Category: Tin Thế Giới

N-TV

Phan Ba, dịch

23-3-2022

Cuộc xâm lược Ukraine của Nga bắt đầu cách đây 4 tuần. Nó diễn ra khác với những gì Điện Kremlin nghĩ. Quân đội tiến công chậm chạm, nhiều vấn đề về hậu cần. Chuyên gia về Nga và quân sự, ông Gustav Gressel từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu (ECFR) giải thích tại sao lại như vậy.

Ông cũng giải thích lý do tại sao những cuộc tấn công vào dân thường ở các thành phố như Mariupol lại tàn bạo đến vậy, những gì tương đồng với cuộc chiến Syria – và tại sao ngày 1 tháng 4 lại có tầm quan trọng lớn đối với quân đội Nga.

NTV.de: Tại sao Nga hiện đang ném bom Mariupol vô cùng dữ dội?

Gustav Gressel: Trước hết, Nga đương nhiên muốn có thành phố này. Đây là trung tâm giao thông chính cuối cùng cạnh Biển Azov, cảng lớn nhất ở đó. Và thành phố nằm trên đường nối từ Crimea đến Donbass. Thứ hai, tôi nghe những người ở Moscow nói rằng cá nhân Putin rất thất vọng vì Mariupol đã không chạy sang với quân đội Nga ngay lập tức. Vì vậy mà ông ta cảm thấy cá nhân bị xúc phạm và đó là lý do tại sao thành phố này phải biến đi.

NTV.de: Tức là sự trả thù cũng đóng một vai trò trong lần hủy diệt này?

Gustav Gressel: Vâng. Mariupol là một thành phố quan trọng mang tính biểu tượng, từng nằm trong tay những người ly khai thân Nga trong một thời gian ngắn vào năm 2014 và sau đó được tái chiếm. Kể từ đó, nó đã là một thành phố tiền tuyến và là thủ phủ thay thế của Donetsk Oblast. Đã có một số khách thăm nổi tiếng kể từ năm 2014, bắt đầu với Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John McCain. Mariupol là thành phố biểu tượng cho sự phản kháng của Ukraine. Vì vậy mà nó cũng làm khởi phát những cảm xúc phi lý trí.

NTV.de: Cuộc đàn áp cực kỳ tàn bạo nhằm vào các mục tiêu dân sự có phải là một chương mới trong cuộc chiến này không?

Gustav Gressel: Ban đầu, Nga đã cố gắng giữ cho thiệt hại dân sự ở mức tương đối thấp, ít nhất là theo tiêu chuẩn của Nga. Không bắn vào dân thường, không có cuộc không kích nhiều mạo hiểm nào được thực hiện. Cách tiếp cận này đã sụp đổ vào cuối tuần đầu tiên của cuộc chiến vì xã hội Ukraine rõ ràng là ủng hộ cuộc bảo vệ đất nước và không muốn được nước Nga “giải phóng”. Đó là lý do tại sao người ta đang cố làm cho người dân kiệt sức và phá vỡ ý chí kháng cự bằng cách cố tình ném bom vào các mục tiêu dân sự với cường độ ngày càng tăng.

Chẳng hạn, Lực lượng Không quân Nga không hề được chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện các nhiệm vụ trên không ở tốc độ cao ngay từ đầu. Thời gian sau này đã có 300 cuộc không kích vào Ukraine mỗi ngày, có nghĩa là 300 đơn vị, mỗi đơn vị gồm hai chiếc máy bay, cất cánh mỗi ngày. Đó cũng là một tốc độ mà tôi đã dự đoán.

NTV.de: Putin đã mô tả người Ukraine như là một dân tộc anh em và chính đất nước ấy là một phần của Nga. Sự tàn bạo này không đáng để cho người ta ngạc nhiên sao?

Gustav Gressel: Tôi nghĩ có thể so sánh điều này với một mẫu hình trong tội phạm tình dục khi nạn nhân bị sát hại: Trong lúc đó kẻ hiếp dâm thấy rằng nạn nhân không hề có tình yêu với hắn ta và cũng không thể bị ép buộc yêu hắn, và để trả thù cho sự sỉ nhục đó, hắn đã giết chết nạn nhân. Đây là một mẫu hình phổ biến trong các tội phạm tình dục mà thủ phạm không còn suy nghĩ có lý trí. Tôi nghĩ hình ảnh một kẻ hiếp dâm này là phù hợp, bởi vì chính Putin đã sử dụng một cụm từ trong một cuốn phim mafia của Nga khi đề cập đến Ukraine: “Dù muốn hay không, em sẽ phải phục tùng, người đẹp của tôi ơi“.

NTV.de: Mariupol thường được xếp chung với Grozny của Chechen và Aleppo của Syria, cả hai đều đã bị phá hủy hoàn toàn. Điều đó có đúng không?

Gustav Gressel: Có những điểm tương đồng, vì quân đội Nga đã có cách thức này để chiến đấu trong thành phố kể từ Thế chiến thứ hai. Đó là dùng nhiều pháo binh để bắn nát các khả năng ẩn nấp của kẻ địch. Thành phố và những người bảo vệ nó cần phải bị phá hủy để phá vỡ sự kháng cự. Chiến thuật của người Mỹ thì ngược lại, họ tiến vào với vũ khí chính xác và cố gắng bắn đẩy kẻ thù ra bằng vũ khí nhỏ nhất có thể và bảo vệ phần còn lại của dân thường càng nhiều càng tốt. Quân đội Nga có một cách tiếp cận khác, và đó là điều xảy ra ở tất cả các thành phố cần phải xâm chiếm bằng quân sự.

