Độc tố botulinum , hay độc tố thần kinh botulinum ( BoNT ), là một loại protein gây độc thần kinh được sản xuất bởi vi khuẩn Clostridium botulinum và các loài liên quan. Nó ngăn chặn sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine từ các đầu sợi trục tại điểm nối thần kinh cơ , do đó gây tê liệt mềm . Độc tố gây ra bệnh ngộ độc thịt . Chất độc này cũng được sử dụng thương mại cho mục đích y tế và thẩm mỹ.
Bệnh viện Chợ Rẫy vừa cho biết có thêm ba trường hợp bị ngộ độc botulinum do ăn chả lụa của người bán dạo và một loại mắm ủ lâu ngày.
Một trong ba bệnh nhân mới bị ngộ độc botulinum đang được hỗ trợ thở máy tại Bệnh viện Chợ Rẫy Sài Gòn – Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Ngày 20-5, bác sĩ Lê Quốc Hùng – trưởng khoa bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) – cho biết Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Nhân dân Gia Định đang phối hợp điều trị cho ba trường hợp mới bị ngộ độc botulinum.
Cả ba bệnh nhân này đều cư ngụ tại TP Thủ Đức, thuộc hai gia đình khác nhau.
Cụ thể, ngày 13-5 cả ba người bao gồm hai anh em ruột (18 tuổi và 26 tuổi) có ăn bánh mì kẹp chả lụa của người bán dạo, người còn lại là nam 45 tuổi có ăn một loại mắm để lâu ngày.
Sau khi ăn xong, đến ngày 14-5 cả ba bệnh nhân đều có triệu chứng rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, đau đầu, choáng váng, tiêu chảy… Sau đó tiến triển nặng hơn dẫn đến yếu cơ, khó nuốt, nhìn đôi…
Các bác sĩ đã hội chẩn với Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Bệnh viện Chợ Rẫy thống nhất chẩn đoán theo dõi ngộ độc botulinum toxin biến chứng suy hô hấp.
Hiện em tiếp tục thở máy thông số thấp, gọi biết, thực hiện được theo y lệnh, kích thích đau đáp ứng, đang được các bác sĩ tích cực theo dõi.
Bệnh viện viện Nhi đồng 2 (Sài Gòn), ngày 17-5, cho biết đang tiếp tục theo dõi và điều trị cho ba trẻ bị ngộ độc botulinum do ăn chả lụa không rõ nguồn gốc.
Cụ thể em N.Đ. (13 tuổi) nhập viện trong tình trạng tỉnh, tiếp xúc được, yếu hai chi dưới tăng dần, sụp mi mắt, đi đứng loạng choạng.
Mặc dù được thở oxy, truyền dịch, nhưng tình trạng suy hô hấp tăng dần phải đặt nội khí quản thở máy, đo điện cơ ghi nhận giảm đáp ứng dẫn truyền vận động trên tất cả các dây thần kinh, chụp CT sọ não chưa ghi nhận bất thường.
Các bác sĩ đã hội chẩn với Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Bệnh viện Chợ Rẫy thống nhất chẩn đoán theo dõi ngộ độc botulinum toxin biến chứng suy hô hấp.
Hiện em tiếp tục thở máy thông số thấp, gọi biết, thực hiện được theo y lệnh, kích thích đau đáp ứng, đang được các bác sĩ tích cực theo dõi.
Bệnh nhi thứ hai là em N.H. (14 tuổi), nhập viện trong tình trạng nôn ói, đau bụng, tiêu lỏng, chóng mặt, yếu chi. Hiện em sụp mi mắt nhẹ, tri giác tỉnh và chuyển khoa ngoài tiếp tục điều trị.
Bệnh nhi N.X. (10 tuổi) hiện thở oxy, tri giác tỉnh và cùng chuyển khoa ngoài tiếp tục điều trị.
Trước đó khi nhận được yêu cầu hỗ trợ từ Bệnh viện Nhi đồng 2 và thống nhất chẩn đoán 3 bệnh nhân nhiễm độc botulinum do ăn chả lụa, Bệnh viện Chợ Rẫy đã lập tức liên hệ với Bệnh viện đa khoa khu vực miền núi phía bắc Quảng Nam để điều chuyển 2 lọ BAT (có giá nhập khẩu đến 8.000 USD/lọ) về TPHCM.
