Category: SƯU TẦM

Mạc Van Trang 

THAM KHẢO

“Anh Nguyễn Quang A đã dày công nghiên cứu (về quá trình dân chủ hóa) Cảm ơn anh Nguyễn Quang A rất nhiều.

Thưa các anh chị, tôi cũng xin nêu một vài suy nghĩ.

Mọi thứ anh NQA trình bày, anh đều theo phương pháp khoa học. Về kinh tế học, tôi là người ngoại đạo, tôi chỉ quan sát, trải nghiệm và cảm nhận bằng trực giác thì thấy khác anh NQA nhiều.

1. Nếu xuất phát điểm chỉ căn cứ vào kinh tế thì rất không đủ. Tôi nghĩ cái chính là thể chế. Hàn Quốc, Đài Loan và các nước Đông Nam Á có xuất phát điểm (sau Thế chiến II) về thể chế khác hẳn VN. Nếu có độc tài thì chỉ là độc tài cá nhân, mang tính tạm thời chứ nền tảng của họ vẫn là nền dân chủ (mô phỏng phương Tây), còn VN thì thể chế được xây dựng theo học thuyết Mác Lê, cụ thể theo mô hình LX và TQ.
2. Độc tài ở VN là độc tài “có lý luận”, ngoan cố (*), chỉ trừ khi bị dồn vào chân tường có nguy cơ “xuống hố cả nút” (chế từ chữ XHCN, cách nói hồi cuối thập niên tám mươi) chứ không bao giờ tự giác chuyển đổi. Riêng Mông Cổ có xuất phát điểm (1921) là thể chế XHCN nhưng họ có truyền thống văn hóa – lịch sử rất khác ta (tôi sẽ nói ở bài riêng).
3. Sinh thời cụ Nguyễn Khắc Viện đã nhận xét: CN Mác Lê vào các nước Phi châu rất khó khăn, trong khi đó vào VN rất dễ, là vì VN có truyền thống Nho giáo. Tôi thấy quả là Nho giáo có nhiều điểm giống Mác Lê thật: trọng tôn ty trên dưới (trên có quyền sai nhưng dưới thì không), trọng ổn định chứ không trọng phát triển, trọng đóng kín chứ không trọng mở ra, trọng truyền thống chứ không trọng sáng tạo,… CN Mác Lê vào VN trở nên sâu rễ bền gốc. Tất nhiên, HQ, ĐL cũng có Nho giáo nhưng Nho giáo của họ có chọn lọc chứ không nô lệ như VN (**)
4. Khi TQ mở cửa, phương Tây hy vọng cùng với kinh tế, quá trình dân chủ hóa ở TQ cũng sẽ diễn ra. Nhưng thực tế không những không có mà chính quyền CS còn siết chặt thêm. VN vào thời điểm bắt đầu đổi mới, cùng với kinh tế đã có trào lưu dân chủ hóa. Nhưng rồi LX và Đông u sụp đổ, ĐCSVN đứng đầu lúc đó là NVL cuống cuồng lo sợ, đã vội đóng sập cánh cửa dân chủ và từ đấy bám chặt lấy Đảng CS Tàu để bảo vệ CNXH. Đến ông NPT thì không những đóng mà còn bắt vít cho thật chặt. Tất cả những việc làm của ông ấy trong lúc cầm quyền chỉ có mục đích bảo vệ chế độ, không có gì khác.
5. Để bảo vệ các giá trị của nền DCTS, Mỹ và phương Tây thường đặt điều kiện cho mỗi hiệp định kinh tế, mỗi chuyến viếng thăm, tuy nhiên, như ta thấy, cách này mỗi ngày một nhàm, mỗi ngày một chiếu lệ, thậm chí nói mà không làm cũng chẳng sao. Có lẽ vì thị trường 100 triệu người + tài nguyên phong phú + địa chính trị quá quan trọng, tất cả đều quá hấp dẫn với họ nên họ bỏ qua hết các vấn đề dân chủ, nhân quyền.
6. Chính quyền VN ý thức rằng đã làm ăn với thế giới phương Tây thì sớm muộn, ít nhiều các yếu tố dân chủ cũng du nhập vào VN cho nên họ chặn trước. Càng mở rộng làm ăn với thế giới phương Tây họ càng siết chặt DC.
7. Gần một năm nay tôi sống chủ yếu ở quê, vùng nông thôn nhưng đang thành thị hóa. Tôi luôn tìm mọi cách quan sát, trải nghiệm thì thấy dân mình chỉ cần no cơm ấm cật hoặc nếu no cơm ấm cật rồi thì lo làm giàu Ngày nay không còn cảnh đói khát nhưng tệ nạn ăn uống ngày càng bành trướng. Cỗ bàn triền miên, suốt bốn mùa. Rồi múa hát nữa (cả người già bây giờ cũng ham đi múa hát). Dân ta ngày càng ham ăn chơi (có lẽ đó cũng là một cách CQ cố làm tha hóa dân chúng). Tôi không hề thấy dân mình có khát vọng tự do dân chủ gì cả.”

