều trị Covid-19. Một ngày sau khi phối hợp dùng với kháng sinh, tình hình của tôi đã chuyển biến tích cực. Tôi có thể thở tốt hơn, chỉ số chức năng gan trở lại bình thường. Tôi đã thoát khỏi cửa tử trong gang tấc.
Tối 2/4, tôi được về nhà tự điều trị. Cơ thể tím bầm, bốc mùi sau nhiều ngày không tắm. Tôi đang từ từ hồi phục trong khi ngoài kia số ca qua đời không ngừng tăng. Giờ đây, tôi tự hỏi các bệnh nhân khác trên thế giới liệu có được tiếp cận với y tế và may mắn như mình hay không. Những vết thâm tím trên tay và bụng do kim và tiêm tĩnh mạch IV gây nên nhắc nhở tôi rằng việc được chăm sóc y tế là rất quan trọng và chúng ta thật mong manh tại thời điểm này.
Một nhóm phụ nữ gốc Việt ở bang Washington có sáng kiến may khẩu trang và gửi tặng cho nhân viên y tế ở các bệnh viện trước trình trạng khẩu trang khan hiếm giữa đại dịch Covid-19 đang bùng phát dữ dội.
Chỉ trong vòng 3 tuần, nhóm với hơn mười phụ nữ Việt Nam đang sinh sống ở các thành phố Tocoma, Spanaway, Seattle, Bellevue, Federal Way, Renton … đã may hơn 10.000 chiếc khẩu trang để hỗ trợ cho các y bác sĩ ở tuyến đầu trong cuộc chiến chống dịch bệnh.
Bà Ngô Thị Thanh Loan ngụ ở thành phố Seattle chia sẻ trăn trở của bà khi đại dịch xảy ra trong khi ngành y tế Hoa Kỳ lại thiếu khẩu trang. Bà nói: “Mình phải làm cái gì đó để chia sẻ nỗi đau này của nhân loại, bất kể màu da hay sắc tộc.” Bà nói thêm với VOA:
“Cơn dịch này bùng phát cả thế giới, bản thân tôi còn khỏe mạnh thì tôi nghĩ tôi nên giúp cho các bệnh nhân, nhất là các y bác sĩ. Tôi thấy họ làm việc trong điều kiện như thế thì hết sức thương tâm, thấy mà muốn khóc. Mình còn khỏe mạnh thì mình cứ giúp. Nhìn thấy vậy làm sao mà bỏ qua được!”
Bà Loan kể rằng khi trên đường giao khẩu trang cho bệnh viện, bà chứng kiến cảnh hàng chục xe cứu thương lần lượt ra vào vào bệnh Valley Medical Center ở thành phố Renton, bà không an lòng. Bà kể: “Đau lòng quá, ngồi trong xe mà khóc thôi….Chưa bao giờ thấy một bệnh viện mà xe cứu thương chở bệnh nhân đi hàng loạt như vậy. Ôm xấp khẩu trang trong tay mà khóc.”
Trước đó, bà Loan chia sẻ rằng bà đã giao hàng trăm chiếc khẩu trang cho bệnh viện Evergreen Heath Center ở thành phố Kirkland, và được các nhân viên y tế trân trọng đón nhận.
Cũng từ Seattle, chị Mỹ An Lâm, đã cùng người hàng xóm của mình, may hàng trăm chiếc khẩu trang tặng cho bệnh viện Highline Medical Center.
“Tôi thấy một nhóm các chị trên Facebook ở nhà may khẩu trang. Tôi nghĩ mình giúp được gì thì giúp họ thôi. Tôi liên lạc với chị trưởng nhóm để lãnh vải về may. Khi họ xài những chiếc khẩu trang do mình làm ra, tôi cảm thấy rất vui.”
