Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả: Đàn Chim Việt –

13/11/2025

Dân oan khắp nơi vì những chính sách xã hội bất cập

Tôi thấy nhiều người bình luận:

“Chị không thấy đất nước mình đã thay đổi nhiều lắm sao? Ngày xưa đường đất, giờ đường bê tông; ngày xưa nhà tranh, giờ nhà tầng. Sao chị không thấy sự phát triển đó để khen?”

Nghe rất ngu ngơ.

Bởi vì một đứa trẻ, dù không ai dạy, nó cũng sẽ lớn.

Bạn không thể tự hào rằng “ngày xưa tôi cao 80cm, giờ tôi 1m70” — vì đó là quy luật sinh học, không phải thành tựu.

Cũng vậy, một quốc gia sau hàng chục năm hòa bình mà có đường bê tông, có nhà cao tầng, không phải là điều để hãnh diện.

Đó là điều tự nhiên phải có, nếu con người còn làm việc và thời gian còn trôi đi.

Cái đáng nói là: khi bạn lớn lên, bạn trở thành người tử tế hơn, hay chỉ là một thân xác to hơn?

Một đất nước thật sự phát triển không đo bằng số tầng cao ốc, mà bằng mức độ tự do, công bằng và phẩm giá của người dân.

Bê tông có thể che mưa, nhưng không thể che sự bất công.

Đường nhựa có thể chạy nhanh, nhưng không thể chạy trốn khỏi nỗi sợ nói thật.

Và GDP có thể tăng, nhưng nếu niềm tin của con người giảm, thì đó không phải là phát triển – mà là phình to trong ảo tưởng.

Nếu muốn tự hào, hãy so với những nước cùng xuất phát điểm:

– Hàn Quốc sau chiến tranh nghèo đói, 60 năm sau trở thành nền kinh tế công nghệ.

– Nhật Bản từ đống tro tàn, vươn lên thành quốc gia văn minh bậc nhất thế giới.

– Singapore không có tài nguyên, nhưng xây được nhà nước liêm chính, dân được tôn trọng.

Còn Việt Nam?

Sau gần nửa thế kỷ, người dân vẫn phải “xin” từng giấy tờ, “chạy” từng thủ tục, “đóng” từng khoản không tên.

Nếu đó là “phát triển”, thì xin hỏi: phát triển cho ai?

Cái đáng sợ nhất không phải là nghèo, mà là tự mãn trong nghèo trí tuệ.

Người ta tưởng rằng bê tông là biểu tượng của văn minh, mà quên rằng văn minh bắt đầu từ cách con người đối xử với nhau.

Một quốc gia có thể có đường cao tốc, nhưng nếu dân phải cúi đầu trước cửa quyền, thì đó chỉ là một xã hội được tráng xi măng lên sự sợ hãi.

Đừng khoe rằng đất nước đã khác xưa, khi điều duy nhất khác là lớp sơn ngoài tường.

Hãy hỏi xem:

– Con người có được tôn trọng hơn không?

– Tiếng nói của dân có được lắng nghe không?

– Và luật pháp có còn phục vụ công lý hay phục vụ quyền lực?

Bởi vì, một đất nước không thể gọi là phát triển, nếu người dân vẫn phải xin để được sống đúng luật.

Khi người dân phải nuôi cả nhà nước – đó không phải là phát triển.

Ở Việt Nam, từng đứa trẻ vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường đã phải đóng tiền để “xây dựng đất nước”, “ủng hộ đồng bào thiên tai”, “xây trường học”.

Những em bé mới mười tuổi đã bắt đầu gánh nghĩa vụ “cứu người lớn” — trong khi người lớn ấy là những người đang được trả lương để quản lý quốc gia.

Mỗi khi bão lũ xảy ra, thay vì có quỹ dự phòng quốc gia được vận hành minh bạch, thì chính phủ lại ngửa tay xin tiền dân.

Từng người nông dân, công nhân, bà bán hàng rong, chủ tiệm tạp hoá, thậm chí từng lớp học, từng doanh nghiệp nhỏ… đều phải “đóng góp cứu trợ”.