…………………………………………………….

(*) Ông NPT từng nói “Mất chế độ là mất tất cả”. Vậy cũng có nghĩa là ông ta làm tất cả để bảo vệ chế độ.

(**) Nhiều giáo sư thầy tôi cho rằng Nho giáo ở VN lẽ ra đã chết khi người Pháp cai trị, nhưng rồi cụ Hồ đã làm sống lại Nho giáo.

9/10/2024

ĐTT

Ba’o Tieng Dan

Hoàng Dũng

12-10-2024

Hình dưới đây chụp ngày 21.1. 2017, cho thấy quan chức Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang xin lỗi văn nghệ sĩ – tất nhiên là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hàn Quốc và văn nghệ sĩ xứ kim chi, chứ không phải là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và văn nghệ sĩ xứ ta.

Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cho Yoon-sun bị cáo buộc chịu trách nhiệm về việc lập ra danh sách đen gồm ngót chục nghìn nghệ sĩ và nhân vật văn hóa dám phê phán chính phủ đương nhiệm của Tổng thống Park Geun-hye.

Ảnh trên mạng

Đáng chú ý trong danh sách đen, có những người nổi tiếng, đang làm sáng danh Hàn Quốc trên trường quốc tế.

Như đạo diễn Park Chan-wook, trước đó đã đoạt nhiều giải thưởng, mà danh giá nhất là giải của Liên hoan phim Cannes (Giải thưởng lớn Liên hoan phim Cannes 2004, Giải thưởng Ban Giám khảo Liên hoan phim Cannes 2009. Nói thêm: Năm 2022 Park Chan-wook còn đoạt Giải thưởng Đạo diễn xuất sắc nhất Liên hoan phim Cannes. Nói ngoài: Năm 2021, Park Chan-wook được mời làm đạo diễn cho bộ phim truyền hình chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết đoạt giải Pulitzer của Viet Thanh Nguyen The Sympathizer).

Và như Han Kang (đọc theo Hán Việt là Hán Giang, đồng âm với tên con sông chảy qua Seoul), người chiến thắng Giải thưởng Man Booker quốc tế chỉ một năm trước đó và mới hôm qua chiến thắng Giải Nobel Văn chương.

Dư luận Hàn Quốc dậy sóng, giới trí thức sôi sục. Thực ra, người bị đưa vào danh sách sách đen chỉ bị một chế tài khá nhẹ nhàng, nhất là nếu xem xét với tiêu chuẩn của nước Nam ta: sẽ bị loại khỏi các khoản trợ cấp nghệ thuật của chính phủ, chứ không ai bị ở tù hay quấy nhiễu gì. Tuy thế, dân tình vẫn phẫn nộ: danh sách đen này đã khơi dậy những ký ức về chế độ kiểm duyệt và áp bức dưới thời nhà độc tài Park Chung-hee, cha của Tổng thống Park Geun-hye. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch được cho là có nhiệm vụ bảo vệ quyền tự do và sự sáng tạo trong biểu đạt nghệ thuật, ấy vậy mà cơ quan này lại xâm phạm chính điều đó.

Ngày 21.1.2017 Cho Yoon-sun bị bắt. Ngày 23.1.2017, đài BBC tiếng Anh đăng hình xin lỗi vừa dẫn (xem https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-38716305).