“Tôi bắt đầu may từ hôm thứ Bảy (28/3). Tôi và người hàng xóm may được hơn hai trăm chiếc. Chúng tôi sẽ gửi cho bệnh viện Highline Medical Center ở phía nam Seattle. Giặt và ủi xong thì ngày mai tôi sẽ giao cho họ.”
Tinh thần tương thân tương ái và sức mạnh của đôi bàn tay nhỏ bé của các phụ nữ gốc Việt ở bang Washington tiếp tục lan tỏa, nhân rộng. Các chị cho biết ý tưởng này do bà Kati Nguyễn, một thợ may ở thành phố Spanaway, khởi xướng và vận động.
Bà Kati Nguyễn nói với VOA:
“Trước đây mọi người đến đây để may, cũng có người đến nhận vải về, có người đến đây học may rồi tự đi mua vải, có người may xong thì đến đây giao, có người may xong thì trực tiếp đang đến bệnh viện.”
Hàng ngày bà Thanh Loan không ngại lái xe đi một quảng đường xa từ Seattle xuống nhà bà Kati ở Spanaway để may khẩu trang. Bà Loan nói:
“Mấy chị em (khi bang Washington chưa có ban hành lệnh ở nhà) tập trung ở nhà chị Kati, người thì cắt vải, người cắt dây thun, người thì may, người thì ủi, người cho vào bao. Sau đó chúng tôi nhận về nhà làm.”
Bà Kati chia sẻ:
“Chúng tôi chỉ tặng cho các bệnh viện, phòng khám, viện dưỡng lão … là những nơi rất cần. Họ nhắn tin nói là họ thiếu trầm trọng, có người khóc luôn.
“Các bệnh viện nói họ rất mừng khi được tặng khẩu trang. Họ nói cứ cho bao nhiêu thì cho…500, 800, 1.000… chiếc đều nhận cả.
“Khẩu trang vải có lợi cho hoàn cảnh hiện nay vì mình có thể giặt được, chứ còn khẩu trang giấy thì chỉ sử dụng một lần.
“Họ kể rằng một chiếc khẩu trang giấy mà họ xài đi xài lại 3 ngày. Thấy vậy tội lắm!”
Từ cuối tháng 3 và đầu tháng 4, nhóm đã không còn tập trung tại một nơi nữa vì thực hiện lệnh tránh lây nhiễm bệnh trong cộng đồng. Tuy nhiên, các thành viên vẫn tiếp tục tự may khẩu trang tại nơi ở của mình và đích thân mang đến giao cho bệnh viện.
Bà Kati nói:
“Nhóm của chúng tôi sẽ duy trì may cho đến khi nào bệnh viện nhận được nguồn khẩu trang do chính phủ nhập về. Hiện bây giờ nếu còn nguồn vải, còn nguồn tài trợ vải thì chúng tôi vẫn còn may.”
Vừa trả lời phỏng vấn của VOA qua điện thoại, chị Mỹ An Lâm vừa điều khiển chiếc máy may chạy liên tục mong cho kịp đợt giao khẩu trang ngày mai, còn bà Thanh Loan thì nhắn tin cho hay “lại có thêm nhiều xe cứu thương phía bên trong bệnh viện” và “không rõ người nằm bên trong còn hay mất!”
(Nếu không vào được VOA, xin hãy dùng đường link voaviet2019.com hoặc vn3000.info để vượt tường lửa)
Chỉ trong vòng 3 tuần, nhóm với hơn mười phụ nữ Việt Nam đang sinh sống ở các thành phố Tocoma, Spanaway, Seattle, Bellevue, Federal Way, Renton … đã may hơn 10.000 chiếc khẩu trang để hỗ trợ cho các y bác sĩ ở tuyến đầu trong cuộc chiến chố…
Ông Trump nói sẽ điều tra việc WHO thân Trung Quốc
Hôm 7/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên Twitter:
“WHO thực sự đã thất bại thảm hại. Vì lý do nào đó, mặc dù họ chủ yếu hoạt động bằng tiền của Mỹ nhưng lại rất thân Trung Quốc. Chúng tôi sẽ nghiên cứu kỹ chuyện này. May mắn là tôi đã bỏ qua khuyến cáo của họ về việc duy trì biên giới mở với Trung Quốc từ sớm. Tại sao họ lại đưa cho chúng ta một đề nghị đầy khuyết điểm như vậy?”
