Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả:  Tưởng Năng Tiến

20/11/2024

Ngày 31 tháng 10 vừa qua, RFA hân hoan thông báo: “Trại giam số 6 đồng ý mở cửa ‘chuồng cọp’, hai TNLT dừng tuyệt thực sau 21 ngày”. Danh từ “chuồng cọp” trong bản tin thượng dẫn khiến tôi nhớ đến một bài báo cũ (“Ký Ức Những Ngày Ở Địa Ngục Trần Gian”) xuất hiện hồi đầu năm nay, trên báo Nhân Dân, hôm 01/05/24.

Ký giả Dung Trần tường thuật:

Ngày bị đày ra Nhà tù Côn Đảo cùng nhiều chiến sĩ cách mạng khác, bà Phan Thị Bé Tư chưa tròn 20 tuổi… Có dịp về thăm lại Nhà tù Côn Đảo (huyện Côn Đảo, Bà Rịa – Vũng Tàu), đứng trước những chuồng cọp, trại giam, bà Tư không cầm được nước mắt. Nơi đây, mấy chục năm trước đã giam cầm hàng nghìn chiến sĩ cách mạng và đặt ra rất nhiều chế độ hà khắc. Là nữ tù chính trị nhưng bà Tư cùng các dì, các chị chưa ngày nào được nương tay.

Phụ nữ nhưng 52 ngày không cho tắm, bữa ăn thì toàn mắm thối, khô mục, gạo mốc, xin chút muối chúng cũng không cho. Đến nước uống mà chúng tôi phải giấu trong đáy quần, khi chúng phát hiện được thì đánh đập dã man”.

Chuyện kể của bà Phạm Thị Bé Tư (“phải giấu nước uống trong đáy quần”) khiến tôi nhớ đến cách chống khát của tù nhân ở trại kiên giam (A – 20 Xuân Phước) qua lời của một nhân chứng khả tín và khả kính:

Trời Tháng Giêng ở thung lũng tử thần lạnh như có ai cầm dao cắt vào da, nhất là khi trời vào tiết Xuân, gió hiu hiu làm lay động hàng dừa trong sân trại. Cái lạnh thiên nhiên cộng với việc thiếu đường và chất béo từ 9 năm qua khiến cho buổi sáng ngày 30 Tết Nguyên Ðán năm 1984 trở thành buổi sáng không thể nào quên được trong đời.

Chân tay anh em chúng tôi gần như tê liệt. Linh Mục Nguyễn Văn Vàng đứng như trời trồng trước cửa biệt giam số 5 khi ngài được trật tự mở còng cho đi tắm và làm tổng vệ sinh buồng giam. Một tu sĩ Công Giáo nhỏ con, lanh lẹ như một con sóc, nổi tiếng hùng biện và can trường như ngài mà chỉ mới hơn 3 năm bị cùm trong xà lim, thân xác không khác gì người tù Do Thái trong các trại tập trung của Ðức Quốc Xã hồi Thế Chiến Thứ Hai…

Linh Mục Vàng đứng lên được nhưng không thể nào bước đi được… Tôi cho ca nước của mình múc một ca, uống hết một nửa, một nửa đưa cho Linh Mục Vàng.

 Ngài uống hết rồi múc thêm một nửa ca nữa. Tôi hỏi ngài:“Bố vẫn còn khát hả?” Ngài trả lời:“Uống phòng xa.” Ðộng từ “phòng xa” anh em chúng tôi dùng để chỉ thời kỳ bị nhục hình bằng chính sách 2 muỗng cơm, hai muỗng nước, hai muỗng muối khi chúng tôi bị nhận chìm vào cơn khát của những người đi trong sa mạc nên mỗi khi bị gọi ra “làm việc” phải xin uống cho thật nhiều nước trước lúc bị dẫn trở lại buồng giam rồi đái ra để uống cho đỡ khát. (Vũ Ánh. Thung Lũng Tử Thần. Westminster, CA: Người Việt Books, 2014).

Uống nước giải để sinh tồn không phải là chuyện lạ lùng chi, đối với những kẻ đang chết khát. Dấu nước uống trong đáy quần mới là việc ly kỳ! Sự hoang tưởng của bà Phạm Thị Bé Tư cũng khiến tôi liên tưởng đến câu chuyện tù đầy (cũng rất hoang đường, và trở thành huyền thoại) của một phụ nữ khác: bà Phạm Thị Chiều, phu nhân của nhà thơ Giang Nam.