Và rồi có người vẫn nói:

“Đất nước mình đã thay đổi nhiều rồi mà.”

Thay đổi ư? Khi người dân vẫn phải trả tiền cho những thứ lẽ ra thuộc về phúc lợi

Một đất nước đứng thứ 5 về quy mô kinh tế ở Đông Nam Á, nhưng trẻ em vẫn không được học miễn phí, bệnh nhân vẫn phải “đặt phong bì” để được nằm viện, và người già vẫn phải sống nhờ con cái, thay vì được bảo đảm bằng hệ thống an sinh.

Nếu đó gọi là “thay đổi”, thì đó là sự thay đổi trên giấy, chứ không phải trong phẩm giá con người.

Ở các quốc gia phát triển, người dân nộp thuế để được bảo vệ.

Còn ở Việt Nam, người dân nộp thuế, rồi lại bị kêu gọi đóng góp để vá lỗi của chính bộ máy.

Người dân trả tiền cho trường, rồi trường vẫn xuống cấp.

Trả tiền cho bệnh viện, rồi vẫn phải mang thuốc từ nhà.

Trả tiền cho quỹ thiên tai, rồi khi lũ về, người dân vẫn tự bơi trong nước mắt của mình.

Đó không phải là “phát triển” – mà là một vòng luẩn quẩn của sự bóc lột hợp pháp hoá bằng khẩu hiệu.

Còn những “điều tích cực” mà các bạn nói là gì?

Các bạn bảo: “Hãy nhìn vào những điều tích cực chứ.”

Vậy xin chỉ cho tôi: điều tích cực nào khiến người Việt hôm nay sống hạnh phúc hơn, công bằng hơn, hay ít sợ hãi hơn?

GDP đó có cao hơn những quốc gia từng thua xa Việt Nam ba mươi năm trước hay không?

Hãy thử nhìn quanh: bao nhiêu người lao động đang sống lay lắt với đồng lương không đủ trang trải.

Những con đường bê tông mà các bạn tự hào —chính là nơi từng đứa trẻ phải đạp xe sát bên container, xe khách, xe tải, vì không có nổi một làn đường an toàn cho người dân.

Đường có thể phẳng, nhưng sinh mạng con người lại gập ghềnh hơn bao giờ hết.

Ngay cả trong bệnh viện – nơi lẽ ra là chỗ cuối cùng còn lại của nhân đạo –

đã bao nhiêu người phải chết trước cánh cửa cấp cứu, chỉ vì không kịp nộp viện phí, chỉ vì y tá, bác sĩ còn bận “hỏi giấy tờ”?

Đó là cái mà bạn gọi là “phát triển” sao?

Một xã hội nơi mạng người rẻ hơn một chữ ký, nơi sự sống phải xếp hàng chờ được phép cứu, thì mọi chỉ số GDP đều vô nghĩa.

Nếu đó là “phát triển”, thì xin lỗi — đó không phải là tiến bộ, mà là sự thích nghi của người dân với bất công.

Một quốc gia không thể được gọi là “phát triển” khi trẻ em phải đóng góp để cứu người lớn,

khi người dân phải quyên góp cho những sai lầm của chính quyền, và khi người nộp thuế phải nộp thêm lần nữa để được đối xử như con người.

Thay đổi thật sự không nằm ở màu của bê tông, mà ở màu của lương tri.

Và chừng nào người dân còn phải đi xin công lý, thì mọi con đường lát nhựa chỉ là lớp sơn mỏng trên một nền đất mục.

Hong Thai Hoang

---

 

Tiếng Dân News

Nhiều cơ quan truyền thông ở Việt Nam vừa lược thuật cảnh báo của Ngân Hàng Thế Giới (World Bank – WB) rằng đến 2050, GDP của Việt Nam sẽ giảm ít nhất 12.5% nếu không có những biện pháp hữu hiệu để kinh tế-xã hội Việt Nam thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong cảnh báo vừa kể, WB tiếp tục nhắc lại viễn cảnh vốn đã được mô tả từ lâu: Một nửa diện tích của đồng bằng sông Cửu Long có thể sẽ chìm trong nước, tước đi sinh kế của hàng triệu người, gia tăng nguy hiểm cho an ninh lương thực quốc gia.

