Theo VOA tiếng Việt và Báo Chí Hoa Kỳ
Trên một hòn đảo lộng gió cách Seattle 80 km về phía bắc có một trạm giám sát của Hải quân Hoa Kỳ. Trong nhiều năm, trạm này luôn bận rộn theo dõi di chuyển của cá voi và đo nhiệt độ nước biển đang tăng cao. Tháng 10 năm ngoái, Hải quân đã đặt cho đơn vị một cái tên mới phản ánh rõ hơn nhiệm vụ hiện tại của đơn vị: Bộ Tư lệnh Giám sát Dưới biển.
Theo ba người hiểu biết trực tiếp về kế hoạch này, việc đổi tên trạm giám sát tại căn cứ hải quân đảo Whidbey là sự chấp thuận một dự án quân sự lớn hơn nhiều của Mỹ: tiến hành tái thiết lớn nhất chương trình gián điệp chống tàu ngầm của Mỹ kể từ khi chấm dứt Chiến tranh Lạnh.
Sự hồi sinh của nỗ lực trị giá hàng tỷ đô la, được gọi là Hệ thống Giám sát Tích hợp Dưới biển (IUSS), diễn ra khi Trung Quốc tăng cường các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan, làm tăng mối lo ngại về một cuộc xung đột tiềm tàng trên lãnh thổ được cai trị dân chủ mà Bắc Kinh muốn đặt dưới sự kiểm soát của mình.
Dự án vực dậy IUSS chưa từng được báo cáo trước đây. Nó liên quan đến việc hiện đại hóa mạng lưới cáp gián điệp âm thanh dưới nước hiện có của Mỹ và trang bị thêm cho đội tàu giám sát những cảm biến tiên tiến và máy thu âm dưới biển, những động thái nhằm tăng cường khả năng do thám kẻ thù của quân đội. Hoa Kỳ đã đồng ý bán cho Úc công nghệ tương tự để giúp tăng cường khả năng phòng thủ của đồng minh ở khu vực Thái Bình Dương.
Vào thời kỳ đỉnh cao vào những năm 1980, IUSS bao gồm hàng nghìn thủy thủ Hải quân và phân tích dữ liệu từ các tàu và cáp dưới biển tại 31 cơ sở xử lý khác nhau. Theo các tài liệu được giải mật của Hải quân, việc theo dõi các tàu của Liên Xô là trọng tâm của nhiệm vụ ban đầu. Với sự tan rã của Liên Xô vào những năm 1990, IUSS đã bị thu hẹp quy mô. Các nhà phân tích ngày càng được giao nhiệm vụ giám sát sinh vật biển và các trận động đất ngoài khơi.
Thay đổi sáng tạo nhất trong hệ thống trinh sát đại dương của Hải quân là đầu tư vào công nghệ mới để thu nhỏ và toàn cầu hóa các công cụ giám sát hàng hải truyền thống. Ba nguồn tin cho biết, mạng lưới cáp gián điệp cố định ban đầu nằm ở những vị trí bí mật dưới đáy đại dương, được thiết kế để do thám các tàu ngầm của Liên Xô cách đây 7 thập niên.
Kế hoạch của Hải quân bao gồm việc triển khai một đội máy bay không người lái trên biển để lắng nghe tàu địch; đặt các cảm biến “vệ tinh dưới nước” di động dưới đáy biển để quét tìm tàu ngầm; sử dụng vệ tinh để định vị tàu bằng cách theo dõi tần số vô tuyến của chúng; và sử dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu gián điệp hàng hải chỉ trong một phần thời gian mà các nhà phân tích thường bỏ ra.
IUSS được chỉ huy bởi Đại tá Stephany Moore, một sĩ quan tình báo kỳ cựu của Hải quân. Chương trình hoạt động dưới sự chỉ huy của Lực lượng Tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ, do Chuẩn đô đốc Richard Seif đứng đầu.
Trong khi đó, Trung Quốc đang thực hiện chương trình gián điệp hàng hải của riêng mình, được gọi là Vạn lý Trường Thành Dưới nước, hai nguồn tin của Hải quân Hoa Kỳ nói với Reuters.
“Mảng trên bờ bằng cáp quang” của Trung Quốc để phát hiện tàu ngầm (CCTV / video tĩnh)
Hệ thống đó đang được xây dựng, bao gồm các dây cáp được trang bị cảm biến nghe sóng siêu âm đặt dọc đáy biển ở Biển Đông, một đấu trường căng thẳng do tranh chấp lãnh thổ giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng. Hai người này cho biết, Trung Quốc cũng đang xây dựng một đội máy bay không người lái trên biển và tàu không người lái dưới nước để truy tìm tàu ngầm của đối phương.
