Category: TIN TỨC

Vì sao công an dùng vũ lực với dân?

Gia Minh, PGĐ Ban Việt ngữ
2015-08-28

• RFA

Vì sao công an dùng vũ lực với dân?

Công an giữ trật tự tại phiên xử LS Lê Quốc Quân hôm 18/2/2014

AFP photo

Your browser does not support the audio element.

Một số nhà hoạt động tại Việt Nam hôm nay sau khi đến thăm cựu tù nhân lương tâm Trần Minh Nhật mới mãn án tù vào ngày hôm qua bị chặn đánh trên đường trở về.

Gia Minh hỏi chuyện một trong những nạn nhân là chị Trần Thị Nga vào lúc11 giờ sáng ngày 28 tháng 8 và chị kể lại sự việc:

Chúng tôi là những người bạn đến nhà Trần Minh Nhật để đón anh ra tù vào ngày 27 tháng 8 năm 2015; hôm nay chúng tôi đón xe để về nhà thì trên đường từ nhà Trần Minh Nhật đến xã Nghĩa Thắng, tỉnh Lâm Đồng, chúng tôi bị một lực lượng công an tỉnh Lâm Đồng, huyện Lâm Hà đi theo chúng tôi và dừng chúng tôi lại tại xã Nghĩa Thắng. Họ mặc thường phục và trèo lên xe đánh chúng tôi. Bên ngoài họ mặc thường phục nhưng bên trong vẫn là quần áo công an xã. Trong số những người đánh chúng tôi hôm nay, hôm qua tại ủy ban nhân dân xã chúng tôi có quay phim, chụp ảnh được mặt của những người đó. Hôm qua tại ủy ban xã họ cùng đàn áp mẹ, chị và em gái của Trần Minh Nhật khiến bị ngất xỉu ngay tại ủy ban xã.

“ Chính những người công an- những người thi hành nhiệm vụ, thi hành pháp luật lại chà đạp lên pháp luật một cách trắng trợn như thế là không thể chấp nhận được.
– Chị Trần Thị Nga”

Chúng tôi có 3 đoàn đi theo ba hướng khác nhau: một đoàn đi Daklak đến giờ này chưa bị vấn đề gì, một đoàn đi Sài Gòn trên nửa đoạn đường cũng bị công an giả dạng côn đồ đánh đập rất dã man, trong đó có cô giáo Bích Hạnh và cháu bé cũng bị đàn áp trong đoàn đó; còn đoàn chúng tôi gồm 10 người, trong đó có giáo sư Phạm Minh Hoàng, cựu tù nhân lương tâm Chu Mạnh Sơn, cựu tù nhân Trương Minh Tam và tôi là Trần Thị Nga, những người bị đánh nhiều nhất. Họ đánh và lục đồ của chúng tôi.

Khi chúng tôi bị đánh có một số người dân ở đó ra hỗ trợ chúng tôi và nói họ biết những người đánh chúng tôi: đó là công an huyện Lâm Hà. Tôi có quay phim người nhân chứng xác nhận điều đó.”

Chính quyền vi phạm pháp luật

Gia Minh: Tình hình đến lúc này thế nào rồi? Họ vẫn cho mọi người đi?

Chị Trần Thị Nga: Sau khi họ đánh chúng tôi và người dân đi đường vào can thiệp thì lực lượng công an giả dạng côn đồ đã bỏ đi. Hiện nay một số người vì công việc nên phải về nhà, còn chúng tôi đang trên đường đến một hiệu thuốc hoặc một chỗ để chăm sóc vết thương cho bạn Chu Mạnh Sơn vì bị chảy máu rất nhiều và dưỡng sức một chút rồi chúng tôi mới có quyết định làm gì tiếp. Nhưng đặc biệt chúng tôi cần phải đưa vụ việc công an giả dạng côn đồ đánh chúng tôi như thế này thứ nhất ra công luận, ra quốc tế và đặc biệt ra pháp luật của Việt Nam. Chính những người công an- những người thi hành nhiệm vụ, thi hành pháp luật lại chà đạp lên pháp luật một cách trắng trợn như thế là không thể chấp nhận được.

Gia Minh: Bản thân chị cũng từng có những lần bị đánh như vậy và việc khiếu nại trước hết với cơ quan công quyền ra sao và được trả lời như thế nào?

Chị Trần Thị Nga: Ngày 25 tháng 5 năm 2014, khi tôi đang bế con trên tay và đặc biệt đang cho con bú, thì tôi bị 5 công an dùng hung khí là những tuýt khung sắt đánh tôi gãy chân. Hình ảnh những người đánh tôi đều có quay phim, chụp ảnh được những tên côn đồ đó. Tôi đã làm đơn gửi công an Thành phố Hà Nội cũng như nơi tôi bị đánh là công an huyện Thanh Trì, và Bộ Công an, Viện Kiểm sát Tối cao. Ông Nguyễn Duy Thuần, vào năm 2014, sau khi xem đơn cũng như các bằng chứng video, hình ảnh những kẻ đánh tôi, ông ta nói không nhận đơn củng như bằng chứng vì ‘tôi đi đấu tranh nhân quyền công an đánh cho là phải’.

