Category: BÌNH LUẬN- SỰ KIỆN

Ai sẽ chôn cộng sản?

Buổi Giao Thời

THI ĐUA ĐI NỮA, THUA ĐI MÃI

Tình trạng ngân sách các địa phương thiếu hụt và các thách thức?

Anh Vũ, thông tín viên RFA
2015-12-09

• RFA

Tỉnh Cà Mau hiện có hơn 40km bờ biển bị sạt lở nguy hiểm, phải chờ vốn hỗ trợ của T.Ư vì ngân sách tỉnh đang gặp khó

Courtesy docbao.biz/ĐSPL

Sau Bạc Liêu là đến Cà Mau… là các tỉnh bị thiếu hụt ngân sách địa phương và trở thành các con nợ. Và còn bao nhiêu cơ quan nữa đang ở trong tình trạng như vậy?

Nguyên nhân do đâu và giải pháp gì để khắc phục tình trạng này?

Nguyên nhân

Những ngày qua, dư luận xã hội nóng lên về tin Thành ủy Bạc Liêu hết tiền hoạt động, tiếp đó là thành phố Cà Mau hết tiền trả lương, phải xin tạm ứng ngân sách năm sau để chi tiêu. Điều đó cho thấy, tình trạng thiếu hụt ngân sách đã làm ảnh hưởng tới hoạt động của một số địa phương.

Đánh giá về tình trạng thâm hụt của ngân sách địa phương hiện nay, TS. Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện phản biện IDS nhận định:

“Đây là hiện tượng không phải là mới, cái này đã được các chuyên gia cảnh báo và thảo luận từ vài ba năm trước. Nó chỉ là lạ và mới khi báo chí chính thống đưa tin một cách mạnh mẽ hơn. cần phải biết chuyện một cơ quan chính phủ hoặc một địa phương mà kẹt không có tiền để chi đã xảy ra nhiều lần rồi. Theo tôi, đây là hiện tượng có vẻ như lên gân một chút trước Đại hội đảng CSVN lần thứ 12, mà một cánh này cánh nọ muốn chứng minh một cái gì đó.”

Khi được hỏi, nguyên nhân do đâu khiến tình trạng thâm hụt ngân sách địa phương trở thành một vấn đề phổ biến?

Nguyên nhân trước hết là do nguồn thu của địa phương không cân đối với yêu cầu chi tiêu, TS. Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế – Xã hội Hà Nội giải thích:

“Nguyên nhân là do các địa phương có thể sử dụng hình thức tạm ứng ngân sách trước, họ có thể cho các chủ đầu tư tạm ứng trước và trả nợ sau. Thậm chí họ có thể tạm ứng cả 10 năm ngân sách hay hơn 10 năm ngân sách mà khả năng cho phép, nên đã khiến cho các món nợ đó không có khả năng trả được. Đây chính là lý do về khả năng quản lý, đồng thời nó cũng có thể là sự bóp méo của lợi ích nhóm, tư duy nhiệm kỳ ”

Còn TS. Nguyễn Quang A thấy rằng, ở hầu hết các nước, mỗi năm quốc hội thông qua một luật ngân sách riêng cho tài khóa tiếp theo, trong đó quy định hết sức rõ tất cả các khoản chi chính và phân bố chi tiết các khoản chi đó cho các đơn vị. Hành pháp muốn tiêu hơn thì chính phủ phải xin quốc hội sửa luật. Còn ở VN, đến nay không có luật ngân sách nhà nước. Ông nói:

“ Đây là hiện tượng không phải là mới, cái này đã được các chuyên gia cảnh báo và thảo luận từ vài ba năm trước. Nó chỉ là lạ và mới khi báo chí chính thống đưa tin một cách mạnh mẽ hơn. cần phải biết chuyện một cơ quan chính phủ hoặc một địa phương mà kẹt không có tiền để chi đã xảy ra nhiều lần rồi

1. Nguyễn Quang A”

“Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề ngân sách của VN cốt yếu là ở chỗ, Luật Ngân sách của VN là một cái luật khung, để cho bên hành pháp có thể tùy ý du di cái việc chi tiêu. Một khi trên cùng đã như thế thì xuống đến địa phương thì cũng vậy.”