Ông Trump ra lệnh cấm biên với người Trung Quốc và người nước ngoài mới tới Trung Quốc vào cuối tháng Một, sau khi WHO tuyên bố dịch virus corona mới là “tình trạng khẩn cấp sức khỏe toàn cầu”. Tuy nhiên WHO khẳng định việc hạn chế đi lại và thương mại với Trung Quốc là không cần thiết. Ngay sau đó, đại diện của WHO cũng chỉ trích các biện pháp cấm biên mà Mỹ và một số nước khác đi theo bước chân của Mỹ áp đặt với Trung Quốc là gây “phản tác dụng”.
…Không chỉ hàng tiêu dùng xuất xứ từ Trung Quốc chứa chất gây ung thư được nhập vào Việt Nam. Chiều 29 tháng 1 năm 2013, Đội Quản lý thị trường số 1, thuộc Chi cục Quản lý thị trường Hà Tĩnh, thông báo họ phát hiện và thu giữ một khối lượng lớn mực khô đã xé tơi, nghi là mực khô giả được làm bằng nhựa có nguồn gốc Trung Quốc.
Ông Nguyễn Đình Ngọc từ Sài Gòn cho rằng, sản phẩm tiêu dùng từ Trung Quốc đã không tin được. Trong tình hình dịch bệnh như bây giờ mà nhập những sản phẩm y tế kém chất lượng thì hậu quả khôn lường. Ông nêu quan điểm của mình với RFA:
“Dù cho đó là bán hay viện trợ thì với tư cách là một người Việt Nam đang sống tại Sài Gòn, thú thật là tôi không tin vô chất lượng những món hàng từ Trung Quốc. Thực tế Tây Ban Nha và Séc đã phải trả lại những bộ kit xét nghiệm mua từ Trung Quốc do nó không đạt chuẩn. Còn về lịch sử Trung Quốc thì hầu như ai cũng biết họ là vua xài độc dược. Thứ hai, Trung Quốc là bậc thầy về hàng giả. Thứ ba, trong tình hình hiện nay dịch bệnh lan truyền khủng khiếp trên thế giới, Trung Quốc là người phải chịu trách nhiệm mà họ còn trốn tránh thì làm sao tôi có thể đặt niềm tin vào chuyện viện trợ của họ?”…
Hôm 28 tháng 3, AFP dẫn một thông cáo của Bộ Y tế Hà Lan cho hay, Hà Lan mua 1.300.000 khẩu trang từ Trung Quốc và nay phải thu hồi 600.000 chiếc đã được phân phát đến các bệnh viện vì phát hiện lô hàng này không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng.
Cũng trong tháng 3, Tây Ban Nha đã đặt mua tại Trung Quốc một số thiết bị, vật tư y tế trị giá tổng cộng 467 triệu đô la, bao gồm 5.500.000 triệu bộ xét nghiệm, 950 máy trợ thở, 11 triệu đôi găng tay và 500 triệu khẩu trang. Sau đó, giới y tế nước này đã báo động là gần 70% bộ xét nghiệm mua từ Trung Quốc đã cho kết quả không chính xác. Chính phủ Trung Quốc đổ lỗi cho một công ty không được chính quyền Trung Quốc cấp phép.
Cộng hòa Séc cũng nhập những bộ kit xét nghiệm từ Trung Quốc và một quan chức y tế địa phương của nước này đã tố cáo kết quả xét nghiệm từ các bộ kit nhanh của Trung Quốc cho kết quả sai đến 80%.
