Category: BÌNH LUẬN- SỰ KIỆN

Gieo Mầm Ơn Gọi

 Người tử tế không phải là người dễ bắt nạt. Họ thường chịu thiệt thòi, vì họ không nỡ làm tổn thương ai. Họ lựa lời để nói, họ đặt lòng tốt làm chuẩn mực.

Nhưng có những kẻ nhầm lẫn sự tử tế với sự yếu đuối. Tưởng rằng người tử tế là kẻ dễ lợi dụng, dễ thao túng, dễ bị đè đầu cưỡi cổ.

Họ nhầm rồi.

Người tử tế có giới hạn. Họ chịu đựng, họ nhẫn nhịn nhưng khi giới hạn đó bị vượt qua, họ sẽ lạnh lùng quay lưng, không cần cảnh cáo. Họ không trả thù, họ chỉ biến mất khỏi cuộc đời của bạn.

Tử tế không phải là ngu ngốc. Tử tế là một dạng sức mạnh, một trái tim biết yêu thương, nhưng cũng biết buông bỏ.

Nếu bạn gặp một người tử tế, hãy trân trọng họ.

Đừng để mất rồi mới nhận ra: không phải ai cũng đủ tử tế để ở lại trong cuộc đời mình.

St

---

 

Chuyện có thật.

Đúng là nguyên nhân tại sao những người cầm quyền độc tài

ngu dốt đều muốn và cần sống lâu…để học làm người.

Chiều hôm đó, tay bác sĩ thú y khẽ run. Không phải vì anh không biết mình đang làm gì — anh đã hành nghề nhiều năm, từng chứng kiến hàng trăm ca bệnh nặng, những cuộc chia ly nghẹn ngào.

Nhưng có điều gì đó ở Batuta, chú chó lai 13 tuổi, khiến lồng ngực anh nhói lên theo một cách khác.

Gia đình gọi anh đến khám vì họ đã linh cảm điều gì đó. Dù vậy, vẫn còn chút hy vọng mong manh nằm đâu đó trong góc khuất của tâm hồn — như tất cả chúng ta vẫn hay níu giữ.

Họ mong một phép màu.

Nhưng bác sĩ biết, sẽ không có điều kỳ diệu nào cả.

Ung thư đã lan rộng. Không còn cách nào cứu chữa.

Cả nhà quây quần quanh Batuta trong phòng khách. Họ vuốt ve nó, thì thầm trò chuyện, như thể những lời nói ấy có thể kéo dài thêm thời gian.

Batuta bình thản, thở chậm rãi. Mắt nó long lanh, dịu dàng. Nó không tỏ ra sợ hãi. Chỉ nằm đó, tựa như hiểu rằng nhiệm vụ của mình trên thế gian này đã trọn vẹn.

Pedro, cậu bé trong nhà, ngồi sát bên. Em nhẹ nhàng xoa đầu Batuta, không khóc, không sụt sùi — chỉ có sự dịu dàng thuần khiết, không cần lời.

Người lớn cố kìm nén cảm xúc trước mặt em. Nhưng rồi chính em lại là người giữ bình tĩnh cho tất cả.

Batuta ra đi trong yên bình. Quanh nó là những người thân yêu nhất. Không ai phải giải thích với Pedro điều gì — em tự hiểu.

Vài phút sau, khi sự im lặng bao trùm căn phòng, người mẹ hỏi một điều mà ai cũng nghĩ nhưng không dám thốt ra:

— Sao chó sống ngắn thế? Sao chúng lại rời bỏ ta quá sớm?

Trước khi bác sĩ kịp trả lời, Pedro cất tiếng. Nhẹ nhàng, như thể đó là một ý nghĩ em đã mang theo từ lâu:

— Bởi vì con người sinh ra để học cách trở thành người tốt. Mà đôi khi, phải mất cả đời để học cách yêu thương, chăm sóc, trung thành, tha thứ. Còn chó… chúng sinh ra đã biết tất cả những điều đó rồi. Chúng không cần sống quá lâu như ta.

Bác sĩ thú y lặng người. Nhìn Pedro, anh biết — từ giây phút ấy, mình sẽ không bao giờ còn nhìn nghề nghiệp của mình theo cách cũ nữa.

Lời giải thích ấy, tuy đơn sơ mà sâu sắc, đã thay đổi hoàn toàn cách anh nhìn nhận cái chết của động vật.

Không còn là một bất công đau buồn — mà là một vòng đời tuy ngắn, nhưng trọn vẹn.

Như thể loài chó đến thế giới này để nhắc ta điều con người hay quên.

Yêu không điều kiện.

Vui vì những điều giản dị.

Trung thành không cần ràng buộc.

Tha thứ không giữ hận thù.

Có lẽ vì vậy, chúng không ở lại lâu.

Bởi khi ai đó đã biết cách yêu thương mà không phức tạp — thì đâu cần kéo dài thêm bài học?

Chiều hôm ấy, khi thu dọn dụng cụ, bác sĩ không thấy buồn.

Chỉ còn lại lòng biết ơn.

Vì anh đã chứng kiến một cuộc chia ly không sợ hãi — và một câu trả lời mà chẳng cuốn sách nào dạy nổi.

Đôi khi, chỉ trẻ con và loài chó mới hiểu được điều thiết yếu — mà chẳng cần ai giảng giải.

—

(Ghi chép bởi Samuel Mendoza, bác sĩ thú y – và là người học trò của những sinh linh biết cách rời đi trong lặng lẽ.)

From: Tu-Phung

BBC Vietnamese

Tác giả Christopher Goscha

Gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Montréal, Canada

Tác giả Alex-Thái Đình Võ – Dịch

15 tháng 9 2025

Với đa số độc giả ngoài Việt Nam, quốc gia ven biển nhỏ bé này vẫn thường gắn liền với cuộc chiến kéo dài một thập kỷ, khi quân đội Hoa Kỳ sa lầy trong nỗ lực ngăn chặn cộng sản miền Bắc tiến chiếm một miền Nam không cộng sản. Chiến tranh Việt Nam kết thúc năm 1975 với sự thất bại nặng nề của Mỹ.