Nhà báo Trần Đăng, báo Thanh Niên, cho biết:

Bà chính là “cô du kích” trong bài thơ Quê hương nổi tiếng của Giang Nam, từng lay động nhiều thế hệ những người yêu thơ suốt 53 năm qua.

 “Cô du kích” trong bài thơ với tiếng cười “khúc khích” và đôi mắt “đen tròn” đã bị “giặc giết em rồi quăng mất xác”, còn bà Chiều thì vẫn gắn bó với nhà thơ Giang Nam đến tận hôm nay.

Sở dĩ có sự “vô lý” trên là do nhầm lẫn từ một nguồn tin của cơ sở trong thành báo ra. Nhà thơ Giang Nam nhớ lại: “Tôi và nhà tôi có cảm tình với nhau từ khi còn ở chiến khu Đá Bàn (Khánh Hòa) trong kháng chiến chống Pháp. Mãi đến năm 1955 chúng tôi mới cưới nhau.

Cuộc chiến tranh chống Mỹ mỗi lúc một khốc liệt, để tránh sự bố ráp của kẻ thù, tổ chức phân công cả hai chúng tôi vào hoạt động tại Biên Hòa. Chẳng bao lâu sau, vợ và con gái tôi bị địch bắt giam tại nhà tù Phú Lợi.

Giữa năm 1960, tôi nghe tổ chức thông báo rằng vợ con tôi bị địch sát hại trong nhà tù này. Quá đau đớn, trong một buổi tối ở rừng, tôi đã viết xong bài thơ Quê hương. Sau này tôi mới biết, thông tin trên là do nhầm lẫn.

Nhờ chút nhầm lẫn này mà Giang Nam trở nên nổi tiếng, qua mấy câu thơ được truyền bá, và xưng tụng (bởi cả một guồng máy tuyên truyền) khiến nhiều người nhớ:

Hôm nay nhận được tin em
Không tin được dù đó là sự thật
Giặc bắn em rồi quăng mất xác
Chỉ vì em là du kích, em ơi!
Đau xé lòng anh, chết nửa con người!

Nhà thơ thêu dệt chuyện “giặc bắn em rồi quăng mất xác” cho thêm phần lâm ly (bi đát) còn nhà nước thì dựng đứng ra “vụ thảm sát Phú Lợi” để làm “phông bạt” cho một màn kịch tuyên truyền:

• Ngô Nhật Đăng: “Năm 58, ở miền Bắc có một sự kiện gây xúc động sâu sắc, đó là vụ ‘Đầu độc ở nhà tù Phú Lợi’, ‘Chính quyền Ngô Đình Diệm đã bỏ thuốc độc vào thức ăn, làm chết 4 ngàn tù nhân’. Đến năm tôi lên 6, 7 tuổi vẫn còn được nghe kể về nó, các cuộc mít-tinh đông đảo ở quảng trường Nhà hát lớn, ở nhà Đấu xảo, hàng chục ngàn người đầu chít khăn tang khóc ròng, thanh niên chích máu viết đơn xin vào Nam chiến đấu vv… Ở trường chúng tôi được học bài thơ ‘Thù muôn đời muôn kiếp không tan’ của Tố Hữu. Sau 75 mới biết, vụ này là bịa đặt, có mấy người ăn phải thức ăn thiu, bị ngộ độc thực phẩm, ông Diệm phải cho xe chở đi cấp cứu, thế là thành chuyện… “
• Thái Bá Tân: “Tháng Năm năm Bảy Bảy/ Tôi đến nhà tù này/ Một khu nhà hoang vắng/ Xung quanh cỏ mọc dày/ Hỏi thì người ta nói/ Đó là chuyện tầm phào/ Không hề có chuyện ấy/ Không có thảm sát nào/ Vậy là những ngày ấy/ Chúng tôi, lũ học sinh/ Đã uổng công bỏ học/ Để tham gia biểu tình/ Khóc cho cái không có/ Căm thù cái hư vô”.
• Nguyễn Đình Cống: “Tôi chỉ là người chứng kiến, tự mình không điều tra nghiên cứu như Thái Bá Tân. Thấy thông tin trái ngược nhau, nêu ra để các bạn tham khảo và suy nghĩ”.