NTV.de: Nhiều người, đã từng quan sát hoặc trải qua cuộc chiến ở Syria, chỉ ra nhiều tương đồng với cuộc chiến ở Ukraine, ví dụ như về cách giải quyết các hành lang sơ tán hoặc chiến lược nước đôi từ pháo kích và đàm phán. Hành vi của Nga ở Syria có phải là một mẫu mực cho cuộc chiến hiện tại?

Gustav Gressel: Tất nhiên là xã hội Ukraine khác với xã hội Syria, và quân đội Ukraine được tổ chức khác với quân nổi dậy Syria. Nhưng cũng đã có những cuộc tấn công có chủ đích của Nga, ví dụ như vào các bệnh viện và trường học ở Syria – Nga thậm chí còn cố gắng tìm ra các địa điểm chính xác từ Hội Chữ Thập đỏ. Đây là một kiểu làm nhục kẻ thù, nói với họ rằng họ không thể bảo vệ được những người cần được bảo vệ, phụ nữ và trẻ em của họ. Đã xảy ra như vậy ở Syria và bây giờ đang được lặp lại ở Ukraine.

NTV.de: Đó có phải là một phần của truyền thống quân sự Nga?

Gustav Gressel: Người Nga đã vay mượn rất nhiều từ tư duy quân sự của Mỹ mà không hiểu về nó. Trong tài liệu quân sự của Mỹ có chiến thuật “sốc và sợ”. Mục đích là tạo một cú sốc bằng một cuộc tấn công để ngăn chận đối thủ tiếp tục chống cự quân sự có tổ chức. Trong Chiến tranh vùng Vịnh, người Mỹ đã tiến quân nhanh tới mức họ không cho kẻ địch có thời gian để tái tổ chức, cho tới khi kẻ địch bị xé ra thành những lực lượng riêng lẻ và sẽ không còn có ý nghĩa gì nữa khi tiếp tục cuộc chiến và chết một cái chết vô nghĩa.

NTV.de: Người Nga đã làm điều đó như thế nào?

Gustav Gressel: Người Nga áp dụng điều này bằng cách là họ muốn phá vỡ sự phản kháng của xã hội, không phải của lực lượng vũ trang. Họ muốn phá vỡ sự ủng hộ của dân chúng đối với cuộc chiến bằng cách gây ra cú sốc thông qua các hành động nhanh chóng, tàn bạo và cố tình đưa ra con số nạn nhân thật cao. Cho đến khi người dân chống đối nói: Tôi thà có hòa bình dưới một chế độ khủng bố hơn là sự khủng bố hàng ngày của chiến tranh. Tất nhiên, đây là một cách đọc rất khác của cùng một chiến thuật.

NTV-de: Người Nga có thiếu tốc độ để sao chép người Mỹ không?

Gustav Gressel: Họ không thể sao chép người Mỹ vì họ thiếu cả tốc độ lẫn thiết bị kỹ thuật để thực hiện các hành động có chủ đích chống lại kẻ thù. Người ta có thể thấy điều đó trong vụ tấn công trung tâm mua sắm Kiev, chẳng hạn. Trong hai hoặc ba ngày đầu tiên của cuộc chiến, quân đội Ukraine đã cất giữ xe cộ ở đó như là một lực lượng dự bị cho đến khi chúng được tập trung lại ở phía bắc thành phố để phòng thủ. Có cả những bức ảnh về điều đó nữa. Nhưng trung tâm mua sắm chỉ mới bị đánh bom gần đây, và lúc đó thì các phương tiện ấy đã không còn ở đó từ nhiều tuần rồi. Chậm trễ về thời gian rất nhiều.

NTV.de: Tại sao quân đội Nga lại tiến quân chậm đến như vậy – có sai lầm chiến lược nào không?

Gustav Gressel: Có, tất nhiên. Toàn bộ cách tiến hành cuộc chiến vào lúc ban đầu về cơ bản đều dựa trên sự mơ tưởng của Putin, sự mơ tưởng của giới lãnh đạo cao nhất ở Nga và giới tinh hoa chính trị của đất nước này. Ukraine đã bị đánh giá hoàn toàn sai lầm, thực tế xã hội và việc tạo quan điểm trong xã hội hoàn toàn bị bỏ qua hoặc hiểu sai. Về cơ bản có thể thấy trước được những thất bại, nhưng tôi không thể nghĩ rằng điều này lại có tác động mạnh như vậy đến các chi tiết hành quân và chiến thuật. Người Nga không tin rằng họ sẽ thực sự gặp phải một cuộc kháng cự có tổ chức về mặt quân sự và sự thức tỉnh của họ tất nhiên là tồi tệ tương ứng.

NTV.de: Vào đầu cuộc chiến, người ta nói đến công nghệ lạc hậu của quân đội Nga, chẳng hạn như những chiếc xe tăng cũ kỹ. Bây giờ, theo thông tin của Nga, đã có hai cuộc tấn công bằng tên lửa siêu thanh. Công nghệ hiện đại chỉ bây giờ mới được sử dụng?

Gustav Gressel: Thành thật mà nói, tôi thậm chí không muốn đánh giá xem tên lửa siêu thanh đã được sử dụng ở đâu và như thế nào. Tôi vẫn đang chờ các hình ảnh vệ tinh về các điểm bị bắn. Cho đến nay chỉ có những tuyên bố của Nga. Vì vậy mà tôi rất nghi ngờ về số lượng tên lửa và loại thiệt hại. Trong trường hợp các cuộc tấn công bằng tên lửa Kalibr hoặc Iskander, có tài liệu tương đối tốt về những gì đã bị tấn công, ai đã tấn công và có bao nhiêu tên lửa đã được sử dụng. Cho đến nay, có thể nói rằng những vụ bắn tên lửa Kinzhal này là do người Nga tuyên bố trên Twitter. Có thể tên lửa siêu thanh đã thực sự được sử dụng, nhưng cũng có thể không phải như vậy.