Phía công an huyện Thanh Trì và công an Hà Nội đưa cho tôi quyết định đình chỉ điều tra vụ án vì không xác minh được hung thủ. Tôi hỏi tại sao không xác minh được hung thủ khi mặt được cung cấp đầy đủ, chính người công an thụ lý hồ sơ của tôi nói ngay tại công an huyện Thanh Trì rằng ‘mày câm mồm đi, mày có biết bố mày đánh mày không’.

Vì sao họ dùng vũ lực?

Gia Minh: Sự việc đã xảy ra với bản thân chị và lại tiếp tục xảy ra, thì chị thấy tiếp tục cách khiếu nại, làm đơn gửi chính quyền như vậy có hữu hiệu không?

Chị Trần Thị Nga: Tôi biết những việc làm của ngành công an vi phạm pháp luật đối với bản thân chúng tôi. Điều đó cho thấy chính ngành công an và chính quyền cộng sản hiện nay họ đang thua về pháp lý nên họ dùng vũ lực với chúng tôi liên tục như thế. Việc họ đánh đập tôi và trả lời không thụ án hồ sơ vụ án như vậy, tôi thấy việc làm của tôi vẫn có giá trị vì vào tháng 7 năm 2015, Liên Hiệp Quốc có làm việc với chính phủ Việt Nam về quyền của người phụ nữa và trẻ em.

Khi đó phó ban Liên Hiệp Quốc về quyền phụ nữ và trẻ em có lên tiếng chất vấn chính phủ Việt Nam về vụ án của tôi liên tục bị đánh và chính quyền Việt Nam nói không hề biết đến vụ việc của tôi. Lúc đó tôi cung cấp cho phái đoàn Liên hiệp quốc những bằng chứng về vụ việc ông Nguyễn Huy Thuần, Viện Kiểm sát Tối cáo trả lời và những bằng chứng, những giấy tờ, công văn bên phía công an, cũng như Viện Kiểm Sát trả lời tôi về vụ án đó. Cho đến nay phía chính phủ Việt Nam vẫn chưa trả lời cho Liên Hiệp Quốc vè vụ việc của tôi.

“ Chính ngành công an và chính quyền cộng sản hiện nay họ đang thua về pháp lý nên họ dùng vũ lực với chúng tôi liên tục như thế.
– Chị Trần Thị Nga”

Tôi thấy chúng tôi làm vấn đề pháp lý mặc dù công an, tòa án có vụ trả lời tôi là ‘chị không được phép kiện công an vì công an là cơ quan hành chính của nhà nước, công an có quyền cướp tài sản, đánh đập người dân nhưng người dân không có quyền khiếu kiện.’ Đó là câu của chánh án tòa án Phủ Lý và tôi có ghi âm được.

Gia Minh: Tất cả những hành động bị sách nhiễu, đánh đập đến thương tích như vừa qua đối với nhiều người hoạt động và bản thân chị có tác động gì?

Chị Trần Thị Nga: Là con người chúng tôi bị đánh đập thương tích, đó là những vết thương trên cơ thể, và cũng có thể nói đó là những vết thương về tâm hồn; bởi vì một con người không ai muốn cơ thể của mình bị hành hạ và tâm hồn của mình bị căng thẳng. Nhưng nhà cầm quyền cộng sản đã dùng vũ lực để đàn áp người dân cũng như chúng tôi những người dám dấn thân đâu tranh cho công lý và sự thật mà không lên tiếng nói lên sự thật này thì còn nhiều người dân Việt Nam còn bị đánh đập, bị cướp đi quyền của mình. Tôi thấy mình cần phải lên tiếng không phải để bảo vệ quyền căn bản của mình mà bảo vệ quyền căn bản của những đứa trẻ, những người già không đủ khả năng để bảo vệ quyền của họ.

Gia Minh: Xin chân thành cám ơn chị Trần Thị Nga.

Hai tù nhân lương tâm Trần Minh Nhật và Thái Văn Dung mãn án tù

RFA

Gia Minh, biên tập viên RFA, Bangkok

Vào lúc 11 giờ trưa ngày 27 tháng 8 năm 2015, tù nhân lương tâm Trần Minh Nhật được tự do tại UBND xã Đạ Đờn, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng sau 4 năm tù giam.

Hai tù nhân lương tâm trẻ Trần Minh Nhật và Thái Văn Dung thuộc nhóm thanh niên Công giáo- Tin Lành bị kết án tù về tội ‘âm mưu lật đổ chính quyền’ theo điều 79 Bộ Luật Hình Sự Việt Nam vừa mãn án tù.

Sau khi ra khỏi nhà giam họ chia sẽ lại một số điều trong thời gian bị bắt, bị tù tội và những suy nghĩ lúc này với biên tập viên Gia Minh, Đài Á Châu Tự Do trong phần sau.