Tính hình thức trong việc lập dự toán ngân sách hàng năm hiện nay còn nhiều bất cập, và đã không phản ánh được thực chất nhu cầu ngân sách hàng năm của các địa phương. TS. Nguyễn Minh Phong chia sẻ:

“Bộ Tài chính giao hay duyệt dự toán (ngân sách) cũng căn cứ vào quá khứ, xem là ngân sách năm trước địa phương đã sử dụng đến đâu, càng thừa thì càng cắt và khi duyệt thì phải cắt một mẩu, không bao giờ cấp như nhu cầu xin cả. Cái đó nó đã trở thành công thức, vì thế để thích ứng với quy luật đó thì cấp địa phương vừa xin nhiều lên và tiêu nhiều hơn, như là một cách thức để chứng minh sự nghiêm túc, tính hiện thực của các dự án và là thành tích để chấm điểm thi đua.”

Nhiều nhà thầu ứng trước tiền để thi công đường giao thông lâm cảnh khó khăn do UBND huyện Phước Long tỉnh Bạc Liêu chậm thanh toán nợ – Ảnh: C.Quốc

Theo báo Tiền phong online ngày 5/12, ông Võ Thành Hưng – Vụ trưởng Vụ Ngân sách Bộ Tài chính cho biết, tháng 10/2015, Bộ Tài chính đã có văn bản hỏa tốc gửi các địa phương về định hướng xử lý những nơi có khả năng hụt thu. Theo ông Hưng, bản chất ở đây là mất cân đối ngân sách địa phương là do nợ xây dựng cơ bản và sâu xa là cách thức điều hành ngân sách địa phương chưa tốt và về nguyên tắc, địa phương phải tự cân đối thu chi.

Hậu quả

“ Tạo mọi điều kiện khuyến khích cho người dân làm ăn, phá bỏ mọi rào cản phi lý mà chính quyền đặt ra với các doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh. Có như thế thì người ta mới có tiền nộp thuế. Cũng như cần phải cải cách hệ thống thu, mạnh mẽ hơn trong việc thu thuế thu nhập cá nhân và thu thuế tài sản

Nguyễn Quang A”

Nói về hậu quả của tình trạng thiếu hụt ngân sách ở các địa phương sẽ tác động đến sự ổn định của nền kinh tế, TS. Nguyễn Quang A cảnh báo:

“Chuyện của Bạc liêu và Cà mau chỉ là chuyện vặt, nó cũng như các chiếc lá héo thì nó rụng. Vấn đề cốt lõi là ở chỗ, nếu vấn đề ngân sách nhà nước, kể cả trung ương và địa phương, nếu tiếp tục hành xử như hiện nay mà không có các cải cách cụ thể như: cải cách Luật Ngân sách; phải siết chặt kỷ luật ngân sách v.v… thì khả năng “cây” ngân sách sẽ đổ là điều chắc chắn. Tuy nhiên, không phải là nó sẽ đổ ngay, chuyện Bạc liêu và Cà mau chắc chắn không phải là các quân domino đầu tiên đẩy cho cái “cây” ngân sách sụp đổ. Cái đó nó vẫn có khả năng duy trì, song nếu như vẫn cứ tiếp tục như thế này, như hiện nay và mấy chục năm vừa qua thì ngày nó sẽ sụp đổ là điều chắc chắn.”

