Người Thầy và chiếc áo

Thầy và trò của một lớp học trong tiểu chủng viện nhưng năm 1960-1965. (Hình minh họa: Gia đình Cựu Chủng Sinh Huế)

LỜI TÒA SOẠN: Một kỷ niệm nhỏ của nhà thơ Trần Mộng Tú thời còn là một “nữ sinh Lớp Tám” cho chúng ta thấy tư cách của một thầy giáo và lòng tôn kính của phụ huynh học sinh đối với thầy, ở Sài Gòn trước đây hơn nửa thế kỷ. Thời đó không có cảnh phụ huynh học sinh de dọa thầy, cô, học trò tấn công cô giáo, hoặc bắt cô giáo quỳ lạy trước công chúng, như đang diễn ra ở nước ta hiện nay!

***

Tôi rụt rè đứng trước khung cửa sổ văn phòng, trong khu nhà nội trú của các Thầy và các Linh Mục chủng viện.

Thầy Khoan đứng bên trong cửa sổ hỏi ra:

Con cần gì?

Thưa thầy, mẹ con nói con thưa với cha Tùng đưa áo cho con đem về để mẹ con thay cái ống tay áo cho cha.

Thầy Khoan bảo tôi ra ngoài văn phòng nhà trường ngồi chờ, thầy đi tìm cha Tùng. Khoảng hai mươi phút sau, thầy mang ra cái áo gói trong một tờ báo cũ, đưa cho tôi đem về.

Cha Tùng là thầy dạy tôi môn Anh văn. Cha luôn luôn mặc áo cũ; hoặc sờn vai, hoặc rách khuỷu tay. Tôi đi học về lại kể cho mẹ nghe, khoe hôm nay con thấy cha mặc cái áo rách chỗ nào! Mẹ tôi nghe mãi chắc cũng mủi lòng, nên bảo tôi vào trường mang chiếc áo chùng đen của cha về cho mẹ mạng lại hay mẹ vá giúp những chỗ rách.

Tôi nhớ mãi câu chuyện ngày hôm đó (tôi mới học lớp đệ Ngũ) cho tới bây giờ sau hơn 50 năm.

Tôi học trường tư thục Công Giáo, do chủng viện Nguyễn Duy Khang-Thị Nghè lập.Trường chỉ có từ đệ Thất đến đệ Tứ. Thi xong Trung Học Đệ Nhất Cấp tôi phải ra trường khác học.

Một số các thầy là Linh Mục hay Tu Sinh trong chủng viện, còn một số giáo sư được mời từ bên ngoài vào dạy.

Chủng Viện và trường học cùng ở trên một miếng đất, tôi hồi đó không biết miếng đất rộng bao nhiêu, chỉ biết có hai dẫy nhà, một dẫy cho các cha và các thầy ở, một dẫy làm trường học, có hồ cá và vườn rau. Trường có nhà nguyện nhỏ cho các thầy, chúng tôi không được vào đó bao giờ.

Thầy dạy Anh Văn của chúng tôi là Linh Mục Đinh Cao Tùng, dạy Việt Văn và Âm Nhạc là thầy Đinh Ngọc Khoan, tu sinh, em ruột của cha Tùng, thầy Cầu dạy Toán, thầy Tiếng dạy Lý Hóa, linh mục Nguyễn Khoa Cử là Hiệu Trưởng.

Ngoài tu sinh và linh mục trong chủng viện, cha hiệu trưởng còn mời một số sinh viên Văn Khoa hay Luật Khoa mới ra trường “dạy giờ” cho những lớp nhỏ, đệ Thất, đệ Lục.

Chủng Viện nghèo, các linh mục, tu sĩ cũng nghèo. Mẹ tôi là cô giáo dạy thêu đan nên vá mạng rất khéo, mẹ giúp thì các cha chỉ biết cảm ơn. Nhưng một chiếc áo cũ đem mạng hay vá mãi cũng hết cách, nhất là cánh tay áo, bộ phận được cử động nhiều nhất, mạng vô nó lại rách ra! Cho nên, có khi mẹ thay cả cái ống tay áo mới, ghép vào cái áo đã bạc màu!