Như Tuổi Trẻ Online đã thông tin, ngày 16-5, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) cho hay đã chuyển hai lọ thuốc giải độc botulinum tại Quảng Nam về cứu sống ba anh em ruột bị ngộ độc botulinum.
Trước đó, khoảng 9h ngày 13-5, gia đình bốn người (ngụ TP Thủ Đức) gồm một người dì cùng ba anh em ruột là N.V.H. (14 tuổi), N.V.Đ. (13 tuổi) và N.T.X. (10 tuổi) mua chả lụa từ người bán dạo để ăn với bánh mì.
Đến ngày 14-5, cả ba anh em được đưa vào Bệnh viện Nhi đồng 2 cấp cứu trong tình trạng mệt lả và được chẩn đoán ngộ độc botulinum.
Ngộ độc ở Quảng Nam
Các bệnh nhân trong vụ ngộ độc được điều trị tại Bệnh viện đa khoa khu vực miền núi phía Bắc Quảng Nam.
Một người tử vong và 10 người phải thở máy ở Quảng Nam do ngộ độc thực phẩm bởi độc tố botulinum sau khi ăn cá chép muối ủ chua. Trước đó, cuối năm 2020 cũng xảy ra vụ ngộ độc tương tự mà món ăn gây ngộ độc là pate chay.
Độc tố botulinum , hay độc tố thần kinh botulinum ( BoNT )
Sơ đồ ruy băng về cấu trúc cấp ba của BotA ( P0DPI1 ). Mục PDB 3BTA .
Độc tố botulinum được sản xuất bởi Clostridium botulinum là nguyên nhân gây ngộ độc thịt. [40] Con người thường ăn phải chất độc nhất do ăn thực phẩm đóng hộp không đúng cách mà C. botulinum đã phát triển. Tuy nhiên, chất độc cũng có thể được đưa vào qua vết thương bị nhiễm trùng. Ở trẻ sơ sinh, vi khuẩn đôi khi có thể phát triển trong ruột và tạo ra độc tố botulinum trong ruột và có thể gây ra một tình trạng được gọi là hội chứng em bé mềm . [80] Trong mọi trường hợp, chất độc sau đó có thể lan rộng, ngăn chặn các dây thần kinh và chức năng cơ bắp. Trong trường hợp nghiêm trọng, chất độc có thể chặn các dây thần kinh kiểm soát hệ hô hấp hoặc tim, dẫn đến tử vong.
Vi khuẩn C. botulinum
Với vi khuẩn độc thịt (C.botulinum) sẽ bị tiêu diệt độc tố trong vòng 30 phút ở nhiệt độ 80 độ C. Tuy nhiên, bào tử thì lại có khả năng chịu đựng rất cao, có thể sống sót trong vài giờ với nhiệt độ 100 độ C.
Hầu hết các loại vi khuẩn khác có thể bị vô hiệu ở nhiệt độ 100 độ C. Tuy nhiên, độc tố của mỗi loại vi khuẩn có thể tồn tại tới vài giờ đồng hồ ở nhiệt độ cao. Như vi khuẩn tụ cầu vàng phải mất tới 2 giờ đồng hồ ở 100 độ C mới bị vô hiệu.
Những loại vi khuẩn này khi không may bị nhiễm có thể ngộ độc nhẹ như nôn, tiêu chảy, mất nước, rối loạn điện giải. Tuy nhiên đối với những người có sức đề kháng yếu thì có thể diễn biến nặng như trụy tim mạch, nhiễm khuẩn huyết, thậm chí suy đa tạng gây tử vong.
Riêng vi khuẩn độc thịt C.botilinum – gây tê liệt thần kinh, suy hô hấp và có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng.
Hai chế phẩm kháng độc tố botulinum có sẵn để điều trị ngộ độc thịt. Thuốc kháng độc tố botulinum hóa trị ba (serotypes A, B, E) được lấy từ nguồn ngựa sử dụng toàn bộ kháng thể . Chất kháng độc thứ hai là chất kháng độc botulinum heptavalent (serotype A, B, C, D, E, F, G), có nguồn gốc từ các kháng thể của ngựa đã được thay đổi để làm cho chúng ít sinh miễn dịch hơn. Thuốc kháng độc này có hiệu quả chống lại tất cả các chủng ngộ độc chính.