Đức Biển Đức 16 trả lời một nhà toán học vô thần

Lm. Trần Đức Anh OP

9/24/2013

VATICAN. Đức nguyên Giáo Hoàng Biển Đức 16 đã trả lời cho những tấn công của một nhà toán học vô thần người Italia, ông Piergiorgio Odifreddi.

Ông thường xuất hiện trên truyền hình ở Italia và mạnh mẽ phê bình tôn giáo, đặc biệt là Công Giáo. Ông đã viết cuốn ”Giáo Hoàng thân mến, tôi viết cho ngài” (Caro Papa ti scrivo), để trả lời cho cuốn ”Dẫn vào Kitô giáo” (Introduzione al Cristianesimo) của ĐGH Ratzinger.

Lá thư dài 11 trang được Đức nguyên Giáo Hoàng viết trong tháng 8 gửi đến ông Odifreddi hồi đầu tháng 9-2013. Ông đã cho báo phe tả ”Repubblica” (Cộng Hòa), đăng tải trong số ra ngày 24-9-2013.

Trong thư ĐGH Biển Đức cho biết đã đọc sách của ông Odifreddi và ngạc nhiên vì giọng văn gây hấn và sự nhẹ dạ của tác giả trong các biện luận. Ngài bác bỏ lập luận cho rằng thần học là một khoa học giả tưởng, đồng thời xác quyết ngài không bao giờ tìm cách che đậy những điều xấu trong Giáo Hội, những vụ giáo sĩ lạm dụng tính dục. Thư của Đức Biển Đức 16 có đoạn viết: ”Tôi không bao giờ tìm cách che đậy những điều ấy. Sự kiện quyền lực sự ác thấu nhập đến mức độ đó vào trong lòng thế giới đức tin, đối với chúng tôi, đó thực là một điều đau khổ mà một đàng chúng tôi phải chấp nhận, và đàng khác chúng tôi phải làm tất cả những gì có thể để những vụ như thế không tái diễn. Cũng không phải là một điều an ủi khi biết rằng theo nghiên cứu của các nhà xã hội học, tỷ lệ các linh mục phạm những tội ác lạm dụng như thế không cao hơn tỷ lệ trong các giới chuyên nghiệp tương tự. Dầu sao đi nữa, không được ngoan cố trình bày sự lệch lạc ấy như thế đó là một sự nhơ bẩn riêng của Công Giáo mà thôi. Và cũng không được im lặng trước vết tích lớn lao về thiện hảo sáng ngời và tinh tuyền mà đức tin Kitô đã vạch ra qua dòng lịch sử. Và một điều thực sự là ngày nay đức tin đang thúc đẩy nhiều người yêu thương vô vị lợi, phục vụ tha nhân, sống chân thành và công chính”.

Sự trách cứ nghiêm khắc nhất Đức nguyên Giáo Hoàng dành cho ông Odifreddi là về đề tài lịch sử. Ngài viết: ”Điều mà ông nói về Đức Giêsu không đáng với trình độ khoa học của ông. Nếu Ông đặt vấn đề như thế, xét cho cùng, người ta không biết gì về Đức Giêsu, và không gì có thể chấp nhận được chứng tỏ Ngài là một nhân vật lịch sử, như thế thì tôi chỉ có thể quyết liệt mời gọi ông hãy tỏ ra có thẩm quyền hơn một chút về phương diện sử học. Về vấn đề này, tôi đặc biệt khuyên ông đọc 4 cuốn mà Martin Hengel, một nhà chú giải Kinh Thánh thuộc phân khoa thần học tin lành ở Tuebingen, đã xuất bản cùng với Maria Schwmer: đây là một thí dụ tuyệt hảo về sự chính xác lịch sử và cung cấp rất nhiều thông tin lịch sử. Đứng trước sự kiện ấy, điều mà ông nói về Đức Giêsu thực là một kiểu nói nhẹ dạ không nên lập lại”.

ĐGH Biển Đức 16 cũng đặt câu hỏi với ông Odifreddi: ”Nếu ông muốn thay thế Thiên Chúa bằng ”Thiên Nhiên”, thì vẫn còn có câu hỏi: thiên nhiên này là ai hoặc là gì. Không có chỗ nào trong sách ông định nghĩa thiên nhiên và vì thế nó thiên nhiên xuất hiện như thần minh vô lý, chẳng giải thích gì cả.. Nhưng nhất là tôi muốn nhận xét rằng trong Tôn giáo của ông về toán học, có 3 đề tài cơ bản của cuọc sống con người không được xét tới: tự do, tình yêu và sự ác. Tôi ngạc nhiên vì ông chỉ nhắc lướt qua tới tự do, mặc dù đây đã và đang còn là giá trị chủ yếu của thời đại ngày nay”. Tình yêu cũng không được nói đến trong sách của Odifreddi và cả sự ác cũng chẳng được đề cập đến.. Tôn giáo toán học của ông không biết thông tin nào về sự ác. Một tôn giáo bỏ qua những câu hỏi cơ bản như thế thì là một tôn giáo trống rỗng”

Từ khi từ nhiệm và sống ẩn dật tại Vatican, đây là lần thứ hai ĐGH Biển Đức 16 ”xuất hiện” công khai, nhưng ngài vẫn giữ nguyên lời hứa ẩn mình đối với thế giới (Vat. Ins. 24-9-2013)

TẤT CẢ LÀ HỒNG ÂN

Tác giả: Lm. Anmai, C.Ss.R.

Thường, sau giờ cơm, anh em chúng tôi có chút thời gian thư giãn, tếu táo với nhau một lát rồi đi nghỉ.