Cuối tháng 3, Thứ trưởng Y tế Philippines thông báo kit thử Covid-19 của Trung Quốc có độ nhạy chỉ 40%. Bộ Y tế nước này sau đó phải xin lỗi khi Bắc Kinh nổi giận.
Tiến sĩ – Bác sĩ Võ Xuân Sơn làm việc tại Phòng Khám Quốc Tế EXSON ở Sài Gòn nhận định:
“Cá nhân tôi thì không tin vào những sản phẩm từ Trung Quốc. Trên thực tế thì gần đây có một số nước đã phản ánh chất lượng các bộ kit xét nghiệm nhập từ Trung Quốc. Do đó Việt Nam cũng phải xem xét kỹ về chất lượng hàng viện trợ từ Trung Quốc. Nếu chất lượng thật sự tốt thì mới xài còn không thì không nên xài. Nếu đã bỏ tiền mua thì phải mua loại nào chất lượng tốt, độ tin cậy cao. Đồ Trung Quốc thì độ tin cậy thấp.”
Bác sĩ Phạm Nhật An, nguyên Phó Giám đốc Bệnh Viện Nhi Trung Ương kiêm trưởng Khoa Truyền Nhiễm Bệnh Viện Nhi Trung Ương, thì có cái nhìn khác. Ông cho rằng nếu Trung Quốc viện trợ thì cũng tốt và ông tin rằng Việt Nam sẽ kiểm tra lại chất lượng sản phẩm trước khi dùng. Việt Nam có khả năng làm việc này. Ông nói thêm:
“Với những sản phẩm trong ngành y tế, đặc biệt là những kít xét nghiệm thì phải có độ chuẩn xác nhất định mới bảo đảm an toàn cho người bệnh cũng như cho việc chống dịch bệnh.
Mình không hiểu thực chất độ nhạy, độ đặc hiệu của những test thử nghiệm từ Trung Quốc thì Việt Nam phải kiểm định chất lượng chứ không thể chỉ tin vào thông tin của nhà sản xuất.”…
Tin Trung Quốc sẽ cung cấp và viện trợ thiết bị y tế phòng chống dịch COVID-19 cho Việt Nam không làm cho nhiều người Việt Nam vui; mà trái lại nhắc họ nhớ đến bài học của một số nước nhận phải sản phẩm kém chất lượng.
Tin Trung Quốc sẽ cung cấp và viện trợ thiết bị y tế phòng chống dịch COVID-19 cho Việt Nam không làm cho nhiều người Việt Nam vui; mà trái lại nhắc họ nhớ đến bài học của một số nước nhận phải sản phẩm kém chất lượng.
Bác sĩ Ai Fen của Vũ Hán – người đầu tiên chia sẻ nghi ngờ về loại virus mới với nhóm đồng nghiệp, trong đó có bác sĩ Lý Văn Lượng – ‘biến mất’ sau khi công khai sự việc trên báo chí.
Thật đáng buồn một thiên tài Bác sĩ giải phẫu thần kinh nổi tiếng qua đời vì dịch Covid-19 ở New York, đã ra đi vì một căn bệnh không đáng để phải chết .
Bác sĩ James T. Goodrich đã từng phụ trách nhóm 40 bác sĩ tiến hành cuộc giải phẫu kéo dài 27 tiếng đồng hồ, tách rời hai anh em song sinh Jadon và Anias McDonald dính hộp sọ tại bệnh viện Montefiore vào năm 2016 khi cặp sinh đôi này chỉ mới 13 tháng.
Bác sĩ Goodrich đã làm việc hơn 30 năm tại bệnh viện Montefiore Einstein và là Trưởng Khoa Phẫu thuật Thần kinh Nhi tại Montefiore. Ông cũng là giáo sư phẫu thuật thần kinh lâm sàng khoa Nhi tại Đại học Y khoa Albert Einstein.