Không nhận tội

Phiên tòa sơ thẩm xử nhóm hơn chục thanh niên Công giáo- Tin Lành diễn ra tại thành phố Vinh trong hai ngày 8 và 9 tháng giêng năm 2013. Họ bị buộc tội có hoạt động nhằm lật đổ chính quyền Hà Nội hiện nay và là đảng viên của Đảng Việt Tân trụ sở chính tại Hoa Kỳ.

Các phiên xử sơ thẩm hay phúc thẩm đều được nói là công khai, thế nhưng rất ít người thân của những thanh niên bị đưa ra xét xử được cho vào phòng xử án; bởi vậy đó thông tin về việc họ nhận tội ra sao cũng không được nhiều người tường tận.

Theo các cựu tù nhân sau khi ra khỏi nhà giam thì suốt thời gian từ khi bị bắt cho đến lúc đưa đi thụ án và trước ngày mãn án, họ đều bị áp lực phải ký giấy nhận tội; nhưng điều này không được đáp ứng như lời của anh Trần Minh Nhật sau khi về đến nhà từ trại Gia Trung vào trưa ngày 27 tháng 8 như sau:

“ Tôi không phạm tội gì cả mà tôi không phạm tội thì không ai có thể ép tôi ký nhận tội cả. Dĩ nhiên trước đó họ có đưa vào một bản cam kết không tái phạm tội; nhưng tôi đã xé bản cam kết không tái phạm tội vì tôi tự hỏi ‘tôi phạm tội gì’; thế nên những đơn đó không có giá trị với tôi”

Cựu tù nhân lương tâm Thái Văn Dung, người mãn án hôm ngày 19 tháng 8 vừa qua cũng nói về điều này:

“ Tất nhiên 3 tháng, 6 tháng, quí xét giảm ản họ đưa ra các bản cam kết để xét giảm án, nhưng tôi ghi trong đó không nhận tội. Tôi không công nhận điều 79 Bộ Luật Hình sự.”

Đấu tranh trong tù

Trong thời gian bị giam giữ, những cựu tù nhân chính trị như các anh Trần Minh Nhật, Thái Văn Dung …đấu tranh đòi hỏi quyền lợi cho bản thân cũng như những tù nhân khác. Họ từng phải áp dụng biện pháp cuối cùng là tuyệt thực.

Anh Trần Minh Nhật cho biết đáp ứng của trại giam sau những lần tuyệt thực của các anh em tù chính trị như bản thân anh trong nhà tù:

“ Tôi thấy tại những trại giam tôi qua, họ có một số cơ chế trong đó áp bức những người tù, đặc biệt phân biệt đối xử một số đối tượng. Họ không tôn trọng và không bảo đảm những qui định đã cam kết. Chúng tôi không đòi hỏi gì nhiều mà chỉ đòi hỏi con người cần được tôn trọng và nhân quyền cần được bảo đảm. Thế nhưng họ đã phớt lờ. Chúng tôi làm đúng thủ tục đến cùng rồi mới phải dùng đến hình thức tuyệt thực. Thật đáng tiếc khi người ta không cư xử với nhau bằng trái tim thì họ có những cách hành xử không đúng mực. Đó là điều tôi rất tiếc về những người thi hành pháp luật. Còn dĩ nhiên sau khi tuyệt thực có những thứ cải thiện mang tính hình thức. Tôi nói hình thức vì ví dụ như Trại Phú Sơn 4, Thái Nguyên, gọi là ‘thay đổi’ nhưng chỉ là hình thức mang tính chiếu lệ thôi!”

Tù nhân lương tâm Thái Văn Dung, một trong 14 Thanh Niên Công giáo và Tin lành, vừa mãn hạn tù 4 năm

Thái Văn Dũng cũng kể lại việc thực hiện biện pháp tuyệt thực và kết quả của những lần đó:

“ Lần tuyệt thực nhiều nhất là vào ngày 1 tháng 1 năm 2015, tức kỷ niệm 1 năm Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ra đời, mà quyền tự do tín ngưỡng họ không thực thi cho mình. Hiến pháp chỉ có trên giấy tờ chứ không có tính thực tiễn, áp dụng vào đời sống của mọi người. Lúc đó tôi tuyệt thực 12 ngày đòi hỏi quyền lợi về sách tôn giáo, họ vẫn không cho mình đọc.

Vào tháng 12 năm 2014, họ chuyển từ K5 Trại giam Thanh Hóa, tức là thời điểm trại Thanh Cẩm chuyển về K 3 Thanh Hóa thì trong buồng có TV và quạt điện, còn sách tôn giáo họ vẫn không cho mình đọc.”

