Ngay trong những ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ nhì, tổng thống Trump bắt đầu thực hiện hàng loạt các đợt sa thải nhân viên chính phủ liên bang, với mục tiêu cắt giảm chi tiêu chính phủ. Bộ Hiệu Quả Chính Phủ (DOGE) dưới sự chỉ đạo của tỉ phú Elon Musk tạo cảm giác cho người dân Mỹ rằng chi tiêu chính phủ đồng nghĩa với sự lãng phí tiền thuế của dân.
Theo một bài phân tích được đăng trên trang mạng Center on Budget and Policy Priorites www.cbpp.org vào ngày 28/01/2025, chính phủ liên bang thu thuế để chi tiêu cho nhiều dịch vụ công khác nhau. Khi các nhà hoạch định chính sách cân nhắc các quyết định về nguồn thu và chi tiêu, người dân cũng nên hiểu chính phủ làm gì với số tiền thuế thu được.
Theo ước tính của Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội (CBO), trong năm tài chính 2024, chính phủ liên bang Hoa Kỳ đã chi 6.9 nghìn tỷ đô la, tương đương 24% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Khoảng 90% tổng số tiền được dành cho các chương trình liên bang; phần còn lại được dùng để trả lãi cho khoản nợ liên bang. Trong số 6.9 nghìn tỷ đô la đó, gần 4.9 nghìn tỷ đô la được tài trợ bởi nguồn thu liên bang; phần còn lại được tài trợ bằng cách vay nợ.
Theo biểu đồ trên, có ba lĩnh vực chi tiêu chính chiếm phần lớn ngân sách chính phủ:
– Bảo hiểm y tế: Bốn chương trình bảo hiểm y tế: Medicare, Medicaid, Chương trình bảo hiểm y tế trẻ em (CHIP), và trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo Luật Chăm Sóc Y Tế Giá Phải Chăng (ACA, hay Obamacare) chiếm 24% ngân sách năm 2024, hay 1.7 nghìn tỷ đô la. Hơn một nửa số tiền này, 912 tỷ đô la, được chuyển cho Medicare vào tháng 6 năm 2024, cung cấp bảo hiểm y tế cho khoảng 67 triệu người từ 65 tuổi trở lên hoặc người khuyết tật. Phần còn lại là chi phí của Medicaid và CHIP chiếm 626 tỷ đô la; trợ cấp cho ACA chiếm 125 tỷ đô la. Cả Medicaid và CHIP đều yêu cầu các tiểu bang thanh toán một phần trong tổng chi phí.
Vào tháng 3 năm 2023, Medicaid và CHIP đã cung cấp bảo hiểm y tế hoặc chăm sóc dài hạn cho 93.9 triệu trẻ em, cha mẹ, người lớn tuổi và người khuyết tật có thu nhập thấp. Con số này cao hơn đáng kể so với 70.9 triệu người ghi danh trước đại dịch Covid-19.
Vào tháng 2 năm 2024, 20.8 triệu người đã ghi danh chương trình bảo hiểm y tế ACA. Trong tổng số này, 19.3 triệu người (tương đương 93%) đã nhận được trợ cấp giúp giảm phí bảo hiểm và chi phí cá nhân dành cho y tế.
– An sinh xã hội: Năm 2024, 21% ngân sách liên bang tương đương 1.5 nghìn tỷ đô la đã được chi cho an sinh xã hội. Trong đó, 51.5 triệu người đi làm đã nghỉ hưu được nhận khoản trợ cấp hưu trí hàng tháng trung bình là $1,922. An sinh xã hội cũng cung cấp phúc lợi cho 2.6 triệu vợ/chồng con cái của những người đã nghỉ hưu; 5.8 triệu vợ/chồng con cái của những người đi làm đã qua đời; 8.4 triệu người đi làm khuyết tật cùng những người phụ thuộc.