Rồi đến một năm, trước lễ Giáng Sinh, nhìn cái áo vá chằng vá đụp chắc không còn dùng được mấy tháng nữa, chắc chắn cần thay bằng áo khác, mẹ bàn với tôi mua vải về, mẹ cắt, may cho cha Tùng một cái áo chùng đen mới.

Tôi nhớ cái ngày hai mẹ con tôi đem cái áo chùng đen đó tới biếu cha. Sau giờ học, hai mẹ con tôi xin được gặp riêng cha ở văn phòng nhà trường. Cha ra tiếp, nghĩ là mẹ con tôi đến xin trả tiền học trễ tháng này (thỉnh thoảng vẫn có phụ huynh tới xin phép đóng trễ tiền học cho con). Khi thấy mẹ tôi xin biếu cha cái áo mới, cha cảm động lắm. Nhưng cha không bày tỏ tình cảm của mình với thái độ vui mừng, vồn vã, như người khác khi được tặng quà. Cha vẫn đứng cách mẹ con tôi một khoảng khá xa, miệng nói lời cám ơn, giọng nhỏ nhẹ, từ tốn. Cả mẹ và tôi cũng không biết nói gì, chỉ đứng khoanh tay cúi đầu; nhưng trong lòng chúng tôi vô cùng sung sướng. Trên đường về mẹ tôi nói là chỉ sợ cha không nhận, và khi mặc cái áo mới chắc cha sẽ lúng túng lắm.

Tôi nhắc mẹ là chiếc áo cũ đã hết chỗ để thay, để mạng rồi mẹ ạ, để cha mặc một cái áo dòng với nhiều miếng vá, con thấy tội nghiệp cha quá.

Nhưng tại sao khi cha nhận được cái áo mẹ tặng, cha lại không tỏ ra vui mừng, hả mẹ?

Mẹ tôi nói. “Cha giữ lòng tự trọng của một người thầy giáo.”

Buổi học đầu sau mấy ngày nghỉ lễ Giáng Sinh năm đó, trở lại lớp, tôi thấy cha (người thầy đáng kính của tôi) mặc chiếc áo mới đi dạy. Nét mặt cha vẫn từ tốn, nghiêm nghị. Trước vẻ bình thản của cha, các học sinh cũng không ai dám hỏi đùa, “Cha mặc áo mới?” Sau giờ học, tôi phụ thu góp bài làm của các bạn đặt lên bàn giấy giáo sư. Cha Tùng ngẩng mặt lên nhìn tôi, nói:

Cám ơn con.

Tôi nghe trong giọng nói vẫn giản dị như mọi khi, nhưng hình như cũng chứa cả một niềm biết ơn đậm đà. Bỗng nhiên hai giọt nước mắt tôi ứa ra, tôi vội vàng quay nhanh về chỗ.

Về nhà tôi kể lại cảm xúc mình cho bố mẹ nghe. Bố tôi nói:

Con ơi, Thầy giáo là cha mẹ thứ hai của mình. Các con phải luôn luôn kính trọng Thầy. Các con sai thì Thầy phạt, các con đúng thì Thầy khen thưởng. Phải biết công ơn của Thầy. Như bố mẹ đây cũng phải kính trọng và mang ơn Thầy, vì Thầy đã giúp bố mẹ giáo dục các con. Thầy dạy chúng con có nhiều điều bố mẹ không biết nhưng căn bản là các con hãy lễ phép và biết tôn kính Thầy như tôn kính cha mẹ.

Rồi bố tôi kể lại truyện về một người học trò ngày xưa, hết lớp ở làng lên tỉnh học, thi đỗ làm quan huyện rồi về thăm quê. Trước tiên là thăm người Thầy dạy mình thời thơ dại. Ông Thầy già đã được lính tới tận nhà báo trước là có quan huyện ghé thăm. Khi quan Huyện khom lưng bước vào ngôi nhà tranh, vách đất, thấy Thầy mình ngồi trên tấm phản, vẫn tấm phản ngày xưa, chỉ có Thầy là già đi và ốm yếu. Quan khoanh tay, cúi lạy Thày. Thầy vẫn ngồi yên trên phản, khẽ gật đầu, giơ tay mời anh học trò cũ của mình ngồi xuống uống chén trà. Ông quan trẻ đó trước sau vẫn không dám ngồi ngang với Thầy mình, ông khoanh tay đứng suốt buổi hầu trà Thầy, cho tới khi cúi đầu chào đi giật lùi ra cửa.(*)

Cha tôi nói; đó là truyền thống đạo đức của người Việt mình con ạ. “Tôn Sư Trọng Đạo” Người học trò biết giữ cái lễ với Thầy, người Thầy biết giữ cái lòng tự trọng của mình, với cả những người làm quan, có chức có quyền.