Tiếp tục con đường đã chọn

Cựu tù nhân lương tâm Trần Minh Nhật trong ngày đầu ra khỏi trại giam có những chia xẻ như sau:

“ Có một điều phải nói rằng có một điều mà tôi sẽ không bao giờ đánh đổi những gì mà tôi đã trải qua vì đó là một bài học vô giá. Bài học để tôi có thể nhìn nhận về con người, trong đó tôi nhận thấy rằng một xã hội không đặt nền tảng trên sự bình đẳng, không đặt nền tảng trên công lý và yêu thương giữa con người với nhau thì đừng nói gì đến văn minh hay tiến bộ cả. Tôi nghĩ rằng tôi cần phải trả món nợ đó. Món nợ đối với gia đình của tôi, những người yêu thương tôi, món nợ đối với tổ quốc nơi tôi dã sinh ra trong tư cách một công dân- nơi mà người dân của tôi dường như đang bị những áp bức không cần thiết; và món nợ với niềm tin mà tôi đã sống, và nhờ đó mà tôi vượt qua được những năm tháng tù đày. Tôi nghĩ rằng tôi luôn sống trong tư cách của một người công dân, và với tôi là người có niềm tin, tôi sẽ sống như tôi cần phải sống; tôi thấy rằng tôi sẽ luôn tôn trọng tất cả mọi người như tuân thủ pháp luật, nhưng tôi là một con người tự do nên tôi sẽ hành xử như một con người tự do.”

Thái Văn Dung cũng cho biết hướng công việc hiện nay của bản thân:

“ Mình công khai hoạt động nên bây giờ mình hoạt động một số vấn đề về các tổ chức xã hội dân sự, đấu tranh đòi những quyền lợi chính đáng mà con người chúng ta cần được hưởng.

Tất nhiên sẽ có một số vấn đề, sắp đến họ sẽ tìm cách trù dập mình, họ làm một số vấn đề cho mình nhụt chí. Đối với những vấn đề đó tôi đã chuẩn bi tâm lý sẵn sàng rồi, cần thiết cũng có thể đi vào tù lần thứ hai.”

Xin được nhắc lại anh Phao lô Trần Minh Nhật bị bắt tại Sài Gòn vào ngày 27 tháng 8 năm 2011 và bị kết án 4 năm tù giam và 3 năm quản chế. Tuy nhiên theo anh này thì tại phiên phúc thẩm, tại tòa Hội đồng xử án chỉ tuyên bố anh bị 4 năm tù giam mà không nói gì đến quản chế, thế nhưng trong văn bản lại có. Anh tỏ ra thắc mắc về cách làm việc này của tòa Việt Nam.

Giaon Thái Văn Dung bị bắt vào ngày 19 tháng 8 năm 2011 tại Hà Nội. Anh bị kết án 4 năm tù giam và 4 năm quản chế.

Trong nhóm những thanh niên Công giáo- Tin Lành bị đưa ra xét xử ở Vinh có 2 người chịu mức án cao nhất 13 năm tù cho mỗi người là Hồ Đức Hòa và Đặng Xuân Diệu.

Nhóm này còn có Nguyễn Đặng Minh Mẫn hiện thụ án 8 năm tù tại Trại giam Yên Định, Thanh Hóa. Đây cũng là nơi giam giữ cô Tạ Phong Tần, bị tuyên án 10 năm tù với cáo buộc ‘tuyên truyền chống nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam’.

Phải ‘làm việc’ với công an vì phản đối Bộ Giáo dục Việt Nam?

• VOA

Nguyễn Thành Nhân cầm tấm biển: “Học sinh, sinh viên, không phải là chuột bạch” trước cổng Bộ Giáo dục và Đào tạo.

VOA Tiếng Việt

26.08.2015

Một bạn trẻ ở Hà Nội cho biết hôm nay, 26/8, đã bị yêu cầu lên gặp công an sau khi đăng ảnh cầm tấm biển có nội dung: “Học sinh, sinh viên, không phải là chuột bạch”, trước cổng Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam.

Bức ảnh kèm theo câu hỏi “năm nay, không biết sẽ có bao nhiêu bi kịch liên quan đến thi cử” mà Nguyễn Thành Nhân đưa lên Facebook sau đó đã được nhiều người ‘share’ lại trên mạng xã hội này.

Đoạn “status” (dòng trạng thái) của Nhân còn có đoạn: “Có bao nhiêu bậc cha mẹ phải cơm ăn cơm dở đưa con đi thi đại học, sau khi đã làm lụng, đã vắt đến giọt mồ hôi cuối cùng để nuôi con đèn sách? Có bao nhiêu gia đình lục đục, đổ vỡ vì đứa con không thi đậu đại học? Có bao nhiêu cô cậu thí sinh cay đắng, tự ti, suy sụp vì thất bại? Liệu sẽ có trường hợp nào tự tử?”

Nhân viết tiếp: “Này Bộ Giáo dục và Chính phủ Việt Nam, học sinh – sinh viên chúng tôi không thể cứ mãi là chuột bạch cho các cuộc thử nghiệm vĩ đại của các vị đâu”.

Trong cuộc “làm việc” với công an phường Yên Hòa ở Hà Nội, Nhân cho biết đã “bị hỏi về bức ảnh mà em đã chụp và những nội dung đã đăng tải trên Facebook”.