Tương lai Việt Nam không chỉ có sự u ám riêng trong lĩnh vực nông nghiệp. Biến đổi khí hậu khiến nước biển dâng cao còn đe dọa sinh hoạt, sinh kế của dân cư các khu vực duyên hải, khoảng 70% dân số và 433 khu công nghiệp tạo ra 90% hàng hóa xuất cảng sẽ bị ngập.

Ngoài tác động nguy hiểm của nước biển dâng cao, nhiệt độ tăng cao cũng sẽ ảnh hưởng đến nhiều nhà máy, xí nghiệp. Khoảng 1.3 triệu lao động, trong đó 70% là phụ nữ sẽ phải gánh chịu hậu quả của yếu tố này.

Mưa to, bão lớn vì biến đổi khí hậu còn gây ngập lụt. WB ước đoán, đến năm 2030, tỷ lệ hệ thống giao thông bị hư hỏng do ngập lụt sẽ tăng khoảng 40%. Nguy cơ các cảng biển quan trọng ở TPHCM, Hải Phòng bị ngập sẽ tăng gấp năm lần so với hiện nay, gây gián đoạn cho việc vận chuyển từ 68,000 tấn đến 106,000 tấn hàng hóa/ngày, thiệt hại sẽ vào khoảng $89 triệu/ngày.

Để dễ hình dung thiệt hại, WB dẫn thiệt hại mà trận bão Yagi năm 2024 từng khiến cảng Hải Phòng mất $955 triệu làm ví dụ minh họa.

Những yếu tố như nhiệt độ cực đoan, cung cấp điện gián đoạn, mưa lũ cực đoan,… đã, đang và sẽ còn làm năng suất lao động của Việt Nam giảm, lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu bị bào mòn.

Từ sự yếu kém của hạ tầng và bảo trì, WB lưu ý, thiệt hại sẽ lan truyền như hiệu ứng domino – hệ thống giao thông tê liệt vì tác động của biến đổi khí hậu sẽ làm mạng lưới cung ứng – phân phối (logistics) của Việt Nam tê liệt. Ứng phó chậm trễ chừng nào thì nội lực sẽ suy giảm chừng đó.

Do chậm chạp trong ứng phó, đến 2050, có thể sẽ có từ 100,000 đến 1.1 triệu người bị đẩy xuống dưới ngưỡng nghèo. Nguy cơ bần cùng vì không đủ điều kiện tự bảo vệ trước thiên tai ở nhóm lao động kỹ năng và thu nhập thấp, cũng như các gia đình sống ở những khu vực như ven biển, đồng bằng, nông thôn được dự đoán là “đặc biệt cao.” Nếu không sớm đầu tư vào năng lượng sạch, nâng cao khả năng thích ứng của nông nghiệp, khả năng chống chịu của đô thị, thành tựu tích lũy từ tăng trưởng sẽ bị biến đổi khí hậu quét sạch.

Theo WB, tác động của biến đổi khí hậu có thể làm tăng trưởng giảm đều đặn 0.5 %/năm. Do vậy, nguồn thu cho ngân sách sẽ giảm trong khi chi tiêu sẽ tăng để khắc phục hậu quả, vào năm 2050, tài khóa có thể thâm hụt thêm 0.8% GDP…

***

Trong sáu tháng vừa qua, dân chúng Việt Nam choáng váng vì thiên tai dồn dập, hai cụm từ “bất thường” và “vượt mức lịch sử” liên tục được lập đi, lập lại. Thiên tai đổ đến dưới đủ mọi dạng: Hạn hán, nước mặn xâm nhập, dông lốc và đặc biệt là mưa to, bão lớn, sạt lở.