Nỗi thất bại cũng phủ bóng lên ký ức của Pháp về thuộc địa cũ. Thất bại ê chề mà Pháp phải chịu trong trận Điện Biên Phủ năm 1954, khi quân đội của Võ Nguyên Giáp chấm dứt 80 năm thống trị thuộc địa, vẫn còn vang vọng trong đời sống chính trị Pháp cho đến ngày nay.

Ở Việt Nam, chiến thắng vẻ vang này trở thành chủ đề chiếm vị trí trung tâm trong cách dân tộc này hình dung về chính mình.

Mỗi năm, hàng triệu học sinh và học viên quân sự được dạy rằng đất nước hình chữ “S,” trải dài từ sông Hồng ở miền Bắc đến đồng bằng sông Cửu Long ở miền Nam, được xây dựng từ truyền thống bền bỉ chống lại sự xâm lược từ bên ngoài. Trước khi đánh bại người Pháp và người Mỹ, người Việt đã từng đẩy lùi các đội quân xâm lược từ Trung Quốc và Mông Cổ.

Hồ Chí Minh chỉ là một trong số nhiều anh hùng đã giành lại độc lập cho Việt Nam. Theo cách nhìn này, cả Pháp lẫn Mỹ chỉ có thể tự trách mình vì đã phớt lờ những bài học từ lịch sử.

Tuy nhiên, việc xây dựng một câu chuyện lịch sử xoay quanh truyền thống kháng chiến sẽ che mờ nhiều yếu tố quan trọng khác, và đó chính là cái giá của nó. Việc kiến tạo một quá khứ trong đó Việt Nam – với đường biên giới và hình dạng như ta thấy ngày nay – luôn là một thực thể thống nhất chống lại ngoại xâm đã che phủ một lịch sử phức tạp và thú vị hơn nhiều.

Hai Bà Trưng trên tranh dân gian

Thực tế, dải đất hình chữ S mà ta thấy trên bản đồ hiện nay không phải lúc nào cũng tồn tại ở hình dáng ấy. Giống như Hoa Kỳ, Nga hay thậm chí Trung Quốc, Việt Nam cũng là sản phẩm của quá trình mở rộng thuộc địa của chính mình. Và, như các đế chế khác trong lịch sử, quốc gia này khởi đầu từ một vùng lõi nhỏ trước khi bành trướng thành một thực thể mang hình thái đế chế.

Cái nôi của nền văn minh Việt nằm ở đồng bằng sông Hồng, nơi một nhà nước độc lập, tập quyền với kinh đô Cổ Loa hình thành vào khoảng thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, gần thủ đô Hà Nội ngày nay. Dù là một nhà nước sôi động và phát triển vượt bậc so với bối cảnh đương thời, nền độc lập của Cổ Loa đã nhanh chóng chấm dứt khi đế chế Trung Hoa ở phương Bắc bắt đầu cho quân tiến vào vùng biên cương. Vào thế kỷ 2 trước Công nguyên, Trung Hoa giành quyền kiểm soát vùng sông Hồng, biến Việt Nam thành quận cực nam của đế chế, mang tên Giao Chỉ. Khi ấy, lãnh thổ Việt Nam chỉ gói gọn ở đồng bằng sông Hồng và nằm dưới ách cai trị Trung Quốc trong một ngàn năm.

Sự cai trị của Trung Hoa đôi khi rất khắc nghiệt. Đã có những thời khắc người Việt kháng cự quyết liệt, trong đó có cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng vào thế kỷ thứ nhất Công nguyên. Quân đội nhà Hán đã được điều động để trấn áp phong trào này. Tuy nhiên, cũng có nhiều người Việt hợp tác với chính quyền Trung Hoa, coi sự cai trị ấy như một phương tiện thúc đẩy cải cách và hiện đại hóa. Trên thực tế, một ngàn năm dưới ách đô hộ đã khiến nhiều yếu tố văn hóa Trung Hoa ăn sâu vào đời sống ở Giao Chỉ.

Hưng Đạo đại vương và trận chiến Bạch Đằng trên tranh dân gian

Các quan lại Trung Hoa giới thiệu những khái niệm mới về luật pháp, thời gian và không gian (như các bộ luật, niên lịch, hệ thống đo lường, trọng lượng và bản đồ), cùng với nghệ thuật quản lý hành chính, vũ khí, giấy và kèm theo đó là hệ thống chữ viết theo ký tự. Văn hóa của tầng lớp tinh hoa ở đồng bằng sông Hồng cũng thay đổi với sự xuất hiện của kiến trúc cung đình, âm nhạc, nghệ thuật và ẩm thực lấy cảm hứng từ Trung Hoa, bao gồm cả việc sử dụng đũa. Trong giai đoạn này, Nho giáo và Phật giáo Đại thừa trở thành một phần của đời sống văn hóa Việt Nam.

Khi đế chế Trung Hoa suy yếu vào cuối thời Đường (618–907), người Việt giành lại độc lập vào thế kỷ 10, nhưng lại mất nó một lần nữa vào đầu thế kỷ 15, khi triều Minh khôi phục đế chế bằng cả biện pháp chính trị lẫn quân sự. Lần đô hộ thứ hai này không kéo dài lâu; đến năm 1427, người Việt lại giành được độc lập sau một cuộc kháng chiến. Song, việc thoát khỏi hệ thống đế chế Trung Hoa không có nghĩa là chủ nghĩa thực dân không còn hiện diện trong câu chuyện của Việt Nam. Thực tế, nó vẫn là lực đẩy quan trọng định hướng mạnh mẽ trong tiến trình lịch sử.