Bác sĩ Goodrich là người tiên phong trong lĩnh vực cứu chữa trẻ em có tình trạng thần kinh phức tạp. Ông đã điều trị và tách thành công những cặp song sinh dính liền như cặp song sinh Jadon và Anias McDonald.
Bác sĩ đã qua đời hôm 30/3/2020 sau các biến chứng của bệnh Covid-19. “Chuyên môn và tài năng đứng sau trái tim nhân hậu và tư cách của ông ấy,” Tổng Giám đốc bệnh viện, Bác sĩ Philip Ozuah đã ghi trong thông báo.
Chưa bao giờ người ta sợ tiếng ho trong mùa dịch Coronavirus đến thế. Sự hãi sợ xảy đến không những cho người ho, mà nó còn lây lan mãnh liệt hơn cho người không ho khi chứng kiến hay bị ở gần người bị ho mà không có gì che đậy hay ho vào mặt họ. Bản thân người ho lo lắng không biết rõ tiếng ho của mình có dính dáng gì tới con vi trùng Covid-19 hay không, và nỗi lo sẽ biến thành sợ sệt. Người ngồi gần hay tiếp xúc với người ho còn sợ hơn vì không biết người này có dương tính hay chứa chấp con vi rút tàng hình này hay không. Sốt cao, khó thở thì không ai thấy, ho giống như một cái còi báo động cho mọi người rằng con vi trùng Covid-19 có thể đang bay lơ lửng gần họ. Ho giống như một chiếc áo voan mỏng lúc tỏ lúc mờ đang trùm lên con Covid-19 để người ta nhận diện. Tiếng ho tự nó mang tính đe doạ, khiếp sợ và hoang mang cho số đông những người nghe hay thấy nó nên nói một cách suy diễn nó mang tính “khủng bố”.
Vài sự kiện có liên quan tới tiếng ho khủng bố đang xảy ra trong mùa dịch toàn cầu này.
Theo một bản tin của BBC ngày 9 tháng 3, 2020, tiếng ho của 1 phụ nữ đã gây ra hàng hoạt những phản ứng khác nhau trong truyền thông của dân chúng Úc. Trong một chuyến xe lửa của thành phố Sydney, nhà báo Andy Park của tập đoàn phát thanh truyền hình Úc trong lúc ngồi gần hai hành khách trên tàu, đã chứng kiến và ghi lại sự việc họ cãi nhau chỉ vì người phụ nữ ho. Clip video ngắn này cho thấy người đàn ông Úc yêu cầu người phụ nữ che miệng khi bà ta ho. Bà ta nói bà chỉ ho trong miệng, mà không ho ra ngoài. Ông ta nói “Thật là kinh tởm”. Thế là tức quá bà ta ho vào mặt người đàn ông.
Các trường hợp lây nhiễm ở Úc cũng như toàn thế giới đã gia tăng trong những tuần gần đây, với hơn 80 trường hợp ở Úc và ba trường hợp tử vong cho đến ngày tôi viết bài này.
Cũng trong 1 bản tin cùng ngày, một đoạn phim cho thấy một người phụ nữ Trung Hoa tức giận ho vào mặt tiếp viên phi hành hãng Thai Airways, khi bà được thông báo không được xuống máy bay trong nhiều giờ vì lý do phải qua thủ tục sàng lọc bệnh dịch Covid-19. Bà này đã phải ngồi trên chuyến bay từ Bangkok đến Thượng Hải trong 10 tiếng đồng hồ. Khi máy bay đáp, bà được thông báo phải chờ thêm vì mọi người phải qua thủ tục sàng lọc xem có ai nhiễm vi khuẩn Covid-19 không. Bà nổi nóng vung tay chân và ho vào mặt tiếp viên hàng không như một vũ khí đe doạ lây nhiễm. Phải 6 nhân viên phi hành đoàn mới khuất phục bà ta được để còng tay bà. Giám đốc công ty an ninh Hàng Không Thái giải thích “Chúng tôi đã phải chờ 7 tiếng đồng hồ để bên quan chức nhà nước Trung Quốc đến sàng lọc trước khi mở cửa máy bay cho khách hàng xuống”. Bà Trung Hoa này sau khi được giải thích đã nguội lại và đợi sàng lọc để xuống máy bay.