Trưa hôm nay, cảm hứng dậy lên trong lòng và người anh em kia ngêu ngao : “Hồng ân Chúa như mưa như mưa, rơi xuống đời con miên man miên man nâng đỡ tình con trong tay trong tay vòng tay thương mến …”. Nghe hát như thế, một người trêu lại : “… rơi xuống đời con te tua te tua …”.

Chắc có lẽ, dưới góc nhìn của người anh em về những kẻ thân phận phiêu bạt, trôi dạt vào một góc nào đó của cuộc đời nên trêu nhau tí cho đỡ buồn. Anh nói như thế như chia sẻ, cảm thông về phận của những kẻ bị gạt ra bên lề.

Hiểu lòng chạnh thương của anh và tôi nói với anh rằng biết là anh đùa nhưng mình không nên nghĩ như thế bởi lẽ trong cuộc sống, tất cả đều là hồng ân. Không phải sống trong cảnh khó khăn, bị bỏ rơi, bị gạt là hồng ân nhưng trong cảnh sống đó, ta có cơ may nắt gặp lòng “chạnh thương” thật sự của Thiên Chúa qua một số anh em.

Tôi nói, anh có nhớ hôm thứ Ba vừa rồi, trong bài chia sẻ của mình, cha giảng mời gọi anh em nhìn lại lòng chạnh thương của Chúa Giêsu khi Ngài thương cảnh mẹ góa phải chôn con côi. Cha nói rằng không phải lòng chạnh thương đó mình đặt ở đâu đó cách đây vài ba ngàn cây số hay ở đâu đâu. Lòng chạnh thương đó cần lắm ở những anh em đang nằm bệnh hay những anh em ở trên cao kia kìa, những anh em đang đang gặp khó khăn thử thách kìa …

Hóa ra rằng trong những giây phút khó khăn của cuộc đời, cũng có người chạnh thương đến anh em đang gặp khó khăn. Phải chăng đó là hồng ân mà Thiên Chúa đang trao gửi.

Và, tôi cũng nhắc với người anh em là mới hôm qua thôi. chẳng hiểu duyên cơ nào đến, cha giảng lại gợi lại hình ảnh của Phêrô và Giuđa. Cha giảng chia sẻ rằng có thể hôm nay con thấy mình thánh thiện nhưng biết đâu được đến một lúc nào đó con phản bội Chúa như Phêrô và Giuđa. Thế nhưng, chuyện quan trọng là trong lúc tăm tối của cuộc đời, ta có chạm đến ánh mắt chạnh thương của Chúa Giêsu hay không ? Ánh mắt của Chúa Giêsu đang bị trói ở góc sân Dinh Thượng Tế chứ không phải là ánh mắt khi làm phép lạ, khi hóa bánh ra nhiều, khi làm cho sóng gió yên lặng … Và, trong cuộc sống, ánh mắt của ta có chạm, có chạnh thương đến với những con người nghèo khổ đang ở ngay bên cạnh ta không ? …

Thế đó ! Hãy tạ ơn Chúa trong mọi hoàn cảnh như Thánh Phaolô mời gọi. Trong hoàn cảnh bi đát nhất của cuộc đời khi bị loại trừ, khi bị lên án, khi bị sỉ nhục đi chăng nữa thì ta vẫn còn một nơi để ta bám víu đó là chính ánh mắt, đó chính là lòng chạnh thương của Chúa Giêsu.

Trong cái thân phận bi đát tủi nhục của cuộc đời, ông Giob vẫn tin vào quyền năng của Thiên Chúa. Cuối đời, Thiên Chúa đã phục hồi cho ông những gì ông bị mất mát, đau khổ.

Trong cái nhìn khinh khi của cuộc đời, Đavit đã cúi đầu nhận tội với Thiên Chúa và ông được Thiên Chúa tha thứ. Trong cảm thức đau khổ, Đavít luôn xin Chúa chạnh thương con người yếu hèn của mình. Hồng ân thương xót tha thứ của Thiên Chúa đã đổ tràn trên đời của vua Thánh Đavít.

Với cảm nhận thực tại của cuộc sống ta sẽ cảm nhận đời ta quả là hồng ân Chúa cứ miên man miên man. Không phải chỉ nhắm đến cái ăn cái mặc cho cái thân xác tạm bợ bảy tám chục ký này nhưng khi nhìn vào thực tại cuộc sống, ta hạnh phúc hơn rất nhiều người.

Nghĩ xa hơn một tí, ta có thể bị thế này thế kia trong cuộc đời nhưng ta chưa phải lâm vào cảnh thiếu trước hụt sau hay phải chạy ăn từng bữa.

Những ngày này, thời tiết không như ta nghĩ và cũng không như ta mong muốn bởi ảnh hưởng của giông bão. Có thể sáng nắng đó nhưng chiều đến thì những cơn mưa giông thật lớn trào xuống. Và, cũng có thể trước khi ta đi ngủ, bỗng dưng cơn mưa nặng hạt như trút nước xuống. Và, dù mưa to gió lớn như thế nào đi chăng nữa, ta vẫn ấm êm trong căn nhà kiên cố để rồi gió và bão cũng chẳng làm gì được ta.

Và, ta đang vẫn còn hạnh phúc vơi thân thể chưa phải lâm vào cảnh trọng bệnh. Khi nào ta rơi vào cảnh đó ta mới cảm được thấu nỗi đau của phận người. Phận người vẫn mong manh và thật nhỏ bé trong bàn tay của Đấng Tạo Thành.