Cậu cho biết tiếp: “Em nhận là em làm, và cái nội dung đó, hình ảnh đó không có liên quan tới luật pháp vì em không sai. Bên họ bảo là, vì những vấn đề em làm, thì rất là nhiều bên khác đã lợi dụng những hình ảnh và nội dung của em để có những mục đích xấu. Đó là mục đích chính mà hôm nay họ làm việc với em”.

Vụ việc xảy ra trong bối cảnh ngành giáo dục ở Việt Nam đang chịu sức ép lớn từ dư luận xã hội, nhất là sau kỳ xét tuyển đại học bị coi là “lộn xộn” và “gây phiền hà” cho người dân.

Trước vụ cầm biển phản đối của Nhân, mới đây, tuyên bố “giáo dục Việt Nam bây giờ con thấy là quá thối nát rồi” của một cậu bé học lớp Tám đã được nhiều người tán thưởng.

Nhiều nguồn tin cho VOA Việt Ngữ biết rằng cậu bé 14 này đã phải “chịu áp lực lớn” sau lời phát biểu được coi là “gãi đúng chỗ ngứa” của dư luận.

“ Em nhận là em làm, và cái nội dung đó, hình ảnh đó không có liên quan tới luật pháp vì em không sai. Bên họ bảo là, vì những vấn đề em làm, thì rất là nhiều bên khác đã lợi dụng những hình ảnh và nội dung của em để có những mục đích xấu. Đó là mục đích chính mà hôm nay họ làm việc với em.

Nguyễn Thành Nhân nói.”

Dù gặp phiền hà với chính quyền, Nguyễn Thành Nhân cho VOA Việt Ngữ biết cậu hy vọng các bạn thí sinh, các bạn trẻ chuẩn bị bước chân vào đời hiểu được rằng họ “có quyền phản biện chính sách, có quyền tham gia vào tiến trình ra quyết định trong các vấn đề lớn của đất nước”.

Nhân nói thêm: “Năm nay Bộ Giáo dục có một cải cách mới, nhưng mà có nhiều vấn đề bất cập liên quan tới các em học sinh, sinh viên cũng như liên quan tới các bậc phụ huynh nữa. Cho nên em muốn là qua sự việc này em mong muốn các bạn học sinh, sinh viên khi thấy các chính sách của Bộ Giáo dục đưa ra mà sai hoặc bất cập thì các bạn ấy cần phải lên tiếng. Đó là cái mong muốn của em”.

VOA Việt Ngữ không thể liên lạc với lãnh đạo công an phường Yên Hòa để phỏng vấn.

Sau “sự cố” gặp phải với công an, nhiều cư dân mạng đã bày tỏ sự ủng hộ đối với Nguyễn Thành Nhân bằng cách chụp những bức ảnh đang giơ cao biểu ngữ “học sinh, sinh viên không phải là chuột bạch”.

‘Sẵn sàng trả giá’

Nhân cho biết sự ủng hộ đó cho thấy “hành động và việc làm của em như thế là đúng” và “em thấy vui”.

Ngoài phản đối Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam, vừa qua, Nhân cũng tham gia vào chiến dịch ngăn chặt cây xanh ở Hà Nội.

Những ngày qua, nhiều người sử dụng mạng xã hội đã lên tiếng yêu cầu Bộ trưởng Giáo dục và Đào Tạo Việt Nam Phạm Vũ Luận từ chức, sau khi ông nhận trách nhiệm về các bất cập trong đợt xét tuyển đại học đầu tiên mà ông gọi là “trận đánh lớn” và “sẵn sàng trả giá”.

Hơn một chục nghìn người đã “like” (thích) trang Facebook có tên gọi “Chúng tôi yêu cầu cách chức ông Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo Phạm Vũ Luận”

 

“ Chỉ trong vài ngày đã có hơn chục nghìn người đã “like” (thích) trang Facebook có tên gọi “Chúng tôi yêu cầu cách chức ông Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo Phạm Vũ Luận”.”

Một “status” trên trang này viết: “Ông Luận là ‘tư lệnh ngành’ Giáo dục, ông coi cải cách giáo dục lần này là 1 trận đánh lớn và ông thừa nhận đã có sai sót và xin rút kinh nghiệm. Như thế là chưa đủ. Dây kinh nghiệm không đủ dài cho ông rút. Yêu cầu ông từ chức, nếu không ông sẽ phải bị cách chức”.

Trước đó, báo chí trong nước dẫn lời người hiện đứng đầu ngành giáo dục Việt Nam tuyên bố nhận trách nhiệm về những bất cập trong đợt xét tuyển đại học đầu tiên gây phiền hà, tốn kém cho người dân.

Truyền thông trong nước những ngày qua đã tốn nhiều giấy mực để viết về đợt “cải tổ giáo dục” này.

Có thể đọc được những hàng tít như: “Kiệt sức với xét tuyển đại học”, “Vỡ trận xét tuyển đại học”, “Thuê xe cấp cứu đi rút hồ sơ đại học” hay “Phụ huynh bật khóc ngày cuối xét tuyển đại học”.

