Tổng hợp báo chí

KYIV — Việc Hoa Kỳ nối lại viện trợ và chia sẻ thông tin tình báo sau các cuộc đàm phán hòa bình tại Jeddah, Saudi Arabia, đã khơi dậy hy vọng ở Kyiv rằng Washington sẵn sàng trở thành đối tác trong việc chấm dứt chiến tranh với Moscow, ngay cả khi sự phản đối lệnh ngừng bắn gia tăng ở Nga và Điện Kremlin đã từ chối ngay lập tức chấp thuận đề xuất này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky – người mà chính quyền Trump cáo buộc là chưa sẵn sàng cho hòa bình sau chuyến thăm gây tranh cãi tới Nhà Trắng vào tháng trước – đã mô tả cuộc gặp trong một cuộc họp báo hôm thứ Tư là “tích cực” và “mang tính xây dựng” và trao cho Ukraine cơ hội thể hiện thiện chí hòa bình với Hoa Kỳ. Tổng thống Zelensky nới, “…Đối với tôi, điều quan trọng là chấm dứt chiến tranh”, ông nói. “Tôi muốn tổng thống Hoa Kỳ nhìn thấy điều này, để người Mỹ nhìn thấy điều này và cảm nhận điều này”.

Thỏa thuận này sẽ tạm thời đóng băng hơn 1.800 dặm tiền tuyến ở vị trí hiện tại , ở nơi lực lượng Nga dường như đang có lợi thế nắm quyền kiểm soát. Tổng thống Vladimir Putin liên tục tuyên bố rằng lệnh ngừng bắn tạm thời sẽ không được Moscow chấp nhận. Hôm thứ Tư, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov chỉ nói rằng Nga sẽ không “tự mãn” và sẽ xem xét kỹ lưỡng đề xuất ngừng bắn và xem xét lại tuyên bố chung.

Ngoại trưởng Marco Rubio lên máy bay quân sự trước khi khởi hành từ Jeddah, Ả Rập Xê Út, vào thứ Tư, khi ông đi Canada để tham dự cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao. (Saul Loeb/Pool/Reuters)

Ngoại trưởng Marco Rubio, người dẫn đầu các cuộc đàm phán tại Jeddah, cho biết hôm thứ Tư: “Tất cả chúng tôi đều háo hức chờ đợi phản ứng của Nga và chúng tôi kêu gọi họ mạnh mẽ cân nhắc chấm dứt mọi hành động thù địch”. Ông cho biết nếu Nga trả lời tích cực, “thì chúng ta biết rằng chúng ta đã đạt được tiến bộ thực sự và có cơ hội thực sự cho hòa bình. Nếu câu trả lời của họ là không, thì đó sẽ là điều vô cùng đáng tiếc và điều đó sẽ làm rõ ý định của họ”.

---

Ba’o Tieng Dan

Trần Trung Đạo

11-3-2025

LGT của Tiếng Dân: Có nhiều điều về Tổng thống Ronald Reagan được người dân Mỹ nhớ tới, nhưng có lẽ dân Mỹ và thế giới luôn nhớ đến ông là vị tổng thống thời Chiến Tranh Lạnh đầu tiên, chủ trì tám năm hòa bình không bị phá vỡ và là người đầu tiên đạt được thỏa thuận cắt giảm vũ khí hạt nhân với Liên Xô, qua việc đề xuất Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (START) năm 1982.

Người dân Liên Xô và các nước cộng sản cũng sẽ nhớ đến ông Reagan là vị tổng thống Mỹ đã giúp Tổng thống Liên Xô Gorbachev có thể bắt đầu quá trình tái cấu trúc xã hội Liên Xô, cùng với hành động của những người Đông Đức thời đó, để rồi chính dân Đông Đức đã phá vỡ bức tường Berlin ngày 9-11-1989, dẫn đến sự sụp đổ của khối Cộng sản ở Đông Âu không lâu sau đó. Sau đây là bài viết của nhà văn Trần Trung Đạo về vị tổng thống thứ 40 của Mỹ.

***

Ronald Wilson Reagan, tổng thống thứ 40 của Mỹ, sinh ngày 6 tháng 2 năm 1911 và qua đời ngày 5 tháng 6 năm 2004. Ông xuất thân như một xướng ngôn viên cho các chương trình thể thao tại Iowa trước khi di chuyển California để bắt đầu nghề nghiệp đóng phim.

Ronald Reagan nguyên là đảng viên đảng Dân Chủ và xem TT Franklin D. Roosevelt như một anh hùng của nước Mỹ trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế và Thế Chiến Thứ Hai. Ông ủng hộ TT Harry Truman trong chiến dịch tái tranh cử tổng thống 1948.

Năm 1962 ông thay đổi từ đảng Dân Chủ sang đảng Cộng Hòa và ủng hộ các chiến dịch tranh cử tổng thống của Dwight Eisenhower năm 1952 và Richard Nixon năm 1960.

Năm 1966, ông thắng cử chức vụ thống đốc tiểu bang California. Năm 1976, ông tranh cử ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa. Ronald Reagan chống lại chính sách đối ngoại hòa hoãn với LX của ứng cử viên Gerald Ford nhưng thất cử sít sao trước Gerald Ford. Gerald Ford, sau đó, thất cử trước ứng cử viên đảng Dân Chủ Jimmy Carter.

Năm 1980, Reagan tranh cử tổng thống lần nữa. Sự thất bại kinh tế và các chính sách đối ngoại sai lầm của TT Jimmy Carter đã tạo điều kiện cho Thống đốc Ronald Reagan trở thành tổng thống thứ 40 của Mỹ.

Học thuyết Reagan (Reagan Doctrine)

Theo tài liệu lưu trữ tại Bộ Ngoại giao Mỹ, “Học thuyết Reagan” được dùng để mô tả chính sách của chính quyền Reagan (1981-1988) nhằm hỗ trợ các lực lượng chống Cộng ở bất cứ nơi nào họ có thể đến. Trong bài phát biểu về Tình hình Liên bang năm 1985, Tổng thống Ronald Reagan đã kêu gọi Quốc hội và người dân Mỹ đứng lên chống lại Liên Xô, nước mà trước đây ông gọi là “Đế chế Ác quỷ”.

Ông phát biểu: “Chúng ta phải đứng về phía tất cả các đồng minh dân chủ của mình. Và chúng ta không được phép phản bội lòng tin của những người đang liều mạng sống của mình—trên mọi lục địa, từ Afghanistan đến Nicaragua—để thách thức sự xâm lược do Liên Xô hậu thuẫn và bảo vệ các quyền mà chúng ta đã có từ khi sinh ra” — (Reagan Doctrine, 1985, US Department of State, Archive).

Với quan điểm đó, học thuyết Reagan còn được gọi là lý thuyết “phục hồi” (Rollback).