NTV.de: Nga có yếu hơn nhiều về mặt quân sự so với giả định không?

Gustav Gressel: Tôi đã đánh giá quân đội Nga mạnh hơn hiện tại. Tôi đã xem xét cách tiến hành chiến thuật của quân đội Nga ở Syria và quân đội Ukraine ở Donbass. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là, liệu người ta có thể đưa ra kết luận về phần còn lại của quân đội từ những gì đã được nhìn thấy hay không.

Nhìn chung, tôi phải nói rằng người Ukraine nói chung không chỉ sẵn sàng bảo vệ đất nước của họ, họ còn giỏi về mặt chiến thuật. Mặt khác, đối với người Nga, những thành công của các đội quân tinh nhuệ ở Syria lại là những trường hợp cá biệt mà họ không thể tái tạo ở quy mô lớn hơn. Với Nga, luôn tiềm ẩn nguy cơ được đánh giá cao hơn hoàn toàn hoặc bị đánh giá thấp hơn hoàn toàn. Thực tế rồi thì nằm ở đâu đó ở giữa.

NTV.de: Bây giờ ông dự đoán sẽ có một cuộc chiến tranh chiến hào, Nga có trở nên mạnh hơn, hay thậm chí sẽ có một chiến thắng cho Ukraine hay không?

Gustav Gressel: Không thể nói được tại thời điểm này. Nga đang cố gắng tiếp tục tạo thêm lực lượng. Thêm vào đó là sắp tới ngày 1 tháng 4. Đây là một thời điểm nhập ngũ quan trọng ở Nga khi thanh niên nghĩa vụ được gọi nhập ngũ. Những người lính nghĩa vụ cũ được giải ngũ – và người ta hiện đang cố sức tuyển mộ họ làm lính chuyên nghiệp càng nhiều càng tốt, những người mà sau đó có thể sẽ được gửi đến Ukraine. Điều đó sẽ cho phép Nga tiến hành một cuộc tấn công mới vào giữa tháng Tư. Cho đến lúc đó, họ sẽ cố gắng giữ vững vị trí, tái tổ chức lại và giải quyết các vấn đề hậu cần của mình.

Vì vậy, ngoài Mariupol và các hoạt động ở Donbass, tôi hy vọng rằng người Nga sẽ không khởi động bất kỳ cuộc hành quân lớn nào cho đến lúc đó. Tôi không nói rằng chiến tranh đã kết thúc hay Ukraine đang trên đường chiến thắng. Tuy nhiên, Ukraine có cơ hội chiến thắng trong cuộc chiến này bằng cách buộc Nga đi đến một nền hòa bình vì kiệt sức. Nhưng vẫn còn chưa đến đó.

NTV.de: Ở Ukraine, cái gọi là mùa sình lầy, Rasputiza, rất nổi tiếng mà trong lúc đó địa hình rất khó có thể đi qua được. Điều này có đóng vai trò gì trong tiến trình cuộc chiến hay không?

Gustav Gressel: Điều đáng chú ý là quân Nga chỉ tiến dọc theo những con đường nhựa, đặc biệt là phía đông Kyiv, điều này tạo nên những luồng nhất định cho các cuộc di chuyển của họ. Có thể nói là họ không dám bước xuống sình lầy, xuống bùn tuyết. Nhưng thật ra thì cũng có đủ đường trải nhựa, không thể so sánh với thời Đệ nhị Thế chiến. Vì vậy mà mùa sình lầy này không đóng một vai trò lớn.

NTV.de: Thế thì tại sao nhiều xe cộ lại bị mắc kẹt nằm lại?

Hoàng Ngọc Nguyên

18-3-2022

Tính đến ngày 18-3, cuộc chiến xâm lăng vô cớ của Putin (cho dù Putin có viện dẫn đủ lý do) cho quân Nga đánh vào nước Ukraine đã bước vào ngày thứ 22. Người ta càng ngày càng thấy sự bạo tàn của Putin, bởi vì ông ta vẫn mang dòng máu bạo chúa mà lịch sử nước Nga đã cho thấy từ nhiều đời trước đó (bởi thế mới có “Ivan Khủng khiếp”, “Peter Vĩ đại”, và cách gọi là “Sa hoàng”, từ chữ “Đại đế Cesar” mà ra).

Chẳng thế mà không biết bao thành phố của Ukraine bị đổ nát dưới bom đạn của Nga, bao nhiêu thường dân vô tội, nhất là trẻ em, đã bị thảm sát, và đến nay đã có cả 3 triệu người phải bỏ nước ra đi lánh nạn ở các nước láng giềng…

Thế nhưng trái với ý tưởng, mong đợi hão huyền của bạo chúa, cuộc chiến không kết thúc trong 2-3 ngày, hay thậm chí một tuần. Trên từng thành phố, những người còn lại vẫn chiến đấu anh dũng đến mức Nga hầu như vẫn chưa chiếm được thành phố quan trọng nào. Và mọi người dân, không chỉ người dân Ukraine, ngưỡng vọng người lãnh đạo của họ, Tổng thống Volodymyr Zelensky, mà cả thế giới vừa kinh ngạc vừa phải đứng sau lưng người lãnh đạo anh hùng này.