Ti tiện, hèn hạ, lừa lọc, dối trá, bạc ác … đều là thuộc tính căn bản (và bất biến) của chế độ toàn trị hiện hành. Chớ còn phải “tham khảo” hay “suy nghĩ” cái con bà gì nữa! Ngay đến người quen (xa gần) của những tù nhân lương tâm mà còn bị sách nhiễu đủ điều, nói chi đến chính kẻ đang bị giam cầm.

Ngoài việc bị vu cáo rồi kết án hàng chục năm giam cầm, những tù nhân lương tâm (và thân nhân) còn phải ghánh chịu thêm một thứ “hình phạt bổ sung” nữa – theo như cách dùng từ của RFA: “Đại đa số họ bị chuyển đi thi hành án tù ở nơi xa gia đình. Người có gia đình ở miền Bắc thì bị chuyển vào trại giam ở miền Trung hay miền Nam, còn người ở miền Nam thì bị chuyển đi thi hành án ở miền Trung hoặc miền Bắc”.

Đó là chưa kể đến những chuồng cọp trong trại giam vừa bị phá vỡ vào tháng mười vừa qua, sau nhiều cuộc tuyệt thực dài ngày của tù nhân. Qua FB, bà Đỗ Thu (phu nhân của TNLT Trịnh Bá Phương) cũng đã phổ biến lời “cảm ơn chân thành” của những người trong cuộc:

Hiện tại chúng tôi đã kết thúc đợt tuyệt thực tập thể sau 3 tuần, sức khỏe chúng tôi đang dần hồi phục. Một lần nữa chúng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các bạn. Hẹn các bạn khi chúng tôi ra khỏi nhà tù nhỏ này, chúng tôi tin với sự quyết tâm và ý chí chúng ta sẽ gây dựng một Việt Nam dân chủ thịnh vượng, thượng tôn pháp luật và quyền con người. Phá bỏ nhà tù lớn đã giam hãm tư tưởng và tiềm năng phát triển của dân tộc Việt Nam trong nhiều thập kỉ qua.

Tôi đọc xong lời cảm ơn thượng dẫn mà đỏ mặt. Sao những người đang bị tù đầy    (những TNLT) thì vẫn quyết tâm sẽ “phá bỏ nhà tù lớn đang giam hãm tư tưởng và tiềm năng phát triển của dân tộc Việt,” còn vô số những kẻ đang ở bên ngoài song sắt lại đều “tự giải giới” (self disarm) ráo trọi như vậy – hả Trời? Bộ quê hương, đấ́t nước, xứ sở này chỉ của riêng họ hay sao?

Có ông chồng kia đi xưng tội. Xưng xong cha ra việc đền tội:

“Việc đền tội của con là hãy ôm thánh giá và hôn ba lần”

Xong anh chạy một mạch về nhà. Thấy vợ đang quyét nhà, không nói không rằng, anh chạy tới ôm vợ, hôn lấy hôn để 3 lần. Chụt…chụt…chụt.

Bà vợ bị hôn bất ngờ liền phản kháng nói:

“Ông làm cái trò gì vậy? Ông có bị sao không đó?”

Ông chồng cười bảo:

“Anh chỉ làm việc đền tội thôi!”

Vợ nghe xong, bảo:

“Việc đền tội gì mà kỳ quặc vậy”

“Ah! Vì cha ra việc đền tội là ôm thập giá và hôn 3 lần. Em chính là thập giá đời anh.”
….
Chúa Giê-su nói:

“Ai không vác thập giá mình mà đi theo tôi, thì không thể làm môn đệ tôi được.” (Lc 14,27)

Nhiều lúc trong cuộc sống, mỗi người là “thập giá” của nhau. Mỗi chúng ta đều có những tổn thương và khuyết điểm khác nhau. Sống chung với nhau, chắc chắn có những lúc gặp khó khăn.

Xã hội ngày nay dạy ta rằng: không hợp thì bỏ. Bao lâu ta hợp thì còn sống với nhau.

Não trạng như thế chỉ chấp nhận “hôn nhân” khi hai bên còn hợp nhau. Còn khi không còn hợp nhau nữa thì buông bỏ.

Nghe có vẻ hợp lý đó, nhưng sống chung với nhau chắc chắn có sự xung khắc. Bởi lẽ, khi đến với nhau trong hôn nhân, mỗi người đều mang những tổn thương và giới hạn khác nhau. Thế nên, sống chung với nhau sẽ có lúc “không hợp”. Nếu cứ không hợp thì bỏ. Như thế thì đừng mong có một cuộc sống hôn nhân bền vững. Nhưng thử hỏi ai mong muốn một cuộc hôn nhân đổ vỡ trong đau khổ?