Hãy tạ ơn Chúa trong mọi hoàn cảnh, hãy chúc tụng Danh Chúa bởi vì muôn ơn lành Chúa vẫn ngày đêm tuôn đổ xuống trên đời ta và nhất là ánh mắt chạnh thương của một Giêsu giàu lòng thương xót luôn dõi nhìn ta dù cho ta có lỗi tội, dù ta phản bội Ngài.

Hãy xin cho có ơn như Phêrô và Giuđa để luôn dõi mắt nhìn ánh mắt chạnh thương của Chúa để được ơn cứu độ sau cõi tạm này.

Anmai, CSsR

Tác giả: Lm. Anmai, C.Ss.R.

KHI VỢ KHÁC NIỀM TIN TÔN GIÁO – Phần 1

Trích EPHATA 580

Người anh em mến,

Không khí tiết trời đang chuyển sang se se lạnh với gió nhẹ hiu hiu mỗi sớm mai thức dậy khiến nhiều người chúng ta đang trải nghiệm một cảm giác gì đó vừa thân quen lại vừa lạ lạ, bởi đất trời đổi thay và thời tiết thì cũng không nằm ngoài quy luật bất biến ấy. Cá nhân anh, cảm thấy lòng nhẹ nhàng và thanh thản đến lạ kỳ, khi mỗi sáng được ngồi bên khung cửa sổ của một quán cafe để chiêm ngắm cuộc sống.

Và ngay lúc này khi đang nghe đĩa nhạc thời danh Cantate Domino – một album nhạc cổ điển cho mùa Giáng Sinh đang về với chúng ta, đĩa nhạc được thực hiện bởi dàn nhạc Oscar’s Motet Choir dưới sự chỉ huy của Torsten Nilsson, với rất nhiều nhạc khúc tuyệt vời khác nhau của các nhà soạn nhạc tài ba qua mọi thời đại, anh chợt nhớ đến câu hỏi mà em đặt ra cho anh khi chúng ta trò chuyện cách đây ít lâu về chủ đề niềm tin tôn giáo trong cuộc sống lứa đôi.

Em cho anh biết, em đang quen bạn gái và người này lại khác niềm tin tôn giáo với em ( Một bên là Kitô Hữu Công Giáo và một bên là Phật Tử Phật Giáo ), em trăn trở vì không phải hai bạn khác nhau về niềm tin, nhưng là suy nghĩ đến thế hệ tiếp theo là những đứa con của hai em trong mối tương quan với tất cả những người xung quanh. Liệu con của các em nó có phát triển cách đúng đắn theo Đức Tin Công Giáo mà em đã được thụ hưởng không, hay nó sẽ bị rơi vào tình trạng rối loạn niềm tin như nhiều người khác mà em có dịp quen và làm việc chung với họ khi những người này là con của những gia đình khác niềm tin tôn giáo.

Trước vấn đề em suy nghĩ và trăn trở, anh xin được gửi đến em một vài chia sẻ khi đặt chính bản thân anh vào hoàn cảnh và tình huống của em. Những suy nghĩ này không có mối liên hệ gì đến Giáo Luật ( Vì Giáo Luật hoàn toàn cho phép hai bạn kết hôn khác niềm tin tôn giáo ), cũng không liên quan gì đến Pháp Luật ( Vì pháp luật không ngăn cấm ), và cũng không liên quan gì đến Đạo ( vì đạo nào thì cũng tốt theo nghĩa hướng người ta đến chỗ sống tốt ). Ở đây, anh chỉ đề cập đến yếu tố tập chú vào cháu bé khi còn nhỏ cho đến khi lớn lên trong mối tương quan cháu bé được hai em cho dự phần vào Đức Tin Công Giáo.

Vùng đất nhiễm phèn và ngập mặn

Ai cũng biết ở vùng đất thế này thì chẳng có cây gì có thể trồng trọt, canh tác, hay phát triển bình thường được. Đây là một sự thật từ thiên nhiên mời gọi chúng ta suy nghĩ về mối tương quan giữa hai bạn và các con của hai bạn sau hôn nhân trong mối liên hệ đến sự pha trộn quá nhiều cái mà chúng ta không gọi là sự khác biệt cho bằng sự bất đồng về quan điểm giáo dục và niềm tin. Nếu vùng đất nước ngập mặn và nhiễm phèn đã khó và gần như không thể canh tác và trồng trọt, thì hẳn một môi trường gia đình pha trộn sự bất đồng của nhiều yếu tố cũng khó có thể mang lại cho xã hội một nhân tố tốt lành và hữu ích. Cây đó nếu trồng được thì hẳn sẽ không bình thường nếu không muốn nói là èo uột, còn giả như bình thường thì hẳn trái của nó sẽ không ngon ngọt như những cây được trồng ở đúng vùng đất tốt và hoàn hảo.

Trước hết, chúng ta nói với nhau về sự bất đồng về quan điểm giáo dục. Ở đây, ai cũng nhân danh cái gọi là “muốn con mình là người tài đức và hữu ích cho gia đình và xã hội” trên môi miệng để tạo nên thế đối kháng khi giáo dục con cái về nhân cách. Có quá nhiều gia đình mà các bậc cha mẹ không thống nhất với nhau về quan điểm nuôi dạy con cái, đã tạo nên cho những người con mình một sự phát triển không đúng đắn về tâm lý và nhân cách sau này.