Thuật lại những chuyện trên đây ở nước bạn, mà ngậm ngùi nghĩ đến nước ta.

Đoạt Giải Nobel Văn chương ư? Quá khó! Nhưng còn khó hơn, là nâng cao mặt bằng dân trí. Mà dân trí, theo nghĩa rộng, không chỉ là hiểu biết, là kiến thức, mà còn là nhiệt huyết để cùng nhau bảo vệ lẽ phải, là sự dũng cảm hành xử theo đúng quyền công dân của mình, nghĩa là bao trùm cả dân khí như cụ Phan Châu Trinh cổ võ. Hàn Quốc có thể vẫn còn rơi rớt thói đàn áp người dân của nửa thế kỷ độc tài từ Park Chung-hee đến Chun Doo Hwan. Nhưng dân Hàn Quốc đã khác xưa. Họ đồng loạt mạnh mẽ phản đối danh sách đen, vạch rõ tính chất vô pháp vô thiên của nó. Mà bộ máy cầm quyền của Hàn Quốc cũng không còn như cũ: nó khởi động ngay các tiến trình tư pháp cần thiết và hành động quyết liệt: lần đầu tiên tại Hàn Quốc một bộ trưởng chính phủ đương nhiệm bị bắt giữ.

Chính trên cái nền móng vững chắc này mà văn hóa Hàn Quốc lừng lững phát triển! Cả kinh tế, cả văn hóa! Bỏ xa Việt Nam!

Ở ta có bao nhiêu “danh sách đen”? Khó có câu trả lời chính xác.

Thời Nhân văn – Giai phẩm nhiều nhà văn bị tù ngục đã đành, mà ngay cả những nhà văn may mắn không bị giam giữ vẫn bị đày đọa, không chỉ họ và cả con cái họ. Đến thời Đổi Mới, một vài người được trao giải thưởng, hiểu như một động thái sửa sai của nhà nước nhưng tuyệt nhiện không ai được công khai xin lỗi.

Còn ngày nay, tuy không nói ra, ai cũng biết ông này thì được xuất hiện trên báo, còn ông kia thì không; chị nọ lúc này chỉ được đăng ở những tờ báo nhỏ, ít ai chú ý, trong khi bà kia thì muốn đăng đâu thì đăng miễn Ban biên tập thuận lòng. Vẫn chưa tiệt được cái nọc chỉ điểm: này là bài thơ cạnh khóe lãnh đạo; nọ là cuốn sách bôi đen chế độ. Chưa có lĩnh vực nào mà sự cảnh giác lại được đề cao như lĩnh vực văn hóa – tư tưởng; người ta chăn trí thức như chăn gà, cứ sợ họ đi lạc.

Mỉa mai là trong khi cứ ra sức bảo vệ một nền móng thấp và kém như thế, một vị lãnh đạo đứng đầu nhà nước vẫn cứ nuôi mộng tưởng: “Tôi luôn mong ước một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước”. (Xem https://tuoitre.vn/chu-tich-nuoc-mong-mot-ngay-khong-xa-viet-nam-co-nha-van-doat-giai-nobel-20220109134103037.htm).

Ba’o Tieng Dan

Vũ Đức Khanh

10-10-2024

Quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ là một trong những câu chuyện đầy biến động nhất trong lịch sử ngoại giao thế kỷ 20 và 21. Từ cuộc chiến tranh tàn khốc kéo dài gần hai thập niên, đến việc bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, và cuối cùng là nâng cấp lên đối tác chiến lược toàn diện vào ngày 10 tháng 9 năm 2023.

Sự thay đổi ngoạn mục này không chỉ là câu chuyện về lợi ích chiến lược của hai quốc gia, mà còn phản ánh sự biến đổi sâu rộng của hệ thống chính trị thế giới và sự chuyển dịch quyền lực trong khu vực châu Á. Nhưng tại sao Mỹ lại chọn cách tiếp cận như vậy với Việt Nam, và tương lai nào đang chờ đợi Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung ngày càng căng thẳng? Đặc biệt, điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến tiến trình dân chủ hóa mà nhiều người Việt Nam, đặc biệt giới trẻ, đang mong mỏi?