Giải thích lý do tình trạng thiếu hụt ngân sách ở một số địa phương trong thời gian gần đây, một cán bộ của Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính đề nghị dấu danh tính giải thích với chúng tôi:

“Trên thực tế có tới 50 tỉnh thành thu không đủ chi,  và do thu không đủ chi nên ngân sách các địa phương còn có một khoảng cách rất xa so với nhu cầu chi ở địa phương. Để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội ở địa phương, nên họ có thể công khai hay không công khai huy động các nguồn lực khác. Vô tình nó đã dẫn đến nghĩa vụ nợ cho các chính quyền địa phương. ”

Nói về các giải pháp cần thiết để khắc phục tình trạng này, TS. Nguyễn Quang A thấy rằng, trước hết là phải giảm chi tiêu của bộ máy vì chi tiêu cho bộ máy hiện nay chiếm đến 60-70% tổng chi của ngân sách là điều quá bất hợp lý. Theo ông không có quốc gia nào trên thế giới có một bộ máy quản lý biếng nhác và kém hiệu quả như ở VN. Ông nói:

“Bước đầu tiên là phải cắt giảm quân số của bộ máy nhà nước, cái thứ 2 là phải tăng nguồn thu cho bền vững. Phải làm sao cho các nguồn thu đều đặn và để cho nó phát triển chứ đừng tận thu để cho nó chết rồi không có chỗ để tghu. Tạo mọi điều kiện khuyến khích cho người dân làm ăn, phá bỏ mọi rào cản phi lý mà chính quyền đặt ra với các doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh. Có như thế thì người ta mới có tiền nộp thuế. Cũng như cần phải cải cách hệ thống thu, mạnh mẽ hơn trong việc thu thuế thu nhập cá nhân và thu thuế tài sản.”

Nhìn chung qua trao đổi với chúng tôi, các chuyên gia kinh tế đều có một nhận xét chung là, việc quản lý thu chi ngân sách ở VN còn quá nhiều bất cập. Và điều đó đã dẫn đến tình trạng sử dụng ngân sách không có hiệu quả và đang gây thất thoát rất lớn.

Tư duy và lợi ích nhóm cản trở cổ phần hóa

Nam Nguyên, phóng viên RFA
2015-12-09

• RFA

Tập đoàn Vinashin làm thất thoát 86.000 tỷ đồng và đã bị xóa sổ năm 2013

Photo tinmoi.vn

Hướng tới nền kinh tế thị trường, Việt Nam đã tiêu tốn quĩ thời gian 25 năm mà vẫn dở dang con đường tư nhân hóa được ngụy trang với tên gọi cổ phần hóa. Vì sao xảy ra sự trì chậm này và chương trình  cổ phần hóa một cách chưa thực chất đã mang lại những hệ lụy gì.

Không hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa DNNN

Đảng và Nhà nước Việt Nam thường sử dụng nhóm từ gọi là những yếu tố do lịch sử để lại khi xảy ra các vấn đề trì trệ và sửa đổi chậm. Trước cuộc đổi mới lịch sử 1986, Việt Nam có 12.000 doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ 100% vốn.  Gần 30 năm sau, đầu năm 2014 Việt Nam còn 1.200 doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước. Xét về qui mô khối lượng thì đã giảm đi rất nhiều, nguyên do thời kỳ bao cấp toàn bộ doanh nghiệp lớn nhỏ đều là quốc doanh. Thực tế sau đổi mới, nhiều doanh nghiệp bị giải thể, một số lớn doanh nghiệp quốc doanh vừa và nhỏ được cổ phần hóa, nhưng nhà nước vẫn giữ cổ phần chi phối.

Doanh nghiệp Nhà nước đã cổ phần hóa thực chất vẫn do Nhà nước lãnh đạo và nắm số lượng cổ phần hơn 51% thậm chí 80%-90% . Thí dụ điển hình, trong giai đoạn từ 1992 đến 2004 có 2.025 Doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hóa, nhưng tổng số tiền thu được chỉ khoảng 800 triệu USD. Hoặc theo tài liệu trên trang mạng Đầu tư Chứng khoán, 10 thương vụ cổ phần hóa lớn nhất giai đoạn 2005-2011 cũng chỉ là 1,4 tỷ USD và sau cổ phần hóa Nhà nước vẫn nắm phần vốn rất lớn của 9 doanh nghiệp quan trọng, số cổ phần bán ra cho tư nhân chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ dưới 10%.