Sự đẩy mạnh thăm dò đáy biển của Trung Quốc kéo dài đến tận Thái Bình Dương. Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc do nhà nước điều hành cho biết vào năm 2018 họ đã vận hành hai cảm biến dưới nước: một ở Challenger Deep ở rãnh Mariana, điểm sâu nhất được biết đến trên trái đất; cái còn lại gần Yap, một hòn đảo trong Liên bang Micronesia. Các nguồn tin Hải quân cho biết, mặc dù Trung Quốc nói những cảm biến này được sử dụng cho mục đích khoa học nhưng chúng có thể phát hiện các chuyển động của tàu ngầm gần căn cứ hải quân Mỹ trên đảo Guam, một lãnh thổ của Mỹ tại Thái Bình Dương.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận về bất kỳ khía cạnh nào của câu chuyện này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ chối bình luận.
Ông Brent Sadler, cựu sĩ quan tàu ngầm của Hải quân Mỹ, nói với Reuters rằng việc nâng cấp của Mỹ đáng ra đã phải làm từ lâu và tiến triển quá chậm vì Ngũ Giác Đài vẫn tập trung vào việc chế tạo các tàu chiến và tàu ngầm khổng lồ.
“Chúng ta phải đầu tư nhanh hơn vào khả năng thế hệ tiếp theo. Chúng ta đang mất vị trí dẫn đầu và người Trung Quốc đang nhanh chóng bắt kịp”, ông Sadler, hiện là chuyên gia về hải chiến tại The Heritage Foundation, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho biết.
Thêm vào sự cấp bách đó: nhu cầu bảo vệ các tuyến cáp internet dưới biển trải dài dưới đáy đại dương, một mạng lưới toàn cầu vận chuyển 99% lưu lượng truy cập internet xuyên lục địa. Reuters đưa tin vào tháng 3 rằng những dây cáp này là trung tâm của cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc nhằm kiểm soát các công nghệ tiên tiến.
Vào tháng 2, hai tuyến cáp internet dưới biển đã bị cắt vốn nối Đài Loan với Quần đảo Mã Tổ, một cụm đảo do Đài Loan quản lý nằm gần lục địa Trung Quốc. Phải mất nhiều tuần để khôi phục hoàn toàn dịch vụ Internet cho khoảng 14.000 cư dân trên đảo. Chính quyền Đài Loan vào thời điểm đó cho biết họ nghi ngờ hai tàu Trung Quốc là thủ phạm nhưng không đưa ra bằng chứng trực tiếp và không gọi đây là hành động có chủ ý.
Vào tháng 5 năm nay, nhóm Quad – liên minh giữa Australia, Nhật Bản, Ấn Độ và Mỹ – cho biết bốn nước sẽ hợp tác để bảo vệ và xây dựng các tuyến cáp quang tốc độ cao dưới biển ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Tàu đi vào bóng tối
Theo hai nguồn tin của Hải quân có hiểu biết trực tiếp về hệ thống này, viên ngọc quý của các hoạt động giám sát dưới biển của Hoa Kỳ vẫn là mạng lưới cáp nghe toàn cầu lần đầu tiên được lắp đặt trong Chiến tranh Lạnh, vẫn là cơ sở hạ tầng do thám dưới biển tốt nhất trên thế giới.
Các nguồn tin cho biết những sợi cáp này là công cụ giúp giải quyết bí ẩn xung quanh chiếc tàu lặn Titan thuộc sở hữu tư nhân đã phát nổ hồi tháng 6, khiến 5 người thiệt mạng trong hành trình đi xem xác tàu Titanic có niên đại hàng thế kỷ.
Hai người cho biết, trong ba năm qua, một số mạng cáp này đã được mở rộng và thay thế bằng các loại cáp tiên tiến được trang bị cảm biến và máy thu âm dưới nước hiện đại để xác định chính xác hơn vị trí của tàu địch.
Những người này nói phần lớn công việc này được thực hiện bởi tàu USNS Zeus 40 năm tuổi, tàu cáp đầu tiên và duy nhất đang hoạt động được chế tạo đặc biệt cho Hải quân Hoa Kỳ. Hỗ trợ là CS Dependable và CS Decisive, hai tàu cáp thuộc sở hữu của công ty tư nhân SubCom của Hoa Kỳ, họ cho biết. SubCom đã trở thành nhân tố chủ chốt trong cuộc chiến công nghệ với Trung Quốc, Reuters đưa tin vào tháng 7.
Theo hai nguồn tin của Hải quân và phân tích của Reuters về dữ liệu theo dõi tàu, để giữ bí mật về vị trí của các dây cáp gián điệp dưới nước của Hoa Kỳ, ba con tàu này đã che giấu vị trí của chúng, được ngành vận tải biển gọi là “đi vào bóng tối”.