– Chi tiêu quốc phòng chiếm 13% ngân sách, hay 872 tỷ đô la. Khoảng 95% ngân sách dùng cho chi phí cơ bản của Bộ Quốc Phòng, chủ yếu là chi phí vận hành và bảo trì; chi phí cho quân nhân; mua sắm vũ khí; nghiên cứu phát triển…
Bên cạnh ba hạng mục chính, ba hạng mục khác chiếm phần chi tiêu còn lại của ngân sách liên bang, bao gồm:
– Phúc lợi cho cựu chiến binh và người về hưu liên bang: Vào năm 2024, khoảng 8% ngân sách tương đương 526 tỷ đô la dùng để cung cấp phúc lợi cho cựu chiến binh, cựu nhân viên chính phủ liên bang, cả dân sự và quân sự. Khoảng 90% phúc lợi dành cho cựu chiến binh là các khoản chi trả khuyết tật hoặc chăm sóc y tế. Vào tháng 3 năm 2023, có hơn 18 triệu cựu chiến binh từng phục vụ trong quân đội Hoa Kỳ. Ngoài ra còn có 2.7 triệu người về hưu là công chức liên bang.
– Các chương trình an sinh kinh tế: Khoảng 7% (tương đương 476 tỷ đô la) trong ngân sách liên bang năm 2024 dùng cho các chương trình hỗ trợ các cá nhân và gia đình đang gặp khó khăn. Các chương trình an sinh kinh tế bao gồm: các khoản hoàn lại của khoản tín dụng thuế thu nhập và khoản tín dụng thuế trẻ em nhằm hỗ trợ các gia đình lao động có thu nhập trung binh thấp; các chương trình cung cấp tiền mặt cho các cá nhân hoặc gia đình đủ điều kiện, bao gồm bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp bổ sung cho những người thu nhập thấp trên 65 tuổi hoặc khuyết tật. Ngoài ra còn có nhiều hình thức hỗ trợ cho những người thu nhập thấp, thí dụ như chương trình hỗ trợ dinh dưỡng bổ sung (tem phiếu thực phẩm), bữa ăn tại trường, hỗ trợ nhà ở cho người thu nhập thấp, hỗ trợ chăm sóc trẻ em….
Các chương trình an sinh kinh tế giúp hàng triệu người vượt qua ngưỡng nghèo đói mỗi năm. Chúng cũng làm giảm, nhưng không xóa bỏ, sự khác biệt về chủng tộc, sắc tộc trong tỷ lệ nghèo đói.
– Các khoản chi tiêu cho những chương trình hỗ trợ nhiều dịch vụ công khác. Chúng bao gồm đầu tư vào giáo dục; đầu tư vào cơ sở hạ tầng cơ bản như đường sá, cầu cống và sân bay; bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, môi trường; đầu tư vào nghiên cứu khoa học và y tế… Một phần rất nhỏ, ít hơn 1% ngân sách, được dành cho các chương trình hoạt động quốc tế, bao gồm viện trợ nhân đạo và hoạt động của các tòa đại sứ và lãnh sự quán Hoa Kỳ.
Ngoài chi tiêu cho những chương trình kể trên, chính phủ liên bang còn phải trả lãi vay thường xuyên cho số tiền đã vay để tài trợ cho các khoản thâm hụt trong quá khứ và hiện tại. Tổng nợ liên bang sau khi trừ tài sản tài chính ở mức 25.9 nghìn tỷ đô la vào cuối năm tài chính 2024; dẫn đến 892 tỷ đô la tiền lãi phải trả vào năm 2024, tương đương 13% ngân sách.
Những người không ủng hộ nước Mỹ có chính quyền lớn thường nêu lên mối lo ngại về “chi tiêu của chính phủ” một cách không rõ ràng. Điều quan trọng là cần xác định xem các dịch vụ công, các khoản đầu tư được chính phủ tài trợ có lợi ích cho quốc gia, cho người dân hay không
Việt Báo lược dịch
Nguồn: Policy Basics: Where Do Our Federal Tax Dollars Go? | Center on Budget and Policy Priorities
From: taberd & NguyenNThu