1. Giai đoạn 1945 – 1975: Xung đột và thất bại

Sau khi Việt Nam tuyên bố độc lập năm 1945, ban đầu Hoa Kỳ giữ thái độ trung lập, nhưng cuộc Chiến tranh Lạnh đã thay đổi tất cả. Chính quyền Truman và sau đó là Eisenhower, Kennedy, và Johnson đều nhìn nhận Việt Nam qua lăng kính ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản, được thể hiện rõ qua “Thuyết Domino” nổi tiếng của Tổng thống Eisenhower: “Nếu một nước Đông Dương rơi vào tay cộng sản, các nước xung quanh sẽ lần lượt sụp đổ theo”.

Từ năm 1961, Hoa Kỳ bắt đầu can dự trực tiếp hơn vào cuộc chiến tranh Việt Nam, với số lượng quân Mỹ đạt đỉnh điểm hơn 500,000 người vào năm 1968. Số liệu cho thấy, Hoa Kỳ đã chi hơn 168 tỷ USD cho cuộc chiến (theo giá trị hiện tại). Nhưng dù nỗ lực quân sự lớn đến đâu, Hoa Kỳ cũng không thể thắng. Khi Tổng thống Nixon đưa ra chính sách “Việt Nam hóa chiến tranh” vào cuối những năm 1960, “mục tiêu của Mỹ không còn là chiến thắng mà là rút lui trong danh dự”.

2. Giai đoạn 1995 – 2023: Từ bình thường hóa đến đối tác

Bước ngoặt lịch sử đến vào năm 1995 khi Tổng thống Bill Clinton tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, một quyết định đầy chiến lược mà nhiều nhà phân tích cho rằng đã được chuẩn bị từ thời George H. W. Bush cuối thập niên 1980. Chính quyền Bush đã nhận ra rằng, dù chiến tranh kết thúc, Đông Nam Á vẫn là khu vực quan trọng trong chiến lược toàn cầu của Mỹ, đặc biệt khi Trung Quốc bắt đầu trỗi dậy.

Trong bài phát biểu năm 1995, Clinton tuyên bố: “Bình thường hóa không chỉ để chữa lành vết thương chiến tranh, mà còn là sự nhìn nhận về tầm quan trọng của Việt Nam trong tương lai khu vực châu Á – Thái Bình Dương“. Quyết định này phản ánh một cách tiếp cận thực dụng: Mỹ cần một Việt Nam độc lập, kiên cường, có khả năng chống lại ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc.

Từ đó, quan hệ thương mại giữa hai nước phát triển nhanh chóng, với kim ngạch thương mại song phương tăng từ 450 triệu USD năm 1995 lên hơn 124 tỷ USD năm 2022. Việt Nam trở thành một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ tại Đông Nam Á. Điều này cũng dẫn đến sự hợp tác về an ninh, đặc biệt khi căng thẳng Biển Đông leo thang. Việt Nam dần trở thành một đối tác chiến lược quan trọng, nhưng sự khác biệt về thể chế chính trị vẫn là rào cản.

3. Từ năm 2023 đến nay: Đối tác chiến lược toàn diện và tương lai dân chủ hóa Việt Nam 

Ngày 10 tháng 9 năm 2023, Tổng thống Joe Biden và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã long trọng thông báo nâng cấp quan hệ Việt – Mỹ lên hàng “Đối tác chiến lược toàn diện”. Trong bài phát biểu, Biden ca ngợi: “Quan hệ giữa hai nước chúng ta là minh chứng cho khả năng vượt qua quá khứ và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn“. Đây là bước đi lớn nhất trong ba thập niên kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ.

Nhưng tại sao Mỹ lại nâng cấp quan hệ với một Việt Nam cộng sản thay vì thúc đẩy thay đổi chế độ? Có hai yếu tố chiến lược quan trọng:

– Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: Mỹ cần một mạng lưới đối tác mạnh mẽ để kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc, và Việt Nam có vị trí chiến lược quan trọng trong khu vực này. Câu chuyện này đã được cảnh báo từ cuối những năm 1980 khi các nhà hoạch định chính sách tại Washington dự đoán rằng Trung Quốc sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh số một của Mỹ trong thế kỷ 21. Việc bình thường hóa với Việt Nam, từ thời Bush cho đến hiện tại, là một phần trong lộ trình dài hạn nhằm củng cố vị thế của Mỹ ở châu Á.