Là môn đệ của Chúa, chúng ta được mời gọi đón nhận những yếu đuối và khuyết điểm của nhau như chấp nhận vác thập giá hàng ngày để theo Chúa.

Ước gì mỗi người chúng ta giúp nhau vác “thập giá” để theo Chúa. Đừng làm cho “thập giá” của đối phương thêm nặng nề bởi những thói hư, tật xấu của mình. Nhưng biết làm cho “thập giá” của nhau bớt nặng nề bằng cách sửa đổi đời sống của mình mỗi ngày.

Nguyện xin Chúa giúp chúng ta vác thập giá mỗi ngày để theo Chúa. Amen.

From: ngocnga_12 & NguyenNThu

Ba’o Tieng Dan

19/11/2024

Hiệu Minh

Đã lâu lắm mới thấy một vị lãnh đạo nói về điểm nghẽn của thế chế, một cụm từ khá nhậy cảm. Với nhiều người, thể chế (institutions) và chế độ (regime) như nhau, chê thể chế là chê chế độ.

Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra ba điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực, và thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn.

Năm 2012 có cuốn sách nổi tiếng “Why Nations Fail – Tại sao các quốc gia thất bại” của hai tác giả là Daron Acemoglu gốc Thổ Nhĩ Kỳ thuộc viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và nhà khoa học của Anh là James A. Robinson làm việc tại Đại học Harvard. Cuốn sách này được dịch ra tiếng Việt từ chục năm trước.

Khi giải thưởng Nobel 2024 về Kinh tế được trao cho cho hai ông thì tin đồn về cuốn sách này được dịch ra tiếng Việt không thấy bán nữa vì có thể hai ông kiến giải sự thất bại của quốc gia là do thể chế mà ra.

Cho tới khi TBT Tô Lâm chỉ rõ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” thì báo chí mới viết nhiều về “thể chế – institutions”.

Institutions – Thể chế thay đổi mọi thứ

Nhớ những năm 1960-1980 có phong trào hợp tác xã (HTX) trên toàn quốc. Nông dân xứ Việt bỗng trở nên lười biếng.

Khi còn ở cá thể, họ ra đồng từ tờ mờ sáng đến mặt trời đứng bóng, trưa nghỉ vài tiếng, chiều làm tới tối mịt. Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ, muốn không chết đói phải cố mà làm.

Vào HTX, cũng những con người ấy nhưng ra đồng lúc mặt trời đã lên cao, tát nước qua loa và nghỉ, chiều có kẻng nhưng còn chán chê chè thuốc dưới gốc đa, chưa tới giờ đã về. Tay mình làm người khác nhai, nên chẳng quai nữa.

Đương nhiên là đói rã họng, moi đâu ra lúa ngô nếu nông dân lười bởi đồng ruộng không thiết thân với họ.

Năm 1986 có “Đổi mới” thực chất là sửa sai về chính sách HTX, đưa ruộng về tay nông dân.

Cũng những con người ấy, cũng mảnh ruộng ấy, từ một quốc gia phải nhập bo bo ở các nước cho bò ăn để cứu đói, nay thành nước xuất khẩu gạo nhất nhì thế giới khi dân số tăng gần gấp đôi, diện tích cấy trồng vẫn như cũ.

Dân lười nên nghèo hay chăm chỉ có của ăn của để do chính sách nông nghiệp khác nhau tạo ra môi trường khác nhau.

Những năm đầu 1990, khi internet đang tràn ngập trên thế giới thì Việt Nam vẫn lo lắng sợ rác rưởi tràn vào. Mãi tới năm 1997 mới mở cửa. Sau 20 năm phát triển, Việt Nam đứng trong hàng top các nước dùng internet, và tốc độ tăng trưởng tới 24.000% gần như cao nhất thế giới.

Từ một nước thu nhập 100$/người/năm, sau vài thập kỷ, Việt Nam đã vào câu lạc bộ các nước thu nhập trung bình trên 4.300$/người/năm.

Chính sách nông nghiệp thay đổi, không bị đói, vẫn có tiền từ xuất khẩu gạo, internet giúp cho thông tin với thế giới và từ đó có bao nhiêu lợi ích.

Từ quan liêu bao cấp, chính phủ quản lý bằng mệnh lệnh, lập kế hoạch duy ý chí, Việt Nam hiểu ra bài học, gần với thị trường hơn.