Trong khi thôi thúc quyết tâm giữ nước của người dân Ukraine “đến giọt máu cuối cùng” với xác quyết “Tôi còn đây, ngay trong dinh tổng thống, vẫn đứng bên đồng bào, chiến sĩ”, Zelensky không ngừng tìm cách chiêu hồi những người lính Nga “tuyệt vọng và bị lừa dối vừa bị đe dọa tính mạng”, và vừa kêu gọi Nga đàm phán để tái lập hòa bình “cho người dân đỡ khổ”, nhưng khẳng định, trong khi Ukraine có thể không cần gia nhâp NATO nữa, nhưng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ là những điều không thể thỏa hiệp được…

Chính Tổng thống Zelensky (44 tuổi) là người anh hùng khó tin mà có thật trong thời nay. Ông khiến chúng ta ngậm ngùi khi nhớ lại câu chuyện cách đây 47 năm, chúng ta mất nước vì lãnh đạo Saigon đã lũ lượt bỏ người dân…

Ngày thứ Hai 21-2-2022 là một ngày lịch sử sang trang đậm nét cho thế giới chúng ta, cho dù từ đây những chuyện gì sẽ xảy ra, chúng ta sẽ đi đâu, về đâu, hầu như không ai thấy được. Chỉ có điều biết chắc là cái thế giới toàn cầu hóa từ hai ba chục năm qua sẽ thêm phơi bày hiện trạng hỗn loạn của “thời mạt pháp”.

Chúng ta từng mong đợi, đêm ngày vọng tưởng thế kỷ thứ 21 sẽ mở ra một chương mới cho nhân loại khi người ta không còn phải sống trong thời chiến tranh lạnh và sẽ dần quen thuộc với một “thế giới đại đồng”, nguy cơ xung đột quốc tế đang được kiểm soát tốt hơn và khả năng phát triển kinh tế mở ra ngay cho những nước trước đây vẫn bế tắc, lạc hậu. Chỉ có điều chúng ta đã không hiểu đúng mức những đe dọa nghiêm trọng từ sự thiếu sót quá lâu một trật tự quốc tế mới sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1990. Chúng ta quên rằng nước Nga vẫn còn đó với tham vọng đế chế của nó đã ấp ủ từ bao đời; Trung Cộng vẫn còn đó và không bao giờ không nghĩ rằng mình là thiên triều với chư hầu tứ phía.

Bởi thế, hiện nay chúng ta đang đứng ngồi không yên trước cuộc chiến xâm lược có tính cách diệt chủng của Nga nhằm vào Ukraine, chúng ta chứng kiến sự tàn bạo vô song đáng kinh hoàng của Sa hoàng Vladimir Putin, qua mặt bất cứ bạo chúa nào Điện Cẩm Linh từng có trước đây…

Sự chiến đấu hào hùng, anh dũng của người dân Ukraine thật khó tưởng trong đời này, khiến cho cả thế giới phải ngưỡng mộ khâm phục, và sự ủng hộ của hầu như toàn cầu, sự yểm trợ của đông đảo những nước công khai đối nghịch với Nga thật đáng phấn khởi.

Thế nhưng, đúng là hai tuần sau khi cuộc chiến khởi sự chúng ta thật chưa thấy có ánh sáng ở cuối đường hầm. Putin tưởng rằng có thể dễ dàng kết thúc cuộc chiến trong đại thắng chỉ trong vòng 2-3 ngày, nhưng chiến tranh xem chừng cứ kéo dài, khiến Putin càng điên tiết và càng lo sợ, càng điên tiết và càng lo sợ, đương nhiên ông ta càng khát máu. Cho nên ông ta đang cố sức leo thang cuộc chiến, đẩy mạnh chiến dịch biến các thành phố thành các đống gạch vụn khổng lồ, tàn sát thường dân, pháo kích vào cả bệnh viện, biến các sinh lộ của người di tản thành tử lộ để người dân không có lối thoát, trừ phi đi vào địa ngục là nước Nga hay Belarus …

Nay đã có hơn 2 triệu người dân Ukraine, tức 5% dân số, chạy qua nước Ba Lan láng giềng (*). Số còn lại vẫn mắc kẹt hay đang tử thủ tại các thành phố trọng điểm, chủ yếu là thủ đô Kyiv và Kharkiv. Kharkiv là một thành phố lớn, giới truyền thông quan sát cho rằng, thành phố này đổ thì Ukraine cũng sụp. Tuy nhiên, mặc cho Nga oanh tạc, pháo kích, người dân Kharkiv vẫn nhất quyết bám trụ. Họ đang chịu tật bệnh, đói rét, nhưng vẫn cố góp phần vào cuộc chiến đấu sinh tử cho đất nước sống còn.

Tổng thống Ukraine đã nổi lên như một nhân vật anh hùng huyền thoại nhưng có thật. Ông ngày đêm kêu gọi các nước phương Tây, dĩ nhiên Mỹ là nước đứng đầu, hãy can thiệp mạnh hơn nữa vì đây không chỉ là chuyện sống còn của Ukraine mà của cả một thế giới đứng trước thử thách quyết định phải gìn giữ những giá trị độc lập, tự do, dân chủ…

Thậm chí ông Zelensky đã không ít lần lên tiếng chỉ trích hành động chậm trễ, thiếu sót của những nước Tây Âu và Mỹ trong việc can thiệp vào cuộc chiến. Chẳng hạn như, chuyện ông đề nghị NATO công bố vùng không phận của Ukraine là khu vực cấm bay” (no-fly zone). Tuy nhiên, Mỹ cũng như các nước Tây Âu trong khối NATO phải hành động dè chừng, bởi vì sợ rằng sẽ dồn bạo chúa Putin đến đường cùng trong khi Nga là một đại cường nguyên tử. Đó là lý do khiến cho Mỹ bác bỏ chuyện NATO ra quyết định xem không phận của Ukraine là “vùng cấm bay” để chận máy bay Nga trên bầu trời.