Vì sự không thống nhất này mà hễ cháu ngồi với cha thì cha nói một đằng, cháu nghe và áp dụng; khi ngồi bên mẹ, mẹ lại thủ thỉ một đằng khác trên cùng một vấn đề, và cháu thắc mắc vì sao có sự khác khác này giữa cha và mẹ thì cả hai đều thay vì giải thích để cháu thêm phong phú ( nếu có ) lại quay ra chê bai quan điểm của nhau, vì ai cũng muốn con mình tung hô và khen là tài giỏi ( Lớn rồi mà vẫn cứ như con nít ).

Thế nên, bối rối giữa cha và mẹ mà lại không được giải thích cặn kẽ, nên để khỏi mất lòng cha mẹ, cháu tự nghĩ ra một quan điểm mới mang tên là “Quan Điểm Của Tôi”. Từ nay, ông nói kệ ông, bà nói kệ bà, tôi sống theo cách của tôi. Về mặt này, người anh em cần suy nghĩ cho thật đúng đắn trước khi kết hôn, cần có những trao đổi thẳng thắn trong thời kì tìm hiểu chứ đừng vì sợ mất cảm hứng, hay mất vui, hay mất lòng mà ngần ngại không dám đề cập và trao đổi với nhau. Đây cũng là lầm lạc rất lớn của nhiều đôi bạn khi hoặc vì nhát đảm hoặc vì thiếu hiểu biết sâu sắc thật sự mà không dám đề cập khi đang “yêu nhau”, để rồi khi lấy nhau về họ cũng chưa dám nói ra, và khi có con thì mâu thuẫn từ đây nảy sinh. Và thế là thay vì khiêm tốn nhận ra thiếu sót và chân thành cùng bàn bạc ra một đường lối và quyết sách chung, họ lại áp dụng phương thức mạnh ai nấy dạy con cho nó thành quái nhân.

Thứ đến, chúng ta cùng nói về sự bất đồng trong quan điểm giáo dục niềm tin ( nói theo cách chung nhất, vì theo quan điểm Công Giáo thì gọi là Giáo Dục Đức Tin ). Người anh em vốn đã được giáo dục Đức Tin Công Giáo tinh tuyền từ tấm bé, thế nên theo Giáo Luật thì cha mẹ phải có trách nhiệm sinh sản và giáo dục theo Đức Tin Công Giáo. Đó là luật buộc, không thể tranh luận gì thêm.

Tuy nhiên, khi người vợ anh em hoặc giữ đạo mình theo Phép Chuẩn Công Giáo (chồng giữ đạo chồng, vợ giữ đạo vợ) hoặc gia nhập Giáo Hội ( Tức là có cùng một Đức Tin vì mới theo đạo ) nên hệ quan điểm có phần nào hoặc bất đồng hoặc vì chưa chắc chắn vì bản thân cô ấy còn quá mới so với mấy chục năm sống. Vì đứa bé sẽ được giáo dục theo bố, tức là học tất cả mọi điều theo truyền thống giáo dục Đức Tin của Giáo Hội, nên bố lúc này sẽ giữ vai trò quyết định. Tuy nhiên, bản thân bố vì nhiều lý do mà đôi khi bản thân đã không thông tường hết mọi điều về Tín Lý và Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo dạy đã thấy mình tự thân rối, nhưng vẫn ráng sức dạy dỗ cho con những điều căn bản.

Rồi người con ấy lại chạy đến hỏi mẹ, và mẹ vì không muốn con mình chê là thiếu hiểu biết nên đành giải thích theo cách mẹ nó hiểu ( Hiểu kiểu nào thì cũng sẽ gặp vấn đề, vì đức tin không thuộc phạm trù giải thích theo lý luận của triết học ), và từ đây đứa bé do thấy mâu thuẫn và thiếu thoả đáng, nó sẽ tự ý tạo ra một cách hiểu và thực hành Đức Tin mới có tên là “Kiểu Sống Đạo Của Tôi”. Từ nay, ông nói gì kệ ông, ông giải thích gì kệ ông, bà dạy gì thì tuỳ, tôi sống theo cách của tôi miễn sao lương tâm không cắn rứt và không hổ thẹn là được.

Về điểm này, anh em cần thẳng thắn hỏi lại bản thân mình cách nghiêm túc trước khi mời gọi người yêu của mình theo đạo hoặc đạo ai nấy giữ khi còn đang yêu nhau. Câu hỏi anh em cần đặt ra cho bản thân mình là “Tôi đã thực sự dùng thời gian để tìm hiểu kỹ càng Tín Lý và Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo dạy chưa ?”, “Tôi đã thực hành Đức Tin của mình thế nào để có thể trở thành mẫu gương cho người bạn đời này qua đó mà nhận ra Đấng mà tôi tuyên tín ?”

Nếu hai câu hỏi này mà anh em can đảm quả quyết “CHƯA !” thì anh em hãy khoan lập gia đình, không phải vì hèn nhát, nhưng vì phần ích và phần rỗi của cả vợ và con người anh em tương lai, nếu không muốn nói đến cả một cộng đồng to lớn phía trước đang chờ đón anh em phía trước.

Nếu phần anh em đã có chữ “RỒI” cách quả quyết thì cần hỏi về phía người anh em sẽ kết hôn. Câu hỏi là “Liệu nàng có thật sự tin theo một Đức Tin tinh tuyền mà Thiên Chúa đã đặt sẵn nơi trái tim không, hay theo như một thủ tục để có chồng cho xong ?”, “Liệu nàng có thiện chí để sống hoà hợp trong cùng một Đức Tin với mình để tạo nên thế đồng nhất trong việc giáo dục con cái không ?” “Liệu nàng có hoàn toàn tôn trọng Đức Tin và truyền thống giáo dục Đức Tin của Giáo Hội và để tôi giáo dục con cái, cũng như để con cái được tự do theo Đức Tin ấy trong trường hợp nàng giữ đạo nàng không ?” Nếu sau khi trao đổi, tìm hiểu, và phán đoán, anh em thấy “KHÔNG” nhiều quá, thì tốt nhất can đảm ngừng lại mối quan hệ này còn hơn là cứ ráng nhân danh tình yêu để rồi phải chuốc khổ và tội vào thân.