_SURTASS_gear.jpg)
Các tàu thương mại được yêu cầu theo luật pháp quốc tế phải luôn bật bộ tiếp sóng nhận dạng để ngăn ngừa va chạm và giúp chính quyền chống lại tội phạm hàng hải. Nhưng các quốc gia có thể đảm bảo miễn trừ đối với một số tàu tư nhân, đặc biệt là những tàu làm việc trong các dự án an ninh quốc gia, theo luật sư hàng hải Stephen Askins có trụ sở tại London.
Các nguồn tin cho biết hiện Hải quân đang chế tạo các phiên bản di động thu nhỏ mới có thể được triển khai mà không bị phát hiện. Các mô-đun này, được gọi là SURTASS viễn chinh, hay SURTASS-E, có thể được đặt trong các container chở hàng được chất lên bất kỳ tàu sàn phẳng nào, cho phép các tàu thương mại thực hiện giám sát cho Hải quân, hai nguồn tin am hiểu về dự án cho biết.
Các nguồn tin nói, trong ba năm qua, Hải quân đã thử nghiệm hệ thống này từ một tàu cung cấp ngoài khơi ở Đại Tây Dương và kể từ đó nó đã được sử dụng trong các hoạt động tích cực tại các địa điểm bí mật.
Vào tháng 5 năm nay, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố rằng họ đã phê duyệt việc bán hệ thống SURTASS-E trị giá 207 triệu đô la cho chính phủ Úc.
Nhật Bản cũng vận hành một hạm đội gồm ba tàu giám sát đại dương, được trang bị cáp SURTASS của Mỹ, hai nguồn tin của Hải quân Mỹ cho biết.
Hải quân Nhật Bản, được gọi là Lực lượng Phòng vệ Hàng hải, cho biết trong một tuyên bố rằng họ đang phối hợp với các đồng minh để chống lại mối đe dọa hải quân ngày càng gia tăng của Trung Quốc; lực lượng này từ chối bình luận cụ thể về hoạt động giám sát.
Drone biển ‘tai thính’
Hải quân đang thử nghiệm những cách mới để theo dõi tàu ngầm ở những khu vực mà tàu chiến của họ bị Trung Quốc giám sát chặt chẽ, bao gồm eo biển Đài Loan và Biển Đông, hai nguồn tin am hiểu về những nỗ lực đó cho biết.
Điều này có nghĩa là sử dụng các phương pháp lén lút hơn như gửi máy bay không người lái nhỏ, được trang bị camera hồng ngoại và máy thu âm dưới nước cũng như thả thiết bị nghe lén di động từ tàu thương mại.
Những nguồn tin am hiểu vấn đề cho biết, một trong những nỗ lực thành công đầu tiên nhằm tạo ra một đơn vị giám sát dưới biển tự động là Hệ thống Đường dẫn Âm thanh Đáng tin cậy Chuyển đổi (TRAPS), được phát triển bởi Leidos, một công ty quốc phòng có trụ sở tại Virginia. Hải quân đã trao cho Leidos một hợp đồng trị giá 73 triệu đô la để phát triển hệ thống này vào năm 2019.
TRAPS bao gồm một hộp xử lý gắn liền với các cảm biến dưới đại dương sâu. Nó được thiết kế để đặt dưới đáy biển và lắng nghe tiếng tàu ngầm trên đầu, giống như một vệ tinh dưới nước.
Ông Chuck Fralick, giám đốc công nghệ của Leidos và một sĩ quan Hải quân đã nghỉ hưu, nói với Reuters rằng các đơn vị gián điệp dưới nước này có thể được lén lút thả ra khỏi mạn tàu đánh cá hoặc tàu kéo trong lãnh thổ đối phương.
Fralick nói: “Bạn có thể có được khả năng nghe ngóng hoặc giám sát ở hầu hết mọi nơi trên thế giới mà bạn muốn”.
Hải quân cũng đang thử nghiệm các drone nhỏ trên biển, bao gồm thuyền buồm không người lái và tàu ngầm thu nhỏ tự động trị giá từ 800.000 đến 3 triệu đô la để chế tạo – một thay đổi tương đối nhỏ trong thế giới hệ thống phòng thủ.
Những chiếc tàu này chưa mang theo vũ khí. Nhưng chúng có thể được trang bị camera độ phân giải cao, máy thu âm dưới nước, đường truyền vệ tinh và các thiết bị do thám khác, mang lại cho Hải quân một phương tiện chi phí thấp để mở rộng hoạt động giám sát một cách đáng kể, phát ngôn viên Hải quân Hawkins nói.
Hai nguồn tin Hải quân cho biết, trong tương lai, những tàu này có thể được sử dụng để bắn ngư lôi đánh chìm tàu ngầm, thả mìn dưới nước hoặc kích hoạt các thiết bị mồi nhử tạo ra tiếng động lớn dưới mặt nước nhằm gây nhầm lẫn cho kẻ thù.