Nguyên nhân nào khiến ba thập niên với biết bao nghị quyết của Đảng và Nhà nước mà vẫn không hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa Doanh nghiệp Nhà nước, dù đây là một mấu chốt quan trọng của cải cách thể chế. Bà Phạm Chi Lan, Chuyên gia kinh tế hiện sống và làm việc ở Hà Nội nhận định:

“ Có nhiều nguyên nhân khác nhau, điều đầu tiên là cho đến bây giờ ĐCS và Nhà nước VN vẫn khẳng định kinh tế Nhà nước là chủ đạo. Trong kinh tế Nhà nước thì Doanh nghiệp Nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng hàng đầu, khi vẫn còn tính họ nằm trong khu vực chủ đạo thì rất khó cổ phần hóa

Bà Phạm Chi Lan”

“ Có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, điều đầu tiên là cho đến bây giờ Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam vẫn khẳng định kinh tế Nhà nước là chủ đạo. Trong kinh tế Nhà nước thì Doanh nghiệp Nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng hàng đầu, khi vẫn còn tính họ nằm trong khu vực chủ đạo thì rất khó cổ phần hóa hoặc cải cách họ một cách triệt để được. Nhiều khi Chính phủ còn coi Doanh nghiệp Nhà nước là công cụ để điều tiết vĩ mô để thực hiện các chính sách kinh tế ..v..v.. Nếu suy nghĩ coi trọng Doanh nghiệp Nhà nước như vậy sẽ đi cùng với việc muốn giữ một khu vực Doanh nghiệp Nhà nước lớn, chứ không sẵn sàng thực hiện tái cơ cấu như đã đề ra. Đấy là điều thứ nhất về tư duy như vậy là vẫn chưa thay đổi về cách nhìn nhận đối với Doanh nghiệp Nhà nước và đối với Khu vực Kinh tế Nhà nước nói chung.”

Bên cạnh vấn đề tư duy chưa thay đổi về vai trò lãnh đạo nền kinh tế của Doanh nghiệp Nhà nước. Chuyên gia Phạm Chi Lan nhấn mạnh tới một yếu tố đặc biệt quan trọng khác. Bà nói:

Công ty Vinamilk

“ Điều thứ hai là lợi ích nhóm chắc chắn có ở đây, cả khu vực Doanh nghiệp Nhà nước cộng lại thì có thể nói cũng là một nhóm lợi ích lớn. Khi họ có lợi ích rất nhiều trong việc được quyền tiếp cận và sử dụng các nguồn lực của quốc gia. Cho đến nay Doanh nghiệp Nhà nước vẫn còn đang sử dụng khoảng 50% tổng nguồn vốn của đất nước, kể cả nguồn tín dụng cũng như vốn của khu vực công hay vốn ODA chẳng hạn, họ còn sử dụng một nguồn lực rất lớn và với cách làm ăn thua lỗ, nó có thể lỗ cho doanh nghiệp nhưng tiền có thể chảy về túi của một số ai đó có quyền lực. Rõ ràng những nhóm lợi ích này họ thích một cơ chế mù mờ như hiện nay hơn một cơ chế dứt khoát Doanh nghiệp Nhà nước phải đặt dưới sự giám sát của cả xã hội, phải chấp nhận những điều kiện như là TPP đang đưa ra đối với Doanh nghiệp Nhà nước.”

Sự thảm bại của doanh nghiệp nhà nước

Nền kinh tế tài chánh lâm vào trì trệ do cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài và sự thảm bại của một số Tập đoàn kinh tế Tổng Công ty Doanh nghiệp Nhà nước, điển hình là sự kiện Tập đoàn Vinashin làm thất thoát 86.000 tỷ đồng và bị xóa sổ. Năm 2012 Việt Nam tiến hành tái cơ cấu nền kinh tế trong đó có tái cơ cấu Doanh nghiệp Nhà nước.

Đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn ngoài ngành của Doanh nghiệp Nhà nước là những biện pháp quan trọng trong chương trình tái cơ cấu. Theo mục tiêu đề ra, thoái vốn ngoài ngành phải hoàn tất vào ngày 31/12/2015,  nhưng cũng như vấn đề cổ phần hóa, thoái vốn ngoài ngành của Doanh nghiệp Nhà nước cũng lỗi hẹn.

“ Việt nam khác với các nước nếu mà nói tư nhân hóa thì dị ứng, có nghĩa là trái với xã hội chủ nghĩa. Cách tư duy như vậy cũng là lỗi thời không đúng

PGSTS Ngô Trí Long”

Liên quan đến hoạt động thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp, vào trung tuần tháng 11 vừa qua, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng trình bày trước Quốc cho biết, khu vực Doanh nghiệp Nhà nước hiện vẫn còn rất nhiều vốn phải thoái từ 1,2 – 1,3 triệu tỷ đồng. Theo lời ông Bộ trưởng, tính chung cả giai đoạn từ 2000 đến nay mới bán khoảng 5% vốn cần phải rút về, tức vào khoảng 55 đến 57 nghìn tỷ đồng.  Bộ trưởng nhìn nhận chương trình chưa thành công dù đã nỗ lực hết sức. Riêng  giá trị phần vốn nhà nước bán được trong giai đoạn 2011 – 2015 khoảng 27.000 tỷ đồng, thu về 35.169 tỷ đồng, lãi hơn 8.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, 27 ngàn tỷ này chỉ tương đương khoảng 2,1% vốn nhà nước tại DN cần phải thoái. Cùng với vấn đề thoái vốn đầu tư ngoài ngành của Doanh nghiệp Nhà nước, năm 2015 ghi nhận khủng hoảng ngân sách trầm trọng và Chính phủ chỉ đạo bán hết cổ phần Nhà nước ở 10 doanh nghiệp lớn đã cổ phần hóa, trong đó có đại công ty Vinamilk là một trong những gương mặt nổi bật.

Nhận định về vấn đề liên quan, PGSTS Ngô Trí Long chuyên gia kinh tế từ Hà Nội phát biểu:

“ Việt nam khác với các nước nếu mà nói tư nhân hóa thì dị ứng, có nghĩa là trái với xã hội chủ nghĩa. Cách tư duy như vậy cũng là lỗi thời không đúng, cho nên hiện nay yêu cầu thoái vốn nhà nước đối với những lĩnh vực mà nhà nước không cần đầu tư, mà tư nhân có thể đầu tư vào thì cần phải thoái. Đây là quan điểm hoàn toàn đúng với cơ chế thị trường. Điều này thể hiện việc chú ý tới động lực phát triển khu vực tư nhân. Nhưng việc thực thi có đúng hay không thì hãy chờ đợi, nghe thì biết để đó thôi.”

Nhiều chuyên gia trong đó có bà Phạm Chi Lan cho rằng tư duy Kinh tế Nhà nước chủ đạo nền kinh tế và nhóm lợi ích đã làm chậm tiến trình cổ phẩn hóa, tái cơ cấu khu vực Doanh nghiệp Nhà nước. Tuy vậy Việt Nam không thể chậm trễ hơn nữa trong bối cảnh hội nhập sâu rộng với thế giới.

Bằng vào số nợ phải trả năm 2014 lên tới hơn 1,7 triệu tỷ đồng tương đương 44,2% GDP của 781 doanh nghiệp mà Nhà nước giữ 100%, sẽ có thể lý giải sự sốt ruột như thế nào của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng . Trong phiên họp thường kỳ cuối tháng 11/2015 vừa qua, ông Dũng đã chỉ đạo các Bộ ngành đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa thoái vốn ở các Doanh nghiệp Nhà nước. Phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gây sự chú ý đặc biệt trong công luận, xin trích nguyên văn: “Doanh nghiệp Nhà nước tập trung đẩy mạnh tiến độ lên, cái nào tư nhân mua được mà họ quản lý tốt thì các đồng chí bán luôn đi để chúng ta thu hồi vốn đầu tư vào những lĩnh vực cần thiết quan trọng khác.”