Riêng tác động của mưa, bão đã vắt kiệt nội lực của quốc gia lẫn nhiều cá nhân, gia đình. Ở miền Bắc, thiệt hại do tác động của mưa, bão khiến hàng trăm ngàn gia đình ở Hà Nội, Thái Nguyên, Cao Bằng, Lào Cai, Hòa Bình, Phú Thọ, Tuyên Quang, Bắc Giang, Bắc Ninh,… khánh kiệt.

Miền Trung cũng thế. Người Việt bất lực và xót xa nhìn những Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng,… bị thiên tai tàn phá.

Sau những Bến Tre, Tiền Giang, Kiên Giang,… với hàng trăm ngàn gia đình phá sản do thiếu nước ngọt mất trắng hoa lợi từ lúa, rau trái, tôm cá, tới lượt Cà Mau rúng động vì bờ biển sạt lở trên diện rộng, đất đai sụt lún,…

Thiệt hại do đủ loại thiên tai không còn được tính bằng ngàn tỷ mà là hàng chục ngàn tỷ, chưa kể thiệt hại về sinh mạng lên tới vài trăm. Tuy nhiên đó là những tổn thất có thể đo, đếm từ những đổ nát công khai, nếu có thể đo đếm thiệt hại của từng cá nhân, gia đình, đơn vị tính chắc chắn phải là trăm ngàn tỷ. Song đó chỉ là thiệt hại trước mắt. Tác động lâu dài của thiên tai khi nông thôn, đô thị, hạ tầng bị tàn phá, cũng như cá nhân và gia đình kiệt quệ đối với sự ổn định và cơ hội phát triển kinh tế-xã hội dẫu rất lớn nhưng không dễ ước đoán.

Đáng ngại là tác động của biến đổi khí hậu đối với Việt Nam đã được cảnh báo từ thập niên 1990. Đến 2009, chính quyền Việt Nam công bố kịch bản đầu tiên để ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng cao nhưng thực tế cho thấy họ chưa bao giờ xem điều chỉnh để thích ứng là chuyện sống còn của quốc gia, dân tộc. Vì không tính đến khả năng chống chịu, quy hoạch và nỗ lực phát triển chỉ tạo thêm những khu vực bị thiệt hại nặng nề do dễ ngập hơn, mức nước lụt cao hơn, rút chậm hơn, đồng bằng lún sụt, ven biển sạt lở nghiêm trọng hơn!

Trong sáu tháng vừa qua, dẫu thiên tai là chuyện nhãn tiền nhưng dường như cả hệ thống chính trị lẫn hệ thống công quyền chỉ dồn tâm lực, trí lực và sức lực vào những thứ như “sắp xếp lại giang sơn” và “kiện toàn nhân sự” bằng kỷ luật, điều chuyển, chỉ định…

***

Cách nay khoảng 2,500 năm, Mạnh Tử – một triết gia Trung Quốc – cho rằng “Dân vi quý, xã tắc vi thứ chi, quân vi khinh” (dân là quý nhất, sau đó là xã tắc tức quốc gia, còn vua là nhẹ nhất). Cha ông người Việt cũng nghĩ như vậy nên nhiều triều đại (Lý, Trần, Lê) đề cao tư tưởng “ý dân là ý trời.” Không phải tự nhiên mà Lý Thái Tổ khẳng định “Trên thuận thiên thời, dưới theo ý dân” khi quyết định dời kinh đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra Thăng Long (Hà Nội), hay Nguyễn Trãi nhấn mạnh “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân” khi viết Bình Ngô Đại Cáo.

Quan sát những diễn biến tại Việt Nam, so tác động càng ngày càng đáng ngại của thiên tai đến kinh tế-xã hội với trọng tâm hoạt động của chính quyền Việt Nam ắt sẽ thấy, “lấy dân làm gốc”chỉ là khẩu hiệu. Thực tế cho thấy “đảng vi quý” còn “xã tắc vi thứ chi” và “dân vi khinh.” [kn]

https://baotiengdan.com/…/dang-vi-quy-xa-tac-vi-thu…/

Hình ảnh ngập lụt ở Huế, ngày 3 Tháng Mười Một, 2025. (Hình minh họa: Thanh Hue/Getty Images)

---