Nhắc lại, đối phó với sự bành trướng của chủ nghĩa Cộng sản từ sau Thế Chiến Thứ Hai, hai chiến lược đối ngoại quan trọng của Mỹ gồm “bao vây” (containment) và “phục hồi” (rollback). Chiến lược “bao vây” được biết đến lần đầu tiên vào tháng 2 năm 1946 khi George F. Kennan, nhân viên ngoại giao làm việc cho tòa đại sứ Mỹ tại Liên Xô, gởi Bộ Ngoại giao Mỹ một bản phân tích qua hình thức một điện tín dài 5.500 chữ tới Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Chính sách đối ngoại chỉ đạo của Mỹ đặt cơ cở trên những phân tích của George Kennan, được gọi là “ngăn chặn” (containment).

Lý thuyết “phục hồi” không thay đổi hay thay thế lý thuyết “ngăn chặn” nhưng tích cực và chủ động hơn. Hai lý thuyết cùng một gốc này chế ngự chính sách đối ngoại của Mỹ trong và cả sau chiến tranh lạnh, tùy thuộc hoàn cảnh chính trị tại mỗi quốc gia mà một hay cả hai chính sách được áp dụng.

Mục đích của “phục hồi” nhằm đánh bại hay đưa về vị trí cũ tại những nơi bị Cộng sản chiếm được trước hết nhắm đến các quốc gia Cộng sản chư hầu của Liên Xô tại Đông Âu và “ngăn chặn” sự bành trướng của Cộng sản tại các nước mầm mống độc tài vừa phát sinh như tại Afghanistan, Nam Mỹ.

Người cổ võ mạnh mẽ nhất cho lý thuyết này là cố Ngoại trưởng Mỹ John Foster Dulles và được Tổng thống Ronald Reagan khai triển thành Chủ thuyết Reagan.

Về mặt quốc phòng, Reagan Doctrine chủ trương chạy đua vũ trang. Ông thuyết phục quốc hội chuẩn chi ngân sách quốc phòng khổng lồ để xây dựng một bộ máy quân sự hùng mạnh nhất thế giới với những võ khí tiên tiến như Stealth Technology của Không Quân, M-1 Abrams tanks. Tổng thống Reagan còn có công trong việc phục hồi niềm tin và danh dự của quân đội Mỹ sau chiến tranh Việt Nam (Tom Bowman, Reagan guided huge buildup in arms race, Baltimore Sun, Jun 08, 2004).

Nhưng để học thuyết được thành công, bản thân ông chưa đủ, Tổng thống Reagan cần (1) một nội các gồm những chuyên gia lỗi lạc về mọi lãnh vực, nhất là đối ngoại, (2) liên kết chặt chẽ với các đồng minh Châu Âu, nhất là Anh và Đức, (3) lôi kéo sự đồng tình ủng hộ của khối chống Cộng thuộc Thế giới Thứ Ba nhất là các “sân sau” ở Nam Mỹ. Ông biết, cuộc đấu tranh chống lại thế giới Cộng sản là cuộc đấu tranh tổng hợp và toàn diện.

Trước hết, Tổng thống Reagan thành lập một nội các gồm những nhà chính trị tài năng và chuyên nghiệp

Tổng thống  Reagan không mang vào tòa Bạch Ốc những người mới, thiếu kinh nghiệm, theo ông từ California hay những người không đủ khả năng nhưng trung thành, mà là những chuyên viên lỗi lạc có sẵn trên đất nước.

Ngoại trưởng đầu tiên của Tổng thống Reagan là tướng bốn sao trẻ nhất của quân đội Hoa Kỳ Alexander Haig. Tướng Haig có một quá trình phục vụ cho đất nước Mỹ dài hơn rất nhiều chính trị gia. Đại tướng Haig từng là Tổng Tư lịnh Quân đội Hoa Kỳ tại Châu Âu và có một vốn hiểu biết rất dày về sức mạnh quân sự của Liên Xô. Alexander Haig từng là Tham mưu trưởng của Tổng thống Nixon và Tổng thống Ford.

Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng Caspar Weinberger vốn là một viên chức cao cấp phục vụ 30 năm dưới thời các Tổng thống Nixon và Tổng thống Ford.

Giám Đốc CIA William Casey từng là nhân viên Sở Tình Báo Chiến Lược OSS từ Thế Chiến Thứ Hai và các thời Tổng thống Nixon, Ford.

George Shultz, người kế vị Alexander Haig trong chức vụ Bộ trưởng Ngoại Giao là nhà kinh tế, chính trị đầy kinh nghiệm. Từ năm 1955, ông đã là Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Dwight Eisenhower. Giống như Tổng thống Reagan, mục tiêu ưu tiên cần giải quyết của Tiến sĩ George Shultz là Liên Xô.

Tổng thống Reagan không quan tâm những người ông mời vào nội các từng phục vụ các đối thủ chính trị của ông trong đảng Cộng Hòa. Ông không mang vào tòa Bạch Ốc những người chỉ biết thừa hành, mà là những người có cùng một tầm nhìn giống ông về tương lai của nước Mỹ và thế giới.

Thứ hai, Tổng thống Reagan liên kết chặt chẽ với các đồng minh Châu Âu

Để đánh bại khối Cộng sản đứng đầu là Liên Xô hùng mạnh, Tổng thống Reagan biết trước hết liên minh với các lãnh đạo Châu Âu chống Cộng.

Ý định này của ông được ghi lại trong tài liệu tối mật của Trung Ương Tình Báo Hoa Kỳ (CIA) được giải mật ngày 5 tháng 6 năm 2013, trong đó TT Reagan nhấn mạnh: “Hoa Kỳ phải xây dựng lại uy tín cho cam kết chống lại sự xâm phạm của Liên Xô vào lợi ích của Hoa Kỳ và các đồng minh và bạn bè của mình, đồng thời hỗ trợ hiệu quả các quốc gia Thế Giới Thứ Ba sẵn sàng chống lại áp lực của Liên Xô hoặc phản đối các sáng kiến thù địch của Liên Xô với Hoa Kỳ, hoặc là mục tiêu đặc biệt của chính sách Liên Xô” — (US Relations with the USSR, CIA, Declassified 2013/06/05).

Ngày 12 tháng Sáu, 1987, Tổng thống Reagan đứng cách bức tường phân chia Đông và Tây Đức một quảng không xa, đọc diễn văn nhân dịp kỷ niệm 750 năm thành lập thành phố Berlin. Trong diễn văn, Tổng thống Reagan thách thức Tổng Bí thư Gorbachev “Hãy Phá Bỏ Bức Tường Này” (Tear Down This Wall). Câu nói của Tổng thống Reagan được xem là điểm khởi đầu cho một chuỗi những thay đổi của Châu Âu, dẫn đến sự sụp đổ toàn bộ khối Cộng sản Châu Âu.