Tương tự như người Mỹ thoát ly khỏi Đế quốc Anh vào cuối thế kỷ 18 nhưng sau đó lại tạo dựng một nhà nước thuộc địa riêng của họ bằng cách tiến dần về phía tây ra Thái Bình Dương, người Việt cũng chọn con đường bành trướng. Với sự rút lui của Trung Hoa, người Việt tập trung hướng tới việc kiến tạo đế chế riêng mình, chinh phục các vùng đất phía nam bằng vũ lực, nghệ thuật trị quốc và ý thức hệ thuộc địa theo tinh thần Nho giáo được coi là “ưu việt” mà họ tiếp thu từ Trung Hoa.

Trong bước tiến xuống phương nam, cùng với quân lính, quan lại và dân di cư, các hoàng đế Việt Nam thiết lập những phủ bảo hộ, thúc đẩy việc định cư, đồng thời luân phiên áp dụng hình thức cai trị “trực tiếp” và “gián tiếp” đối với các cộng đồng xa xôi, đa sắc tộc, như một phần trong sứ mệnh khai hóa của mình. Nếu người Mỹ chinh phục các tộc người bản địa và đẩy lùi các đế quốc châu Âu tại Bắc Mỹ, thì người Việt cũng chinh phục người Chăm ở miền Trung, người Khmer thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long ở miền Nam, cùng nhiều cộng đồng phi Việt ở vùng cao nguyên lân cận.

Triều Lê, tồn tại từ năm 1428 đến 1789 sau khi nhà Minh rút lui, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cuộc tiếp xúc “thuộc địa” này. Khi giành lại Việt Nam và xưng đế vào năm 1428, Lê Lợi cùng những người kế vị đã tái tổ chức nhà nước theo khuôn mẫu Nho giáo. Vị hoàng đế này nhìn thấy cơ hội làm được điều mà các bậc tiền nhân từng thất bại: thiết lập quyền lực tập trung trên một đất nước rộng lớn và khó quản lý. Ông và các thế hệ kế vị thúc đẩy mô hình trị quốc theo tinh thần Nho giáo thông qua việc mở mang trường học, đẩy nhanh các kỳ thi tuyển quan lại, và ban hành bộ luật nhà Lê (Bộ luật Hồng Đức) mang đậm dấu ấn Nho giáo.

Việc mở rộng lãnh thổ quá nhanh đã châm ngòi cho nội chiến và sự hình thành các thế lực Việt Nam đối nghịch, cạnh tranh quyền kiểm soát một thực thể chính trị đang bành trướng. Dù danh nghĩa cai trị đất nước thuộc về triều Lê, nhưng từ sau khi Trung Hoa rút lui ở thế kỷ 15, thực tế đã hình thành hai Việt Nam: miền bắc do họ Trịnh nắm quyền quân sự, và miền nam do các chúa Nguyễn lãnh đạo trong quá trình bành trướng. Đến thế kỷ 18, nhà Nguyễn ở phương nam đã trở thành một nhà nước gần như độc lập, với triều đình, bộ máy hành chính và quân đội riêng. Mọi nỗ lực của họ Trịnh nhằm đánh bại thực thể này đều thất bại.

Bảo tàng Quang Trung tại Bình Định, nay là tỉnh Gia Lai, gợi nhắc một thời nội chiến của Việt Nam

Nội chiến leo thang trong thập niên 1770, khi ba anh em nhà Tây Sơn, dựa vào làn sóng phẫn uất vì đói nghèo của nông dân vùng cao nguyên miền Trung, đã đánh bật nhà Nguyễn khỏi kinh đô Huế và dồn họ vào các căn cứ trong rừng ở đồng bằng sông Cửu Long. Nhà Tây Sơn sau đó hướng ra bắc và cuối cùng lật đổ luôn họ Trịnh vào cuối những năm 1780. Nhà Thanh tìm cách can thiệp nhưng bất thành và cuối cùng cũng bị Tây Sơn đánh đuổi.

Tuy nhiên, tàn dư của nhà Nguyễn vẫn bám trụ từ các căn cứ rừng sâu. Thực ra, cuộc nội chiến kéo dài 30 năm chỉ thật sự chấm dứt khi dòng họ Nguyễn có một màn trở lại ngoạn mục dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Ánh. Vị lãnh đạo quân sự quyết đoán này đã chỉ huy đoàn quân tiến dọc bờ biển, đưa hải quân bắc tiến, đánh bại nhà Tây Sơn rồi lập nên đế chế Việt Nam vào năm 1802. Dáng hình chữ S của Việt Nam ngày nay có từ năm ấy, kết quả của nhiều thế kỷ mở rộng lãnh thổ và nội chiến. Kể từ thập niên 1620, đất nước này đã sống trong chia cắt. Vì thế, việc tồn tại của “hai Việt Nam” ở nửa sau của thế kỷ 20 không phải là điều lạ thường.

Từ kinh đô Huế, Minh Mạng – con trai Gia Long – cai trị thực thể chính trị mới này bằng bàn tay cứng rắn. Lý trí đến mức cực đoan và thông minh hiếm thấy, ông dồn trọn hai thập kỷ trị vì để kiến tạo một quốc gia hiện đại. Ông cai trị với sự khắc nghiệt, không để bất cứ điều gì cản đường. Tương tự những nỗ lực xây dựng quốc gia mà các vua Xiêm và Miến thực hiện ở phía tây biên giới Việt, Minh Mạng tin rằng quyền lực tập trung dựa trên quản trị hành chính hợp lý sẽ giúp cai trị hiệu quả hơn và thúc đẩy phát triển kinh tế.

Các chính sách hành chính của ông thúc đẩy sự thống nhất lãnh thổ, tập trung quyền lực, phát triển kinh tế và đồng nhất về ý thức hệ. Hệ thống khoa cử được cải tổ để bảo đảm tính minh bạch và chống lại những hệ lụy tiêu cực của nạn gia đình trị cùng nhiều thế kỷ phân quyền cát cứ. Thực tế, việc xây dựng một bộ máy dân sự nắm quyền chỉ huy quân đội – thay vì ngược lại – là ưu tiên của Minh Mạng và là điều kiện cốt lõi để kiến tạo một nước Việt Nam mới.