Mạng xã hội ở Việt nam

Kính Hòa, phóng viên RFA
2015-12-08

RFA

12082015-social-media-in-vn.mp3

Một trong những post trên trang Facebook của Nguyễn Hữu Quốc Duy ở Cam Ranh

Screenshot

Một công chức ở tỉnh An Giang bày tỏ cảm xúc của mình về ông chủ tịch tỉnh đã bị kỷ luật, việc này gây nhiều chỉ trích trên mạng xã hội. Sau đó chính quyền tỉnh này phải tuyên bố là các thủ tục kỷ luật người công chức kia là không đúng.

Một cô giáo cũng bị kỷ luật vì lên tiếng bình luận về chuyện cầu sập ở địa phương, bị kỷ luật, rồi sau đó được chính quyền chính thức xin lỗi.

Một Tiến sĩ khoa học tại Cần Thơ phê bình cách hành xử của nơi ông làm việc trên Facebook cũng bị phê bình, và sau đó vụ việc được báo chí chính thống của nhà nước đề cập đến.

Đó là ba trong số nhiều vụ việc bắt đầu từ mạng xã hội, nhưng sau đó ảnh hưởng đến quyết định của chính quyền.

Sau đây là ý kiến của một số nhà báo, blogger trong nước cũng như nhận định của một số nhà quan sát nước ngoài về hoạt động của mạng xã hội tại Việt nam.

Tác động của mạng xã hội đến chính quyền

Nhận xét về việc này nhà báo Đoan Trang ở Hà nội, đồng thời cũng là một người hoạt động rất tích cực trên mạng xã hội cho biết:

“Lâu nay mọi người tưởng, và chính quyền cũng làm cho mọi người tưởng là nói thì cũng chẳng đi về đâu, chẳng thay đổi được cái gì. Nhưng tôi nghĩ rằng nếu nghĩ sâu vào, quan sát kỹ, thì thấy là dư luận có ảnh hưởng đến chính sách của chính quyền thật. Có nhiều chính sách chỉ mới là dự thảo thôi nhưng bị đưa lên mạng xã hội, bị các blogger đánh tơi bời, những chương trình đó, những dự thảo, chính sách đó bị đình lại hết, bị hủy hết. Đương nhiên là chính quyền họ không bao giờ công nhận là họ bị tác động cả, họ không muốn nghĩ rằng người dân có thể thay đổi gì ở chính quyền này cả.”

Chứng minh cho điều đó cô Đoan Trang liệt kê các chính sách đã bị đình lại như là Qui định vòng ngực tối thiểu để được phép chạy xe gắn máy, Qui định về xe chính chủ, Ghi tên cha mẹ vào chứng minh nhân dân,…

Nhà báo Trương Duy Nhất, người từng bị bỏ tù vì hoạt động thông tin qua phương tiện blog cá nhân nói là mạng xã hội thực chất đã trở thành một kênh truyền thông tại Việt nam:

“ Có những trang Facebook có thua gì trang báo đâu, về bài viết, về thông tin, thậm chí họ còn đưa phong phú hơn, nhanh nhạy hơn, khách quan hơn, trung thực hơn là báo, chứ không một chiều như báo. Và những cái hiệu ứng mà những trang Facebook đó tạo ra cho xã hội lan tỏa rất mạnh, rất thực tế hơn các báo

Nhà báo Trương Duy Nhất”

“Có những trang Facebook có thua gì trang báo đâu, về bài viết, về thông tin, thậm chí họ còn đưa phong phú hơn, nhanh nhạy hơn, khách quan hơn, trung thực hơn là báo, chứ không một chiều như báo. Và những cái hiệu ứng mà những trang Facebook đó tạo ra cho xã hội lan tỏa rất mạnh, rất thực tế hơn các báo. Nhiều trang Facebook, blog cá nhân có lượng bạn đọc mà nhiều tờ báo nhìn vào là niềm mơ ước. Nhà nước không cho nó là báo, nhưng thực ra nó là báo, và nó làm thay cho thiên chức của anh nhà báo luôn nữa.”