Đồng minh giữa Tổng thống Reagan và Thủ tướng Anh Margaret Thatcher là một mối quan hệ đặc biệt. Họ bước vào chính trường trong cùng thời điểm và đối diện với một thế giới tự do đang trên đà suy giảm ảnh hưởng. Họ là bạn nhiều năm trước khi trở thành lãnh đạo quốc gia. Cả hai chia sẻ tầm nhìn về phương pháp đối nội cũng như đối ngoại.

Tổng thống Reagan đánh giá cao vai trò của NATO

Nhân dịp kỷ niệm 35 năm thành lập liên minh quân sự này, Tổng thống Reagan ra một bản tuyên bố: “Vào tháng 5, Hoa Kỳ sẽ tổ chức cuộc họp mùa xuân của các bộ trưởng ngoại giao NATO tại Washington. Đây sẽ là cơ hội đặc biệt để kỷ niệm 35 năm thành lập liên minh chung của chúng ta và xem xét những thách thức trong tương lai mà quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương phải đối mặt. Tôi kêu gọi Quốc hội và người dân Hoa Kỳ cùng tôi bày tỏ sự ủng hộ của chúng ta đối với một mối quan hệ đã phục vụ chúng ta rất tốt trong nhiều năm qua và sẽ tiếp tục là yếu tố thiết yếu đối với phúc lợi của chúng ta trong tương lai” — (Proclamation 5158 – 35th Anniversary of NATO. March 6, 1984, by the President of the United States of America).

Thứ ba, Tổng thống Reagan tích cực yểm trợ các nước nhỏ trên con đường dân chủ hóa

Tháng 2 năm 1985, Tổng thống Ronald Reagan phát biểu: “Chúng ta phải ủng hộ tất cả các đồng minh dân chủ của Mỹ. Và chúng ta không được phép phá vỡ niềm tin với những người đang mạo hiểm mạng sống của họ—trên mọi châu lục, từ Afghanistan đến Nicaragua—để thách thức sự xâm lược do Liên Xô hậu thuẫn và bảo vệ các quyền mà chúng ta đã có từ khi sinh ra” — (Reagan Doctrine, 1985, US Department of State, Archive).

Ngoài Liên Xô, Tổng thống Ronald Reagan còn là người đã thấy rõ dã tâm của Trung Cộng và là người cương quyết bảo vệ Đài Loan. Các tổng thống trước ông và sau ông đều nói, nhưng Tổng thống Reagan có ra văn bản rõ ràng. Văn bản được gọi là Sáu Bảo Đảm (Six Assurances) được xem như văn bản chỉ đạo của hành pháp cho các chính sách đối với Đài Loan. Dù nội dung đã đươc biết rộng rãi, mãi cho tới tháng 9 năm 2020, bản điện tín gốc của văn bản “Sáu Bảo Đảm” vẫn còn là “tài liệu tối mật”.

Khi quan sát chính sách đối ngoại của Tổng thống Reagan, người ta thường nghĩ ông đặt quan tâm quá lớn đối với Liên Xô và Nam Mỹ. Thật ra ông có quan tâm tương xứng dành cho Á Châu chỉ khác là ưu tiên hóa từng mục tiêu trong mỗi thời kỳ.

Khi cuộc đàm phán về một thông cáo chung giữa Hoa Kỳ và Trung Cộng, vấn đề “bán vũ khí cho Đài Loan” gặp phải bế tắc. Thay vì nhân nhượng, tổng thống Reagan chủ trương thừa nhận bế tắc và hứa hẹn sẽ được giải quyết sau.

Dù sao, đoán trước sự lo lắng của Tổng thống [Đài Loan] Tưởng Kinh Quốc, Tổng thống Reagan chỉ thị James Lilley, Giám Đốc Viện Hoa Kỳ tại Đài Loan, tương tự như chức vụ Đại Sứ Mỹ tại Đài Loan, trao cho tổng thống Đài Loan văn bản, ngày nay được gọi là “Sáu Bảo Đảm”, vào ngày 14 tháng 7 năm 1982, tức khoảng một tháng trước khi có thông cáo chung ra đời. Tổng thống Reagan cũng đồng ý để chính phủ Đài Loan công bố nội dung của điện tín.

Thứ tư, TT Reagan chinh phục tình cảm của người dân các nước Cộng sản

Trong tác phẩm “Three Days in Moscow”, ký giả Bret Baier kể lại, khi vừa đến Moscow sau chuyến bay dài vào cuối tháng 5 năm 1988, thay vì nghỉ ngơi, Tổng thống Ronald Reagan đã cùng phu nhân dành thời gian ngoài nghị trình viếng thăm chính thức để ra phố thăm những người dân Nga bình thường.

Tổng thống Ronald Reagan có thể là vị tổng thống Mỹ đã bị bộ máy tuyên truyền Liên Xô bôi đen hơn nhiều tổng thống khác vì năm năm trước đó ông đã gọi chế độ Cộng sản Liên Xô là “đế quốc tội ác” (The evil empire). Thông tấn xã TASS tức khắc trả đũa. Qua nhiều bài bình luận TASS gọi Tổng thống Reagan là người “chống Cộng điên cuồng”. Nhưng thay vì bị khinh thường, sỉ vả hay thờ ơ, chiều 31 tháng 5 năm 1988, vị tổng thống thứ bốn mươi của Mỹ đã được dân chúng Moscow hoan hô nồng nhiệt.

Sau bảy mươi năm tranh đấu trong âm thầm, trong chịu đựng, nhận thức của người dân Nga cuối cùng đã thắng bộ máy tuyên truyền Cộng sản. Trước mặt họ Tổng thống Reagan không phải là người “chống Cộng điên cuồng” như hãng tin TASS bôi nhọ, mà là lãnh đạo của một cường quốc tự do, dân chủ, được người dân các quốc gia Cộng sản yêu mến và kính trọng.

Ánh sáng tự do đã thắng bóng tối độc tài và đó là tín hiệu cuộc cách mạng dân chủ đang đến. Thật vậy, chỉ một năm sau, hệ thống toàn trị Cộng sản rạn nứt và ba năm sau chế độ Cộng sản chính thức cáo chung.

Trong phần kết luận của diễn văn đọc trước hội nghị toàn quốc hàng năm của Hội Truyền Giáo Phúc Âm (The Annual Convention Of The National Association Of Evangelicals) tổ chức tại Orlando, Florida, USA ngày 8 tháng 3 năm 1983, Tổng thống Ronald Reagan phát biểu:

“Tôi tin chúng ta sẽ đáp ứng được thử thách. Tôi tin rằng chủ nghĩa Cộng sản là một chương buồn, kỳ quái trong lịch sử loài người mà những trang cuối cùng đang được viết ngay trong thời điểm này. Tôi tin điều này bởi vì nguồn sức mạnh trong nỗ lực mưu cầu tự do của con người không phải là vật chất mà là tinh thần. Và bởi vì nguồn sức mạnh đó không giới hạn, làm khiếp sợ và cuối cùng sẽ thắng những kẻ nô lệ hóa chính đồng bào họ”.