Như Linh Mục Tùng, Thầy của con, khi nhận được chiếc áo mới, Thầy biết là mình rất cần, vì cái áo cũ rách quá rồi. Tự trong thâm tâm Thầy con rất cám ơn, nhưng không tỏ ra biết ơn một cách quá vồ vập. Vì lòng tự trọng của một người thầy giáo nghèo.

Một người nghèo mà quá vui mừng khi được một cái áo mới thì tỏ ra là mình đang thèm muốn cái áo đó lắm. Một ông thầy tự trọng thì dù mặc cái áo cũ hay áo mới cũng không coi là quan trọng. Ai cho áo mới thì cảm ơn, nhưng không vồn vã quá. Bây giờ các con còn nhỏ, nếu không được giáo dục như thế, khi lớn lên con không thể nào trở thành một người cha, người mẹ tốt trong gia đình và một người công dân tốt cho xã hội được.

Bây giờ thì cả cha mẹ tôi và Thầy Tùng, vị linh mục khả kính của tôi đã qua đời. Tôi đã thay vào chỗ của cha mẹ, đến lượt đưa con tới trường. Rồi các con tôi lại đưa con của chúng tới trường. Chúng tôi cùng cố gắng dạy cho trẻ nhỏ biết kính trọng thầy cô như chính chúng tôi cũng biết kính trọng những người dậy dỗ con cháu mình, vì cái gương đẹp nhất bao giờ cũng từ cha mẹ.

Ơn cha nghĩa mẹ công thầy
Ở sao cho xứng phận này làm con.

Câu thơ trên tôi được học từ nhỏ, vẫn nhớ tới bây giờ.(Trần Mộng Tú)

(*) Phỏng theo Quốc Văn Giáo Khoa Thư – ngày xưa

From Tran Dinh Phuoc

Dân Chủ: Một con đường cho Việt Nam? – Văn Hóa Dân Chủ (bài 3 và hết)

“Các người là muối của đất, song nếu mất mặn đi, thì sẽ lấy giống chi làm cho mặn lại! Muối ấy không dùng chi được nữa, chỉ phải quăng ra ngoài và bị người ta đạp dưới chơn” (Ma-ti-ơ 5:13) 

Phan Văn Song (Danlambao) – Đôi lời mở: Sau bài viết tuần qua, chúng tôi nhận được nhiều lời bàn, phản biện, chê trách, xin thành thật cám ơn tất cả quý bạn đọc, quý thân hữu đã bỏ công viết lời đóng góp. Phần đông những lời bàn thường nhìn vào những nhận xét thực tiễn của tác giả qua những bài toán nan giải hiện đang xảy ra tại các quốc gia tiên tiến dân chủ, hay về các khủng hoảng chính trị cũng tại các quốc gia tiên tiến ấy. 

Tất cả cũng do một cuộc đối thoại và hiểu lầm quan niệm dân chủ giữa hai cái nhìn Tây phương và Trung đông Á châu, nếu không nói là giữa Thiên Chúa giáo Âu Mỹ và Hồi giáo Trung đông Á châu. 

Người Âu Mỹ văn hóa Thiên Chúa giáo, lẫn lộn thái độ vị tha thông cảm văn hóa với tôn trọng những dị biệt tập tục hay dị biệt tôn giáo – nên bị các tôn giáo hay văn hóa Trung đông phương hay Hồi giáo hiểu lầm là yếu đuối. Do đó, ngày nay, mới có những xáo trộn trật tự xã hội, các thân hữu nào hiện sinh sống tại Âu Mỹ đều nhìn thấy những hiện tượng nầy. Quan niệm dân chủ ngày nay, cũng bị các đảng phái có những lý thuyết quá khích, (quốc túy, dân túy, chống cộng đồng lạ, chống Liên Âu, chống toàn cầu hóa, chống văn hóa chủng tộc…) lợi dụng nhân danh Nhân quyền và Dân Chủ để bóp méo chế độ Dân Chủ. 