Trong mấy ngày khi cuộc chiến bước vào tuần thứ ba, Putin chỉ nói chuyện sẽ trả đũa các nước phương Tây can thiệp vào chuyện của ông ta, cho dù “chiến tranh kinh tế” (khi Tổng thống Joe Biden quyết định ngưng nhập xăng dầu từ Nga) cũng bị Putin xem là sự tuyên chiến. Putin cũng chụp mũ Mỹ đã sử dụng vũ khí hóa học và sinh học tại Ukraine – rõ ràng, chỉ kiếm cớ để Nga leo thang chiến tranh thêm nữa bằng vũ khí sinh hóa…

Nhiều người chỉ mong chính người dân Nga hiểu được đây đúng là vấn đề của họ để họ tự tìm cách giải quyết, nhưng có người hiểu biết đã cảnh báo rằng chuyện này “còn lâu”, vì Putin khéo ẩn mình và người dân Nga chưa thấy rõ sự thất bại của Putin cũng như chưa biết tính đến ngày 10-3 đã có hơn 6.000 lính Nga chết trận.  Tuy thế, ngày càng có thêm nhiều tin tức, nhiều binh sĩ Nga đã bỏ ngũ vì sợ, vì chống…

Vào ngày thứ hai 21-2 lịch sử đó, giữa lúc lãnh đạo những nước phương Tây, đặc biệt là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz, mệt mỏi tìm cách phủ dụ Tổng thống Nga Putin và mong chờ một cuộc nói chuyện tay đôi giữa hai tổng thống Nga và Mỹ vào cuối tuần, thì từ Điện Cẩm Linh, Sa hoàng lên tiếng. Nghe như một lời tuyên chiến sấm sét. Ông ta lên án trong giọng thù hận các nước Tây Âu đã im lặng trước những đòi hỏi của ông, cho nên ông phải hành động. Nói rõ ra, ông muốn khối Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) bảo đảm sẽ không bao giờ để cho Ukraine làm một thành viên của tổ chức liên minh quân sự này.

Theo ông, về mặt lịch sử, hai nước Nga và Ukraine, hai dân tộc Nga và Ukraine, tuy hai mà là một, nói theo kiểu của những kẻ  xâm lược gian hùng “sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi”, cho nên Nga sẽ không bao giờ bỏ Ukraine. Những lời nói “đầy tình nghĩa ruột thịt” tưởng như người Nga không bao giờ đụng tới người Ukraine (máu loãng hơn nước lạnh)! Bởi thế, Putin cảnh cáo, những nước Tây Âu đừng hòng lôi kéo Ukraine về phía họ, và Ukraine cũng đừng mơ tưởng tách ra khỏi Nga mà đi theo khối Tây Âu (Liên Âu chẳng hạn), cụ thể là gia nhập NATO, một khối quân sự đối nghịch hoàn toàn với Nga từ bao đời (NATO ra đời từ năm 1949 chính là để ngăn chận Liên Xô bành trướng ở châu Âu).

Trong cả mấy tháng trước cuộc xâm lăng, Nga đã đổ tới gần 200.000 quân, chưa kể quân của nước chư hầu Belarus, dàn binh sát biên giới phía bắc của Ukraine để “tập trận”. Tuy nhiên, chẳng ai không thấy Nga muốn động binh. Putin nói trăm ngàn lý do, lúc này, lúc khác. Chẳng hạn vì trên đất nước Ukraine người Nga cũng đông, người nói tiếng Nga cũng nhiều, nhưng bị bạc xứ cho nên Nga phải bảo vệ những cộng đồng nói tiếng Nga trên lãnh thổ Ukraine.

Putin cũng nói lãnh đạo Ukraine thời nay bạc tình bạc nghĩa, cổ xúy việc thù ghét nước Nga, người Nga, quên công lao nước Nga gầy dựng nên nước Ukraine ngày nay. Ông cũng đưa ra quan điểm lịch sử, rằng thật ra “không có nước Ukraine” trên đời này. Ukraine là sản phẩm của Nga, do Nga làm ra. Cũng bởi vậy, Nga lên tiếng chính thức công nhận chủ quyền của hai nước ly khai nằm trên lãnh thổ của Ukraine: Luhansk và Donestk. Nga sẽ cho quân đội vào giúp hai “nước” này bảo vệ độc lập, chủ quyền, tức chống lại quân đội Ukraine đang xem hai “tiểu quốc” này như phản loạn. Cho nên, Nga có đủ cách để biện minh việc quân Nga tràn qua biên giới Ukraine: “gìn giữ hòa bình” trong nước Ukraine (peace-keeping); phi quân sự hóa Ukraine (demilitarize); trung lập hóa Ukraine; chống phát xít hóa Ukraine…

Nga cũng hứa sẽ không đụng đến những khu dân cư ở Ukraine. Câu hỏi đơn giản: Nga lấy quyền gì, dựa trên luật pháp quốc tế gì cho phép, mà Nga cho quân tràn vào một nước láng giềng để tước đoạt sinh mệnh của Ukraine, quyền có một quân đội với trách nhiệm quốc phòng, quyền có lực lượng giữ gìn an ninh nội địa, quyền lựa chọn thế đứng chính trị quốc tế? Putin tuy đang sống trong thế kỷ 21 nhưng vẫn xem như nước Nga vào thế kỷ 17-18!