Trong khi đó, trả lời VOA Việt Ngữ, ông Trần Xuân Nhĩ, cựu Thứ trưởng Giáo dục & Đào tạo Việt Nam, nói rằng việc tổ chức xét tuyển như vừa qua “đỡ tốn kém hơn trước”.

“Tuy nhiên việc tuyển sinh đợt một khá lộn xộn, và Bộ trưởng Giáo dục đã nhận trách nhiệm về mình rồi đấy,” ông Nhĩ nói.

Về lời kêu gọi ông Luận từ chức của cư dân mạng, cựu quan chức giáo dục nói: “Bây giờ mới một việc như vậy mà đã yêu cầu từ chức thì chưa nên, chưa hay lắm. Nên để xem Bộ trưởng có sự sửa đổi như thế nào đã”.

Trước đây, nhiều cư dân mạng ở Việt Nam cũng đã từng mở chiến dịch kêu gọi Bộ trưởng Y tế từ chức sau khi nhiều trẻ em tử vong vì tiêm vaccine.

LÀM SAO ĐỂ VIỆT NAM “CHỊU PHÁT TRIỂN”?

NGUYỄN TƯỜNG THỤY

Chuyên gia kinh tế cao cấp Phạm Chi Lan phát biểu tại hội nghị (Ảnh: HC)

Mô hình kỳ lạ nhất thế giới

Tại hội nghị kết nối các doanh nghiệp nhỏ và vừa toàn quốc tổ chức ngày 8/8 tại Đà Nẵng, bà Phạm Chi Lan đã đưa ra mấy nét chấm phá về bức tranh kinh tế hiện nay của Việt nam. Rằng gia nhập ASEAN 20 năm nay rồi mà Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm 4 nước lạc hậu nhất trong khối (cùng với Lào, Campuchia và Myanmar). Rằng so với 10 năm trước, qui mô DN chỉ còn 1 nửa và có xu hướng… li ti hóa – theo cách nói của Ts Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam…

Bà Phạm Chi Lan chỉ ra một số nguyên nhân như công nghệ ở hàng thấp nhất (trong số các nước tham gia TPP) dẫn đến năng lực cạnh tranh kém, doanh nghiệp không thể tiếp cận với chính sách khuyến khích của nhà nước. Bà cho rằng, công nghệ thấp không hoàn toàn thuộc trách nhiệm của doanh nghiệp mà phải được Nhà nước ưu tiên quan tâm. Thế nhưng “hệ thống chính sách của chúng ta nói rất nhiều, rất hay về đổi mới công nghệ nhưng trên thực tế, rất nhiều doanh nghiệp cho biết họ không thể tiếp cận được với những chính sách khuyến khích của Nhà nước. Chỉ ai tự có năng lực thì mới tự đổi mới công nghệ được thôi chứ còn họ “quên” đi tất cả những cái của Nhà nước, bởi vì chi phí để nhận được ưu đãi có khi lại còn lớn hơn cả mức được ưu đãi. Đó là điều rất đau gây cản trở cho sự phát triển công nghệ của chúng ta!”

“Chi phí để nhận được ưu đãi có khi lại còn lớn hơn cả mức được ưu đãi” – ý kiến này của bà Phạm Chi Lan cho thấy bóng dáng cái gì đã cản trở khiến doanh nghiệp không mặn mà với chính sách khuyến khích của Nhà nước cũng như cơ hội do FTA (Hiệp định thương mại tự do) đem lại. Rồi bà cho biết, đó là nạn tham nhũng. Khi làm ra 1 đồng thì mất tới 1,02 đồng cho chi phí bôi trơn, tức là làm ra không đủ để bôi trơn thì “doanh nghiệp còn gì để tái đầu tư, để mở rộng được? Và doanh nghiệp sẽ co lại vì họ làm được 1 nhưng có những ông khác không làm gì cả mà tước đoạt của họ hơn 1 thì tội gì họ làm nữa”. Bà Phạm Chi Lan gọi đây thuộc chi phí ngoài pháp luật, là một chỉ số xếp hạng về thể chế, mà Việt Nam ở thứ hạng rất kém.

Có vẻ đã quá thất vọng về tương lai của nền kinh tế VN, bà Phạm Chi Lan “tiết lộ” ý kiến của các chuyên gia Ngân hàng thế giới cho rằng VN là nước “không chịu phát triển”:

“Một số chuyên gia World Bank còn nói đùa Việt Nam có lẽ là mô hình kỳ lạ nhất thế giới. Trên thế giới chia ra gồm nước phát triển, nước đang phát triển, nước chậm phát triển nhưng Việt Nam có lẽ là mô hình đặc biệt nhất. Đó là nước… không chịu phát triển! Đầu tư nhiều đến thế, ODA nhiều đến thế (20 năm qua lượng ODA đổ vào Việt Nam lên tới gần 90 tỉ USD) nhưng đến bây giờ vẫn không phát triển được thì chỉ có thể là… không chịu phát triển”.