Ở tầm vĩ mô, những nhà kinh tế thế giới gọi đó là institutions (thể chế) đã thay đổi mọi thứ. Nước mình vẫn theo chế độ XHCN mà.

Về cuốn sách “Why Nations Fail” được giải Nobel

Dựa vào những kiến thức kinh điển về thể chế, phát triển và lịch sử, cuốn sách “Why Nations Fail” đưa ra những kiến giải, tại sao các quốc gia phát triển khác nhau, một số thành công, một số thất bại, một số lại đứng im.

Một ví dụ hoàn hảo về thành phố Nogales ở tiểu bang Arizona (Hoa Kỳ). Nogales được chia làm hai bởi một hàng rào, phía bắc thuộc Hoa Kỳ, phía nam thuộc Mexico.

Phía bên Mỹ thu nhập đầu người, tuổi thọ cao hơn, ít tội phạm, khó tham nhũng, giao thông, y tế, giáo dục đều tốt hơn, bầu cử dân chủ hơn. Trong khi phía do Mexico quản lý có một hình ảnh hoàn toàn trái ngược.

Được biết dân hai bên giống hệt nhau, vùng địa lý, khí hậu cũng vậy, đất sinh sống hay môi trường tự nhiên y chang.

Không thể nói dân Nogales lười biếng, nghĩ ngắn, không có nền tảng triết học hay áp đặt. Giống hệt nhau nhưng một bên thành đạt, một bên thất bại. Thể chế kinh tế và chính trị của Hoa Kỳ và Mexico khác nhau nên kết cục khác nhau.

Chuyện đó đúng với Đông Đức và Tây Đức trong quá khứ, Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên trong hiện tại và nhiều vùng miền trên thế giới. Cùng con người ấy, mảnh đất ấy, điều kiện tự nhiên như nhau, cùng tiếng mẹ, thành bại không thể đổ tại… trời.

Chính sách vĩ mô phải tạo ra môi trường, khích lệ người dân làm việc có hiệu quả để tạo ra tài sản, luật pháp giúp bảo vệ tài sản kiếm được, được làm chủ mảnh đất của mình.

Nếu biết một ngày nào đó tài sản bị tịch thu, phải trả lại nhà nước vì lợi ích nhóm, chẳng ai muốn làm việc hết mình. Lười biếng, không sáng tạo và kéo theo tụt hậu cũng từ đó mà ra.

Sự thành bại của một quốc gia còn có những yếu tố khác như vùng khí hậu, các quốc gia lân bang và thể chế chính trị của láng giềng. Sống cạnh hàng xóm xấu dễ bị mất cắp hay xung đột.

Ở vùng nhiệt đới bệnh tật nhiều hơn, trẻ em bị môi trường làm ảnh hưởng tới trí tuệ do dịch bệnh thường xuyên. Vùng ôn đới dịch bệnh ít hơn do nhiệt độ thấp đã giết bớt các nguồn sâu bệnh. Bão tố ít hơn so với vùng nhiệt đới. Nhưng không vì thế mà nghèo đói lại đổ ấn thiên tai. Nhật Bản với ít tài nguyên, vùng địa lý khắc nghiệt, hay động đất, sóng thần nhưng vẫn phát triển.

Các nước có tài nguyên dồi dào thường sinh ra chính quyền tham nhũng vì kẻ quyền thế tìm cách đào của và đút túi, kệ dân nghèo.

Những nơi có trữ lượng dầu hỏa, kim cương, vàng, titan… nhất thế giới đều nghèo, từ Arab đến châu Phi và Mỹ La tinh, trừ vài nước như Na Uy giầu có vì có thể chế dân chủ, pháp luật công minh.

Vì sao các quốc gia thất bại có nhiều nguyên nhân mà con người chỉ là yếu tố rất nhỏ, phụ thuộc vào môi trường sống.

Chẳng ai thích bị coi là người bình thường, không nổi trội. Bất kỳ dân tộc nào trên thế giới đều thế. Tệ hại hơn nếu lôi toàn khuyết điểm để nói về dân tộc đó dù một số điều khá đúng.

Đến nước Anh với ý nghĩ người Anh keo kiệt hay ích kỷ là rất sai. Tới nước Mỹ mà cho rằng người Mỹ như cao bồi thực dụng là không thể chấp nhận.