Ngày 24-2, quân Nga khởi sự tràn vào Ukraine. Trái với những “mong đợi” có tính ảo vọng, quân Nga tấn công mọi nơi, từ biên giới phía bắc, phía đông, phía nam của Ukraine, mục tiêu rất rõ rệt: với lực lượng áp đảo của một quân lực hùng hậu, hiện đại, Putin tính rằng chỉ trong vòng vài ngày quân Nga sẽ chiếm lĩnh hết nước Ukraine, và sẽ nhanh chóng bắt giữ những người lãnh đạo hiện nay ở Kyiv (đứng đầu là Tổng thống Volodymyr Zelenskiy – người “cùng tên khác họ” với Vladimir Putin) cùng dựng lên một chính phủ “cách mạng lâm thời” bù nhìn (Ukraine cũng có những nhân vật như Nguyễn Hữu Thọ), của Nga, do Nga và vì Nga.

Thủ đô Kyiv đương nhiên là trọng điểm của một đoàn quân xa dài đến 40 dặm, nhưng ngay cả các thành phố cảng phía nam và giáp Crimea mà Nga đã ngang nhiên cướp đoạt của Ukraine từ năm 2014 cũng là mục tiêu hàng đầu. Nhờ cuộc tấn công xâm lăng này, người ta thấy hết sự man trá khôn cùng của Putin.

Chúng ta cần thấy ngay rằng, đây là một cuộc xâm lăng khốn nạn, ngang ngược, tàn bạo, vô cớ của một nước chẳng những quá mạnh ăn hiếp, bắt nạt một nước nhỏ hơn, yếu hơn nhiều – một điều tưởng rằng chỉ có thể thấy được trong thời trung cổ, không thể có trong thời được xem là văn minh như ngày nay, bởi thế mới nổi lên ý niệm của thời mạt pháp.

Chẳng những thế, nước Nga của Putin còn hành xử như một tay lưu manh anh chị, bất kể sự lên án của cả một thế giới bất bình. Putin sẵn sàng làm Ukraine tan hoang, sụp đổ thành gạch vụn và làm khốn khổ, tiêu tan cuộc đời của hàng chục triệu người dân Ukraine vô tội bởi vì ông ta bẽ mặt vì chiến thắng chưa ở trong tầm tay.

Liên Hiệp Quốc ngày 5-3 đã bỏ phiếu với 141 phiếu thuận lên án Nga xâm lược (trong đó có Cambodia), chỉ có 5 phiếu chống (Nga, Belarus, Bắc Hàn, Syria, Eritrea) và 35 phiếu trắng (trong đó có Trung Cộng, Việt Cộng, Lào, Myanmar, Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Argentina…).

Putin liên tục cảnh báo các nước, nhất là những nước trong khối NATO, không được dính vào dưới bất cứ hình thức nào. Mọi giúp đỡ dành cho Ukraine đều có nghĩa là tuyên chiến với Nga, theo lời Putin. Người ta đều hiểu ngụ ý đe dọa của Putin: Ông sẽ không đáp lại theo cách “chiến tranh qui ước”. Ông ta sẽ chơi vũ khí hóa học, sinh học, thậm chí hạt nhân, không sợ gì “tội ác chiến tranh” cho dù phương Tây cứ dọa sẽ đưa ông ta ra tòa án quốc tế về chuyện sát sinh người vô tội.

Người ta đã từng cảnh báo về con người Putin, một ông “trùm KGB”. Ông ta rất dám chơi liều và sẵn sàng cho “chết cả đám”. Cũng có thể trong thời đại của “fake news” chính Putin là tác giả của dư luận này để cho người ta sợ ông ta nổi điên cho nên để cho ông ta tự do làm tới.

Bởi vậy mà Tổng thống Joe Biden đã phải lên tiếng trấn an người dân Mỹ, rằng nước Mỹ cũng đã sẵn sàng chơi tới cùng trong trò “thí mạng cùi” của Putin. Tuy nhiên, Biden cũng như lãnh đạo các nước thành viên NATO rõ ràng cũng khó xử: đứng lại thì Nga cứ lấn tới; đi tới thì Nga không chịu đi lui hay đứng lại; lùi bước thì Nga cứ sấn tới…

Theo ông Andrei Kozyrev, cựu ngoại trưởng Nga trong những năm sau khi Liên Xô sụp đổ (1991-1999), Putin không phải tiến hành cuộc chiến xâm lăng vì không có suy nghĩ hay lý lẽ gì cả. Theo ông, thực sự Putin nghĩ rằng không có nước Ukraine, hay nói cách khác, Ukraine chỉ là một phần lãnh thổ của Nga. Putin cũng nghĩ sau 20 năm dưới quyền của ông, quân đội Nga đã đủ lớn mạnh, hiện đại cho nên chẳng sợ nước nào cả – nhất là vì Nga có được vũ khí diệt chủng như nguyên tử, sinh hóa…

Putin cũng tin rằng trong hai thập niên đầu tiên của thế kỷ 21, “thế giới tự do” đã rã rời, phân hóa, NATO tuy đông, nhưng không còn mạnh, nhất là nhờ cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tay Putin phá hoại. Putin cũng tin rằng dân chủ Mỹ khó tránh sự tan nát, đặc biệt nhờ tay Trump trong bốn năm 2017-2020; Joe Biden nay tuổi già sức yếu, chắc chẳng làm gì được. Đó là tất cả lý do khiến Putin nghĩ “It’s now or never”, quyết định ra tay vào thời điểm này.

Nhưng nói Ukraine chỉ là sản phẩm của Nga, chỉ là một cách ngụy biện tồi tệ của Putin không hiểu được lịch sử nước này. Nếu Ukraine không phải là một nước, một dân tộc, nếu họ không thấy Nga là một đế quốc ma quỉ, thì người dân Ukraine đã không có sự phản kháng, chống cự triệt để sự xâm lăng của Nga như chúng ta đang chứng kiến.