Về kinh tế, hệ thống thuế do nhà nước quản lý, đánh trên dân cư và hoạt động thương mại, cung cấp nguồn tài chính để đầu tư vào các công trình hạ tầng lớn, nhập khẩu hàng hóa nước ngoài và trả lương cho bộ máy quan liêu ngày càng mở rộng. Việc mở rộng quyền kiểm soát hành chính xuống các tầng nấc thấp hơn cho phép huy động khối lượng lớn nhân công để xây dựng đê điều, đường sá và cầu cống mới. Dưới thời Minh Mạng, triều Nguyễn cho xây dựng Quan lộ chạy từ Hà Nội đến Sài Gòn nhằm giúp việc di chuyển quan lại và binh lính giữa hai miền hiệu quả hơn; đến đầu thế kỷ 20, người Pháp cũng cho trải nhựa con đường này với mục đích tương tự.

Minh Mạng cũng ủng hộ việc thúc đẩy thương mại quốc tế. Ông mạnh tay trấn áp nạn buôn lậu gạo và thuốc phiện, thay vào đó phát triển hoạt động thương mại do chính quyền quản lý với Singapore, Trung Quốc và phương Tây. Triều Nguyễn cũng tổ chức cộng đồng thương nhân người Hoa thành các bang hội lớn để dễ kiểm soát và đánh thuế.

Những cải cách kinh tế và chính trị này cho thấy triều đại Minh Mạng ở đầu thế kỷ 19 xứng đáng được nhìn nhận nhiều hơn là chỉ một dòng chú thích trong lịch sử Việt Nam cận đại. Điều đó không có nghĩa là ông đã hoàn thành mọi mục tiêu đặt ra, mà thay vào đó cho thấy rằng tính hiện đại ở Việt Nam – cũng như ở bất kỳ nơi nào khác – không phải là một hiện tượng tuyệt đối “có hoặc không,” và cũng không nhất thiết phải đến từ mối liên hệ thuộc địa với phương Tây.

Cũng cần lưu ý rằng việc kiến tạo nước Việt Nam dưới thời Minh Mạng đã khởi phát một làn sóng chinh phục mang tính thuộc địa khác. Trong thập niên 1830, khi cải tổ bộ máy nhà nước, Minh Mạng đồng thời mở rộng lãnh thổ, sáp nhập toàn bộ Campuchia ngày nay và một phần Lào. Nhưng rốt cuộc, vị hoàng đế này đã đi quá xa: khi tìm cách xóa bỏ vương quyền Campuchia, ông đã châm ngòi cho một cuộc nổi dậy lớn và kéo theo sự can thiệp quân sự của Xiêm.

Campuchia sau đó giành lại độc lập thông qua một thỏa thuận hòa bình do Xiêm và Việt Nam cùng thương lượng. Nói cách khác, hình dáng chữ S của Việt Nam thực sự chưa bao giờ là một tất yếu lịch sử. Cuối cùng, chính sự can thiệp của Xiêm – chứ không phải của người Pháp – đã cứu Campuchia thoát khỏi sự thôn tính của Việt Nam vào thập niên 1840.

Khi người Pháp áp đặt quyền lực đế quốc của mình tại Việt Nam, họ đã xây dựng bộ máy thuộc địa dựa trên nền tảng sẵn có của nhà nước Việt Nam. Thực vậy, Liên bang Đông Dương thuộc Pháp, được chính thức tuyên bố thành lập năm 1888, phản chiếu một cách lạ lùng ranh giới của “Đại Nam” dưới thời Minh Mạng của những năm 1830, bao gồm cả Campuchia và phần lớn Lào.

Dù hành trình giành thống nhất và độc lập ở thế kỷ 20 là chìa khóa để lý giải lịch sử Việt Nam, nhưng nó thường bỏ qua sự thật rằng chưa từng có một Việt Nam duy nhất, mà nhiều Việt Nam với những diện mạo rất khác biệt. Trong 80 năm dưới ách cai trị của Pháp, người Việt quả thực chịu nhiều đau khổ, nhưng họ không phải lúc nào cũng chỉ là nạn nhân của sự đô hộ. Bởi chính họ cũng từng là những kẻ đi chinh phục.

Các tường thuật chuẩn mực về quan hệ Việt-Trung thường mô tả đó là một lịch sử liên tục chống lại sự xâm lược của Trung Quốc. Đây là một câu chuyện hấp dẫn đối với những người theo chủ nghĩa dân tộc ở Việt Nam, bởi nó khơi gợi một truyền thống kháng cự bất tận trước ngoại xâm – không chỉ trong các cuộc chiến chống Pháp và Mỹ giữa thế kỷ 20, mà cả trong xung đột biên giới với Trung Quốc những năm 1980 và các căng thẳng trên Biển Đông hiện nay. Thế nhưng, như chúng ta đã thấy, những câu chuyện “chống Trung Quốc” này đã đơn giản hóa thực tế.

Thay vào đó, cần nhìn nhận rằng Việt Nam – cũng như Triều Tiên và thậm chí Nhật Bản – nằm trong một vị trí đặc thù: từng là một phần của, và luôn phải đối diện với, đế chế khổng lồ mà Trung Hoa đã tạo dựng từ thời Hán (206 TCN – 220 CN). Giống như người Frank và người German (Giéc-manh) đối diện với đế chế La Mã cùng thời, người Việt đã vay mượn nhiều yếu tố từ Trung Quốc. Người Triều Tiên và người Nhật cũng từng làm như vậy ở những thời điểm khác nhau.

Tuy nhiên, điểm khác biệt là ở chỗ Đế chế La Mã đã sụp đổ vào thế kỷ 5, trong khi đế chế Trung Hoa thì vẫn luôn tồn tại cho đến nay. Họ luôn có khả năng tái lập và thậm chí mở rộng quyền lực của mình.