Thăm Hà Nội mà nói rằng dân Việt lười, tư duy nhỏ, ngại suy nghĩ… thì dân xứ này sẽ đập vào mặt.

Nhưng nếu ai đó giải thích như tác giả cuốn sách trên rằng, môi trường tạo nên con người và con người tác động ngược trở lại, thì chắc chắn sẽ lọt tai hơn.

Tuy nhiên, một số người không thích đổ cho thể chế mới có chuyện điểm nghẽn vài thập kỷ không ai dám động vào.

Ba’o Dan Chim Viet

Tác Giả: Nguyễn Thị Cỏ May

18/11/2024

Ảnh Onet.pl

Hôm 6/1, báo chí pháp viết về ông Trump khi có kết quả bầu cử Tổng thống « không phải đắc cử (gagné) mà chiến thắng »  (triomphé). Muốn nói đó là nhà đại tư bản cộng hòa Donald Trump trở lại Nhà Trắng sau 4 năm khăn gói ra đi .

Trong 4 năm thất nghiệp Tổng thống đó, ông Trump bị lắm chuyện nhức mình, đau đầu, còn khi suýt vong mạng . Nay ông trở lại Nhà Trắng đầy vinh quang nhưng lại khuấy động cả thế giới . Trước nhứt là Âu châu vì ông từng tuyên bố ông sẽ « giải quyết cuộc chiến Ukraine trong 24 giờ » . Nhưng cách nào? Với chủ trương « nước Mỹ trước hết », chắc chắn ông sẽ thay đổi tương quan quyền lợi giữa nước Mỹ và Âu châu, cả Otan, và riêng về Huê kỳ, sẽ thay đổi sâu xa về mặt xã hội vì Huê kỳ sẽ được « hữu hóa » tối đa . Ông muốn dân chúng sẽ vứt bỏ cái chủ thuyết « wokisme » xuất hiện và xâm chiếm nước Mỹ, mạnh bạo dưới thời TT. Biden, đến nổi ông Biden và bà Pelosi, Chủ tịch Hạ viện, đã phải quì tế trước quan tài tội phạm George Floyd chết do viên cảnh sát Chauvin lỡ tay gây ra năm 2020 ở Minneapolis . Suốt thời gian dài, nhà cầm quyền Dân chủ đã tha thứ quá dễ dàng cho tội phạm, di dân bất hợp pháp, và để du đãng lên ngôi, …

Báo chí pháp còn ca ngợi thêm Trump thắng cử hôm 5/11 là một cuộc trở về đầy ấn tượng mạnh nhứt lịch sử thế kỷ XXI . Chỉ trước đây vài ngày, không một nhà phân tách nào, hay một nhà thăm dò dư luận nào đã có thể nói trước được kết quả đắc cử của ông.

Ông đắc cử chẳng riêng với với số phiếu của đại cử tri, mà cả với số phiếu cử tri đại chúng
Đáng chú ý giới trẻ, dân da màu và phụ nữ cũng dồn phiếu cho ông. Nghĩa là Trump đắc cử
do các từng lớp dân chúng Huê kỳ thật sự chọn và, chọn vì « ông là như thê đó », chớ không đắc cử vì một chọn lựa chẳng đặng đừng .Nhưng đây là nhiệm kỳ Tổng thống cuối cùng của ông .

Về cách đắc cử, ông là người thứ nhứt từ thời Tổng thống Grover Cleveland đắc cử Tổng
thống 2 nhiệm kỳ nhưng không kế tiếp. Và đặc biệt hơn hết, Trump là Tổng thống Huê kỳ
duy nhứt đắc cử 2 lần nhờ hạ 2 đối thủ sừng xỏ mà đều đàn bà. Năm 2016, Trump hạ bà.
Hillary Clinton và năm nay 2024, hạ bà Kamala Harris, để Huê kỳ không thể có Tổng thống
đàn bà.

Vậy phải chăng Trump có số nhờ đàn bà hay sát đàn bà mà đắc cử Tổng thống?
Và Trump, từ sau G. W. Bush năm 2004, là người đầu tiên hốt được nhiều phiếu cử tri đại
chúng.

Sau cùng, Trump bị đối phương và cả cựu Đổng lý Văn phòng, ông John Kelly, lên án là « Phát- xít » và dư luận, cả ở Âu châu, phê bình ông là người chưa từng nói được một lời lịch sự, tánh tình lại rất « bất thường », thế mà ông thắng cử 2 lần, với số phiếu kỳ sau cao hơn kỳ trước .