Người anh em thân mến, anh xin dừng lại câu hỏi của em tại đây và sẽ chia sẻ tiếp với em vào các lá thư khác cùng chủ đề. Trong thư này, anh mời gọi em suy nghĩ về hai khía cạnh anh vừa nêu ra trước khi tiến đến hôn nhân thực sự. Vì như anh em biết đấy, hai đặc tính quan trọng của Hôn Nhân Công Giáo là Đơn Hôn và Bất Khả Phân Ly. Theo đó, đơn hôn nghĩa là chỉ một vợ một chồng và chung thuỷ với nhau cả trong tư tưởng lẫn trong các mối quan hệ; bất khả phân ly nghĩa là mối dây hôn phối ấy khi được xem là hợp Pháp và hợp Giáo Luật thì tồn tại cho đến khi chết ( hoặc vợ hoặc chồng ) còn ngoài ra thì không còn sự gì có thể chia rẽ đôi bạn, điều này loại trừ luôn sự ly dị ( Nghĩa là không có sự ly dị ).

Chính vì lẽ này, mà chúng ta không có quyền chọn lựa theo kiểu sống thử hay lấy thử, hợp thì tiếp tục không hợp thì chia tay theo như nhiều anh em ngoài Công Giáo vẫn sống được. Anh em hãy kết hôn cách có ý thức và trách nhiệm tròn đầy không phải chỉ trước mặt người mình yêu hay con cái, mà là trước mặt Thiên Chúa và Giáo Hội.

Xin được hẹn anh em trong lá thư tới chúng ta sẽ trao đổi các vấn đề khác trong cùng một chủ đề. Có điều gì anh em chưa rõ thì đừng ngần ngại thư cho anh nhé. Mến chúc anh em tìm cho mình câu trả lời xác thực nhất để sống vui và hạnh phúc nhé.

JOSEPH C. PHAM

LÀM TÔI AI ?

Trích EPHATA 580

Được biết vào tháng 9 năm 2013 ( từ ngày 9 đến 16 tháng 9 ) tại Hà Nội có hội diễn 10 vở kịch của Lưu Quang Vũ, để tưởng niệm 25 năm ngày mất của nhà thơ, nhà biên kịch tài danh.

25 năm trước, xã hội Việt nam sôi động vì những kịch bản của Lưu Quang Vũ xuất hiện ồ ạt trên sân khấu nghệ thuật, nội dung kịch bản chạm vào những vấn đề nhức nhối của xã hội, mà khi ấy không mấy ai dám nói, dám bình phẩm. Lưu Quang Vũ đã đem lên sân khấu để nghiềm ngẫm, lý giải, tiên đoán và gợi hướng thoát.

Là một khán giả ở phương Nam, say mê với cải lương Lá sầu riêng trổ bông, Dưới hai màu áo, tha thiết với kịch của Túy Hồng nhạc minh họa Lam Phương, bình tĩnh với kịch Vũ Đức Duy, lãng mạn với nhạc phim Nhật Trường – Thanh Lan, … tôi chưa quen lắm với lối diễn xuất kịch nghệ thuật từ phương Bắc, nhưng tôi đã hoàn toàn bị say đắm bởi kịch bản của ông khi đến rạp xem “Tôi và chúng ta”, “Hồn Trương Ba da hàng thịt”…

Đột nhiên một ngày nghe tin ông mất, chuyến xe định mệnh từ Hải Phòng về Hà Nội, ông ra đi cùng với đứa con yêu, Lưu Quỳnh Thơ, và người vợ tài hoa, thi sĩ Xuân Quỳnh. Thương tiếc và chán nản, vì cái chết xem ra khó hiểu và quá đột ngột. 25 năm sau, tôi không có dịp ra Hà Nội để xem hội diễn, nhưng báo chí bảo rằng: người ta chen nhau vào xem, có khi chỉ để ngồi sau lưng người khác nghe lời thoại.

Tôi tìm vào mạng xem vở kịch “Ông không phải là bố tôi”. Câu chuyện xoay quanh một gia đình ba thế hệ, từ “cuộc kháng chiến” người trai trẻ bỏ lại vợ con lên đường, hết chiến tranh anh ta không về lại quê nhà, khi vợ con tìm đến, anh sợ mất điểm với chế độ, vì bố vợ anh di cư vào Nam năm 1954, anh đã từ chối vợ con.

Kịch bản bắt đầu từ câu “Tôi không phải là bố anh” để rồi xuyên suốt vở kịch, câu “Ông không phải là bố tôi” được lập đi lập lại, từ miệng đứa con trai của anh bộ đội năm xưa, cho đến thế hệ kế tiếp nữa là đứa con trai của anh ta. Sân khấu bày ra sự bế tắc về xã hội mà nền tảng là gia đình bị phá vỡ, chỉ vì danh vọng, chỉ vì bám víu lấy sự tồn tại trên cõi đời, chỉ vì ham mê thế gian, con người lọc lừa gian dối nhau, từ chối nhau, hành xử bất nhân bất nghĩa với nhau…

Giữa những cái lùng nhùng bế tắc đó, anh con trai, thế hệ thứ ba, cháu nội của người cán bộ năm xưa từ chối con mình, đã thiết kế dàn dựng một bài học làm sáng mắt cha mẹ và ông nội mình, mang lại cho người xem chút hy vọng vào thế hệ trẻ, thế hệ ý thức và đảm nhận trách nhiệm đứng lên xây dựng lại nhân phẩm và con người.