Những khủng hoảng ấy, đa phần, thường, do, tại các quốc gia ấy, sự cạnh tranh bầu cử, tìm chiêu mộ đảng viên, để có dân cử nhiều, do đó đang đã biến “tập tục tranh luận bầu cử dân chủ” thành những “thị trường chính trị”. Những ứng cử viên thường phải hứa hẹn nhiều đề tìm cảm tình viên, đảng viên, với đa số dư luận từ “chung chung”, đến “đặc biệt” với những cộng đồng thiểu số, hay “dị biệt” với cộng đồng dị biệt, tất cả là lời hứa, cả những lời hứa hảo… để kiếm phiếu! 

Do đó, khi cá nhân chúng tôi nhận xét một ông Trump độc diễn, hay khi nhận xét một Brexit đầy phiêu lưu, chúng tôi chỉ mong quý độc giả nhận rõ, khi chúng ta bước vào dân chủ chúng ta phải có một thái độ dân chủ để chấp nhận trò mọi chơi dân chủ, kể cả chỉ trích và không đồng ý kiến! 

Nước Nga ngày nay, nước Tàu ngày nay, hai cường quốc, kẻ số 2 và người số 3 về kinh tế, quân sự, cộng hai vai trò chính trị hàng đầu, có thể thay đổi cả một bộ mặt thế giới, đều tuyên bố rằng quốc gia họ có dân chủ! Vì cả hai đều có chế độ bầu cử, chẳng những bầu cử người đại diện người dân; chẳng những cả hai đều có Quốc hội, đều có có Hiến Pháp, đều có cả Tam quyền Phân lập; mà họ còn có cả bầu cử Tổng thống nữa (trường hợp Nga ngay lúc nầy). Thế nhưng bà con chúng ta cả hải ngoại và cả quốc nội có thể gọi đấy là dân chủ không? Xin miễn trả lời, và cũng xin không nói đến Việt Nam Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa, vì chúng tôi sẽ bị quý vị rầy la cho rằng cá nhân chúng tôi thiếu thiên vị! 

“Dân Nga muốn ổn định, sau nhiều năm xáo trộn sau khi Nga Xô Viết sụp đổ. Người Nga nghĩ Putin đã mang lại thịnh vượng cho nước Nga. Sự thực, cả kinh tế Nga xây dựng trên dầu lửa. Putin may mắn lên cầm quyền đúng lúc dầu lửa lên giá, dollars đổ vào như nước. Chính quyền Nga không có một chính sách kinh tế gì lâu dài, chỉ chia chác nhau và dùng tiền của quốc gia để củng cố quyền lực. Dân Nga so sánh đời sống thời Putin với thời Cộng Sản, thấy đỡ khổ, đỡ thiếu thốn hơn trước. Không nghĩ rằng làm bệ rạc hơn kinh tế Cộng Sản là chuyện rất khó. Cũng như ở Việt Nam, có người nói đời sống ở Việt Nam bây giờ thoải mái hơn nhiều, so với thời đói khát trước 75 ở miền Bắc, thời ăn bo bo ở miền Nam những năm sau 75. Không nghĩ rằng nhóm cầm quyền đã bán đổ bán tháo tài nguyên quốc gia, xuất cảng lao động kiếm tiền, chưa nói tới hàng tỷ dollars của người Việt hải ngoại gởi về. Ngân khoản khổng lồ đó rơi vào túi nhóm cầm quyền và tay chân, ngày nay gọi là các “đại gia”. Dân chúng chỉ được hưởng những hạt gạo lọt dưới sàng”. (Từ Thức Putin Superman – Hoa Tự Do ngày 18/03/2018). 

