Cộng Hòa tìm cách loại Trump bằng ‘đại hội môi giới?’
Hà Tường Cát/Người Việt (tổng hợp)
“Brokered Convention,” dịch nguyên văn “đại hội môi giới,” là một thuật ngữ chính trị mô tả tình trạng bế tắc của kết quả bầu cử sơ bộ, đưa đến việc chọn ứng cử viên tổng thống buộc phải giải quyết tại đại hội đảng bằng một loạt những vòng bỏ phiếu, sao cho cuối cùng có một người được đa số quá bán đại biểu chấp thuận.
Tỷ phú Donald Trump. (Hình: Mike Ehrmann/Getty Images)
Theo lời chiến lược gia Cộng Hòa Stuart Stevens: “Chúng ta có thể đi tới chỗ phải tập trung nỗ lực vào một đại hội môi giới, nghĩa là một đại hội trong tình trạng bế tắc, vì thật ra chẳng có ai đứng làm môi giới cả.” Ông Stevens, người điều hành ban tranh cử của Mitt Romney năm 2012, đã giải thích như vậy với đài phát thanh NPR ngay từ đêm sau bầu cử sơ bộ ở South Carolina, 20 Tháng Hai.
Sau ngày Thứ Ba Siêu Đẳng, tất cả những người Cộng Hòa chống Donald Trump từ bỏ hẳn hy vọng vào ông Marco Rubio, hay một người nào khác, có thể vượt qua ông Donald Trump, để được bầu làm ứng cử viên tổng thống của đảng. Như thế, biện pháp chống ông Trump không phải là hơn ông, mà là làm sao cho ông Trump dù dẫn đầu cũng không có đa số tuyệt đối quá bán như luật lệ đòi hỏi, đưa đến tình trạng bế tắc ở đại hội đảng Cộng Hòa họp tại Cleveland cuối Tháng Bảy.
Nói chuyện hôm Thứ Năm, 2 Tháng Ba, trong hội trường University of Utah đông nghẹt thính giả ở Salt Lake City, ông Mitt Romney gọi ông Trump là “phony,” một gã dỏm hay một người bán hàng giả, và tương lai nước Mỹ sẽ kém an toàn nghiêm trọng nếu ông Trump trở thành ứng cử viên tổng thống. Ông cho rằng bất cứ một ứng cử viên Cộng Hòa nào khác cũng đều là tốt để thay thế doanh gia tỷ phú này.
Ông Romney nói: “Trong tình hình phân phối đại biểu hiện nay, ở Florida tôi thấy nên bỏ phiếu cho ông Marco Rubio và ở Ohio cho ông John Kasich. Những nơi khác có thể bỏ phiếu cho ông Ted Cruz hay một trong hai người nào đó có triển vọng cao nhất thắng ông Trump tại đấy.”
Mặc dầu không trực tiếp đưa ra kế hoạch đánh bại ông Trump, nhưng qua những gì ông Romney phác họa người ta có thể thấy rõ hai điều. Thứ nhất, ông không tin là có ứng cử viên nào tới chung cuộc vượt hơn được ông Trump. Thứ hai, ông muốn tìm cách chia đại biểu để cuối cùng không ứng cử viên nào có đủ túc số đa số quá bán, có nghĩa là mọi chuyện sẽ được định đoạt bằng đại hội môi giới.
Sau Thứ Ba Siêu Đẳng, có một ngày quan trọng khác là 15 Tháng Ba, bầu cử ở năm tiểu bang lớn, có tổng số đại biểu 358: Florida 99, North Carolina 72, Illinois 69, Ohio 66, Missouri 52.
Đây là thời gian các tiểu bang bắt đầu được phép áp dụng thể thức “winner-take-all” (wta) nghĩa là chỉ một người thắng chiếm hết đại biểu. Thể thức này làm cho có sự chênh lệch đại biểu giữa các ứng cử viên rõ ràng hơn là thể thức “proportional,” chia theo tỉ lệ phiếu. Tuy nhiên, năm tiểu bang vừa nói theo những cách khác nhau. Florida và Ohio áp dụng “winner-take-all” toàn tiểu bang, tất cả đại biểu vào tay một người duy nhất. Ở Missouri, “winner-take-all” tính theo địa hạt dân biểu liên bang, ai thắng ở địa hạt nào chiếm ba đại biểu ở đó. Tiểu bang Illinois bầu trực tiếp đại biểu theo cách riêng ở mỗi địa hạt. North Carolina phân phối đại biểu theo tỉ lệ phiếu. Sau ngày này, khoảng 60% đại biểu đã được phân phối, chỉ còn lại tất cả gần 1,000.