Có lạ không?

Về nước Mỹ

Để nhìn trước vài nét chánh về chánh sách của TT.Trump sẽ bắt đầu năm 2025, người ta có
thể coi bản Dự án chánh trị 2025 của ông, dày 900 trang những đề nghị, do Cơ quan The
Heritage Foundation soạn thảo theo đó quyền của Tổng thống sẽ được mở rộng, bỏ Bộ Giáo
dục, xét lại quyền phá thai, cứng rắn kiểm soát biên giới, mở lại kỷ nghệ khai thác dầu hỏa, …
Bản dự án dài nên không biết sẽ được áp dụng hết hay không ? Hơn nữa, có nhiều điều, trên thực tế, khó áp dụng, tuy ông có đa số ở Quốc hội. Như trục xuất ngay 12 triệu di dân bất hợp pháp khó tránh ảnh hưởng về nhơn đạo và lực lượng lao động cho Mỹ. Và nhứt là thanh lọc bộ máy hành chánh và tòa án để tăng cường quyền hạn Tổng thống.

Báo chí còn nghĩ tới những chuyện khá phức tạp mà Trump có thể làm là phục hận cá nhơn. Như vụ các ông tòa đã truy tố, xử phạt ông, những người chống đối ông, như Liz Cheney, cựu Tổng thống Biden … Về kinh tế, Trump sẽ hạ mức thuế, đuổi hết đám công nhơn làm lương rẻ, tăng thuế quan, … (Theo Louis Pillot, Slate, Monde, 6/11/24).

Cũng về xã hội, chánh sách « bảo sanh» của Trump, trong những ngày gần đây, đã làm dấy lên làn sóng quí bà đua nhau đi cai đẻ, mua thuốc phá thay dự trữ. Nhà cung cấp dược phẩm Aid Access cho biết, chỉ sau 24 giờ có tin Trump đắc cử, nhận được hơn 10 000 đơn đặt mua thuốc phá thai. Cùng lúc, các ông bị các bà thúc hối đi thiến. Chỉ ngày thứ tư, hẹn để thiến tăng lên 1200%, hẹn ngừa thai cho các bà tăng 760% .

Riêng các tổ chức giúp phá thai nay sẽ bị cắt tài trợ.

Về Âu châu

Cũng theo bản Dự án chánh trị 2025, chủ trương đối với Âu châu khá dài. Vài điểm chánh yếu cũng đủ làm xáo trộn trật tự Âu châu tuy Âu châu, từ sau Thế chiến, nay cũng đang trên đà trốc gốc.

Như về giao thương, Trump sẽ tăng thuế quan từ 10 tới 20%, điều này khó tránh sẽ tạo ra tình trạng lạm phát, gia tăng thất nghiệp, làm khựng lại tăng trưởng . Âu châu sẽ lâm vào cảnh khó khăn .

Về Ukraine, Trump vẫn nói sẽ đàm phán đem lại hòa bình trước khi ông chánh thức vào Nhà trắng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc ngưng chiến ở Ukraine vào đầu năm tới, 2025, không có gì rõ ràng cả . Vì để T.T. Zelensky chịu đầu hàng, thì Huê kỳ phải ngưng viện trợ quân sự cho Ukraine theo quyết định của đa số Quốc hội, Âu châu cũng ngưng viện trợ quân sự và kinh tế nữa, và dân Ukraine đồng ý bỏ hẳn các vùng đất bị Nga cưỡng chiếm . Liệu tình trạng này có thể xảy ra không? Hôm qua, TT. Zelensky tuyên bố « gia nhập Otan hay làm bom nguyên tử » . Ukraine có bom nguyên tử chỉ cần vài tuần. Khi ông Zelensky gợi ý về bom, biết đâu Ukraine đã có sẳn rồi?

Về Otan (NATO), ông Trump vẫn muốn Otan tự lo lấy an ninh Âu châu nên ông làm áp lực để các quốc gia thành viên phải gia tăng chi phí quốc phòng. Ông thường nhắc tới điều 5 và nói Huê kỳ sẽ không can thiệp khi một nước thành viên bị tấn công đã làm cho mọi người đều lo sợ. Nhưng chắc chắn Otan sẽ không vì thiếu Hưê kỳ mà giải tán.