Tác giả, Từ Thức đã nói đúng tâm trạng của người Nga ngày nay. Người Nga muốn ổn định. Thật là Độc tài tạo ổn định. Làm công dân một quốc gia độc tài, cũng như làm công nhân một xí nghiệp độc tài, rất ổn định. Sáng vác ô đi, tối vác ô về. Không suy nghĩ, làm 8 tám tiếng/ngày, 5 ngày/tuần. Thứ bảy đưa vợ đi chợ. Chúa Nhựt đi lễ Nhà thờ, đi Chùa, cuối tháng lãnh lương. Ở Paris có câu ví von tản cái ngày ngày của người dân bình thường Paris, là “métro, bulot, dodo” – “Xe điện, làm việc, đi ngủ” – ba cái sinh hoạt cho một con người bình thường ở Paris? Do đó: 

Độc tài là ổn định. Do đó, tuy gần cả 40 năm dân tỵ nạn người Việt hải ngoại la ó, chống cộng, tuy gần 40 năm, dân quốc nội than oán, đấu tranh đòi dân chủ nhân quyền… Đảng Cộng Sản vẫn trơ trơ mặt dầy… cầm quyền Việt Nam! 

Quý vị có biết chăng là Triều Đình Nhà Cộng Sản cầm quyền từ 1945 đến nay… đã 70 năm không? Ngang ngữa bằng thời gian triều đình Nhà Nguyễn cầm quyền! Nầy nhé: Vua Gia long lên ngôi 1802. Đến năm 1858, Đà Nẵng đã bị Đô đốc Charles Rigault de Genouilly (1807-1873) chiếm, năm sau 1859, Sài Gòn cũng mất. Và Việt Nam mất chủ quyền từ đó *. Và gắng gượng lắm, đến 1885 hoàn toàn mất nước… Đất nước chia ba, Bắc Việt Tonkin, và Đế quốc Empire d’Annam, chế độ Protectorats – Tây bảo hộ, và Nam Kỳ – Cochinchine, thuộc địa – colonie. 

Quý thân hữu nghĩ rằng khi chúng tôi nói đến những khủng hoảng do chế độ dân chủ đưa ra, là chúng tôi “chê” Dân chủ. Chúng tôi không chê, chúng tôi nói rõ, phân tích những cái xấu và cái tốt khi chúng ta “chơi trò dân chủ”. Khi biết rõ luật chơi dân chủ. Chúng ta mới lựa chọn dân chủ. Bằng không, hãy nhìn xem những bài học của những Tunisia, Ai Cập, Lybie… Sau cách mạng Hoa Lài giải phóng các độc tài Bắc Phi. Các cuộc cách mạng đều thành công! Nhưng gặp khủng hoảng và thất bại, khi thành lập chính phủ và thể chế! Vì với Dân chủ không tự chủ, thiếu sửa soạn, kém thông hiểu, nên đã đưa các quốc gia nầy đi từ khủng hoảng nầy đến khủng hoảng khác. Dân chủ là một cơ chế chính trị rất phức tạp, một tập tục chính trị, nên cần phải có một dân tộc với một văn hóa chính trị trưởng thành, và một văn hóa dân chủ thuần thục. 

Phê bình, chỉ trích Dân chủ! Đó mới là thái độ Dân Chủ. Ở các quốc gia độc tài, ai dám chê chế độ, chỉ trích chế độ? Đi tù mục xác! 

Do đó, chỉ ở các quốc gia tiên tiến Dân Chủ mới có những phe đảng nầy vs chống những phe đảng kia. Mỹ Cộng Hòa vs Dân Chủ. Âu châu, Phái Tả vs Phái Hữu. Rồi cũng có những đảng đi thái quá, cựu hữu, cực tả. Fascisme, Nazisme vs Communisme. 

Nhưng càng nhìn rõ, lại thấy hai thái cực ấy lại giống nhau. Nazisme, Hitler độc tài, trại tập trung cải tạo… Communisme, Staline, cũng độc tài cũng trại tập trung cải tạp… Goulag. Nực cười, và đau khổ thay! Trên cổng trại tập trung lao động cải tạo Nazie đều có hàng chữ Arbeit macht frei (tạm dịch: Lao động tạo Tự do). Các Trại Tập trung lao động cải tạo Cộng sản Hà Nội sau 30 tháng Tư 1975 đều ca tụng “Lao động là Vinh quang”! Cộng sản Hà Nội đã gặp Nazisme, Fascisme? 