Không phải chưa có ai nghĩ đến cái mô hình kỳ lạ ấy nhưng các chuyên gia của WB là người nói ra, và biểu đạt một cách rất ấn tượng. Họ vạch ra đúng bản chất của nền kinh tế VN rất thật, rất hài lẫn cả đau xót và chua chát nữa.

Bà Phạm Chi Lan đã chỉ ra rất đúng nguyên nhân làm cho nền kinh tế VN trì trệ, không phát triển được, đó là tham nhũng. Tham nhũng sinh ra kém về năng lực cạnh tranh, qui mô danh nghiệp ngày càng teo đi, công nghệ thấp, làm cho các chính sách khuyến khích của nhà nước, các kết quả đàm phán FTA không tới được các doanh nghiệp.

Hàng trăm doanh nghiệp nhỏ và vừa trong cả nước tham dự hội nghị kết nối do Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam tổ chức tại Đà Nẵng ngày 8/8 (Ảnh: HC)

Gốc rễ của vấn đề

Nhưng đâu là nguyên nhân của nguyên nhân, nghĩa là cái gì đẻ ra tham nhũng thì không thấy bà Chi Lan nói tới. Không phải bà không biết mà bà không thể nói toạc ra trong một hội nghị như thế. Tuy nhiên, bà cũng hé mở khi nói tới vai trò của Nhà nước: “Việt Nam cũng phải cạnh tranh với Nhà nước của các nước khác về thể chế, môi trường kinh doanh, năng lực điều hành nền kinh tế vĩ mô…”. Bà cũng dè dặt hy vọng: “Nhà nước sẽ phải thay đổi nhiều về hệ thống luật pháp, chính sách trong nước cho phù hợp với các cam kết. Và từ đó đổi mới kinh tế sang hệ thống kinh tế thị trường đầy đủ sẽ giúp cho môi trường kinh doanh tại Việt Nam tốt hơn, bình đẳng hơn!”

Trở lại vấn đề tham nhũng. Tham nhũng từ đâu ra? Ai nuôi dưỡng nó? Rõ ràng, nó lợi dụng các kẻ hở của cơ chế, nó được bao che, câu kết chặt chẽ thành một hệ thống kiên cố từ trung ương đến cơ sở. Tất cả những tệ nạn, những yếu kém của nền kinh tế và các lĩnh vực khác của xã hội sinh ra từ chế độ độc tài. Mọi biện pháp nếu đưa ra cũng chỉ là chữa cháy, mà chữa không khéo, thì càng chữa, đám cháy càng lan to. Với thể chế này, tham nhũng không thể chấp dứt hoặc bị đẩy lùi. Vì vậy, trước khi nghĩ đến các biện pháp thì phải nghĩ đến việc đổi mới chính trị đã. Đây mới là gốc rễ của vấn đề.

Đổi mới kinh tế cần phải đi đôi với đổi mới chính trị. Năm 1986, mới chỉ đổi mới (thực chất là sửa sai) một phần, gỡ bớt rào cản cho các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh phát triển, VN đã đạt được một số thành tựu, cứu được đất nước “đứng bên bờ vực thẳm” nhưng cũng chỉ dừng tại đó vì không có sự đổi mới về chính trị. Mác có một luận điểm đúng, đó là “quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất”. Khi quan hệ sản xuất không phù hợp, nó trở thành lực cản của sự phát triển. Sẽ tới một mức độ nào đó, cái vỏ chật hẹp ấy phải vỡ ra ngoài ý muốn của con người.

Cái vỏ ấy đang được những người bảo thủ cố gắng níu giữ, gia cố, hàn vá. Biết đó là lực cản nhưng họ không đủ can đảm để thay đổi, điều đó có nghĩa là họ “không chịu phát triển”.

Hiến pháp 2013 vẫn xác định Đảng CSVN là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, vẫn xác định nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và vẫn xác định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.

Xác định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, VN đã phải trả giá quá đắt. Trong lĩnh vực kinh tế thì thành phần kinh tế Nhà nước là thành phần duy nhất xảy ra tham nhũng, tham nhũng một cách khủng khiếp, là nơi đốt tiền ngân sách tàn bạo nhất, làm khánh kiệt ngân sách quốc gia. Cán bộ to tham nhũng lớn, cán bộ nhỏ tham nhũng vừa, còn nhân viên thì ăn cắp. Thành phần kinh tế tư nhân không có tham nhũng vì không ai tự ăn cắp của mình. Nhưng họ phải chơi trong một sân chơi bất bình đẳng trước đối thủ được hưởng nhiều ưu đãi về vốn, đỡ bị sách nhiễu hơn về thủ tục, chi phí bôi trơn cũng thấp hơn và đặc biệt là không phải chịu trách nhiệm về hiệu quả kinh doanh của mình, nếu được “coi là” không có sai phạm mà chỉ yếu kém về năng lực. Nếu bị cách chức, hoặc buộc về hưu sớm thì họ vẫn còn một tài sản khổng lồ do tham nhũng mà có. Còn trong kinh tế tư nhân nếu kinh doanh thua lỗ thì chịu phá sản, không những mất hết vốn đầu tư mà còn lâm vào cảnh nợ nần.