Tổng thống Reagan không chỉ là tổng thống Mỹ, mà còn là nhà lãnh đạo của thế giới tự do.

Theo nhật báo WSJ

JEDDAH, Ả Rập Xê Út—Chính quyền Trump cho biết họ sẽ ngay lập tức dỡ bỏ lệnh tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo và hỗ trợ quân sự cho Ukraine, khi Kyiv đồng ý thực hiện lệnh ngừng bắn trong 30 ngày trong các cuộc đàm phán cấp cao với các quan chức Hoa Kỳ.

Kế hoạch này, phụ thuộc vào sự chấp thuận của Nga, đã được nêu trong một tuyên bố do Ukraine và Hoa Kỳ đưa ra.

“Hôm nay chúng tôi đã đưa ra một lời đề nghị mà người Ukraine đã chấp nhận, đó là ngừng bắn và đàm phán ngay lập tức để chấm dứt cuộc xung đột này theo cách lâu dài và bền vững, đồng thời bảo vệ lợi ích, an ninh và khả năng thịnh vượng của quốc gia này”, Ngoại trưởng Marco Rubio cho biết .

“Chúng tôi sẽ đưa lời đề nghị này đến người Nga ngay bây giờ và chúng tôi hy vọng rằng họ sẽ nói ‘có’, rằng họ sẽ nói ‘có’ với hòa bình. Quả bóng hiện đang ở trong sân của họ,” ông nói thêm.

Cuộc họp hôm thứ Ba là cuộc hội đàm cấp cao đầu tiên giữa các quan chức Hoa Kỳ và Ukraine kể từ cuộc gặp gỡ căng thẳng tại Phòng Bầu dục, trong đó Tổng thống Trump cáo buộc Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không sẵn lòng đàm phán giải pháp hòa bình với Moscow.

Sau phiên họp tại Nhà Trắng đó, Trump đã cắt đứt các chuyến hàng vũ khí và giảm lượng thông tin tình báo đến Kyiv. Động thái đó được tiếp nối bằng một chiến dịch tăng tốc của Nga và Bắc Triều Tiên nhằm đẩy lùi các thành quả của Ukraine tại Kursk , một phần lãnh thổ của Nga bị lực lượng Kyiv chiếm giữ vào năm ngoái.

Vài giờ trước khi các cuộc đàm phán ở Jeddah bắt đầu, Ukraine đã tiến hành cuộc tấn công bằng máy bay không người lái lớn nhất vào Moscow trong cuộc chiến, nhắm vào thủ đô Nga và các khu vực khác. Chính quyền Moscow cho biết cuộc tấn công đã khiến ít nhất một người tử vong và 14 người bị thương.

Một bức ảnh do văn phòng thống đốc Moscow công bố cho thấy những chiếc xe bị phá hủy trong cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine tại Domodedovo ở khu vực Moscow vào thứ Ba.Tín dụng…Thống đốc Andrei Vorobyov, thông qua Reuters

Zelensky khẳng định ông sẵn sàng theo đuổi các cuộc đàm phán hòa bình, nhưng cũng nói rằng Ukraine sẽ cần sự bảo đảm an ninh do phương Tây hậu thuẫn để đảm bảo rằng thỏa thuận tiềm năng sẽ được thực hiện, điều mà Trump vẫn miễn cưỡng đưa ra.

Rubio, đeo cà vạt đỏ, đã đến để đàm phán với các quan chức Hoa Kỳ và Ukraine tại Saudi Arabia vào thứ Ba. Ảnh: handout/Agence France-Presse/Getty Images

Và trong những ngày gần đây, các quan chức Ukraine đã gợi ý rằng bước đầu tiên hướng tới hòa bình có thể là lệnh ngừng bắn đối với các cuộc tấn công trên không và trên biển của Nga và Ukraine.

Các quan chức Hoa Kỳ chưa nói rõ Ukraine cần thực hiện những bước cụ thể nào để có thể nối lại hỗ trợ quân sự của Hoa Kỳ, nhưng đã gợi ý rằng điều này sẽ cần phải vượt ra ngoài lệnh ngừng bắn.

“Chúng ta sẽ không ngồi trong phòng vẽ đường ranh giới trên bản đồ, mà chỉ cần có được cảm nhận chung về những nhượng bộ nào nằm trong phạm vi có thể dành cho họ và những gì họ cần để đổi lại,” Rubio nói trước khi có thông báo ngừng bắn. “Và sau đó tìm hiểu lập trường của Nga về vấn đề đó. Và điều đó sẽ giúp chúng ta đánh giá khá tốt về khoảng cách thực sự giữa chúng ta.”

Tổng tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Nga Valery Gerasimov (phải) đang kiểm tra quân đội tham gia vào cuộc xung đột Nga-Ukraine, tại một địa điểm được cho là Vùng Kursk, Nga, trong hình ảnh tĩnh này được trích từ video phát hành ngày 11 tháng 3 năm 2025. Bộ Quốc phòng Nga/Tài liệu phát qua REUTERS© Thomson Reuters

Rubio đã nói rằng bất kỳ giải pháp tiềm năng nào cũng sẽ đòi hỏi sự nhượng bộ từ cả hai bên. Rubio đã nói rằng “Người Nga không thể chinh phục toàn bộ Ukraine, và rõ ràng là sẽ rất khó khăn cho Ukraine trong bất kỳ khoảng thời gian hợp lý nào để buộc người Nga quay trở lại nơi họ đã ở vào năm 2014”. “Vì vậy, giải pháp duy nhất cho cuộc chiến này là ngoại giao và đưa họ đến một bàn đàm phán nơi điều đó có thể xảy ra”.

Trong khi Hoa Kỳ đã gây sức ép rất lớn lên lực lượng vũ trang của Ukraine bằng cách ngừng viện trợ quân sự và giảm chia sẻ thông tin tình báo, nước này vẫn cho phép một số hỗ trợ tiếp tục. Rubio cho biết Ukraine vẫn đang nhận được cái mà ông gọi là “thông tin tình báo phòng thủ”, có vẻ như ám chỉ đến cảnh báo về các cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga để cho phép Ukraine vận hành hệ thống phòng không của mình. Ông cũng cho biết Starlink, dịch vụ internet vệ tinh do SpaceX của Elon Musk phát triển , không bị cắt. Starlink cung cấp thông tin liên lạc an toàn giữa quân đội Ukraine và chỉ huy của họ.

Tuy nhiên, áp lực mạnh mẽ của chính quyền Trump đối với Ukraine trái ngược với lập trường của họ đối với Nga. Trong khi Trump đã cảnh báo rằng ông có thể áp thuế hoặc thực hiện các bước kinh tế khác nếu Nga không tham gia các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng, ông đã không có hành động cụ thể nào để gây áp lực lên Điện Kremlin kể từ khi nhậm chức.