Báo chí trong tuần qua tường thuật lại những phát biểu tại phiên họp Thường Vụ Quốc Hội Việt Nam, Từ ông chủ tịch Quốc Hội, đến bà phó chủ tịch Nước, cùng các đại biểu đều đưa ra những nhận định chua xót về xã hội, một xã hội phá sản đến tận cùng, một xã hội rơi xuống đáy của tôn ti trật tự, của lòng tự trọng và của nhân bản.

Lưu Quang Vũ có lời tiên tri trong các kịch bản của ông, lời tiên tri về sự xuống dốc, 25 năm đủ minh chứng lời ấy, và hình như lời tiên tri đó cũng đúng cho cả phần cuối. Một lớp trẻ đang ý thức và sẵn sàng đứng lên dựng lại cơ đồ.

Bài Tin Mừng Chúa nhật 25 Thường Niên C đưa ra một quả quyết “không ai có thể làm tôi hai chủ… Anh em không thể vừa làm tôi Thiên Chúa vừa làm tôi tiền của được” ( Lc 16, 13 ), phải có một chọn lựa dứt khoát, thế gian ( hiểu theo nghĩa xấu ) và Thiên Chúa là hai thái cực, hoặc chọn bên này mà bỏ bên kia, hoặc chọn bên kia mà bỏ bên này, đi tìm một thỏa hiệp là tự giết chết mình và phản bội sứ mạng.

Hãy làm chứng rằng Tin Mừng thật sự là tin mang đến nỗi vui mừng cho mọi người, người ta chen lấn đến dù chỉ để nghe lời thoại một vở kịch của một tác giả đã chết, vậy Lời thật của một Đấng hằng sống phải được công bố để làm thỏa cơn đói khát người nghe.

Lm. VĨNH SANG, DCCT, Chúa Nhật 22.9.2013

• VOA

Không có nhà nước pháp quyền thì không có phương tiện để chống tham nhũng, tham ô

Hà Huy Sơn

“Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International – TI), tham nhũng là lợi dụng quyền hành để gây phiền hà, khó khăn và lấy của dân. Tham ô là hành vi lợi dụng quyền hành để lấy cắp của công.” (Bách khoa toàn thư mở Wikipedia)

Nhà nước pháp quyền là nhà nước “của dân, do dân, vì dân”. Một nhà nước không phải là nhà nước pháp quyền thì đó là nhà nước độc quyền của một số ít người. Để tham nhũng, tham ô phải có quyền hành; để chống tham nhũng, tham ô cũng phải có quyền hành. Ở nhà nước độc quyền quyền lực, nhà nước không được phân chia mà thống nhất bởi một chủ thể. Kẻ có quyền hành không chống tham nhũng, tham ô thì xã hội không có phương tiện nào để chống tham nhũng, tham ô. Ở nhà nước độc quyền, những kẻ có quyền hành tham nhũng, tham ô mà không sợ bị trừng phạt vì ở đó không có một bộ phận quyền lực nhà nước nào là độc lập để có thể ngăn chặn hiệu quả. Trong xã hội do nhà nước độc quyền quản lý thì kẻ tham nhũng, tham ô và người chống tham nhũng, tham ô là một. Tệ nạn tham nhũng, tham ô cũng chính là một tiêu chí để phân biệt đâu là nhà nước độc quyền và đâu là nhà nước “của dân, do dân, vì dân”.

Tham nhũng, tham ô vừa là mục đích vừa là mâu thuẫn của nhà nước độc quyền. Một mặt nó gắn kết giữa những kẻ có quyền hành với nhau trong một nhà nước độc quyền; nhưng mặt khác nó cũng làm tan rã và dẫn đến hủy hoại chính cái nhà nước ấy. Bởi vậy, trong xã hội do nhà nước độc quyền quản lý cũng có việc chống tham nhũng, tham ô nhưng đây chỉ là cuộc chơi của những kẻ có quyền hành và nằm trong giới hạn và phục vụ cho mục đích của nhà nước đó chứ không vì lợi ích của người dân. Nếu ví xã hội là cỗ xe ngựa thì nhà nước độc quyền là những kẻ ngồi trên cỗ xe đó. Tham nhũng, tham ô cũng giống như những kẻ ngồi trên cỗ xe luôn ăn bớt vào khẩu phần của những con ngựa kéo xe, nếu ăn bớt quá mức sẽ làm cho những con ngựa kiệt quệ, quá sức chịu đựng mà đổ quỵ thì khi đó những kẻ ngồi trên cỗ xe đó cũng tan xác. Việc chống tham nhũng, tham ô của nhà nước độc quyền chỉ là nửa vời, không triệt để. Vì không còn tham nhũng, tham ô thì nhà nước độc quyền không còn động cơ để tồn tại và sẽ dẫn tới sụp đổ. Nếu chống tham nhũng, tham ô triệt để là đồng nghĩa với việc xóa bỏ nhà nước độc quyền.