Công cuộc chinh phục lãnh thổ của người Việt đã dẫn tới sự biến mất của các quốc gia phương nam

Người Việt, cũng như người Triều Tiên, vừa vay mượn từ Trung Hoa để xây dựng quốc gia và văn hóa riêng ở vùng ngoại vi đế chế, vừa phải luôn đề phòng nguy cơ bị kéo ngược trở lại trật tự cũ do Trung Quốc áp đặt. Điều này khiến người Việt luôn tự thuyết phục rằng mình không phải là người Trung Hoa, dù vẫn dựa vào những mô hình từ Trung Quốc, nhưng đồng thời tự xem mình như sứ giả của một nền văn minh “ưu việt” mà họ truyền bá xuống phương Nam thông qua quá trình bành trướng thuộc địa của chính mình. Đó là một hành động cân bằng độc đáo, khó khăn nhưng cũng đầy cuốn hút.

Người Pháp và người Đức không bao giờ phải lo La Mã quay trở lại để nghiền nát họ, hay chế giễu việc họ vay mượn thể chế, thần thoại, ngôn ngữ La Mã, hoặc tự xưng là “Caesar mới” trong châu Âu hậu La Mã với các danh hiệu như Tsar, Czar và Kaiser. Nhưng người Việt thì phải – và phải liên tục – đối mặt với điều này.

Ngày nay, những người cộng sản Việt Nam cũng rơi vào một tình huống tương tự. Họ đã vay mượn rất nhiều từ các mô hình và phương thức cộng sản Trung Quốc, từ cách tổ chức quân sự, xây dựng nhà nước độc đảng, cho đến – kể từ sau cải cách kinh tế thập niên 1980 – việc điều chỉnh kinh tế thị trường nhằm duy trì sự cai trị chuyên chế của đảng cộng sản. Song lãnh đạo Việt Nam vẫn làm điều đó bất chấp bối cảnh giới lãnh đạo cộng sản Trung Quốc đang tìm cách mở rộng đế chế của mình vượt ra ngoài phạm vi lục địa.

Mối quan hệ lịch sử giữa Việt Nam và Trung Quốc – dù trong khuôn khổ cộng sản hay Nho giáo – đặt các nhà lãnh đạo Việt Nam vào tình thế vừa phải dựa vào mô hình Trung Quốc để duy trì quyền lực trong nước, vừa phải đối phó với sự bành trướng của đế chế Trung Hoa trên trường quốc tế. Thế cân bằng này càng trở nên khó khăn khi các lực lượng đối lập trong nước tìm cách làm suy giảm uy tín của đảng bằng việc chỉ ra sự lệ thuộc vào mô hình Trung Quốc.

Tác giả Christopher E. Goscha là một nhà sử học người Mỹ-Canada, hiện là giáo sư chính tại Đại học Québec à Montréal (UQAM), nơi ông giảng dạy lịch sử quan hệ quốc tế, chiến tranh Việt Nam và lịch sử thế giới. Ông chuyên nghiên cứu về Chiến tranh Lạnh ở châu Á, quá trình phi thực dân hóa và các cuộc chiến tại Việt Nam. Goscha bảo vệ luận án tiến sĩ tại École Pratique des Hautes Études (Pháp) năm 2000 với đề tài về Chiến tranh Đông Dương trong bối cảnh xuyên quốc gia. Ông đã biên soạn và xuất bản hơn một chục đầu sách, trong đó có Historical Dictionary of the Indochina War (1945–1954), được tạp chí Choice xếp vào danh sách “Outstanding Academic Titles 2012” (Sách học thuật xuất sắc năm 2012). Năm 2016, Goscha xuất bản cuốn Vietnam: A New History, đoạt giải John K. Fairbank 2017 và được đánh giá là một trong những công trình toàn diện nhất bằng tiếng Anh về lịch sử Việt Nam hiện đại. Gần đây, ông tiếp tục gây tiếng vang với The Road to Dien Bien Phu: A History of the First War for Vietnam, một khảo cứu nhiều chiều cạnh về chiến thắng Điện Biên Phủ của Hồ Chí Minh trước thực dân Pháp – sự kiện được xem như đã báo trước trải nghiệm của Mỹ tại Việt Nam sau này.

Theo báo WSJ và Copilot AI

Olivia Hubbard, 19 tuổi, cho biết việc lắng nghe Charlie Kirk nói chuyện giống như được nghe tất cả niềm tin của cô được diễn đạt rõ ràng. Ảnh: Rebecca Noble cho WSJ

PHOENIX—Khi Olivia Hubbard rời Iowa để đi học đại học, cô nghĩ mình sẽ thoát khỏi chủ nghĩa bảo thủ mà cha cô vẫn luôn rêu rao. Nhưng thay vào đó, cô đã được thức tỉnh về … Đức Tin.

Ba’o Tieng Dan

12/09/2025

Dương Quốc Chính

Mồi lửa trực tiếp cho cuộc nổi dậy là chỉ thị ngày 28 tháng 8 của chính phủ, yêu cầu 26 nền tảng mạng xã hội, bao gồm các ứng dụng phổ biến như Facebook, Instagram, WhatsApp, X (trước đây là Twitter), và YouTube, có vẻ như bao gồm cả Zalo, phải đăng ký hoạt động tại địa phương trong vòng bảy ngày, nếu không sẽ phải đối mặt với lệnh cấm trên toàn quốc.

Lý do chính thức mà chính phủ đưa ra là để hạn chế ngôn từ kích động thù địch, tin giả và tội phạm trực tuyến, đồng thời bảo đảm các nền tảng được “quản lý đúng đắn, có trách nhiệm và giải trình được”.

Lý do này anh em thấy quen không? Việt Nam cũng có cái gần tương tự, là nghị định 147. Nghị định này hơi bị “ảo tưởng sức mạnh” quá, không rõ ông nào nghĩ ra. Đại khái yêu cầu các mạng xã hội… phải xác thực thông tin cá nhân người dùng bằng số điện thoại của Việt Nam hay căn cước công dân. Nếu không thực hiện thì sẽ bị xử lý.