Thay vì tỏ ra linh hoạt, Nga đã tăng gấp đôi các yêu cầu chính của mình. Tuần trước, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov đã bác bỏ đề xuất của Anh và Pháp về việc triển khai quân gìn giữ hòa bình để đảm bảo rằng thỏa thuận hòa bình trong tương lai không bị Nga vi phạm—một đề xuất của châu Âu mà Trump hoan nghênh.

Nga cũng tiếp tục cuộc tấn công quân sự vào Kursk nhằm mục đích tước đi lợi thế mặc cả tiềm năng của Kyiv trong bất kỳ cuộc đàm phán nào bằng cách đẩy lực lượng Ukraine ra khỏi tỉnh của Nga.

Và trong các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và Nga tại Riyadh, Lavrov đã gạt bỏ ý tưởng thiết lập lệnh tạm dừng các cuộc tấn công của Nga và Ukraine vào cơ sở hạ tầng năng lượng của mỗi bên. Lavrov nói với các phóng viên rằng các quan chức Hoa Kỳ đã đưa ra đề xuất này và ông trả lời rằng Nga không tấn công các nguồn điện cung cấp cho người dân Ukraine—một lời khẳng định mà các quan chức Hoa Kỳ đã bác bỏ từ lâu .

Rubio cho biết cần phải có thêm các cuộc đàm phán với Nga để xác định rõ ràng hơn về lợi ích của họ và xác định xem Điện Kremlin có sẵn sàng linh hoạt về các vấn đề cốt lõi trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng hay không.Ông cho biết vẫn chưa có cuộc gặp thượng đỉnh nào giữa Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin được lên kế hoạch.

---

Theo báo WSJ

PUEBLO, Colo.—Khi Colorado trở thành một trong những tiểu bang đầu tiên hợp pháp hóa cần sa giải trí, một ủy viên quận nhiệt tình ở đây đã nói rằng ông muốn Pueblo trở thành “Thung lũng cần sa Napa”.

Thành phố này tưởng tượng rằng vùng đồng bằng cao ngay phía đông dãy núi Rocky sẽ thu hút những người yêu cần sa từ khắp cả nước. Một lò mổ gia súc lớn đã đóng cửa nhiều năm trước, và một nhà máy thép đã sa thải công nhân. Sự bùng nổ cần sa sẽ mang lại việc làm mới và doanh thu thuế.

“Những con phố sẽ được lát bằng vàng,” Carole Poysti, người nuôi dê trong trang trại nhỏ của mình, nhớ lại. “Các trường tiểu học sẽ là những trường tuyệt vời nhất cả nước.”

Một ngày sau khi cần sa giải trí hợp pháp có mặt tại Pueblo vào năm 2014, 50 người đã cắm trại trước một trong những cửa hàng bán cần sa đầu tiên, chờ đợi cửa hàng mở cửa, tờ báo địa phương đưa tin. Một khách hàng gọi đó là Amsterdam mới. Hai cửa hàng duy nhất được cấp phép tại quận này đã thu về tổng cộng 1 triệu đô la doanh số trong tháng đầu tiên, gửi 56.000 đô la tiền thuế cho quận. “Chúng ta sẽ phải bán thêm cần sa”, giám đốc tài chính của quận đã thốt lên.

Một thập kỷ sau, giấc mơ của Pueblo đã tan thành mây khói. Một ngành công nghiệp bán lẻ, trồng trọt và chiết xuất dầu cần sa từng thịnh vượng—có hơn 200 doanh nghiệp như vậy trong quận vào năm 2017—đã sụp đổ. Chỉ còn lại 45 doanh nghiệp, theo hồ sơ của tiểu bang. Doanh thu thuế của quận liên quan đến cần sa đã giảm mạnh từ hơn 7,1 triệu đô la vào năm 2021 xuống còn 4,8 triệu đô la vào năm 2023.

Ngành công nghiệp bán lẻ, trồng trọt và chiết xuất dầu cần sa từng phát triển mạnh mẽ của quận này hiện đang bị thu hẹp vì hàng cần sa lậu thuế.

Không phải là lỗi ở những người đã ngừng sử dụng cần sa, ở Pueblo, nơi mùi cần sa tràn lan, hay trên toàn quốc. Theo một cuộc khảo sát thường niên do liên bang tài trợ , việc sử dụng hàng ngày của người lớn từ 35 đến 50 tuổi đang ở mức cao kỷ lục trên toàn quốc.

Tuy nhiên, ở Pueblo và những nơi khác, động lực thị trường (bất hợp pháp) đã làm tê liệt ngành công nghiệp cần sa hợp pháp. Ngay cả sau khi hợp pháp hóa, những người trồng và bán bất hợp pháp vẫn phát đạt ở những nơi như Pueblo, và năm ngoái họ chiếm khoảng 70% thị trường Hoa Kỳ, theo công ty nghiên cứu thị trường cần sa Whitney Economics. Những người buôn bán chợ đen này, không giống như những người được cấp phép, không phải chịu thuế hay thủ tục hành chính rườm rà.

Và khi ngày càng nhiều tiểu bang hợp pháp hóa việc bán cần sa giải trí, những nơi như Colorado không còn độc quền bán hàng nữa. Đơn giản là không có đủ khách hàng để hỗ trợ tất cả các cửa hàng hợp pháp. Trên toàn quốc, chỉ có 27% doanh nghiệp cần sa hợp pháp có lãi, giảm so với mức 42% vào năm 2022, theo Whitney. Quỹ giao dịch tích cực nhất theo dõi các công ty cần sa được giao dịch công khai gần đây đã đạt mức thấp kỷ lục. Đầu tư đã cạn kiệt và tái cấu trúc đang gia tăng .

Cảnh sát trưởng Pueblo Chris Noeller cho biết các vấn đề liên quan đến người bán chợ đen, bao gồm cả các băng đảng và du đảng, đã trở nên tồi tệ hơn kể từ khi hợp pháp hóa. Ông cho biết nhiều doanh nghiệp cần sa đã bị bỏ rơi hoặc thanh lý, và rất nhiều công việc tốt khác trong quận này loại bỏ những ứng viên sử dụng cần sa, ông cho biết.

Thành phố đang nỗ lực dọn dẹp các khu trại của người vô gia cư.

Colorado đánh thuế bán cần sa 15% và thuế tiêu thụ đặc biệt 15% đối với cần sa, và Quận Pueblo đánh thêm 5% thuế tiêu thụ đặc biệt và 6% thuế bán hàng. Các doanh nghiệp cần sa tại thành phố Pueblo phải trả thêm 10% thuế tiêu thụ đặc biệt, một trong những mức thuế cao nhất trong tiểu bang.

Caldwell cho biết thuế cao hơn có nghĩa là giá cao hơn và mất khách hàng vào tay thị trường bất hợp pháp. Ông nói: “Mỗi năm, tiểu bang lại thêm ngày càng nhiều quy định”.

Cơ quan thực thi pháp luật cần sa Colorado cho biết họ đang xem xét các đề xuất nhằm đơn giản hóa các quy định dành cho doanh nghiệp cần sa.