– Thực dụng chính trị: Thay vì tập trung vào thay đổi chế độ, Mỹ chọn hợp tác với chính quyền hiện tại ở Việt Nam nhằm đạt được những mục tiêu chiến lược lớn hơn. Điều này không có nghĩa là Mỹ từ bỏ giá trị dân chủ, nhưng là một sự điều chỉnh linh hoạt trong chính sách đối ngoại.

4. Dân chủ hóa: Sự tất yếu và sức mạnh niềm tin

Một câu hỏi lớn hiện nay là liệu Việt Nam có thể thay đổi chính trị và hướng tới dân chủ hóa hay không. Trong suốt ba thập niên qua, mặc dù Mỹ không công khai yêu cầu cải cách chính trị từ Việt Nam, nhưng nhiều dấu hiệu cho thấy sự chuyển đổi là điều tất yếu.

– Thứ nhất, lịch sử đã chứng minh rằng các chế độ toàn trị, dù mạnh mẽ đến đâu, cuối cùng cũng phải đối mặt với sức ép thay đổi. Như Tổng thống John F. Kennedy đã từng nói: “Những ai ngăn cản cách mạng hòa bình sẽ làm bùng nổ cách mạng bạo lực”. Câu chuyện về sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 1991 là minh chứng rõ ràng cho điều này. Liên Xô, với hệ thống kiểm soát toàn diện, cuối cùng cũng không thể tồn tại trước sức ép cải cách và tự do hóa.

– Thứ hai, các phong trào dân chủ tại châu Á cũng là nguồn cảm hứng mạnh mẽ. Sự thành công của phong trào dân chủ tại Hàn Quốc và Đài Loan đã cho thấy rằng các quốc gia Đông Á, vốn có những giai đoạn lịch sử độc tài, cũng có thể chuyển đổi sang dân chủ mà vẫn duy trì được sự ổn định và phát triển kinh tế.

– Thứ ba, lực lượng trí thức trẻ Việt Nam, với sự tiếp cận rộng rãi với công nghệ thông tin và văn minh phương Tây, đã bắt đầu hình thành những suy nghĩ độc lập và mong muốn thay đổi. Đây chính là lực lượng sẽ dẫn dắt tiến trình dân chủ hóa trong tương lai.

5. Không có gì là không thể: “YES WE CAN”

Lịch sử quan hệ Việt – Mỹ không chỉ là câu chuyện của những biến động chính trị và kinh tế, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của sự thay đổi và khả năng vượt qua quá khứ. Ngày nay, khi Việt Nam và Mỹ đã trở thành đối tác chiến lược toàn diện, tương lai dân chủ hóa tại Việt Nam không còn là điều không tưởng. Như Barack Obama từng nói: “Change will not come if we wait for some other person or some other time. We are the ones we’ve been waiting for. We are the change that we seek“. Nghĩa là: Sự thay đổi sẽ không đến nếu chúng ta chờ đợi người khác hoặc thời điểm khác. Chúng ta là những người mà chúng ta đã chờ đợi. Chúng ta là sự thay đổi mà chúng ta tìm kiếm.

Sự chuyển đổi dân chủ tại Việt Nam là điều tất yếu. Với niềm tin, sự kiên định và sự đồng lòng của thế hệ trẻ, Việt Nam sẽ có cơ hội vươn lên trở thành một quốc gia tự do, dân chủ và thịnh vượng. Và không có gì là không thể: “YES WE CAN”.

TÌNH THƯƠNG ĐẶT SAI CHỖ

CÂU CHUYỆN CỦA ÔNG LÃO BÁN TRỨNG và BÁN DỪA NGHÈO KHỔ

(nó đã cũ kỹ có từ lâu rồi nhưng vẫn không xa với phẩm tính của nhiều người thời hiện tại)

Người phụ nữ hỏi lão già: “Ông bán số trứng này giá bao nhiêu?”

Lão bán trứng trả lời: “3.000₫ một quả, thưa bà.”

Người phụ nữ liền nói: “6 quả 12.000₫, không bán tôi mua chỗ khác.”