Nhiều phương áp đàn áp hoạt động của mạng xã hội

Nhưng cũng trong thời gian gần đây, nhiều vụ bắt bớ đã xảy ra với những người hoạt động trên mạng xã hội. Trường hợp gần đây nhất là anh Nguyễn Hữu Quốc Duy tại tỉnh Khánh Hòa, một người mới bắt đầu bày tỏ quan điểm riêng của mình qua phương tiện Facebook. Bà Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, hay blogger Mẹ Nấm ở Nha Trang nhận xét về việc này:

Hình ảnh cây cầu được cô Hải Âu đăng lên Facebook. (Ảnh: phapluattp.vn)

“Tôi nghĩ các trường hợp mới như bạn Nguyễn Hữu Quốc Duy ở Cam Ranh bị cho là sử dụng Facebook để chống phá nhà nước, trong chiều hướng có một kênh thông tin mở như vậy, thì cái cách trấn áp những người mới để làm họ sợ, thì tôi cho là một cái việc mà cơ quan an ninh thường làm. Cứ dọa trước như vậy, còn ai sợ thì tính sau. Những trường hợp sách nhiễu và trấn áp những người hoạt động xã hội trên mạng như tôi đã xảy ra cách đây một hai năm. Họ muốn xử để làm gương cho những người khác, tạo cái ấn tượng xấu là sử dụng mạng xã hội để bày tỏ thì sẽ rất phiền phức, và họ sẽ tránh. Tôi nghĩ mục đích bên an ninh là như vậy.”

Tuy nhiên các nhà báo và blogger đều cho rằng việc ngăn chận mạng xã hội hoàn toàn ở Việt nam là không thể được. Lý do là Việt nam không có phương tiện để thay thế nó, và nhiều cơ sở kinh tế Việt nam, trong đó có cả các cơ sở của nhà nước cũng sử dụng mạng xã hội cho hoạt động của mình.

Nhà báo Đoan Trang cho rằng trong tương lai gần thì các nhà hoạt động chỉ trích hay phản biện trên mạng xã hội tại Việt nam vẫn có thể tiếp tục bị ngăn cản bằng nhiều hình thức:

“ Theo tôi nghĩ thì mạng xã hội nó vẫn còn là cái gì đó nhạy cảm, đối với giới lãnh đạo Việt nam, đặc biệt là các địa phương xa trung ương. Mạng xã hội có một ưu điểm là không có kiểm duyệt nên khi mà các công dân bày tỏ ý kiến của mình trên mạng thì lãnh đạo ở đó e ngại và cho rằng đó là một thông tin xấu

blogger Mẹ Nấm”

“Họ sẽ có những cái hoạt động khác để ngăn chận Facebook, chẳng hạn như thấy Facebooker nào có ảnh hưởng, thì họ sẽ diệt, diệt bằng nhiều cách, không nhất thiết là phải đi tù. Ví dụ như là huy động dư luận viên tấn công, bôi nhọ, viết các bài tấn công, comment chống lại những người đó, gây sức ép gần như là khủng bố tin thần, viết cái gì thì cũng có người vào chửi, cứ liên tục như vậy. Họ có những trang, những Facebook của dư luận viên. Hay là họ hành hung ở ngoài, như là sử dụng “quần chúng tự phát” để đánh. Chuyện này có hiệu quả và dễ làm vì nó cũng gây sợ hãi chứ không phải là không, gây sợ hãi lên những người khác. Có thể những người đấy không sợ, nhưng mà những người chung quanh như hàng xóm láng giềng họ sợ. Rồi sức ép về kinh tế, như là tìm cách cô lập người đó trong đời sống. Người đó có thể nổi tiếng trên mạng, nhưng hễ gặp gỡ ai  là công an đến tìm cái người được gặp. Tức là họ cô lập những Facebooker, những người ủng hộ dân chủ, ra khỏi cộng đồng.”