Kate Brophy đã bắt đầu kinh doanh trồng cần sa ở Quận Pueblo vào năm 2017. Cô cho biết cô đã bán sản phẩm của mình với giá bán buôn từ 1.800 đến 2.300 đô la một pound trong thời kỳ đại dịch, nhưng kể từ năm 2022, giá đã giảm xuống còn 230 đến 500 đô la một pound. Cô cho biết những người trồng cần sa lớn hơn với lượng lớn dự trữ cần sa đã tràn ngập thị trường khi họ nỗ lực xả kho hàng, họ vẫn có thể hòa vốn.

Trong khi đó, chi phí cho tiện ích, phân bón, đất và thuế vẫn không giảm, bà cho biết. “Chi phí trồng trọt đội lên, cao hơn giá trị  hàng đang bán trên thị trường”, bà nói.

Bà cho biết, một khi các tiểu bang lân cận mở cửa trở lại, các công ty lớn nhất đã rời khỏi Pueblo. Tiệm Brophy và các đối tác của bà đã đóng cửa và đang cố gắng tránh bị tịch thu tài sản sau khi mất một vài triệu đô la, bà cho biết.

Donald Robinson, bên phải, cho biết anh ta đến Colorado từ tiểu bang Florida để mua và sử dụng cần sa.

Liệu có mối liên hệ giữa tình trạng vô gia cư và việc hợp pháp hóa cần sa ở Colorado hay không vẫn đang là chủ đề gây tranh cãi. Một nghiên cứu năm 2018 về hơn 500 tù nhân vô gia cư trong tiểu bang cho thấy khoảng một phần ba số người chuyển đến Colorado sau khi hợp pháp hóa vào năm 2012 cho biết cần sa hợp pháp là lý do hàng đầu khiến họ đến đây.

Mặc dù các cửa hàng cần sa được cấp phép không được phép bán cho bất kỳ ai dưới 21 tuổi, một số giáo viên ở Pueblo cho biết việc sử dụng lâu dài đã trở thành vấn đề lớn hơn đối với học sinh. “Chúng chỉ muốn trốn học ở nhà và hút cần sa trong tầng hầm của mình”, giáo viên toán trung học Rochelle Maes nói về những người sử dụng nhiều.

Là chủ doanh nghiệp thế hệ thứ ba, Gladney cho biết ông từ chối thuê bất kỳ ai mà ông nghi ngờ sử dụng cần sa . “Nếu bạn vận hành thiết bị hạng nặng, bạn không thể có nó”, ông nói.

Bác sĩ Karen Randall, người làm việc tại khoa cấp cứu, cho biết, mỗi ngày, bệnh nhân đến khoa cấp cứu của Trung tâm Y tế Parkview thuộc UCHealth ở Pueblo với các tình trạng do cần sa gây ra. Một số người bị loạn thần , một tình trạng phổ biến hơn trên toàn quốc kể từ khi hợp pháp hóa.

Việc hợp pháp hóa trùng hợp với sự gia tăng về hiệu lực của các sản phẩm cần sa được bán trên khắp cả nước. Hiện tại, tại Colorado, một số cư dân đang yêu cầu tiểu bang giới hạn hiệu lực của cần sa được bán ở đó.

---

Theo báo WSJ

Nhà máy chế biến than chì của Syrah ở Louisiana là nhà máy đầu tiên thuộc loại này ở Hoa Kỳ Ảnh: Annie Flanagan cho WSJ

Được hỗ trợ bởi hơn một trăm triệu đô la tiền tài trợ của chính phủ Hoa Kỳ, Verner và công ty Syrah Resources có trụ sở tại Úc của ông đã mở mỏ Mozambique và xây dựng một nhà máy chế biến than chì ở Louisiana, nhà máy đầu tiên thuộc loại này tại Hoa Kỳ. Công ty Syrah cũng đã ký một thỏa thuận bán hàng với Tesla…

Sau đó, mọi thứ bắt đầu đi chệch hướng.Trung Quốc, nơi cung cấp hơn 90% nguồn cung than chì cấp pin của thế giới, đã tăng sản lượng, hạ giá làm tràn ngập thị trường và đẩy giá xuống thấp đến mức Syrah không thể khai thác có lãi. Tháng 5 năm ngoái, chính quyền Biden đã trì hoãn các quy định mới sẽ phạt người dùng Hoa Kỳ mua than chì của Trung Quốc. Tại Mozambique, những người nông dân tái định cư từ mỏ của Syrah đã tổ chức các cuộc biểu tình, đóng cửa hoạt động khai thác. Nhà máy Louisiana của Syrah, hiện đã mở cửa được một năm, vẫn chưa có đợt bán thương mại đầu tiên. Cổ phiếu của Syrah đã giảm khoảng 90% kể từ đầu năm 2023.

Những thách thức của công ty giúp chỉ ra lý do tại sao trong cuộc chiến kim loại đất hiếm giữa Phương Tây và Trung Cộng là cuộc chiến giữa David và Goliath, Trung Quốc, với tư cách là Goliath, vẫn tiếp tục chiến thắng .

Nhu cầu cấp thiết của Hoa Kỳ đối với các khoáng sản quan trọng, bao gồm các nguồn tài nguyên như niken, lithium và coban ngoài than chì, đã được nhấn mạnh bởi động thái thúc đẩy mạnh mẽ của chính quyền Trump nhằm tiếp cận nhiều hơn ở Ukraine và Greenland , khiến các đồng minh lo ngại.

Vào tháng 12, Bắc Kinh cho biết họ sẽ cấm xuất khẩu một số khoáng sản sang Hoa Kỳ và tiến hành đánh giá chặt chẽ hơn về doanh số bán than chì, để đáp trả các hạn chế của Hoa Kỳ đối với xuất khẩu chất bán dẫn sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, với ngón tay cái của mình trên nhiều nguồn tài nguyên tốt nhất, Trung Quốc có thể quyết định giá cả. Những thay đổi chính sách của Washington liên tục phá hỏng kế hoạch của các công ty khai thác. Và nhiều công ty khai thác phương Tây đang vật lộn để tìm đường đến các quốc gia có rủi ro cao hơn, nơi các khoáng sản quan trọng – tất cả đều cần thiết cho công nghệ xanh và quốc phòng – đang thịnh hành, khiến họ trở nên bất lực khi bất ổn nổ ra.

Jervois Global, công ty khai thác coban chuyên dụng duy nhất tại Hoa Kỳ, đã ngừng hoạt động vào năm 2023, năm tháng sau khi các chức sắc địa phương tham dự lễ khai trương mỏ Idaho của công ty. Công ty, nhận được tài trợ từ Lầu Năm Góc, đổ lỗi cho sản lượng coban tăng vọt của Trung Quốc đã khiến giá cả giảm mạnh. Vào tháng 1, Jervois tuyên bố phá sản.