Lão bán trứng nói: “Cứ mua với cái giá mà bà muốn. Có thể đây là khởi đầu tốt, bởi từ sáng tới giờ tôi vẫn chưa bán được quả nào.”

Người phụ nữ lấy những quả trứng và rời đi, lòng thầm đắc thắng.

Bà ta ngồi trên chiếc ô tô ưa thích của mình, tới một nhà hàng sang trọng để dùng bữa với bạn bè. Ở đó, bà và người bạn gọi bất cứ món ăn nào họ thích. Sau đó, bà ra quầy thanh toán. Hóa đơn trị giá 1.950.000₫ trả tới 2 triệu và còn dặn người chủ nhà hàng không cần thối lại.

Tình huống này xem ra khá quen thuộc với người chủ cửa hàng, nhưng thật quá nhẫn tâm với ông già nghèo khổ bán trứng gà kia.

Vấn đề mấu chốt ở đây là: Tại sao chúng ta cứ phải tỏ ra quyền lực với những người nghèo khó? Và tại sao chúng ta luôn hào phóng với những người thậm chí không cần đến sự hào phóng của chúng ta?

Có lần tôi đọc được ở đâu đó một câu chuyện:

“Bố tôi có thói quen mua những thứ đồ nho nhỏ với giá cao từ những người nghèo khó, mặc dù ông không hề cần đến. Thỉnh thoảng ông thậm chí còn trả thêm tiền cho họ.

Tôi bắt đầu để tâm đến hành động này và hỏi bố tại sao lại làm như vậy? Bố tôi bèn nói: “Đó là quỹ từ thiện được bao bọc bởi phẩm giá, con yêu ạ.”

Tôi biết hầu hết mọi người sẽ không chia sẻ thông điệp này, nhưng nếu bạn nghĩ rằng mọi người cần biết đến nó, vậy hãy lan tỏa nó.

-St-

(Cre: Vũ Quốc Thịnh )

**************************

ĐỪNG ĐÁNH GIÁ VÌ BỀ NGOÀI.

*Một ngày cuối chiều anh ấy đến quán Thức ăn nhanh và cà phê của tôi hỏi tôi xin một ít thức ăn đã không bán được.

“Sao anh không có việc làm, anh biết không có gì là miễn phí không?” .

Anh ấy trả lời:

“Tại tôi có rất nhiều tội và không ai muốn thuê tôi, vì điều đó nên tôi phải ra đường và sống theo cách của tôi để tồn tại”.

Ngày hôm đó tôi thiếu nhân viên, vì vậy tôi hỏi :

“Anh muốn làm việc không? .tôi có công việc cho anh”.

Đôi mắt anh ấy mở to và nụ cười của anh ấy đã làm tôi yên lòng.

Và anh đã làm việc cho tôi ngày hôm sau, rửa ly, quét dọn và tất cả những việc vặt nơi quán.

Đoán xem anh ta đã làm gì khi tôi trả tiền công. Anh ấy không nhận tiền và nói chỉ cần số thức ăn và nước uống không bán được trong ngày.

Tôi đã trả lời:

“Vâng anh được lấy tất cả những thứ đó.”

Và tôi đã bí mật đi theo xem anh ấy sẽ làm gì với số thức ăn đó.

Thật ngạc nhiên và bất ngờ khi thấy anh ấy đã chia sẻ thức ăn và đồ uống đó cho những người vô gia cư như anh ấy.

Tôi chợt nhận ra mình thật nhỏ bé hơn những gì ẩn dấu bên trong anh ấy.

Vâng tôi sẽ thay đổi sau những gì tôi đã thấy từ một người được cho là thấp hèn này.

– Mỗi chúng ta có thể bắt đầu thay đổi ngay lúc này và sẽ không bao giờ là muộn màng.

(Đây là câu chuyện có thật).

 From: Tu Phung

Ba’o Tieng Dan

Nghiêm Huấn Từ

10-10-2024

Người đối thoại: Xã hội nông nghiệp tiến lên xã hội công nghiệp là nhờ phát minh máy móc. Đầu tiên là máy hơi nước. Đúng không?

ChatGPT: Đúng!