Từ trên 40 năm nay, và chỉ trên 40 năm nay thôi, từ ngày có một cộng đồng tỵ nạn Cộng Sản ở hải ngoại, mới có một số người Việt Nam chúng ta có thông cảm và thương cảm những người Việt đang sống quốc nội Việt Nam ngày nay. Đau lòng và mĩa mai hơn nữa, có cả một động từ lạ lùng thường được sử dụng. Cá nhân chúng tôi cũng đã từng nghe. Đó là động từ “kẹt”. “Ba mẹ tôi, anh em tôi, bà con tôi, con cháu tôi… còn kẹt ở Việt Nam!” Nơi quê hương, nơi chốn nhao cắt rún, mà gọi là kẹt – kẹt như kẹt trong một cái bẫy? – un piège – a trap! 

Do đó để ngày mai khỏi “kẹt”, để đất nước Việt Nam không còn là một cái “bẩy” nữa. Người Việt Nam không còn ở trong một cái “bẩy” nữa! Thì phải làm sao? 

Câu hỏi đó, người viết chúng tôi không dám trả lời. Xin để quý thân hữu, quý đồng bào trả lời. 

Ngắn gọn. Có phải không còn hình bóng nhà cầm quyền Cộng Sản không? Có phải rằng: Đảng Cộng Sản không được cầm quyền nữa nữa không? Tất cả đồng ý? OK? 

– Cả toàn thể cộng đồng người việt tỵ nạn Cộng Sản hải ngoại đều chống Cộng, tất cả đồng một lời, tất cả đồng một lòng… Chắc không? Ai hằng năm về ăn Tết, du lịch, gởi tiền về?. Cả 14, 15 Tỷ dollars US – bằng 10% Tổng Sản Lượng quốc gia Việt Nam – 40 Tỷ US$? (Nói tóm lại, chỉ với 4 triệu dân hải ngoại đối với 90 triệu dân quốc nội Việt Nam – nghĩa là chỉ với 0,5% tổng dân số đất nước Việt Nam đã đóng góp 10% TSL quốc gia). No comment! Hết ý! 

– Cả quốc nội đấu tranh, đòi nhân quyền, đòi dân chủ, chống tàu diệt Việt cộng. Thât không? Ai ai cũng mơ, mong, muốn nhà cầm quyền Cộng Sản xuống, để người Dân chủ lên cầm quyền. Nhưng, tại sao, khi Hàng Không Mẫu hạm đáp thăm Đà Nẵng, là tức khắc hải ngoại, và cả quốc nội ca tụng Mỹ, cám ơn Mỹ đã “Nối Vòng Tay Lớn”, “hồ hởi phấn khởi” cùng nhau thương Mỹ cứu nước! Quên rằng Mỹ đến Đà Nẵng là để hù Tàu, là để củng cố, cứu bồ nhà cầm quyền Việt Cộng! Có xá, có thương chi các anh đấu tranh nhân quyền, dân chủ tự do. 

Nói cho cùng, vã lại ngày nay, dân quốc nội, ở tù, vì đấu tranh cũng không đông lắm. Các thành phố Mỹ nay đều có các Tiểu Sài gòn, đếu có thương xá, các chợ Phước Lộc Thọ… Nên nếu cho tất cả tù nhân đấu tranh chính trị, nhân quyền dân chủ… ra đi có trật tự ODP, như các cụu sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa, thì cũng có sao đâu – No star where? Xưa kia, cần các Nhà Thờ hỗ trợ các dân tỵ nạn. Ngày nay, các cộng đồng người Việt xứ Mỹ, đủ sức để rước tất cả những người đấu tranh dân chủ nhân quyền qua Mỹ tỵ nạn HO. Và, bảo đảm, ngày nay, chắc chắn rằng nhà cầm quyền Cộng sản Hà Nội cũng sẳn sàng “trục xuất” tất cả mọi chống đối phản kháng. Vừa được lòng Mỹ và dân chống Cộng, vừa dẹp những cái gai chướng mắt, những cái mổm ngứa tai! 