BHP , một trong những công ty khai thác hàng đầu thế giới, đã đóng cửa hoạt động khai thác niken tại Úc vào năm ngoái, trong bối cảnh sản lượng khai thác của Trung Quốc từ Indonesia tăng mạnh . Albemarle , nhà sản xuất lithium lớn nhất Hoa Kỳ, đang cắt giảm lực lượng lao động và trì hoãn các cơ sở chế biến mới sau khi nguồn cung lithium từ Trung Quốc tăng đột biến khiến giá cả lao dốc.

Thị phần lithium tinh chế của thế giới được sản xuất tại Trung Quốc hoặc bởi các chủ sở hữu Trung Quốc ở nước ngoài đã đạt 71% vào năm ngoái, tăng từ 49% vào năm 2017. Trong cùng khoảng thời gian đó, quyền kiểm soát niken tinh chế của quốc gia này đã tăng từ 38% lên 55%, theo Benchmark Mineral Intelligence. Hầu hết hoạt động khai thác than chì trên thế giới diễn ra ở Trung Quốc hoặc ở Châu Phi.

Theo báo Nikkei Á Châu và các báo khác

Cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã bị bắt giữ vào thứ Ba theo lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế, cáo buộc ông phạm tội ác chống lại loài người liên quan đến “cuộc chiến chống ma túy” tàn bạo mà ông đã chỉ đạo khi còn tại nhiệm, Văn phòng Truyền thông Tổng thống Philippines cho biết.

Văn phòng này cho biết các thành viên của Cảnh sát quốc gia Philippines đã gặp cựu tổng thống khi ông đến thủ đô Manila trên chuyến bay từ Hồng Kông.

Duterte đã tiến hành một “cuộc chiến chống ma túy” rộng khắp sau khi nhậm chức vào năm 2016. Các tổ chức nhân quyền độc lập đã cáo buộc ông giám sát một cuộc thập tự chinh giết người ngoài vòng pháp luật, nhiều vụ trong số đó được cho là do cái gọi là “biệt đội tử thần” thực hiện.

Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, người ta cho rằng có hơn 12.000 người đã thiệt mạng.

Các viên chức ở Manila cho biết họ đã nhận được một bản sao lệnh bắt giữ của ICC thông qua cảnh sát Quốc Tế Interpol vào sáng thứ Ba. Hàng chục sĩ quan đã tràn vào Sân bay quốc tế Ninoy Aquino để bắt giữ Duterte khi ông và các trợ lý của mình đến vào khoảng 9:20 sáng, văn phòng tổng thống cho biết.

“Cựu Tổng thống và đoàn tùy tùng của ông đều khỏe mạnh và đã được các bác sĩ của chính phủ kiểm tra”, văn phòng cho biết trong một tuyên bố đăng trên mạng xã hội bằng tiếng Philippines. “Họ đã đảm bảo rằng ông ấy đang trong tình trạng tốt”.

Chính phủ Duterte đã cố gắng ngăn chặn cuộc điều tra của ICC

ICC bắt đầu điều tra các vụ giết người liên quan đến ma túy dưới thời Duterte từ ngày 1 tháng 11 năm 2011, khi ông vẫn còn là thị trưởng thành phố Davao ở phía nam, cho đến ngày 16 tháng 3 năm 2019, như là những tội ác chống lại loài người có thể xảy ra. Duterte đã rút Philippines khỏi Quy chế Rome vào năm 2019 trong một động thái mà các nhà hoạt động nhân quyền cho rằng nhằm mục đích trốn tránh trách nhiệm.

Chính quyền Duterte đã có động thái đình chỉ cuộc điều tra của tòa án toàn cầu vào cuối năm 2021 với lập luận rằng chính quyền Philippines đã xem xét những cáo buộc tương tự , lập luận rằng ICC – tòa án cấp cao nhất – do đó không có thẩm quyền.

Các thẩm phán phúc thẩm tại ICC đã ra phán quyết vào năm 2023 rằng cuộc điều tra có thể được tiếp tục và bác bỏ các phản đối của chính quyền Duterte. Có trụ sở tại The Hague, Hà Lan, ICC có thể can thiệp khi các quốc gia không muốn hoặc không có khả năng truy tố những nghi phạm trong các tội ác quốc tế tàn bạo nhất, bao gồm diệt chủng, tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.

Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., người kế nhiệm Duterte vào năm 2022 và vướng vào một cuộc tranh chấp chính trị gay gắt với cựu tổng thống, đã quyết định không tái gia nhập tòa án toàn cầu. Nhưng chính quyền Marcos đã nói rằng họ sẽ hợp tác nếu ICC yêu cầu cảnh sát quốc tế bắt giữ Duterte thông qua cái gọi là Thông báo đỏ, một yêu cầu đối với các cơ quan thực thi pháp luật trên toàn thế giới để xác định vị trí và tạm thời bắt giữ một nghi phạm tội phạm.

Duterte đã bị bắt sau khi đến từ Hồng Kông và cảnh sát đã bắt giữ ông theo lệnh của ICC, nơi đang điều tra các vụ giết người hàng loạt xảy ra trong chiến dịch trấn áp ma túy bất hợp pháp của cựu tổng thống , văn phòng của Tổng thống Ferdinand Marcos cho biết trong một tuyên bố.

“Khi đến nơi, tổng chưởng lý đã gửi thông báo của ICC về lệnh bắt giữ cựu tổng thống vì tội ác chống lại loài người”, chính phủ cho biết. “Hiện ông ta đang bị chính quyền giam giữ”. Vụ bắt giữ bất ngờ đã gây ra một sự náo động tại sân bay khi các luật sư và trợ lý của Duterte lớn tiếng phản đối rằng họ, cùng với một bác sĩ và luật sư, đã bị ngăn cản không cho đến gần ông sau khi ông bị cảnh sát bắt giữ. “Đây là hành vi vi phạm quyền hiến định của ông ấy”, Thượng nghị sĩ Bong Go, một đồng minh thân cận của Duterte, nói với các phóng viên.

Người thân của các nạn nhân vụ giết người vì ma túy của Duterte phản ứng

Việc bắt giữ và sụp đổ của Duterte đã khiến gia đình các nạn nhân trong cuộc đàn áp đẫm máu chống ma túy bất hợp pháp của ông vô cùng bàng hoàng và rơi nước mắt.

“Đây là ngày công lý được mong đợi từ lâu”, Randy delos Santos, chú của một thiếu niên bị cảnh sát giết chết trong một chiến dịch chống ma túy vào tháng 8 năm 2017 tại thủ đô Manila, nói với The Associated Press.

…Ba cảnh sát đã giết cháu trai của ông, Kian delos Santos, họ đã bị kết án vào năm 2018 vì tội giết người gây chấn động, khiến Duterte phải tạm thời đình chỉ cuộc đàn áp ma túy tàn bạo của mình vào thời điểm đó.