Lịch sử Ukraine đã cho thấy, trong suốt sáu thế kỷ 13-19, đất nước này tuy có ba thứ tiếng thịnh hành (Ukraine, Belarus và Nga) họ có sự đồng tình trong lý tưởng độc lập. Ukraine cứ bị xâm lăng bởi các đế quốc láng giềng như Ba Lan, Hungary, Áo, Phổ, Bulgaria…  và dân Ukraine, vốn là một nước địa chủ-tá điền (serfdom), cứ phải trỗi dậy chống ách thực dân.

Từ cuộc Cách mạng tháng mười (1917) ở Nga, họ đã dựng nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô-viết Ukraine, sau đó bị Stalin lôi kéo vào khối Liên Xô không ra riêng được. Nhưng sau năm 1990, khi Liên Xô tan rã, Ukraine đã nhanh chóng tuyên cáo là một nước dân chủ độc lập và từ bỏ chế độ cộng sản.

Chúng ta cũng phải thấy rằng, Putin đã mưu đồ tái phục hồi lãnh thổ Liên Xô ngay từ khi Tổng thống Boris Yeltsin đưa ông ta vào bộ máy cầm quyền ở Điện Cẩm Linh từ đầu thế kỷ 21. Từ những năm đó, Putin đã nói rằng, Tổng bí thư Liên Xô cuối cùng Mikhail Gorbachev đã phạm sai lầm lịch sử lớn lao khi giải thể Liên Xô, làm cho Nga mất tất cả 14 nước chư hầu lớn nhỏ nằm trong khối này. Chưa kể cả loạt nước cộng sản Đông Âu trước đây nằm trong khối Warsaw đi theo Liên Xô (các nước vệ tinh) cũng bỏ Nga đi theo con đường dân chủ phương tây và tham gia khối NATO: Ba Lan, Hungary, Tiệp Khắc, Đông Đức, Bulgaria, Romania…

Putin có tham vọng kéo những nước từng thuộc Liên Xô trở lại với Nga, chưa nói những nước Đông Âu cộng sản trước đây. Chúng ta có thể nhớ rằng những Sa hoàng tại Điện Cẩm Linh bao đời từ trước đến nay chỉ có mỗi một giấc mơ: Xây dựng đế chế bằng cách ép các nước nhỏ quanh Nga làm chư hầu. Ukraine từng là nạn nhân của đường lối này từ thế kỷ 18.

Tham vọng tái lập đế chế của Putin còn có ý nghĩa tăng cường sự an toàn cho Nga, thay vì để Nga bị bao quanh bởi những nước không có thiện cảm gì với Nga… Đó là lý do chúng ta thấy Putin đã mạnh tay đàn áp cuộc nổi dậy đòi độc lập của tiểu quốc Chechnya vào năm 1995-96 và 1999-2000.  Với nước Cộng hòa Grudia (Georgia) trong năm 2008, nhưng nước này sau đó còn dứt khoát hơn đi theo con đường dân chủ phương Tây và kinh tế tự do, tôn trọng nhân quyền.

Putin đã cai trị nước Nga từ hơn 20 năm qua, và ông còn tính lèo lái nước Nga trong mười mấy năm tới đây (nếu trời cao không có mắt) theo thể chế dân chủ kiểu Putin: Dân chủ phương Tây với quyền bầu cử của người dân chỉ là sự giả hiệu và bất lực, dân chủ của Nga không cần bầu bán gì, chỉ cần người lãnh đạo thể hiện được nguyện vọng của đa số người dân một cách có hiệu quả là một nền dân chủ thành công. Đó cũng là bài học của Tập Cận Bình, Nguyễn Phú Trọng, Kim Jong-un, Hun Sen… hiện nay.

Putin từng công khai nói, dân chủ ở Mỹ chỉ là chuyện hai đảng lạm dụng người dân thay phiên nhau nắm quyền, nhưng những người lãnh đạo không nhìn xa hơn lỗ mũi (4-8 năm) và cứ phải chơi trò thỏa hiệp triền miên để tại vị. Dân chủ của Nga, người lãnh đạo chỉ việc hiểu được ý muốn của người dân và tự do tìm cách nắm quyền – cho dù phải cần đến bạo lực. Miễn thấy được ý của người dân như trong việc chinh phục, xâm lăng Ukraine hiện nay.

Ukraine là một nước Đông Âu có vị trí chiến lược của một tiền đồn đối với Nga trước áp lực của khối NATO từ phía tây tràn qua. Ukraine chính là thành trì phía tây nam của Nga. Nga vẫn coi trọng Ukraine trong khối Liên Xô. Lãnh tụ Nikita Khruschev (1954-64) từng là người lãnh đạo Ukraine trước đây. Nga cũng từng cho Ukraine bán đảo Crimea trong thời còn Liên Xô, nhưng vào năm 2014, Putin đã ngang nhiên cướp đi mà Ukraine không làm gì được.

Nhưng Ukraine đã là một nước cộng hòa độc lập kể từ năm 1991 sau khi khối Liên Xô tan rã. Putin đã tính sai lầm về Ukraine trong 20 năm qua mà ông ta không chịu thấy. Ông ta nghĩ rằng có thể dựng lên một nước Ukraine của Nga, vì Nga, từ Nga. Thế nhưng trong hơn 20 năm qua, bao nhiêu người lãnh đạo ở Kyiv đi theo Nga đều bị lật đổ: Người dân Ukraine đã có sự lựa chọn!

