Có những đêm ở Manila không cần trăng, ánh đèn đường cũng đủ soi rõ những vũng máu chưa kịp khô. Đó không phải tai nạn, càng không phải tai ương. Đó là chính sách. Và người ban hành chính sách ấy là Rodrigo Duterte.
- Khi súng nổ từ miệng Tổng thống
Từ năm 2016, khi Duterte bước vào điện Malacañang với tư cách Tổng thống, ông mang theo một lời hứa giản đơn đến rùng mình: “Tôi sẽ giết lũ nghiện.” Không phải “xử lý,” không phải “cải tạo” – mà là “giết.” Và ông đã thực hiện lời hứa đó một cách triệt để.
Chiến dịch chống ma túy do ông phát động – mang tên “Oplan Tokhang” – không chỉ truy quét tội phạm, mà giết luôn cả người bị nghi là tội phạm. Không cần tòa án. Không cần chứng cứ. Chỉ cần một cáo buộc từ ai đó trong xóm. Cảnh sát, hoặc dân phòng, hoặc “tay súng lạ mặt,” sẽ thay trời hành đạo.
Tính đến khi ông rời nhiệm sở năm 2022, theo chính phủ, có hơn 6.200 người chết. Theo các tổ chức nhân quyền quốc tế: trên 30.000 người. Trong đó, có cả trẻ vị thành niên. Có cả người vô tội.
- Động cơ chính trị – hay chiếc mặt nạ của độc tài?
Có người bênh ông: “Ông ấy chỉ muốn bảo vệ dân.” Nhưng cách bảo vệ ấy sao mà giống tàn sát?
Khi Duterte làm thị trưởng Davao trước đó, ông đã sử dụng “biệt đội tử thần” – Davao Death Squad – để giết nghi phạm. Thành công ấy, ông mang lên cả quốc gia.
Chiến dịch ma túy không chỉ nhằm “diệt trừ” ma túy – nó còn là công cụ chính trị. Ai trái ý? Kẻ chỉ trích? Báo chí độc lập? Nhân quyền quốc tế? – đều có thể bị gán cho cái mác “bảo kê ma túy.” Từ đó, dư luận bị chia cắt: một bên khiếp sợ, một bên tung hô “người hùng hành động.”
Chống ma túy, thực chất, trở thành quân bài dân túy. Duterte khoác áo đạo đức lên nòng súng của mình.
- Người ủng hộ – kẻ lên án
Trong nước, không ít người hoan hô ông. Những khu nghèo nơi cái chết là quen thuộc, họ coi ông như “vị cứu tinh.” Báo chí thân chính phủ thì biến từng xác chết thành chiến công. Họ tin rằng xã hội cần một bàn tay sắt.
Nhưng cũng chính trong lòng dân, có tiếng nức nở. Có những bà mẹ ôm xác con vì bị bắn nhầm. Có luật sư, giám mục, nhà báo dũng cảm lên tiếng và rồi bị đe dọa. Tổ chức Human Rights Watch gọi chiến dịch ấy là “vết nhơ cho nhân loại.”
- Hậu quả và lời buộc tội từ thế giới
Khi Duterte mãn nhiệm, ông tưởng đã thoát. Nhưng Công lý có trí nhớ. Năm 2021, Tòa Hình sự Quốc tế (ICC) mở điều tra. Đến tháng 3/2025, ông bị bắt tại sân bay Manila – bị cáo buộc tội “chống lại loài người” (crimes against humanity).
Tội ác chống lại loài người là một khái niệm pháp lý: khi nhà nước – hoặc một hệ thống cầm quyền – tổ chức các cuộc tấn công có hệ thống, nhắm vào dân thường. Duterte phù hợp cả ba yếu tố: quy mô, chính sách, chủ ý.
Hệ quả không chỉ nằm ở xác người. Nó còn ở niềm tin lung lay vào pháp quyền. Khi lãnh đạo ra lệnh giết người không cần xét xử, thì ranh giới giữa chính phủ và mafia là gì?
- Một lời cảnh tỉnh
Duterte không phải người đầu tiên dùng bạo lực nhân danh đạo đức. Ông chỉ là minh chứng mới nhất cho sự nguy hiểm của chủ nghĩa độc đoán dân túy – nơi cái thiện bị cưỡng bức theo ý kẻ cầm quyền.
Nhân dân có thể vì sợ hãi mà im lặng. Nhưng lịch sử thì không. Và nay, trước Tòa án Hình sự Quốc tế, lịch sử đang hỏi ông:
“Nhân danh điều gì, ông đã giết cả một thế hệ người nghèo?”
⸻
____
Cựu Tổng thống Philippines bị tạm giam ở Hà Lan
( Ảnh: Reuters)