Bản án này là một trong ít nhất ba bản án cho đến nay đối với các nhân viên thực thi pháp luật tham gia vào chiến dịch chống ma túy, phản ánh mối lo ngại của gia đình các nạn nhân bị tình nghi giết người ngoài vòng pháp luật rằng họ sẽ không được hưởng công lý ở Philippines, dẫn đến quyết định tìm kiếm sự giúp đỡ của ICC.

Lương Văn Can

Thiếu dấu mũ thành TOI

Thêm dấu sắc thành TỐI

Thêm dấu huyền thành TỒI

Thêm dấu nặng thành TỘI

– CHO NÊN:

Nếu ta không biết mình là ai thì TOI

Nếu ta không học hỏi là TỐI

Nếu ta không giúp đỡ người khác là TỒI

Nếu ta không làm điều đúng là TỘI LỖI

Kiểu gì cũng phải quản lý cái TÔI của mình thật tốt

thì mọi việc mới trở nên tốt đẹp với bạn!

Ba’o Nguoi-Viet

March 9, 2025

Chuyện Vỉa Hè
Đặng Đình Mạnh

Cứ xem những cuộc tranh luận trên nền tảng mạng xã hội sẽ thấy ngay tình trạng người Việt bị phân hóa về nền chính trị Hoa Kỳ chưa lúc nào như lúc này. Chúng ta chưa nói đến những người Việt đang định cư tại Hoa Kỳ, vì ít nhất, họ còn có lý do khi sự biến động chính trị tại Hoa Kỳ ảnh hưởng đến lợi ích thiết thân của họ.

Tôi muốn nói đến người Việt đang sinh sống tại Việt Nam, trên quê hương của mình.

Một người dân Hà Nội đọc tờ báo Tuổi Trẻ đưa tin ông Donald Trump quay trở lại Tòa Bạch Ốc. Chứng tỏ tin này gây chấn động dư luận tại Việt Nam. (Hình: Nhạc Nguyễn/AFP/Getty Images)

Vậy, tại Việt Nam không có sự tồn tại một nền chính trị nào ư? Nếu có, phải chăng nền chính trị Việt Nam không có tác động hoặc ảnh hưởng gì đối với người Việt tại quê hương, đến mức họ không cần thiết phải quan tâm, mà phải quan tâm đến nền chính trị Hoa Kỳ?

Thật ra, có đấy. Một đứa trẻ vắt mũi chưa sạch cũng biết Việt Nam đang tồn tại một nền chính trị ở đó. Thậm chí, nếu hiểu biết hơn, người Việt còn biết ở Việt Nam đang tồn tại một nền chính trị tệ hại nhất trong lịch sử vài ngàn năm của dân tộc. Đó là một nền chính trị đáng xấu hổ nhất trong khoảng 200 nền chính trị của các quốc gia hoặc vùng lãnh thổ đang cùng tồn tại trên quả địa cầu, một nền chính trị bất hợp pháp từ khi hình thành trên sự “cướp chính quyền.” Từ đó, họ cướp luôn cả những quyền tự do căn bản của người Việt, tức là quyền được sống làm người với phẩm chất tự do từ 80 năm qua…

Thế nhưng, tại sao người Việt không quan tâm, không tranh cãi về nền chính trị đang biến họ, gia đình hoặc tương lai thế hệ con em của họ thành nô lệ… mà lại quan tâm đến mức bị phân hóa khốc liệt vì một nền chính trị cách xa mình cả nửa vòng quả đất?

Câu trả lời không quá khó. Quan tâm đến nền chính trị Hoa Kỳ an toàn hơn.

Chưa kể, quan tâm đến nền chính trị Hoa Kỳ còn giúp giải tỏa những ẩn ức phát sinh từ chính nền chính trị trong nước. Song song đó, còn giúp biện minh rằng phẩm chất của mình vẫn còn ít nhiều giá trị khi “dám” đề cặp đến những vấn đề to tát của… Hoa Kỳ và của thế giới! Về các cựu tổng thống, về tổng thống, về quốc hội, về tư pháp cùng với những thuyết âm mưu bủa vây nền chính trị đó, nó tác động đến Châu Âu, đến cuộc chiến Nga – Ukraine, đến những phỏng đoán bên cạnh đất nước mình như mưu đồ thu hồi Đài Loan, độc chiếm biển Đông của Trung Cộng…

Qua đó, người dân có thể đề cập, thảo luận, thậm chí mắng mỏ nhau về quan điểm đánh giá các biến động chính trị Hoa Kỳ và thế giới, không chỉ được an toàn mà còn cảm giác thấy thích thú, hấp dẫn hơn bất kỳ loại phim “bom tấn” nào từ Hollywood.

Ít nhất, điều đó chứng tỏ rằng người Việt trong nước chưa từng thờ ơ với chính trị bao giờ. Chỉ là không gian chính trị độc tài đã kìm hãm, trừng phạt mọi sự chỉ trích độc tài khiến cho người dân chưa tiện bày tỏ quan điểm của mình về nền chính trị trong nước mà thôi.

Cứ nghĩ xem, nếu những biến động nền chính trị Hoa Kỳ vốn không quá ảnh hưởng đến lợi ích của người Việt, mà còn được họ quan tâm sâu sắc đến như thế, thì nền chính trị Việt Nam, có quan hệ mật thiết đến lợi ích, cuộc sống của bản thân người Việt, của gia đình và tương lai của họ, thì sự quan tâm còn lớn đến mức nào? Chỉ là họ chưa lên tiếng mà thôi.

Sinh viên đại học ở Sài Gòn chen nhau bắt tay Tổng thống Mỹ Barack Obama (quay lưng lại) ngày 25 Tháng Năm 2016 khi ông đến đây diễn thuyết. (Hình: Jim Watson/AFP/Getty Images)

Quan sát tranh luận về biến động chính trị tại Hoa Kỳ, chắc chắn chế độ Cộng Sản trong nước không tránh khỏi sự chột dạ. Rằng mọi nỗ lực từ nhiều thập niên qua của chế độ nhằm thực hiện chính sách “ngu dân để trị,” hoặc đàn áp khốc liệt để người dân không dám quan tâm hoặc lên tiếng về chính trị đã hoàn toàn phá sản.

Rằng ý thức chính trị của người vẫn còn nguyên đó, chúng hết sức mạnh mẽ, có lẽ chỉ chực chờ tia lửa nhỏ để bén cháy thành một trận hỏa hoạn mà thôi. Và nếu nó cháy, thì chẳng phải chế độ Cộng Sản, vốn bị người dân oán ghét vì tước đoạt của họ quá nhiều thứ, từ những giá trị vật chất đến tinh thần, chẳng phải sẽ là những thứ đầu tiên làm mồi cho ngọn lửa ấy hay sao?

Người dân có thể nâng thuyền được, thì người dân cũng có thể lật thuyền. Một con thuyền không đưa người dân đến được với tự do, con thuyền ấy không có lý do gì để tồn tại. [kn]