Trước đó thì dùng số điện thoại hay email (có thể clone dễ dàng) để đăng ký mạng xã hội đều được, nhà nước không kiểm soát. Mục đích mà phía Việt Nam đưa ra cũng gần tương tự Nepal, đó là kiểm soát tính chính xác của thông tin, hạn chế tin giả, tội phạm trực tuyến… Vụ này mình có viết status và cả video để phân tích. Bản chất việc đó cũng tốt, như giải trình của cơ quan chức năng, tuy nhiên, Việt Nam lại vẫn duy trì các chuồng bò với hầu hết là nick ảo, để định hướng dư luận. Thế hóa ra là tự bóp d@i hay là có con vật được bình đẳng hơn?!

Trên thực tế, Nghị định 147 đã không được thực thi đầy đủ, khi mình không thấy các mạng xã hội mà mình đang dùng yêu cầu phải xác thực thông tin cá nhân. Có nghĩa là hầu hết các mạng xã hội đều không tuân thủ Nghị định 147? Mình chỉ thấy Việt Nam đánh thí điểm Telegram, cấm thật, nhưng sau độ 1-2 tháng thì lại thấy xuất hiện dù thực tế ai dùng Telegram cũng phải dùng số điện thoại (không nhất thiết của Việt Nam).

Dường như các mạng xã hội không tuân thủ cũng chả sao? Hình như bây giờ có Reddit (mạng này coi như ẩn danh người dùng tuyệt đối) vẫn đang bị chặn? Có vẻ như Việt Nam không dám chặn các ông lớn kiểu Facebook, X, YouTube… do đó còn là nguồn sống của rất nhiều người?

​Quay lại Nepal, động thái chặn mạng xã hội của chính phủ ngay lập tức bị công chúng và cộng đồng quốc tế lên án rộng rãi, coi đây là một công cụ kiểm duyệt và là một “tiền lệ nguy hiểm cho tự do báo chí”. Lệnh cấm đã gây ra sự hỗn loạn trên toàn quốc, ảnh hưởng tiêu cực đến các doanh nghiệp, ngành du lịch sống còn của Nepal, và đặc biệt là cắt đứt liên lạc với cộng đồng người Nepal hải ngoại đông đảo, những người phụ thuộc vào các ứng dụng này để giữ kết nối với gia đình.

Lệnh cấm mạng xã hội chỉ là tia lửa làm bùng lên một đống lửa đã được vun sẵn từ lâu. Trước khi các cuộc biểu tình nổ ra, các nền tảng như TikTok (vốn không bị cấm vì đã đăng ký) trở thành công cụ để phơi bày lối sống xa hoa của con cái các chính trị gia, được gọi là “nepo kids”.

Các chiến dịch này làm nổi bật sự tương phản gay gắt giữa sự giàu có của giới tinh hoa và thu nhập bình quân đầu người thấp của đất nước (chỉ $1.400 mỗi năm), làm dấy lên nhận thức về nạn tham nhũng và chủ nghĩa gia đình trị đã ăn sâu vào hệ thống.

Cơn giận dữ này không phải là trừu tượng; nó gắn liền với sự thất bại của chính phủ trong việc truy tố các vụ án tham nhũng lớn và một cảm giác chung rằng tầng lớp chính trị hoạt động mà không bị trừng phạt.

Nền tảng của các cuộc biểu tình là những con số kinh tế nghiệt ngã. Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên được Ngân hàng Thế giới ghi nhận là 20%, và thực tế là hàng ngàn người trẻ Nepal buộc phải rời quê hương mỗi ngày để tìm kiếm việc làm ở nước ngoài, đặc biệt là làm lính đánh thuê cho Nga.

Các cuộc biểu tình là tiếng nói của một thế hệ cảm thấy mình “không có tương lai” ở Nepal. Sự tuyệt vọng về kinh tế này, kết hợp với nhận thức rằng giới tinh hoa chính trị đang tích trữ của cải và cơ hội, đã tạo ra một hỗn hợp các bất bình mạnh mẽ và dễ bùng nổ.

Tại sao người biểu tình lại đốt khách sạn Hilton? Chi tiết này hay bị anh em bò đỏ chỉ trích nặng nề, cho rằng đây là hành động bạo lực bộc phát vô lý.

​Các khách sạn năm sao như Hilton, Hyatt Regency và Varnabas Museum Hotel đã bị những người đốt phá tấn công cùng lúc với các tòa nhà chính phủ và nhà riêng của các chính trị gia. Hành động này được coi là một cách để thể hiện sự phẫn nộ đối với sự giàu có và đặc quyền mà những cơ sở này đại diện trong bối cảnh một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới.

Anh em chuồng bò đang ra sức đấu tố một thanh niên tên là ​​Abiskar Raut, cậu này nổi tiếng từ một video diễn thuyết rất hùng hồn bằng tiếng Anh với âm điệu giống hệt Hitler. Vậy vai trò của thanh niên này là gì? Có phải lãnh tụ của Gen Z là phải chịu trách nhiệm về bạo lực đã diễn ra?

Cuộc biểu tình của “Thế hệ Z” ở Nepal không có một nhà lãnh đạo duy nhất, từ trên xuống. Thay vào đó, nó được mô tả là một phong trào phi tập trung và tự phát, ban đầu không có sự lãnh đạo chính thức. Tuy nhiên, trong quá trình diễn ra các cuộc biểu tình, một số cá nhân và tổ chức đã nổi lên với các vai trò chủ chốt khác nhau:

– ​​Sudan Gurung: Ông được xem là gương mặt nổi bật nhất của phong trào. Từng là một nhà tổ chức sự kiện, ông chuyển sang hoạt động dân sự sau khi tham gia công tác cứu trợ trong trận động đất năm 2015. Uy tín của ông đến từ sự tham gia ở cấp cơ sở và năng lực tổ chức, điều này đã khiến những người trẻ tuổi tin tưởng ông.

Sudan Gurung, 36 tuổi, nhân vật nổi bật trong phong trào biểu tình ở Nepal. Ông và tổ chức Hami Nepal của ông kêu gọi biểu tình ôn hòa, phản đối chính phủ vì lệnh cấm mạng xã hội. Nguồn ảnh: Facebook

– ​Hami Nepal (Chúng tôi là Nepal): Tổ chức phi chính phủ do Gurung lãnh đạo đã đóng một vai trò quan trọng trong việc tổ chức. Họ đã sử dụng mạng xã hội để vạch ra các tuyến đường biểu tình, chia sẻ các mẹo an toàn và huy động hàng ngàn người trẻ tham gia.