Sự kiện quan trọng khác của ngày 15 Tháng Ba ở về phía các ứng cử viên. Florida là tiểu bang nhà của Thượng Nghị Sĩ Marco Rubio và Ohio là tiểu bang nhà của Thống Đốc John Kasich. Trên nguyên tắc, không thắng ở tiểu bang nhà thì phải rút lui vì không thể còn hy vọng gì nữa. Nhưng nếu muốn, hoặc thi hành chiến lược của đảng, làm cho không ứng cử viên nào khác – đặc biệt là Donald Trump – có triển vọng đạt đa số quá bán đại biểu (1,237), thì trong mọi trường hợp, ông Rubio và ông Kasich cứ ì ra không rút lui để tiếp tục phân tán số đại biểu chưa tới 1,000 còn lại!
Sẽ không có một ứng cử viên hay một lãnh tụ Cộng Hòa nào chịu nhận là mình cố tình tạo bế tắc cho đại hội, nhưng mọi người sẽ ngầm hiểu rằng đây là phương cách gần như duy nhất có hiệu lực để loại bỏ ông Donald Trump.
Nếu vòng đầu bỏ phiếu không ứng cử viên nào đạt đủ túc số 1,237, thì đại hội trở thành đại hội môi giới và chuẩn bị bỏ phiếu vòng thứ nhì. Điểm chủ yếu của nội quy đại hội môi giới là từ vòng thứ nhì trở đi, các đại biểu không còn bị ràng buộc bởi cam kết ủng hộ ứng cử viên mà mình đã được chỉ định và có thể bỏ phiếu cho bất cứ ai. Nói cách khác, lúc đó toàn thể 2,472 đại biểu ở đại hội đều là đại biểu không cam kết nghĩa là siêu đại biểu. Đồng thời có thể giới thiệu thêm ứng cử viên khác, kể cả những người đã rút lui.
Nếu vòng bỏ phiếu mới vẫn không có người nào được đủ đa số thì lại qua một vòng khác và cứ thế tiếp tục cho đến khi có kết quả. Tiến trình đại hội môi giới do đó có thể kéo dài rất lâu, nhiều ngày hay nhiều tuần lễ. Năm 1924, đảng Dân Chủ gặp bế tắc trong việc bầu chọn ứng cử viên, phải bỏ phiếu đến vòng thứ 103 mới có kết quả và đó là đại hội môi giới dài nhất trong lịch sử Mỹ.
Nếu năm nay đảng Cộng Hòa phải đi đến đại hội môi giới, thì đó là lần đầu tiên xảy ra từ hơn 60 năm qua. Đại hội môi giới cuối cùng ở đảng Dân Chủ năm 1952 và ở đảng Cộng Hòa năm 1948. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy hầu hết các ứng cử viên được chọn bằng đại hội môi giới cuối cùng đều thất bại trong tổng tuyển cử, vì vậy không đảng nào muốn phải dùng đến giải pháp này.
Hôm Thứ Sáu, tại hội nghị của phái chính trị bảo thủ, Conservative Political Action Conference, Ted Cruz cảnh cáo là việc loại Trump như thế có thể khiến cử tri Cộng Hòa “nổi loạn” vì ý kiến thể hiện bằng bầu cử của họ bị gạt bỏ. Ông Cruz cho rằng phát biểu của ông Mitt Romney chứng tỏ sự quan tâm hợp lý của đa số người Cộng Hòa, nhưng ông Cruz chưa đứng vào hàng ngũ những người muốn vận dụng phương thức đại hội môi giới.
Như tất cả mọi người, Cruz không muốn nhận mình là người có chủ trương gây nên tình trạng bế tắc cho đại hội. Mặt khác có lẽ ông hiểu là nếu loại được ông Trump, người mà đảng Cộng Hòa ủng hộ sẽ là Marco Rubio.
Đại hội môi giới sẽ là chuyện tai tiếng cho đảng Cộng Hòa nhưng cũng là cơ hội để đảng chấn chỉnh hàng ngũ và khả năng tác động đến các đại biểu vốn là cán bộ cấp địa phương của đảng. Có lẽ đảng Cộng Hòa không lo ngại việc ông Trump tiếp tục ra tranh cử với tư cách ứng cử viên đảng thứ ba. Làm như vậy ông Trump sẽ không thề đi tới kết quả gì khác mà chỉ chứng tỏ mình là kẻ gây rối ngoan cố và tự phá hoại những thành tích mà ông đã tạo nên.
Còn có nhiều vấn đề phức tạp khác về đại hội môi giới, chẳng hạn quy định 40(b) của điều lệ đại hội đòi hỏi một ứng cử viên chỉ có thể được đề cử nếu chiếm đa số đại biểu ở ít nhất tám tiểu bang. Nếu như cuối cùng ba ông Ted Cruz, Marco Rubio, và John Kasich không đạt tới kết quả ấy thì chỉ còn lại một mình ông Donald Trump và việc nhất quyết tìm cách loại ông ta sẽ trở thành một khó khăn.
Tuy nhiên, quy định này và những luật lệ khác đều có thể được sửa đổi trước ngày đại hội. Khóa họp mùa Xuân của đảng Cộng Hòa, từ 20 đến 22 Tháng Tư, sẽ phải có nhiều quyết định thích ứng và cần thiết nếu đảng tin rằng đó là cách tốt nhất.