Ở Mỹ tình trạng sợ ho và kỳ thị người ho cũng không khác gì. Trong các chuyến xe điện ngầm ở New York, một phương tiện công cộng, là nơi lúc nào cũng có chứa chật cứng những người. Bà Robyn Gershon, giảng sư phòng của Đại Học New York Phòng Chống Thiên Tai cho biết, “Tôi luôn thủ sẵn khăn giấy để che miệng và mũi để khi nào có người ho, tôi che liền, tuần rồi gần chỗ tôi đứng có người đã ho, may quá tôi có đeo kính dù gì cũng che được đôi mắt. Chuyến bay chiều ngày 8 tháng 3 của hãng United Airlines từ bang Colorado đến New Jersey đã phải chuyển hướng bay qua Denver sau khi vài hành khách gây náo loạn đòi bỏ người ho xuống vì phát hiện một người trong chuyến bay bị ho, hắt hơi chỉ vì bị dị ứng. Cảm , cúm, cổ họng khô vì dị ứng phấn hoa hay sặc nước cũng bị ho.
Tại một trường trung học ở Los Angeles, một học sinh Việt Nam 13 tuổi đã bị thầy giáo cách ly, bắt em ngồi ở một góc, sau đó đưa lên phòng y tá, khi phát hiện em bị ho. Em nói em ho khi uống nước bị sặc và em nghĩ mình bị kỳ thị vì em là 1 học sinh Á Châu, trong khi các bạn khác ho thì chẳng sao. Sau đó, em đã bị các học sinh khác chọc ghẹo, nói là em bị nhiễm Coronavirus. Dylan nói rằng thầy giáo đã có vẻ bực bội khi thấy em trở lại lớp học. Qua ngày hôm sau, theo lời kể của Dylan Muriano, thầy giáo đó đã cáo buộc em đã gây rối trong lớp và bắt em phải đến văn phòng của hiệu trưởng để chịu kỷ luật và buộc phải chuyển lớp, không cho học ở lớp khoa học danh dự cho học sinh giỏi nữa. Mẹ em là Leyna Nguyễn, một cựu xướng ngôn viên tin tức và phóng viên lâu năm của hai đài truyền hình KCAL-9 và KCBS-2 đã đưa mọi việc ra ống kính truyền thông và nhờ luật sư can thiệp.
Một em học sinh trung học 16 tuổi khác ở học khu San Fernado Valley cũng bị tấn công và bắt nạt bởi các học sinh trong lớp do bị nghi là dính Coronavirus và vì em là học sinh Á Châu. Trước đó em bị bệnh được đưa vào bệnh viện khẩn cấp và chụp MRI để chắc chắn em không bị chấn động chỗ nào khác. Ngoài ra, sự kỳ thị người Á Châu còn xảy ra trong thời gian này ở nhiều nơi khác nữa.
Đã vậy cả thế giới các nơi có dịch bệnh ai cũng trang bị mặt nạ khẩu trang trong khi dân Mỹ thì tin tưởng vào lời khuyên của Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh CDC là không nên đeo khẩu trang vì nó không giúp ích gì lại còn có thể có hại. Nếu đeo thì những người bị ho nên đeo để tránh đờm giãi bay ra hay trúng vào người khác. Nên dùng khăn giấy để che, hay ho vào khuỷ tay áo. Theo tôi, nếu người ho mà đeo khẩu trang, có lẽ sẽ không gặp vấn đề làm phiền người khác hay khiến họ sợ sệt.