Không có nhà nước pháp quyền thì không có phương tiện để chống tham nhũng, tham ô; bản chất của việc chống tham nhũng, tham ô của một nhà nước độc quyền không phải “do dân, của dân, vì dân” là như vậy. Tất cả những tai họa của đất nước trong quá khứ, hiện tại và hiểm họa trong tương lai đều có nguyên nhân là do dối trá. Che giấu sự thật, ngăn cấm sự bày tỏ ý chí của nhân dân, chà đạp nhu cầu cấp thiết của xã hội là tội lỗi và ắt sẽ bị quy luật đào thải.

Hà Nội, 21/09/2013

H. H. S.

Năm Ngàn & Năm Cắc

Tưởng Năng Tiến

Lão bà nghỉ chợ bần thần
Đem tiền [Cụ Hồ] ra đếm mấy lần chửa xong
Xếp riêng rồi lại xếp chung
Miệng thời lẩm bẩm mà … (không rõ nhời) !

Lão Nông

Vài bữa sau, sau ngày đổi tiền ở miền Nam,  tờ Sài Gòn Giải phóng (số ra hôm 27 tháng 9 năm 1975) đã gửi đến những người dân ở vùng đất này đôi lời an ủi:

“Nhiệm vụ của đồng bạc Sài Gòn (là) giữ vai trò trung gian cho Diệm xuất cảng sức lao động của đồng bào ta ở miền Nam cho Mỹ… Làm trung gian để tiêu thụ xương máu nhân dân miền Nam, làm trung gian để tiêu thụ thân xác của vô số thiếu nữ miền Nam, làm trung gian cho bọn tham nhũng, thối nát, làm kẻ phục vụ đắc lực cho chiến tranh, làm sụp đổ mọi giá trị tinh thần, đạo đức của tuổi trẻ miền Nam, làm lụn bại cả phẩm chất một số người lớn tuổi… Nó sống 30 năm dơ bẩn, tủi nhục như các tên chủ của nó, và nay nó đã chết cũng tủi nhục như thế. Đó là một lẽ tất nhiên, và đó là lịch sử… Cái chết của nó đem lại phấn khởi, hồ hởi cho nhân dân ta.”

Ba mươi tám năm sau, nhà báo Huy Đức lại có lời bàn thêm, và bàn ra, nghe như một tiếng thở dài: “Không biết ‘tủi nhục’ đã mất đi bao nhiêu … nhưng rất nhiều tiền bạc của người dân miền Nam đã trở thành giấy lộn.”  (Bên thắng cuộc, tập I. OsinBook, Westminster, CA: 2013).

Tôi sinh ra đời tại miền Nam, cùng thời với “những tờ bạc Sài Gòn” nhưng hoàn toàn không biết rằng nó đã “làm trung gian cho bọn tham nhũng, thối nát, làm kẻ phục vụ đắc lực cho chiến tranh, làm sụp đổ mọi giá trị tinh thần, đạo đức của tuổi trẻ” ở nửa phần đất nước. Và vì vậy, tôi cũng không thấy “phấn khởi” hay “hồ hởi” gì (ráo trọi) khi nhìn những đồng tiền quen thuộc với cuộc đời mình đã bị bức tử – qua đêm!

Suốt thời thơ ấu, trừ vài ba ngày Tết, rất ít khi tôi được giữ “nguyên vẹn” một “tờ bạc Sài Gòn” mệnh giá một đồng. Mẹ hay bố tôi lúc nào cũng xé nhẹ nó ra làm đôi, và chỉ cho tôi một nửa. Nửa còn lại để dành cho ngày mai.

Hình 1: Đồng tiền 50 xu, năm cắc, in hình ông Ngô Đình Diệm, phát hành năm 1960

Hình 2: Tờ một đồng, phát hành năm 1955

Tôi làm gì được với nửa tờ giấy bạc một đồng, hay năm cắc, ở Sài Gòn – vào năm 1960 – khi mới vừa biết xài tiền?

Năm cắc đủ mua đá nhận. Đá bào nhận cứng trong một cái ly nhựa, rồi thổ ra trông như hình cái oản – hai đầu xịt hai loại xi rô xanh đỏ, lạnh ngắt, ngọt lịm và thơm ngát – để tôi và đứa bạn chuyền nhau mút lấy mút để mãi cho đến khi xi rô bạc hết cả mầu mới ngừng tay, lễ phép xin thêm:

–  Cho con thêm chút xi rô nữa được không?

–  Được chớ sao không. Bữa nào tụi bay cũng vậy mà còn làm bộ hỏi!

Năm cắc đủ cho một chén bò viên, dù chỉ được một viên thôi nhưng khi nắp thùng nước lèo mở ra là không gian (của cả Sài Gòn) bỗng ngạt ngào hương vị. Chút nước thánh đó – sau khi đã nhai thiệt chậm miếng thịt pha gân vừa ròn, vừa ngậy –   hoà nhẹ với chút xíu tương đỏ, tương đen, cùng ớt xa tế ngọt ngọt cay cay có thể  khiến cho đứa bé xuýt xoa mãi cho đến… lúc cuối đời.

Năm cắc cũng đủ làm cho chú Chệt vội vã thắng xe, mở ngay bình móp, lấy  miếng kem – xắn một phần vuông vắn, cắm phập vào que tre – rồi trịnh trọng trao hàng với nụ cười tươi tắn. Cắn một miếng ngập răng, đậu xanh ngọt lạnh thấm dần qua lưỡi, rồi tan từ từ… suốt cả thời thơ ấu.