​​- Abiskar Raut: Một học sinh 16 tuổi, là trưởng nam sinh của trường Trung học Phổ thông Holy Bell English. Anh đã trở thành một biểu tượng và tiếng nói truyền cảm hứng cho phong trào sau khi một bài phát biểu đầy nhiệt huyết của anh từ tháng 3 năm 2025 lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội.

Abiskar Raut, 16 tuổi, là học sinh trường PTTH Holy Bell English. Nguồn: Free Press Journal

Trong bài phát biểu đó, anh đã lên án nạn tham nhũng và sự quản lý yếu kém của chính phủ, đồng thời kêu gọi giới trẻ đứng lên. Bài phát biểu này đã trở thành một “lời hiệu triệu” cho các cuộc biểu tình vào tháng 9. Nếu các bạn đọc/ nghe được bài phát biểu này thì sẽ thấy chàng trai này rất có tố chất chính trị, nội dung bài phát biểu rất hùng hồn và cuốn hút. Lời lẽ về tính kích động tinh thần yêu nước có thể so sánh với… Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến!

Phát biểu hùng hồn kiểu này có hai nhân vật nổi tiếng là Hitler và Fidel Castro và hình như cả Lenin.

Hiện tại, ứng viên thủ tướng được đề xuất dĩ nhiên không phải là những nhân vật trẻ tuổi nói trên (họ có lẽ chỉ là những nhà lãnh đạo trong tương lai, ít nhất là 10 năm tới).

– Sushila Karki: Nữ Chánh án đầu tiên của Nepal, nổi tiếng với lập trường chống tham nhũng mạnh mẽ. Bà là lựa chọn hàng đầu của nhiều người biểu tình, bao gồm cả phe của Sudan Gurung.

Bạo lực từ đâu mà có?

Chuyện này thông tin trên Facebook cũng bị anh em chuồng bò bẻ lái rất nhiều, họ tấn công, mạ lị cậu học sinh kia rất nặng nề và kêu gọi quân đội tấn công đàn áp kiểu Thiên An Môn.

Thực tế là ban đầu biểu tình ôn hòa, nhưng đã bị cảnh sát đàn áp bằng đạn cao su và cả đạn thật, khiến khoảng 20 người chết, gồm cả học sinh, vài trăm người khác bị thương. Vì thế mà bạo lực mới diễn ra như sự đáp trả của đám đông. Có lửa mới có khói.

Sự kiện này liệu có phải do phương Tây giật dây?

Luận điều này anh em bên chuồng bò cũng đang tuyên truyền mạnh. Tuy nhiên, thực tế chưa có bằng chứng gì cả. Thủ tướng Oli mới từ chức là thân Trung Quốc, tất nhiên Ấn Độ không ưa ông này.

Nepal bị ảnh hưởng lớn bởi hai nước lân bang là Ấn Độ và Trung Quốc. Nhưng hai nước này mới chỉ lên tiếng quan ngại, chứ không có bằng chứng gì cho thấy là đứng sau bạo động. Cũng không thấy họ có lợi ích rõ rệt. Vì thực tế là chính phủ vừa sập là liên minh cả đảng thân Tàu (CS) và thân Ấn (Quốc đại).

Còn chính phủ Mỹ chưa lên tiếng dù báo chí Mỹ thì đưa tin nhiều. Cũng chưa thấy dấu hiệu nào cho thấy phương Tây giật dây vụ này.

Vậy bài học nào cho chúng ta?

Đầu tiên phải nhắc tới là tình trạng tham nhũng và phân biệt giàu nghèo. Thứ hai là việc cấm đoán mạng xã hội, vì đó là nơi người dân được tự do biểu đạt. Hơn nữa, nó là nồi cơm của nhiều cá nhân, tổ chức, nơi trao đổi thông tin với khắp thế giới. Rất may là Việt Nam cũng chịu nhún chứ không xử lý đồng loạt mấy chục mạng xã hội!

Tất nhiên bài học trấn áp từ trứng nước thì Việt Nam đã học theo Trung Quốc từ lâu, nên Việt Nam sẽ không thể có biểu tình to như vậy, dù đã từng có tương đối to. Có lẽ vậy, nên hầu hết những ai từng biểu tình đều đã bị bắt.

---

 

 Vài kỷ niệm đẹp với giáo sư Trần Ngọc Ninh ở VN sau 1975

Nguyễn Tư Quốc

Riêng tặng cô Trần Uyên Thi, chủ biên quyển Ước Vọng Duy Tân.

Phù thế giáo một vài câu thanh nghị – Nguyễn Công Trứ – 

 Tôi viết bài này, mừng thầy Trần Ngọc Ninh qua tuổi trường thọ và vẫn còn minh mẩn. Vị thầy mà các sinh viên y khoa Sài Gòn thuở trước ít có dịp gần gủi, nên ít hiểu ông. Những điều tôi sẽ kể đều là những sự kiện có thật, xảy ra sau tháng tư 1975, đến năm 1977 là lúc thầy rời khỏi Viện Nam. Tôi mong người nào có ngày viết sử, nên để mắt tới chuyện này, để biết rằng, ở miền nam, phần lớn trí thức không phải là những kẻ hèn. Có một bác sĩ đã dẫn lời giáo sư Nguyễn văn Trung, cựu khoa trưởng Đại học Văn khoa Sài gòn, nhận xét về giáo sư Trần Ngọc Ninh : Chỉ riêng lãnh vực văn hóa, ông đáng là thầy của họ (ý chỉ những giáo sư văn khoa ở Hà Nội vào nam sau 1975).