Sai lầm của Putin là ở chỗ, ông không thấy được điều đó, và muốn dùng vũ lực để buộc Ukraine đi theo mình thay vì xây dựng một quan hệ thân thiện, hợp tác để tạo sự tin cậy qua lại, “trước là đồng chí, nay là anh em”. Thậm chí Nga đã dơ bẩn xúi giục hai địa phương ở miền đông Ukraine nổi lên đòi ly khai, tự trị và theo Nga, là Donestk và Luhansk. Nhưng Ukraine là một nước dân chủ, và người dân đã có sự lựa chọn rõ ràng!

Từ sai lầm đó, Nga đã có sai lầm chiến lược trong tiến công. Tính đến ngày 11-3, Nga đã không thành công để hát bài “tiến quân ca”. Đã có hơn 6.000 quân Nga thiệt mạng. Nổi bật là sự kiên cường của Tổng thống Zelensky, sự anh dũng của người dân Ukraine, thà chết chứ không chịu mất nước.

Trong khi đó, Putin chẳng hiểu trong cuộc chiến này, quân lực và hỏa lực không hẳn quyết định tất cả. Chiến tranh xâm lăng khác với chiến tranh bình định và chiến tranh vệ quốc. Nga muốn bình định, nhưng lại chơi trò xâm lăng. Và càng xâm lăng thì càng để lộ rõ bộ mặt của Putin: Phi nhân, vô đạo, tàn bạo và đầy dẫy tội ác với người dân thường.

Một sai lầm khác là Putin xem thường khả năng hành động yểm trợ của các nước phương Tây – đứng đầu là Hoa Kỳ. Một cố vấn an ninh quốc gia trước đây của Tổng thống Trump, John Bolton, nói rằng, sở dĩ đến giờ phút này Putin mới khai chiến là vì Trump đã phải ra đi, và Trump đã giúp Putin quá nhiều trong việc phá hoại khối NATO, cho nên dưới thời Trump, Putin chẳng cần làm gì cả. Bất chiến tự nhiên thành. Trump còn tính rằng, nếu ông ta có nhiệm kỳ thứ hai, ông sẽ rút nước Mỹ ra khỏi khối NATO. Đó là lý do dễ hiểu nhất vì sao Putin ủng hộ Trump nồng nhiệt đến thế trong bầu cử.

Nhưng Putin còn nghĩ rằng các nước phương Tây sợ, không dám làm gì Nga cho dù Nga xâm lược trắng trợn Ukraine, phá hủy đất nước này, sát hại người dân vô tội, ông ta đã lầm và đang trả giá cho sự ngu si đó. Ukraine vẫn được tiếp viện khí giới không ngừng. Nga bị cấm vận kinh tế khắp nơi. Người dân tỵ nạn Ukraine được chào đón tại Ba Lan với tất cả tình người. Viện trợ của Mỹ cho Ukraine lên tới 13.6 tỷ ngay tức thì…

Tháng ba năm ngoái, cách đây đúng một năm, Tổng thống tân cử Joe Biden được hỏi trong một phỏng vấn của báo chí, ông nghĩ gì về Putin. Biden trả lời ngắn gọn: “He’s a killer”. Nhận xét này đúng nhưng chưa đủ. Và quá trễ khi chúng ta nhìn kỹ Putin đã chễm chệ trong Điện Cẩm Linh cũng hơn 20 năm rồi, và bàn tay của ông ta đã đẫm máu liên tục, từ những người “đồng bào” mà ông xem là kẻ thù, đến  những dân tộc từng là chư hầu của Liên Xô nhưng nay muốn có cơ hội thoát ly để giành tự do, đôc lập…

Âm mưu của Putin là mở ra trật tự thế giới mới với Nga là đế quốc chủ tể sau khi trật tự cũ đã bị xóa tan. Và ông ta thực tâm nghĩ rằng phải làm cho thế giới hiện nay tan nát bằng mọi giá mới xây dựng được trật tự mới đó.  Cho nên, nói “ông ta là kẻ sát nhân” thật chưa đủ nghĩa.

Chẳng biết người dân Ukraine kháng chiến cầm cự được bao lâu nữa? Có đuổi được quân thù ra khỏi nước chăng? Hàng triệu người chạy nạn rồi đây sẽ ra sao khi không có nơi ăn chốn ở, và quê hương không còn, chưa nói đe dọa thường xuyên của đói rét, bệnh tật?

Thế giới phải sống bao lâu nữa trong phập phồng lo sợ? Đại nạn suy thoái, lạm phát sẽ đè nặng bao lâu nữa trên nước Mỹ, trên thế giới này? Và người ta nói bạo chúa nào cuối cùng cũng sẽ có ngày tàn, thế nhưng cái giá nhân loại phải trả như thế nào? Hàng triệu người phải hy sinh? Câu hỏi cuối cùng: rủi ro một cuộc chiến nguyên tử đang ở mức độ nào khi bạo chúa nghĩ rằng không có gì quí hơn bạo lực, độc tài? Đó là câu hỏi vì nó chúng ta đêm ngày không ngủ được.

Nhưng dù sao, công đức của Putin phải được nêu ra ở đây: Ông ta đã giúp nước Mỹ thấy được bản mặt điên rồ, ngu si, sát nhân và nham hiểm nơi người từng lãnh đạo đất nước này. Vĩ đại hơn nữa, Putin đã giúp nước Mỹ có cơ hội đoàn kết nếu người ta biết được điều tối thiểu: Đoàn kết là sống, chia rẽ là chết. Thế giới nay cũng nhờ ông ta mà biết “ngồi gần, ngồi bên nhau” trước đại họa sống còn.