Năm cắc là giá của nửa ổ bánh mì tai heo, nửa má xoài tượng hay một xâu tầm ruột ướp nước đường, một cuốn bò bía, một trái bắp vườn, một ly đậu xanh đậu đỏ bánh lọt, một dĩa gỏi đu đủ bò khô, một khúc mía hấp, năm cái bánh bò nước dừa xanh đỏ, mười viên cái bi ròn ròn cái bi ngon ngon nho nhỏ…

Một một đồng thì (Trời ơi!) đó là cả một trời, và một thời, hạnh phúc muôn mầu!

Một đồng mua được hai quả bóng bay. Chiều Sài Gòn mà không có bong bóng bay (cầm tay) để tung tăng e sẽ là một buổi chiều… tẻ nhạt. Những chùm bóng đủ mầu sẽ rực rỡ hơn khi phố mới lên đèn và sẽ rực rỡ mãi trong trong ký ức của một kẻ tha hương, dù tóc đã điểm sương.

Còn hai đồng là nguyên một tô cháo huyết có thêm đĩa dà trá quẩy ròn rụm đi kèm. Hai đồng là một tô mì xắt xíu với cái bánh tôm vàng ươm bên trên, và nửa cọng rau xà lách tươi xanh bên dưới. Tờ giấy bạc với mệnh giá quá lớn lao và rất hiếm hoi này, không ít lúc, đã khiến cho tuổi thơ của tôi vô cùng phân vân và bối rối!

Hình 3: Tờ bạc hai đồng, phát hành năm 1955

Và trong cái lúc mà tôi còn đang suy tính, lưỡng lự, cân nhắc giữa bốn cái kem đậu xanh năm cắc, bốn cuốn bò bía, bốn ly nước mía, hay một tô hủ tíu xắt xíu thịt bằm béo ngậy (cùng) giá hai đồng thì ở bên kia chiến tuyến người ta đã quyết định cho ra đời Mặt trận Giải phóng Miền Nam – vào ngày 20 tháng 12 năm 1960.

Hệ quả thấy được, vào mười lăm năm sau – vẫn theo báo Sài Gòn Giải phóng, số thượng dẫn:

“Miền Nam đã có một nền tiền tệ mới, khai sinh từ sự độc lập toàn vẹn của xứ sở, nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã nâng niu từng tờ bạc của Ngân hàng Việt Nam với một niềm hãnh diện chưa từng thấy sau bao nhiêu thế kỷ mất nước phải ép mình sống với đồng bạc của ngoại bang.”

Niềm hãnh diện được nâng niu từng tờ bạc mới (nếu có) cũng nhỏ dần sau từng đợt đổi tiền. Rồi với thời gian những tờ bạc này đã từ từ biến thành… giấy lộn – như tường thuật của nhà báo Bạch Nga, đọc được trên Vietnamnet hôm 21 tháng 5 năm 2012:

“Trong khi ngồi đợi xe ở trạm trung chuyển xe bus Long Biên, tôi được dịp chứng kiến cảnh một bà lão ăn xin chê tiền của khách.

‘Cô tính thế nào chứ 2 nghìn bây giờ chả đủ mua mớ rau, lần sau đã mất công cho thì cho ‘tử tế’ nhá !’

Câu nói của bà lão ăn xin khiến nhiều người phải sốc…

Chị Hương (Cầu Giấy – Hà Nội) chia sẻ câu chuyện có thật mà như đùa: ‘Nói thật, có lần gặp hai chị em nhà này đi ăn xin, thương tâm quá tôi liền rút ví ra đưa cho chúng 3 nghìn lẻ. Ngay lập tức, nó gọi tôi lại, giơ tờ 5 nghìn đồng lên trước mặt tôi bảo: cho chị thêm 2 nghìn cho đủ mua mớ rau nhé.”

Và đó là chuyện xẩy ra năm trước. Năm nay – sau khi dự phiên họp ngày 14 tháng 5 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sau khi nghe các báo cáo của Chính phủ và Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Tài chính về ngân sách những tháng đầu năm 2013 –  Phó Chủ tịch Nước Nguyễn Thị Doan bỗng (chợt) nhận ra rằng: “Tình hình kinh tế gay go lắm rồi!”

Ủa, “gay go” thiệt sao?

Mà “gay go” tới cỡ nào lận?

Ông Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, người đã từng lạc quan tuyên bố “năm 2015 sẽ có một Vinashin mới” nay đã bắt đầu đổi giọng: “Tình hình doanh nghiệp bi đát, tôi nghĩ có tới 100.000 doanh nghiệp chết chứ không phải chỉ mấy chục nghìn, tỉ lệ doanh nghiệp lỗ có thể còn hơn 65%.” Và đã đến nước này thì ông phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương,Nguyễn Xuân Cường, cũng đành phải (xuôi xị) nói theo thôi: “Tình hình đúng là hết sức đáng lo ngại.”

Điều lo ngại nhất là bó rau muống sẽ không ngừng ở giá năm ngàn đồng bạc. Dù với số tiền này – vào năm 1960 – đủ để mua hai ngàn tô phở gánh, hay hai ngàn năm trăm tô mì xe, hoặc mười ngàn chiếc bong bóng đủ mầu.

Bù lại, vẫn theo lời của bà Phó Chủ Tịch Nước Nguyễn Thị Doan, là mọi người được sống với “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân… khác hẳn về bản chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản.”

Cái giá của “dân chủ” (cũng như Độc lập – Tự do – Hạnh phúc) của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, rõ ràng, hơi mắc. Dân Việt, tội thay, không những đã hớ mà còn mua nhầm đồ giả và đồ đểu nữa mới chết (mẹ) chớ !

Tưởng Năng Tiến