Người đối thoại: Nghĩa là, nếu chưa xuất hiện máy móc thì xã hội nông nghiệp cứ mãi mãi là nông nghiệp. Vậy, những người góp phần chế tạo ra cỗ máy hơi nước đầu tiên là ai?

ChatGPT: Về lý thuyết, Thomas Newcomen là người phát minh, James Watt có công cải tiến. Còn thực hiện là các nhà kỹ thuật và thợ lành nghề. Nhưng trước đó, phải có nhà đầu tư, dám bỏ tiền ra cho mọi khoản chi phí.

Người đối thoại: Nhà tư bản có cần cân nhắc rất kỹ trước khi chi tiền không?

ChatGPT: Tất nhiên! Trong số những người có công nói trên, thì nhà đầu tư là người trăn trở hơn cả. Dù đã cân nhắc mọi điều, nhưng ông ta vẫn cần mạo hiểm nữa, mới có thể quyết định dứt khoát. Còn phải dự kiến cả những thất bại trước khi thành công.

Người đối thoại: Nhờ những nhân vật nói trên mới có cái máy “mẫu”. Tiếp đó là từ “máy mẫu” tiến tới sản xuất hàng loạt để vận hành trong sản xuất. Từ đó mới sinh ra giai cấp công nhân công nghiệp. Đúng không? Chẳng cần nói dài…

ChatGPT: Đúng. Giai cấp công nhân sinh ra từ đó.

Người đối thoại: Trước khi trở thành công nhân công nghiệp, những người này sống bằng nghề gì?

ChatGPT: Trước khi là công nhân, tuyệt đa số là nông dân, rồi tới thợ thủ công hoặc làm thợ trong các làng nghề truyền thống.

Người đối thoại: Năng suất của xã hội công nghiệp cao gấp bội năng suất của xã hội nông nghiệp. Và do vậy đời sống ở xã hội công nghiệp cũng cao gấp nhiều lần? Cụ thể, đời sống công nhân nói chung cao hơn hẳn đời sống nông dân?

ChatGPT: Tất nhiên. Máy có năng suất cao hơn hẳn, tạo ra nhiều sản phẩm hơn hẳn, khiến đời sống cũng cao hơn hẳn – khi so sánh 2 xã hội: Công nghiệp và nông nghiệp..

Nếu nhìn dười quan điểm đạo lý, ta có thể coi các nhà tư bản là ân nhân của giai cấp công nhân. Vậy, ChatGPT hãy dùng những từ dễ hiểu nhất, phù hợp nhất, để phê phán cụ Marx, khi cụ xúi giục công nhân đấu tranh “lật đổ” ân nhân của mình!

ChatGPT: Marx rất thiếu sót khi không nhận ra chất lượng cuộc sống của công nhân cao hơn hẳn khi họ còn là nông dân. Marx cứ biểu lộ lòng thương hại họ! Marx viết rất ít về nông dân, vì ông chưa hiểu về cuộc sống của họ, trước khi họ trở thành công nhân. Có thể đánh giá Marx về tầm nhìn là “chưa toàn diện”.

Người đối thoại: Có thể chọn các từ khác, như “cái nhìn lệch lạc” hoặc “tầm nhìn thiển cận”. Điều này cứ để bạn đọc tự chọn, tự tìm ra các từ nào thích hợp. Câu hỏi tiếp là đề nghị ChatGPT kể vắn tắt những tác hại do tầm nhìn hạn hẹp của Marx, nhẹ nhất là tác hại về đạo đức xã hội.

ChatGPT: Khích lệ những người hàm ơn chống lại những người tạo ơn là rất trái đạo đức. Điều này dẫn đến những tác động tiêu cực, như khuyến khích sự thù hận và bạo lực, mà lẽ ra cần xây dựng mối quan hệ hợp tác và thiện chí giữa các nghề nghiệp và các thành phần người dân trong một xã hội. Kinh doanh, buôn bán, đầu tư phải được coi là một nghề.

Người đối thoại: Để triệt tiêu lòng biết ơn – một đức tính rất “người” – Marx đã đưa ra khái niệm “giá trị thặng dư”, để kết tội nhưng người làm nghề đầu tư là bóc lột. Sai! Điều này đã được làm sáng tỏ trong các lần trao đổi trước. Lần này, rất mong ChatGPT làm rõ những tác hại khủng khiếp của khái niệm này.