Ông Trump đắc cử thật sự có làm xáo trộn trật tự thế giới và Âu châu nhưng nay Âu châu lại thấy đó là một cơ hội tốt để tránh cho 500 triệu người âu châu không phải cứ 4 năm phụ thuộc vào kết quả bầu cử của Huê kỳ nữa. Nay sẽ là cơ hội để Âu châu thoát ra khỏi sự lệ thuộc nặng nề về an ninh ở Huê kỳ. Như ông Donald Tusk, Thủ tướng Ba-lan nói « Harris hay Trump? Nhiều người cứ nghĩ rằng tương lai Âu châu tùy thuộc bầu cử Huê kỳ, thật ra nó phải tùy thuộc ở chúng ta trước hết. Với điều kiện Âu châu tự quyết định vươn mình lên và tin tưởng ở khả năng của mình. Kết quả có ra sao chưa biết, nhưng rõ ràng cái thời sống bám vào địa chánh nay đã qua rồi».

Âu châu họp ở Budapest sau kết quả bầu cử huê kỳ

Ngày thứ năm 7/11, lối 50 nhà lãnh đạo Âu châu hẹn nhau ở Budapest để họp bàn chánh trị âu châu. Qua ngày hôm sau, 27 nước thành viên Âu châu họp «mật nghị».

Âu châu kêu gọi nhau hảy lo tự chủ về chiến lược nhưng hai lực lượng nồng cốt của Âu châu là Pháp và Đúc nay đã suy yếu, khó tránh bộ máy âu châu sẽ bị khựng lại lúc nào đó.
Sau khi giải tán Quốc Hội hồi Hè vừa qua, Macron như cua gãy càng. Còn Đức, Thủ tướng
Olaf Scholz bải nhiệm Bộ trưởng Tài chánh làm mất cánh Hữu nên sẽ phải tổ chức bầu cử lại trước nhiệm kỳ.

Dĩ nhiên Pháp và Đức, trong tình hình này, sẽ phải gặp nhau gắp để cùng nhau «xác định lại sự cần thiết một Âu châu thống nhứt chặt chẽ hơn, mạnh hơn, có chủ quyền hơn» .

Nhưng thực tế cho thấy mầm móng chia rẽ vẫn luôn luôn tiềm tàng và sẳn sàng bộc phát khi có cơ hội .

Cặp Trump-Musk, đồng sàng dị mộng?

Chỉ từ tháng 7/2024, Trump và Musk mới thân nhau, trở thành cặp bài trùng. Musk thân Tàu vì làm ăn bên Tàu, xe Tesla sản xuất ở Tàu vì nhơn công có tay nghề mà rẻ, nguyên liệu làm bình điện sẳn tại chỗ. Nên Musk đồng ý Đài loan phải thuộc về Bắc kinh. Cũng thân Nga vì nhắm tài nguyên thiên nhiên của Nga nên Musk cũng có quan điểm về chiến tranh Ukraine ngả về phía Poutine. Gần đây, Musk đã rút hệ thống thông tin Starlink lại và cho Poutine sử dụng.

Một viển ảnh khá rõ là trong những ngày tới, ở ngã ba địa chánh, làm giàu và kỹ thuật, cặp Trump-Musk e khó tránh sẽ du Huê kỳ và Thế giới vào một tình trạng chưa từng có.

Trump muốn giảm trợ cắp xe điện, điều này bất lợi cho Tesla . Ưu tư về tình trạng thâm hụt thương mại với Tàu, Trump sẽ tăng thuế quan trên hàng nhập cảng từ Tàu, điều này tổn thương quyền lợi của Musk.

Vậy làm sao giữ keo sơn cho cặp Trump-Musk?

Vế cá tính, Trump vốn là người không muốn bị ai chỉ huy. Và ngôi vị lãnh đạo lại cũng không muốn đem san sẻ cho ai khác nữa.

Vậy liệu Trump và Musk sẽ đồng sàng được mấy con trăng?

Nay, cựu Thủ tướng Anh, Boris Johnson, vừa cho xuất bản tập « Hồi kỳ » (TítIndomptable),
đồng ý trả lời phỏng vấn của Tuần báo L’Express (12/11/24) về ông Trump thắng cử, về
Ukraine, …Và đặc biệt về chánh sách đối ngoại của Huê kỳ, như đối với Xi và Pou, ông hỏi vặn lại Tuần báp L’Express « Ông thiệt tình nghĩ là ông Donald Trump sẽ để cho Nga làm nhục Huê kỳ à?».

Nguyễn thị Cỏ May