Thật ra cho đến nay, số khẩu trang của Hoa Kỳ có, không đủ dành cho những nhân viên y tế chăm sóc người bị lây nhiễm, huống gì người dân. Cơ quan CDC khuyên nên để dành cho những người cần thật cần. Các tin tức cho biết Mỹ vẫn thiếu rất nhiều các dụng cụ phòng chống dịch bệnh, kể cả các bộ thử nghiệm dịch. Khi chưa có dịch, khẩu trang là thứ người ta chỉ đeo khi làm vườn hay để chống bụi bặm. Khi nạn dịch bùng phát, giá khẩu trang không những tăng vọt mà còn khan hiếm đến nỗi, có tiền cũng không có mà mua. Bên Việt Nam có xưởng sản xuất khẩu trang mà còn bị khan hiếm, đã có những người đi thu lượm những khẩu trang xài rồi bỏ đi về tái chế, bán lại làm giàu.
Do các kinh nghiệm sống có được, nhiều người Á Đông ở Mỹ vẫn đeo khẩu trang dù không bị ho, ai nói mặc kệ. Một hôm tôi vào một siêu thị Á Đông không đeo khẩu trang vì tôi không có cái nào, tôi thấy các nhân viên của chợ đều đeo khẩu trang. Khi vào khu bán rau, đang lựa rau thì gần chỗ tôi đứng một thanh niên Mễ, tay chân đều có hình xâm nổi cơn ho dữ dội. Anh ta ho mà không bịt miệng, nước giăng tùm lum, thế mà cứ đi tới đi lui mua sắm khắp chợ trông thật kinh khủng. Tôi len lén tránh ngay ra xa, không dám trở lại khu rau quả nữa. Đó là cái cảm giác chính tôi thấy người khác ho mà không đeo khẩu trang, “khủng bố” đến dường nào. Trông cái tướng xâm mình đầy tay của anh ta, ai dám nói anh bịt miệng lại khi ho? láng cháng mình bị vỡ mặt chứ chẳng chơi. Mấy hôm sau tôi bị cảm lạnh, ho muốn nổ cả phổi. Tuy không sốt nhưng cũng sợ sợ, liền đi cho bác sĩ khám. Bước vào văn phòng bác sĩ, tôi thấy ngay cái thông cáo bảo ai bị ho phải đeo khẩu trang. Ông bác sĩ cũng đeo khẩu trang và rửa tay liên tục. Các cô y tá thì không đeo. Tôi bảo cô y tá, tôi bị ho mà không có cái khẩu trang nào xin cô cho 1 cái. Cô đưa tôi một cái và chỉ 1 cái thôi không hơn. Sau khi khám, bác sĩ bảo tôi chỉ bị cảm lạnh, không sốt ok rồi, tuy nhiên ông vẫn cho tôi đi chụp hình phổi để chắc ăn.
Gần đây nhất một phụ tá bác sĩ Hoa Kỳ, người bị nhiễm dịch đã chia sẻ tình trạng sức khoẻ của anh cho đài The New York City WCBS biết. “Sức khoẻ của tôi ngày một xấu đi”. James Cai mới bị nhiễm và phải nhập viện, dù tuổi mới 32. Anh tin rằng anh bị nhiễm khi đi dự một buổi họp ở một khách sạn về sức khoẻ trong khu Time Square New York. Anh thêm, “Nó xảy ra nhanh lắm, Vi khuẩn Covid-19 là mọi thứ: Tiêu chảy, chảy nước mắt, đau ngực, khó thở, sốt cao, sức khoẻ mỗi ngày một xấu đi.”. Anh nhấn mạnh “Mọi người phải cẩn trọng, vì dịch này rất ư là nghiêm trọng. Nhiều người nói, không sao đâu, không cần đeo khẩu trang, tôi không tin như vậy”
Trịnh Thanh Thủy
Tài liệu tham khảo
Otherwise healthy NJ coronavirus patient says he’s ‘getting worse’ every day