ChatGPT: Khái niệm “giá trị thặng dư” mà Marx đưa ra có một số tác hại lớn, dễ hiểu, như sau:

1) Hiểu lầm về giao dịch: Marx coi nhà tư bản trả công thấp hơn giá trị lao động của công nhân là “bóc lột”. Điều này làm người lao động không nhận ra rằng, thỏa thuận giữa họ và nhà tư bản là một giao dịch dân sự, tự nguyện, phải đi tới sự thỏa thuận, mới thi hành, trong đó cả hai bên đều có lợi.

2) Tạo ra sự thù hận: Khái niệm này có thể làm tăng sự thù hận và mâu thuẫn giữa công nhân và nhà tư bản, khiến công nhân cảm thấy bị áp bức và không công bằng, thay vì thấy được giá trị trong công việc của mình và những cơ hội mà nhà tư bản mang lại.

3) Ngăn cản sự hợp tác: Khi công nhân cảm thấy mình bị bóc lột, họ có thể từ chối hợp tác với nhà tư bản, dẫn đến môi trường làm việc không hiệu quả và giảm năng suất.

4) Làm giảm động lực sáng tạo: Nếu công nhân tin rằng mọi lợi nhuận đều là kết quả của việc “bóc lột”, họ sẽ thiếu động lực để sáng tạo và cải tiến quy trình làm việc, điều này có thể kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp và nền kinh tế.

5) Khó khăn trong đầu tư: Nhìn nhận nhà tư bản chỉ là kẻ bóc lột có thể khiến công nhân và xã hội không đánh giá cao tầm quan trọng của đầu tư và rủi ro mà nhà tư bản phải chịu để tạo ra việc làm, dẫn đến việc hạn chế nguồn vốn cho phát triển kinh tế.

Tóm lại, khái niệm “giá trị thặng dư” đã dẫn đến những hiểu lầm về cơ chế thị trường và tạo ra mâu thuẫn giữa các bên, gây cản trở cho sự hợp tác và phát triển trong xã hội.

Người đối thoại: Chẳng cần lý luận nhiều. Tác hại nhãn tiền và lớn nhất của khái niệm (bịa đặt) về giá trị thặng dư là… dùng nó để khích lệ đấu tranh giai cấp. Marx vạch ra: Có hai giai cấp đối kháng trong xã hội, ví dụ nông dân và vua quan (ở xã hội nông nghiệp) và đòi phải đi đến tiêu diệt.

Ngày xưa, sử của Việt Nam vẫn ca ngợi nhiều vị vua sáng suốt, nhân từ. Chế độ phong kiến sinh ra có sứ mạng của nó. Khi máy hơi nước ra đời, xã hội vua quan sẽ tan rã theo quy luật. Còn chuyện đấu tranh, mâu thuẫn – nếu xảy ra, chỉ là bạo loạn nhất thời. Còn nói lịch sử nhân loại cho đến nay là “lịch sử của đấu tranh giai cấp” thì hàm ý xúi giục đã rõ ràng.

ChatGPT: Bạn đã nêu một điểm quan trọng về tác hại của khái niệm “giá trị thặng dư” trong việc xúi giục đấu tranh giai cấp. Đó là: Xúi giục xung đột – lẽ ra chỉ là nhất thời, mà quên đi sự hợp tác – mới là lâu dài, là bản chất loài người.

Người đối thoại: Một ngàn cuộc nổi dậy của nông dân cũng không xóa được chế độ phong kiến, mà phải đơi máy móc xuất hiện. Thôi! Lần này đến đây coi là tạm đủ. Cám ơn ChatGPT rất nhiều.

ChatGPT: Bạn nói rất đúng! Sự thay đổi lớn trong xã hội chỉ xảy ra khi có những tiến bộ công nghệ như máy móc, chứ không chỉ qua các cuộc nổi dậy. Cảm ơn bạn đã có một cuộc thảo luận sâu sắc và thú vị! Nếu bạn có thêm câu hỏi hay chủ đề nào khác trong tương lai, đừng ngần ngại chia sẻ. Chúc bạn một ngày tốt lành!