IORI KAWATE, biên tập viên
28/02/2023 11:36 JST
BẮC KINH – Đầu tư của các công ty nước ngoài vào Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 18 năm vào nửa cuối năm ngoái, do căng thẳng với Mỹ, triển vọng tăng trưởng mờ nhạt và lo ngại về khả năng thụt lùi trong cải cách kinh tế.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đạt tổng cộng 42,5 tỷ USD từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2022, theo cán cân thanh toán chính thức. Điều đó tạo nên mức giảm 73% trong năm, mức giảm mạnh nhất kể từ khi dữ liệu bắt đầu được thu thập vào năm 1999. Tổng cộng nửa năm đạt trung bình hơn 160 tỷ đô la từ cuối năm 2020 đến đầu năm 2022.
Trong khi đó, đầu tư trực tiếp nước ngoài của các công ty Trung Quốc tăng 21% lên 84,2 tỷ USD. Dòng tiền ròng đầu tư xuất ra ngoại biên là 41,7 tỷ đô la đánh dấu lần đầu tiên sau 5 năm rưỡi đầu tư.
Theo Bộ Thương mại, đầu tư trực tiếp nước ngoài được sử dụng trên thực tế – bao gồm cả lợi nhuận tái đầu tư – trong quý cuối cùng của năm 2022 đã giảm 35% so với cùng kỳ năm ngoái xuống còn 33,8 tỷ USD, mức giảm mạnh nhất kể từ khi có dữ liệu so sánh vào năm 1996.
Theo một phân tích về đầu tư vào Trung Quốc của Rhodium Group có trụ sở tại New York, những năm gần đây hầu như không có sự gia nhập mới nào của các công ty châu Âu. Và trong số các doanh nghiệp tiếp tục đầu tư vào Trung Quốc, công ty nghiên cứu lưu ý xu hướng “tách rời nội bộ”, với các công ty bao gồm các nhà sản xuất ô tô lớn tách biệt chuỗi cung ứng Trung Quốc và không phải Trung Quốc để hạn chế rủi ro như rò rỉ công nghệ.
Các công ty khác đã thu hẹp hoạt động tại Trung Quốc hoặc rút hoàn toàn, được phản ánh trong dữ liệu cán cân thanh toán như một lực cản đối với tổng đầu tư. Vào cuối năm 2022, số lượng các nhà sản xuất nước ngoài và các công ty khác trong lĩnh vực công nghiệp ở Trung Quốc đã giảm 0,5% mỗi năm, đây là mức giảm đầu tiên trong ba năm.
Dữ liệu của Bộ Thương mại cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài được sử dụng trên thực tế đã tăng 20% trong năm vào tháng Giêng.
Nhưng liệu dòng vốn có kéo dài hay không vẫn chưa rõ ràng, vì nhiều công ty vẫn không tin tưởng vào Bắc Kinh khi nói đến các biện pháp kiểm soát đại dịch được thực hiện mà không quan tâm đến chi phí kinh tế. Trong một cuộc khảo sát vào tháng 6 năm ngoái của Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-Trung Quốc, 44% công ty thành viên cho biết sẽ “mất nhiều năm để khôi phục niềm tin” vào thị trường Trung Quốc ngay cả khi chính phủ thay đổi hướng đi.
Căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh
Điều này xảy ra khi căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh về các công nghệ tiên tiến đã làm tăng rủi ro cho các công ty có Trung Quốc là trung tâm trong chuỗi cung ứng của họ. Cuối năm ngoái, Tập đoàn Sony đã chuyển phần lớn hoạt động sản xuất máy ảnh của mình cho Nhật Bản, Mỹ và Châu Âu từ Trung Quốc sang Thái Lan.
Trong khi đó, xích mích giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục gia tăng, với việc chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đang xem xét lệnh cấm hoàn toàn đầu tư vào Trung Quốc trong một số lĩnh vực công nghệ cao, theo truyền thông Hoa Kỳ.
Sự không chắc chắn ngày càng tăng về triển vọng của nền kinh tế Trung Quốc trong bối cảnh chính sách không có COVID của nước này đã bị hoãn lại cũng khiến một số công ty phải rút lui, bao gồm nhà sản xuất hộp cơm trưa mang đi làm của Nhật Bản, công ty Plenus và công ty bán kính mắt Aigan.
Sau khi dỡ bỏ các biện pháp hạn chế COVID vào cuối năm 2022, Bắc Kinh đang gấp rút đưa nền kinh tế trở lại đúng hướng; một số người đang chú ý đến Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc sắp diễn ra vào tháng 3 như một dịp khả thi để chính phủ công bố các biện pháp kích thích kinh tế mới.
Chính sách kinh tế trong nhiệm kỳ thứ ba của Chủ tịch Tập Cận Bình
Một số nhà quan sát lo ngại rằng đội ngũ chỉ đạo chính sách kinh tế trong nhiệm kỳ thứ ba của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể hủy bỏ những tiến bộ hàng thập kỷ trong việc mở cửa đất nước cho những người tham gia nước ngoài do Đặng Tiểu Bình khởi xướng.
Li Qiang, một đồng minh thân cận của Tập, sẽ nhậm chức thủ tướng vào tháng 3, mà không phải phục vụ nhiệm vụ theo thông lệ là phó thủ tướng để tìm hiểu các mối liên kết (của nền Kinh Tế vĩ mô). Trong khi đó, các nhà cải cách như Phó Thủ tướng Lưu Hạc, thống đốc ngân hàng trung ương Yi Gang, và Guo Shuqing, người đứng đầu cơ quan quản lý bảo hiểm và ngân hàng hàng đầu của Trung Quốc, dự kiến sẽ phải ra đi.
Vốn đầu tư dịch chuyển vào các nước Nam Á
Khi vốn nước ngoài chuyển dịch khỏi Trung Quốc, đầu tư vào các nền kinh tế đang phát triển ở Đông Nam Á đã tăng lên.
Chẳng hạn như Thái Lan, số đơn xin đầu tư trực tiếp nước ngoài mới đã tăng 36% trong năm ngoái lên 433,9 tỷ baht (12,4 tỷ USD).
Hon Hai Precision Industry của Đài Loan, còn được gọi là Foxconn, đã bắt đầu xây dựng một nhà máy lắp ráp xe điện mới ở nước này vào tháng 11. Tập đoàn ngũ cốc khổng lồ của Hoa Kỳ Cargill cũng đang lên kế hoạch xây dựng một nhà máy nhựa sinh học ở đó.
Trung tâm nghiên cứu và phát triển của Samsung tại Hà Nội
Tại Việt Nam, đầu tư trực tiếp được phép của các công ty nước ngoài đã tăng 15% trong năm ngoái. Samsung Electronics đã chi 220 triệu USD để mở một trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Hà Nội với sức chứa khoảng 2.200 nhà nghiên cứu. Trung tâm này là một phần trong kế hoạch của Samsung nhằm định vị Việt Nam là một trung tâm điện thoại thông minh chiến lược toàn cầu.
Trung Quốc đã tăng năng suất trong nước bằng cách thu hút vốn và công nghệ nước ngoài. Nhưng giờ đây, với xã hội già hóa và tỷ lệ sinh giảm, đầu tư nước ngoài bị đình trệ có nguy cơ cản trở tăng trưởng kinh tế của quốc gia.
Phan Sinh Trần