Các chuyên gia đưa ra ý kiến.
Đặng Tự Do – 27/Dec/2025
Các ứng dụng hứa hẹn giúp tái tạo phiên bản kỹ thuật số của các thành viên gia đình đã khuất bằng trí tuệ nhân tạo tiềm ẩn “mối nguy hiểm về mặt tâm linh” đối với người Công Giáo và những người khác có thể sử dụng công nghệ này thay cho quá trình thương tiếc lành mạnh, các chuyên gia cho biết.
Công ty trí tuệ nhân tạo 2wai đã gây ra tranh cãi trên mạng xã hội vào tháng 11 sau khi tiết lộ ứng dụng cùng tên, cho phép người dùng tạo ra các phiên bản kỹ thuật số của người thân yêu bằng cách sử dụng video và âm thanh.
Calum Worthy, đồng sáng lập ứng dụng, cho biết trong một bài đăng lan truyền trên X rằng công nghệ này có thể cho phép “những người thân yêu mà chúng ta đã mất được là một phần trong tương lai của chúng ta”. Video đi kèm cho thấy một gia đình liên tục tương tác với hình chiếu kỹ thuật số của người mẹ và người bà đã khuất, ngay cả nhiều năm sau khi bà qua đời.
Việc ra mắt ứng dụng đã nhận được lời khen ngợi từ một số nhà bình luận công nghệ, mặc dù cũng có khá nhiều phản ứng tiêu cực. Nhiều nhà phê bình lên án nó là “ghê tởm”, “ma quỷ” và “đáng sợ”, trong khi những người khác dự đoán rằng ứng dụng này sẽ được sử dụng cho những mục đích rùng rợn như sử dụng người thân đã khuất để quảng cáo trên internet.
Công nghệ ‘có thể làm gián đoạn quá trình đau buồn’
Công ty 2wai không phản hồi yêu cầu bình luận về vụ tranh cãi, mặc dù Giám đốc điều hành Mason Geyser đã nói với tờ Independent rằng quảng cáo này được cố tình tạo ra để “gây tranh cãi” nhằm “khơi dậy cuộc tranh luận trực tuyến kiểu này”.
Bản thân Geyser cho biết ông coi ứng dụng này như một công cụ để sử dụng với con cái mình, giúp lưu giữ những kỷ niệm của các thế hệ trước, chứ không phải là phương tiện để thiết lập mối quan hệ với một hình đại diện AI. Ông nói: “Tôi xem nó… như một cách để truyền lại những kỷ niệm đẹp mà tôi đã có với ông bà mình”.
Liệu một ứng dụng như vậy có phù hợp với quan niệm về cái chết của Giáo Hội Công Giáo — và cả những chủ đề trừu tượng, khó hiểu hơn như nỗi đau buồn — hay không vẫn chưa rõ ràng. Cha Michael Baggot, LC, phó giáo sư đạo đức sinh học tại Học viện Giáo hoàng Regina Apostolorum, thừa nhận rằng các hình đại diện AI “có khả năng nhắc nhở chúng ta về một số khía cạnh của những người thân yêu và giúp chúng ta học hỏi từ tấm gương của họ.”
Nhưng những bản sao kỹ thuật số như vậy “không thể nắm bắt được sự phong phú trọn vẹn của con người hiện hữu”, ngài nói, và chúng có nguy cơ “làm sai lệch di sản của người đã khuất” bằng cách tạo ra những cuộc trò chuyện và tương tác nằm ngoài tầm kiểm soát của người đã khuất.
Các nhà lãnh đạo Công Giáo thường xuyên đề cập đến cả gánh nặng của nỗi đau buồn và sức mạnh cứu chuộc của nó. Năm 2020, Đức Giáo Hoàng Phanxicô thừa nhận rằng nỗi đau buồn là “một con đường cay đắng”, nhưng nó có thể “giúp chúng ta mở mắt ra nhìn cuộc sống và giá trị thiêng liêng, không thể thay thế của mỗi người”, đồng thời giúp ta nhận ra “thời gian ngắn ngủi biết bao”.
Trong khi đó, vào tháng 10, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đã nói với một người cha đang đau buồn rằng những người thương tiếc cái chết của người thân yêu phải “luôn giữ kết nối với Chúa, vượt qua nỗi đau lớn nhất với sự trợ giúp của ân sủng Ngài”.
Ngài nói rằng, sự Phục Sinh “không hề có sự nản chí hay đau đớn nào giam cầm chúng ta trong khó khăn cùng cực của việc không tìm thấy ý nghĩa trong sự tồn tại của mình.”
Brett Robinson, phó giám đốc Viện McGrath về Đời sống Giáo hội tại Đại học Notre Dame, cảnh báo rằng có “nguy hiểm về mặt tâm linh” trong công nghệ thoạt nhìn có vẻ như có thể hồi sinh những người thân yêu đã khuất.
Ông nói rằng công nghệ không phải là một sản phẩm trung lập, mà là một sản phẩm “có khả năng sâu sắc định hình nhận thức của chúng ta về thực tại, bất kể nội dung được hiển thị là gì”.
“Trong trường hợp tái hiện hình ảnh những người thân yêu đã khuất, chúng ta gặp một trường hợp mà các quan niệm trước đây về danh tính, sức sống và sự hiện diện đang được định hình lại theo hướng công nghệ,” ông nói.