Bài ca “Từ Bắc vô Nam…” thật lắm nghĩa ! Bàn tay Bắc nối vòng bắt bàn tay Nam, 40 năm chưa thành, ngày nay bắt bàn tay Mỹ… thành vòng tròn… E rằng ngày nay, dù Cộng Sản Hà Nội đang bắt bàn tay Mỹ, nhưng vì vẫn tiếp tục bắt bàn tay Tàu… nên e rằng khó bắt bàn tay toàn bộ người Việt. 

Dân Chủ Tham Dự: 

Bài 1 đã trình bày Dân chủ Đại diện: Dân cầm quyền, Dân bầu người đại diện cầm quyền. Chưa đủ, vì người đại diện, vì lo đi chợ kiếm phiếu, hứa tiều, hứa quảng, nên chính trị biến thành thị trường chính trị, kẻ hứa kiếm phiếu cũng nhiều, nhưng người đi mua người đại diện (lobby) để ra luật thuận cho kinh doanh làm ăn mình cũng lắm. Hãy xem: Lobby kỹ nghệ xe hơi, lobby kỹ nghệ bán súng ở Mỹ chẳng hạn. 

Dân chủ đại diện thiếu thốn, vì người dân thiếu tham gia. Cần phải trung gian qua các Xã hội Dân Sự. Qua các Xã hội Dân Sự, những suy nghĩ, tham luận, tham khảo, tham chiếu được các người dân lưu tâm, lưu ý, bày tỏ thái độ, tham gia đóng góp với nhà chính trị, nhà kinh tế, các chuyên gia, chuyên ngành… Xã hội dân sự tham gia cầm quyền với xã hội chính trị. Từ nay, chính trị không còn là không gian dành riêng biệt của nhà cầm quyền, hay của các chuyên viên chính trị nữa. Chính trị đi vào đời sống cá nhân của người dân, của công dân. Người dân nay đã là một công dân. Một phần trong công dân là “dân sinh tư nhân”: gia đình. Một phần là “dân sinh kinh tế công cộng”: nghề nghiệp, sản xuất, đóng góp vào xã hội, vào kinh tế đất nước, và một phần “dân sinh chính trị”. Là công dân, người dân ấy sản xuất, tạo của cải riêng cho mình cho gia đình mình; đóng thuế, tạo của cải chung cho xã hội và quốc gia mình bằng sản xuất, tiêu dùng… và với “chức năng chính trị” bầu cử, hoạt động, tham gia vào các hội đoàn xã hội dân sự để cùng quản trị đất nước… 

Tóm lại Dân chủ là một “chế độ ít xấu nhất” để mang lại Tự Do và Hạnh Phúc cho người dân (Winton Churchill 1874 -1965). “La démocratie est un mauvais système, mais elle est le moins mauvais de tous les systèmes” – “Dân Chủ là một thể chế xấu, nhưng nó ít xấu nhất”. 

Nhưng, Dân Chủ phải thực sự, với một quyết tâm – volonté – willing của toàn dân – Dân chủ tại Nga tại Tàu, tại Việt Nam không thực sự, vì cho dưới sự chỉ đạo, bài bản của nhà cầm quyền, do Đảng. Sau khi toàn dân quyết tâm, người dân phải tham gia cùng các nhà chính trị cùng quản trị đất nước đó là Dân chủ Tham dự. Ngày tại các quốc gia tiên tiến… các hội đoàn, các xã hội dân sự, mỗi người một vẻ tham gia tham luận, tham gia cầm quyền, bàn cải chỉ trích, cùng với báo chí cơ quan truyền thồng tạo nguồn dư luận… Dân chủ tham dự tạo đời sống chính trị, nhưng Dân Chủ tham dự cũng có bề trái của nó. Khi nhà cầm quyền lắng nghe, khi nhà cầm quyền hỏi ý kiến, thì cũng lắm lời, lắm chuyện, thuận tai cũng có, nghịch nhĩ cũng có. Dân chủ tham dự có thiện tâm cầm quyền, giúp việc, thì mọi điều xong xuôi tốt đẹp, nhưng gặp nếu gặp phải loại Dân Chủ tham dự để tạo sức ép, tạo dư luận, bóp méo, kiềm hảm, thì ôi thôi cũng lắm khủng hoảng! Cũng do đó, 6 tháng mới tìm được một chính phủ liên hiệp khả dỉ cho nước Đức. Chúng tôi khi trình bày những cái hay những cái tốt của Dân Chủ, chúng tôi cũng phải nói đến những cái khó khăn, cái khủng hoảng do Dân chủ. Đã làm Dân Chủ phải biết cân bằng đẹp xấu nặng nhẹ. Khác với độc tài, vì độc tài cấm nói đến cái xấu. Dân Chủ có trách nhiệm, có người trách nhiệm, chịu sai trái, lỗi lầm thưởng phạt. Độc tài trái lại, không có trách nhiệm. “Đảng chỉ đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”! Chả ai trách nhiệm cả! 