Giải thích lý do vì sao cơ quan anh ninh Việt nam vẫn tiếp tục gây trở ngại cho hoạt động trên mạng xã hội, blogger Mẹ Nấm cho biết:

“Theo tôi nghĩ thì mạng xã hội nó vẫn còn là cái gì đó nhạy cảm, đối với giới lãnh đạo Việt nam, đặc biệt là các địa phương xa trung ương. Mạng xã hội có một ưu điểm là không có kiểm duyệt nên khi mà các công dân bày tỏ ý kiến của mình trên mạng thì lãnh đạo ở đó e ngại và cho rằng đó là một thông tin xấu. Vì từ trước đến nay người ta quen các cuộc họp, các cuộc dàn xếp với nhau, nằm trong một cái vòng có thể kiểm soát được thông tin. Bây giờ đưa vấn đề lên mạng, cùng lúc phải nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Đối với các công chức, các nhà lãnh đạo, thì nó vẫn nhạy cảm, tôi nghĩ là họ chưa quen, họ đang sợ.”

Cho đến nay chính phủ Việt nam có một nghị định tên là nghị định 72 hạn chế việc đưa thông tin và bình luận trên các trang mạng xã hội. Nghị định này bị nhiều người chỉ trích là hạn chế quyền tự do ngôn luận tại Việt nam. Một lý do thường được các quan chức Việt nam đưa ra để giải thích cho việc kiểm soát thông tin trên mạng xã hội là thông tin đó có thể gây nhiễu cho người dân.

Nhà báo Trương Duy Nhất nói rằng:

“Nếu nói như thế thì tôi cho rằng xem thường người đọc quá. Tôi không dám xem thường dân như thế đâu. Dân trí bây giờ không đến nỗi nào đâu. Thông tin đưa lên thì người ta biết cách đọc, biết cách tiếp cận thế nào, chứ thông tin không làm nhiễu dân chúng. Chính cái anh không đưa thông tin mà án binh bất động, hay là một chiều mới là cách làm người dân hỗn loạn, nhiễu thông tin, nhiễu người dân vì họ không biết nó như thế nào cả.”

Sự tham gia chính trị qua mạng xã hội

Khi mạng xã hội bắt đầu hình thành tại Việt nam với tốc độ phát triển nhanh chóng, nhiều nhà hoạt động dân chủ như giáo sư Đoàn Viết Hoạt hiện sống tại Mỹ hy vọng rằng từ các nhóm hình thành trên mạng, những nhà hoạt động sẽ khuếch trương những hoạt động của mình trong xã hội. Nhà báo Đoan Trang đồng ý với nhận định này với các dẫn chứng là những hoạt động từ thiện, giúp đỡ tù nhân chính trị,… đã bắt đầu từ trên mạng xã hội.

Bên cạnh đó, cơ quan công quyền ở các quốc gia độc đoán về chính trị cũng sử dụng mạng xã hội để theo dõi những người bất đồng chính kiến. Đầu năm nay, bà Tamara Wittes, một nhà quan sát về ảnh hưởng của mạng xã hội ở Trung Đông nói với chúng tôi như thế và thêm rằng đang có một cuộc chiến tranh giữa nhà cầm quyền và xã hội dân sự trên phương tiện mạng xã hội.

Trong cuộc chiến tranh mà bà Tamara đề cập, lại có sự tương tác của các công dân mạng đến chính quyền ngày càng mạnh. Còn theo một nhà quan sát xã hội chính trị Việt nam khác là Giáo sư Jonathan London thì qua phương tiện mạng xã hội công dân ở các quốc gia như Việt nam tham gia ngày càng nhiều vào hoạt động chính trị của quốc gia mình.