Khi cảnh sát Mỹ gõ cửa nhà Robinson ở Utah, người cha, một cựu sĩ quan cảnh sát trưởng, đã lặng lẽ đưa con trai mình ra đầu thú. Chỉ vài giờ trước đó, chàng trai 22 tuổi ấy thú nhận đã nổ súng vào Charlie Kirk, kết thúc cuộc đời một con người và khởi đầu cho bi kịch của cả gia đình.
Khoảnh khắc người cha nắm tay đứa con trai trẻ bước ra, có lẽ là khoảnh khắc đớn đau nhất. Đó vừa là sự tố cáo, vừa là tình yêu thương bất lực. Ông biết con mình phạm tội, và ông cũng biết, đằng sau tội ấy còn có một sự thật khác: một thanh niên non trẻ đã để hận thù chiếm lĩnh tâm hồn.
Trước đây, Thomas Matthew Crooks, 20 tuổi, đã nổ súng vào cựu Tổng thống Donald Trump, khiến ông bị thương. Hung thủ bị hạ gục ngay sau đó. Hôm nay, Tyler Robinson, 22 tuổi, bắn chết Charlie Kirk.
Tại sao những vụ việc ấy không đến từ các sát thủ chuyên nghiệp, mà lại từ những gương mặt “mặt búng ra sữa”, vẫn còn nguyên sự ngây thơ của tuổi đôi mươi?
Câu trả lời nằm ở chỗ: hận thù không tự sinh ra. Nó được gieo, được nuôi, được dẫn dắt. Và chính những người trẻ, dễ tổn thương, dễ bị dắt mũi, trở thành mảnh đất màu mỡ nhất cho hạt giống ấy nảy mầm.
Trong giảng đường Mỹ hôm nay, nhiều ý thức hệ chính trị được đưa vào như một phần của giáo dục. Một số câu chuyện được kể một chiều, nhấn mạnh vào sự bất công và nạn nhân, bỏ qua bối cảnh phức tạp.
Người trẻ, vốn sống bằng cảm xúc nhiều hơn lý trí, dễ bị cuốn vào những diễn ngôn ấy. Từ đồng cảm đến phẫn nộ, từ phẫn nộ đến căm ghét, chỉ là một sợi dây mong manh. Và khi căm ghét trở thành lăng kính để nhìn thế giới, một viên đạn có thể được bóp cò dễ dàng.
Cha của Robinson là một người nghiêm khắc, có trách nhiệm. Mẹ từng làm việc trong trung tâm hỗ trợ người khuyết tật. Gia đình không tan vỡ, không có bi kịch bạo lực. Nhưng cũng giống như hàng triệu gia đình khác, họ bận rộn với công việc và đời sống riêng, trong khi con cái lớn lên cùng nỗi cô đơn.
Khi những câu hỏi sâu thẳm của tuổi trẻ không tìm được câu trả lời trong gia đình, chúng sẽ tìm đến cộng đồng khác, trên mạng xã hội, trong các nhóm kín, nơi đầy rẫy ngôn ngữ cực đoan. Và ở đó, những tâm hồn non trẻ được “chăm bón” bằng hận thù, ngày qua ngày.
Mỹ là quốc gia tôn thờ tự do, nhưng cũng chính vì thế mà hận thù có đất sống. Súng dễ mua, ngôn từ cực đoan dễ phát tán. Một bình luận kích động có thể đến với hàng triệu người chỉ sau vài giây.
Những thanh niên chưa đủ chín chắn để phân biệt đúng sai trở thành nạn nhân. Họ không sinh ra để giết người. Họ chỉ bị cuốn đi trong một cơn lốc, cho đến khi chính mình cũng không còn làm chủ được bàn tay siết cò súng.
Nhìn vào những vụ việc này, điều quan trọng là dám đối diện: những kẻ gây án không chỉ là thủ phạm, họ còn là nạn nhân. Nạn nhân của một hệ thống giáo dục thiên lệch, của một gia đình lỏng lẻo, của một xã hội dung dưỡng cực đoan, của một mạng xã hội đầy kích động.
Hận thù không tự sinh ra, và cũng không tự mất đi. Nó là kết quả của những gieo mầm liên tục, âm thầm nhưng bền bỉ. Khi đủ điều kiện, nó nảy mầm và nổ tung.
Phật giáo gọi đó là nghiệp. Thiên Chúa giáo gọi đó là tội lỗi. Nhưng trước khi phán xét bằng ngôn ngữ tôn giáo, ta phải nhìn thấy sự thật trần trụi: nếu xã hội không thay đổi, nếu gia đình không gắn kết, nếu giáo dục không cân bằng, thì những viên đạn ngày mai sẽ vẫn được bóp cò bởi những gương mặt sáng sủa hôm nay.
Có người nghĩ rằng đây chỉ là chuyện của nước Mỹ. Nhưng ở bất kỳ quốc gia nào, nơi nào mạng xã hội tràn ngập ngôn ngữ thù ghét, nơi ấy đều có thể sản sinh bi kịch.
Ở Việt Nam, từng có những nhóm thanh niên trẻ nhân danh yêu nước, công kích, chửi bới, gieo rắc cực đoan trên mạng. Họ không cầm súng, nhưng ngôn từ của họ cũng có thể làm tổn thương, chia rẽ, hủy hoại một cộng đồng.
Điểm chung vẫn vậy: tuổi trẻ dễ tổn thương, dễ bị dắt mũi. Và hận thù, dù bằng súng hay bằng lời, đều gieo thêm khổ đau.
Khi một viên đạn rời khỏi nòng, nó không chỉ giết chết một con người, mà còn giết đi cả niềm tin, tình yêu, hy vọng của bao người xung quanh. Nó giết đi tuổi trẻ của chính kẻ bóp cò. Và nó nhắc nhở xã hội: không thể coi những vụ bạo lực ấy chỉ là “tai nạn” cá nhân.
Chúng ta phải nhìn thẳng vào sự thật: hận thù không tự sinh ra, nó được gieo, được nuôi, được dẫn dắt. Nếu không chịu trách nhiệm, bi kịch sẽ cứ lặp lại, ở Mỹ, hay ở bất kỳ đâu trên thế giới.
⸻
Chú thích ảnh:
-Hung thủ 22 tuổi- nghi can giết Krisk cùng cha;
– Hung thủ 20 tuổi bắn ông Trump nhiều phát suýt chết, đã bị cảnh sát bắn chết.