Văn hóa dân chủ: 

Muốn có Dân chủ. Muốn thực hiện dân chủ phải huấn luyện, đào tạo cho toàn dân, cho cả dân tộc một văn hóa dân chủ. Dân chủ ngay tại gia đình. Trong tình nghĩa vợ chồng, đồng thương, đồng kính. Không có chồng Chúa vợ tôi, Con cái được nể trọng. Người con là một đơn vị trong gia đình có quyền tham gia đóng góp ý kiến. Dân chủ trong tiểu gia đình, dân chủ trong đại gia đình, với ông bà chú bác. Dân chủ trong công đồng xã hội, làng xóm láng giềng, trong trường học, thầy trò… trong công sở, kỹ sư, công nhân, Giám đốc, Trưởng sở. Trách nhiệm phần hành, chứ không phải quan lớn quyền hành. 

Văn hoá dân chủ cần phải một thời gian huấn luyện dài để tạo ra những Con Người Dân Chủ. 

Văn Hóa Dân chủ là thương thuyết, là thảo luận, là liên hiệp, là đồng thuận. 

Văn Hóa Dân chủ là văn hóa mặc cả, trả giá, thương lượng nơi gặp gởi giữa cung với cầu, là Khế Ước. Quản trị dân chủ là quản trị bằng khế ước, là thương thuyết, là thảo luận. 

Khác với độc tài là Xin Cho, Mua, Chuộc… 

ong rằng một thế hệ Việt Nam mới với những Con Người Dân Chủ và một Văn Hóa Dân chủ sẽ tạo một Dân Tộc Việt Nam Dân Chủ để xây dựng một Quốc Gia Việt Nam Dân Chủ. 

Mong lắm! 

Hồi nhân Sơn, ngày đầu Xuân. 

Tưởng Niệm Hai Bà Trưng 

Phan Văn Song 

danlambaovn.blogspot.com

_______________________________

Ghi Chú:

* “Le 30 août, son escadre mouille devant Tourane- Đà Nẳng. Deux jours plus tard, un ultimatum est adressé à l’empereur Tự Đức, mais demeure sans réponse. Rigault tente un débarquement, s’empare facilement de Tourane, mais, faute de matériel adapté et d’hommes, il doit renoncer à attaquer la capitale, Huê, et il est même contraint de se retirer. Il décide alors de changer de stratégie et d’attaquer la Basse-Cochinchine, grenier à riz du royaume. Le 17 février, il parvient à prendre Saigon…” – Ngày 30 tháng 8, hạm đội của Đô Đốc Charles Rigault de Genouilly, thả neo tại Tourane – Đà Nẳng ngày nay. Hai ngày sau, một tối hậu thư được gởi đến Hoàng đế Tự Đức. Không trả lời. Rigault bèn cho đổ bộ, Đà Nẳng bị chiếm dễ dàng. Nhưng vì thiếu phương tiện, tiếp liệu, vận tải, và nhân sự, Rigault đình chỉ việc tấn công và chiếm thủ đô Huế., và rút lui. Ông bèn đổi chiến lược, và quyết định chiếm Basse Cochinchine – Vùng Hạ Nam kỳ. Vựa lúa của Đế quốc An Nam. Ngày 17 tháng 2, 1859, Sài Gòn thất thủ… Wikipédia.