Khu vực kinh tế ngoài quốc doanh phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt. Số doanh nhân nào còn tồn tại được là những người có năng lực kinh doanh (trừ những công ty được người nhà nước dựng nên làm “sân sau” hay kinh doanh có sự hậu thuẫn của người nhà nước). Ngược lại, các nhà quản lý kinh tế được nhà nước bổ nhiệm, cho dù họ không có tài cán gì cả.

Nói như thế để thấy rằng, quản lý kinh tế nhà nước như hiện nay thì quá đơn giản trong khi làm kinh tế tư bản, tư doanh đòi hỏi những yêu cầu khắt khe và đầy may rủi.

Kinh tế nhà nước thì tham nhũng, kinh tế ngoài quốc doanh bị chèn ép không ngóc đầu dậy được làm cho bức tranh toàn cảnh của nền kinh tế VN hết sức ảm đạm. Còn những người ra sức cổ vũ cho nền kinh tế định hướng XNCH, lạc quan tếu về tương lai của nền kinh tế VN thì chính họ cũng chẳng tin. Họ nói vì lợi ích cá nhân của họ mà thôi.

Không chỉ lĩnh vực kinh tế, tất cả các lĩnh vực khác của xã hội như y tế, giáo dục, hành chính, tư pháp đều cho thấy một viễn cảnh bi đát. Tham nhũng len lỏi vào tất cả các bộ phận của guồng máy vận hành xã hội mà chưa bao giờ đẩy lùi được nó, ngược lại, càng ngày nó càng lấn tới. Hết nghị quyết này đến nghị quyết khác, hết lãnh đạo này đến lãnh đạo khác hô hào chống tham nhũng, nhưng tệ nạn này ngày càng lan rộng và nguy hiểm như HIV đã phát triển đến giai đoạn cuối. Chống không được, các vị đành lắc đầu than thở “sâu nhiều quá”, “ăn của dân không từ một cái gì”.

Làm sao để VN “chịu phát triển”?

Làm thế nào để thay đổi tình trạng tụt hậu hiện nay. Điều này có nhiều chuyên gia nhận ra nhưng không dám nhắc tới, mà ai nhắc tới thì bị cho là suy thoái, thậm chí phải gánh chịu hệ lụy, đó là phải cải tổ thể chế. Bà Phạm Chi Lan chẳng đã cho rằng chỉ số xếp hạng về thể chế của VN xếp ở mức rất thấp, rằng VN cần phải cạnh tranh về thể chế đó sao?

Mong muốn đủ thứ nhưng cứ luẩn quẩn với chủ nghĩa Mác – Lê Nin, với định hướng XHCN thì VN không bao giờ thoát ra khỏi tình trạng hiện nay, vì tham nhũng và mọi sự tiêu cực, trì trệ khác được sinh ra và nở rộ từ thể chế hiện tại.

Thể chế hiện nay không nên nói là lỗi thời, không còn phù hợp mà là sai lầm. Chưa cần phân tích, lý luận, chỉ cần quan sát cũng thấy rõ CHXH là hoang tưởng. Không phải ngẫu nhiên mà Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu đồng loạt sụp đổ trong vòng vài năm cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước. Không phải ngẫu nhiên mà xét riêng trong một quốc gia bị chia cắt, trước đó, nền kinh tế và mọi lĩnh vực xã hội khác là như nhau, thế nhưng nửa nào theo XHCN thì khốn khó, ì ạch, còn nửa kia phát triển với tốc độ rất nhanh. Điều này ta có thể thấy rõ khi so sánh giữa Bắc với Nam Việt Nam, CHDC Đức với CHLB Đức trước đây và Bắc Triều Tiên với Hàn Quốc, Trung Hoa lục địa với Đài Loan hiện nay.

Để chứng tỏ cho thế giới biết VN từ “không chịu phát triển” trở thành “chịu phát triển”, cần phải cải tổ thể chế hiện nay. Đó là cách cứu VN thoát khỏi vùng trũng của thế giới. Cần phải xây dựng một nền dân chủ đa nguyên. Tất nhiên, không phải mọi sự tồi tệ sẽ nhanh chóng chấm dứt khi chuyển sang nền dân chủ nhưng nó sẽ được kiểm soát dần dần cùng với quá trình hoàn thiện của thể chế mới. Khi ấy sẽ có những cơ chế kiểm soát lẫn nhau, có tam quyền phân lập, có nhà nước pháp quyền. Khi người dân được làm chủ thực sự, thấy chính quyền, tài sản chung của xã hội cũng là của mình thì họ mới quan tâm, mới đóng góp được tâm huyết, tài năng thực sự vào việc quản lý đất nước. Khi ấy VN mới khả dĩ nói đến thoát khỏi mô hình kỳ lạ nhất thế giới, mới có thể nói với các chuyên gia Ngân hàng thế giới rằng chúng tôi đã “chịu phát triển”.

19/8/2015

NTT