“Nếu một người không còn tồn tại dưới hình dạng con người, cả thể xác lẫn linh hồn, có thể được ‘hồi sinh’ từ kho lưu trữ dấu vết kỹ thuật số về cuộc đời họ, thì thực chất chúng ta đang tương tác với ai hoặc với cái gì?” ông nói.
Robinson lập luận rằng các phương thức công nghệ hiện tại có những điểm tương đồng với các thế kỷ trước “khi vũ trụ tràn ngập sự hiện diện — sự hiện diện của Chúa, của các thiên thần, của ma quỷ và của phép thuật.”
Ông nói, vấn đề ở đây là “phép màu mới” của công nghệ hiện đại “đã tách rời khỏi vũ trụ có trật tự, phân cấp của tạo hóa và cõi tâm linh.”
Donna MacLeod đã làm việc trong lĩnh vực hỗ trợ người đau buồn trong nhiều thập niên. Bà bắt đầu tham gia tư vấn hỗ trợ người đau buồn theo tinh thần Công Giáo sau cái chết của con gái út vào năm 1988. Công việc hỗ trợ tang lễ đã phát triển thành Seasons of Hope, một chương trình hỗ trợ người đau buồn dành cho người Công Giáo, “tập trung vào khía cạnh tâm linh của việc thương tiếc người thân yêu đã khuất”.
MacLeod cho biết chương trình này là một chương trình về “lòng hiếu khách và tâm linh” nảy sinh trong một cộng đồng gắn kết chặt chẽ gồm những cá nhân đang trải qua nỗi đau mất mát.
“Nó giúp xây dựng cộng đồng giáo xứ,” bà nói. “Mọi người nhận ra rằng họ không đơn độc. Điều đó rất quan trọng đối với những người đang đau buồn — rất nhiều người cảm thấy rất cô đơn trong nỗi mất mát của mình.”
“Và xã hội mong đợi mọi người đều phải vượt qua,” cô tiếp tục. “Nhưng nỗi đau buồn có thời gian biểu riêng của nó. Những người đang đau buồn bắt đầu hiểu rằng Chúa ở bên họ và Ngài thực sự quan tâm đến họ. Sẽ có hy vọng và sự chữa lành ở cuối giai đoạn này.”
“Đó là làm những gì Chúa Kitô yêu cầu chúng ta làm – cùng nhau bước đi trong những lúc khó khăn,” bà nói.
Liên quan đến công nghệ avatar AI, MacLeod thừa nhận rằng những người đã mất người thân yêu coi việc “tìm kiếm sự kết nối” với người đã khuất là “ưu tiên hàng đầu”.
“Mọi người sẽ nói, ‘Tôi sẽ không xóa giọng nói của người thân yêu khỏi máy trả lời tự động của mình,’” bà nói. “Hoặc chúng tôi có những người xóa video ghi lại các buổi họp mặt gia đình để họ có thể nhìn thấy người thân yêu của mình một lần nữa.”
“Ai cũng muốn được giữ liên lạc với những người thân yêu của mình,” bà nói. “Điều này liên quan đến đức tin Công Giáo và sự hiệp thông của các thánh – mọi người cảm nhận được sự kết nối tâm linh này với những người thân yêu của họ.”
MacLeod tự nhận mình đang “phân vân” về việc các ứng dụng avatar AI có thể ảnh hưởng đến mọi người như thế nào. Bà thừa nhận có thể có “những rủi ro về mặt cảm xúc và tâm lý khi tương tác với các phiên bản AI của những người thân yêu”, mặc dù bà cho rằng nhiều người dùng “có thể xem qua, nhưng không quá bận tâm đến nó”, trừ khi họ có các vấn đề sức khỏe tâm thần tiềm ẩn.
Nhưng “khó khăn nằm ở chỗ một số người bị mắc kẹt trong giai đoạn phủ nhận”, bà nói. Những người đang đau buồn có thể trở nên tuyệt vọng trong hoàn cảnh như vậy, bà cho biết, và đôi khi phải nhờ đến những phương tiện như thầy bói hay nhà ngoại cảm, điều mà bà MacLeod nhấn mạnh rằng Giáo hội đã cấm rõ ràng.
Liệu các avatar AI có thuộc vào loại bị cấm đó hay không vẫn chưa rõ ràng. Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo nghiêm cấm mọi nỗ lực “triệu hồi người chết”. Giáo hội cho rằng việc sử dụng các nhà ngoại cảm hoặc người có khả năng nhìn thấu tương lai “đều che giấu khát vọng quyền lực đối với thời gian, lịch sử và, xét cho cùng, đối với những người khác”.
Cha Baggot cho rằng các ứng dụng như của 2wai “thu thập dữ liệu về người đã khuất mà không bảo quản thi thể người đó”.
Ngài còn lập luận thêm rằng các avatar AI “cũng có thể làm gián đoạn quá trình thương tiếc bằng cách gửi những tín hiệu mơ hồ về việc người đã khuất còn sống hay không.”
Trong khi đó, Robinson thừa nhận rằng “việc muốn kết nối với những người thân yêu đã khuất là điều tốt”, và ông chỉ ra rằng chúng ta làm điều đó “một cách trang trọng thông qua lời cầu nguyện và các buổi tưởng niệm để tôn vinh những linh hồn thân yêu của chúng ta”.