Giáo sư Đào Dức Hoành, lúc dạy sinh viên đã nói về người bạn thân của mình : Khi là sinh viên, anh đã đọc hết sách của nội trú. Khi là nội trú, anh đọc hết sách của thường trú. Khi là thường trú, anh đọc hết sách của giáo sư. Khi là giáo sư, không còn sách để đọc, anh đọc sang sách văn chương, lịch sử, ngôn ngữ học. Đó chỉ là một cách nói, vì ai vào thư viện trường y, mở sách ra, mà không thấy tên thầy Ninh, ông đã mượn và đả đọc gần hết sách của thư viện trường y khoa Sài Gòn. Khi học giả giáo sư Đào Duy Anh, từ Hà nội vào Sài Gòn, ghé thăm học giả Nguyễn Hiến Lê bàn về ngôn ngữ học.

Ông Nguyễn Hiến Lê bảo gs Anh nên tìm giáo sư Trần Ngọc Ninh mà nói chuyện, vì giáo sư Ninh giỏi hơn ông về lĩnh vực này Trong đại giảng đường trường y khoa Sài Gòn, ông là giám khảo buổi thi tốt nghiệp của sinh viên y khoa, ông nói “Các anh chớ có hội chẩn, một trăm con số không vẫn là con số không” Hội chẩn là cách tránh né trách nhiệm, sản phẩm của chế độ cộng sản, làm cho nhiều bệnh nhân thiệt mạng. Bà Bảy Vân, vợ hai của ông Lê Duẩn, kể chuyện về con gái mình ở Moscou bỏ mạng cũng vì chờ hội chẩn Khi giảng bài cho sinh viên, thầy Ninh bảo : Đây là lần cuối cùng, tôi giảng cho các anh chị về y khoa khoa học, vì sau này sẽ không còn y khoa khoa học nữa, mà chỉ có y khoa nhân dân thôi (nghĩa là hết khoa học).

Năm 1976, có một bà bịnh nhân bị gãy tay. Ông mổ xong, lúc tái khám, được bà cám ơn, bà nói : Xin đội ơn bác sĩ,, tay tôi nay đã khỏi, nhưng mắt tôi ngày càng mờ, không thấy gì rõ ràng nữa cả. Ông trả lời : Tôi cũng muốn được như bà đấy. Tôi muốn mắt tôi mờ để khỏi phải nhìn thấy những điều không muốn thấy, muốn tai tôi điếc để không phải nghe những điều không muốn nghe, muốn miệng tôi câm để khỏi phải nói những điều không muốn nói. Nghe xong, bà bệnh nhân sợ quá, bỏ đi tức khắc. Trong một bữa tiệc tiễn các bác sĩ sơ bộ chuyên khoa ngành chỉnh trục ra trường, có sự hiện diện của anh Năm Lực bí thư kiêm phó giám đốc bệnh viện Bình Dân. Gíáo sư Ninh phát biểu : “Lâu lắm rồi tôi mới thấy món thịt như bữa hôm nay”, rồi ông xin một trái ớt.

Giáo sư Ngô Gia Hy bảo : Anh thấy chưa đủ cay sao mà còn cần đến ớt. Năm Lực hiểu ra, không nói gì. Trong hành lang phòng mổ, lúc các nội trú chỉnh trực xin phép thầy chiều phải về trường học chính trị nên không thể phụ mổ với thầy . Ông bảo : Tốt, tốt lắm, các anh sẽ được dạy về chủ nghĩa Max-Lenin, đó là những lý luận một chiều, mà chiều đó ngược với chân lý ! Vì những lời lẽ đó, sinh viên tranh đấu thời VNCH Nguyễn Thanh Công đòi cho ông đi cải tạo – Nhưng rồi… sau cùng thì chính Công đã gánh những ê chề nhục nhã để “sáng mắt sáng lòng”, bị hạ tầng công tác, kiểm điểm vì khai man (hai hộ khẩu để mua nhu yếu phẩm), bị trù dập vì là trí thức tiểu tư sản thành thị. Cộng sản không ngu trên lãnh vực dùng người, nhất là trí thức. họ dùng trí thức như con cờ, được việc nhưng không bao giờ tin tưởng, vì trí thức không nằm trong thành phần cơ bản – Sau mỗi lần học chính trị, cộng sản bắt học viên phải báo cáo thu hoạch, có nghĩa là họ muốn biết học viên nghĩ gì để dễ bề đối phó.

Đêm trươ’c ngày thu hoạch, Đậu Ngọc Xuân người viết diễn văn cho ông Lê Duẫn (sau này lên làm bộ trưởng) đến tìm giáo sư Ninh trong bệnh viện Nhi Đồng để thuyết phục ông hôm sau phát biểu, do biết ông có uy tín trong hội đồng khoa, và đồng thời muốn thăm dò ý nghĩ của ông. Hôm sau GS Ninh phát biểu thế này : Học chính trị xong tôi mới biết, trong bao nhiêu năm trời tôi đã phạm rất nhiều sai lầm, nay tôi mới được mở mắt ra. trước kia tôi nghĩ mình cố học cố làm việc với kết quả tốt để cứu nhân độ thế. Nay tôi mới hiểu ra làm như thế là phản quốc. Tôi là tên đại phản quốc, đã phản lại đường lối cách mạng.

Học cho nhiều, làm cho tốt để phục vụ chế độ mỹ ngụy là phản động, cực kỳ phản động, lẽ ra tôi phải bỏ chết hết bọn ngụy kia thì mới tốt mới đúng. Họ biết ông nói kháy họ, thừa hiểu ông muốn nói gì, nhưng không thể bắt bẻ ông được. Lần khác, sau khi đã giảng cho các giáo sư bên thua cuộc về tính ưu việt của chế độ giáo dục xã hội chủ nghĩa, cán bộ tuyên huấn hỏi các giáo sư học viên xem có ý kiến gì không ?

Giáo sư Ninh trả lời là ông không có ý kiến, chỉ xin nêu một câu hỏi : Tuy Karl Marx đã được ăn học trong chế độ tư bản, Lenine trong chế độ sa hoàng, Mao Trạch Đông trong chế độ phong kiến Trung hoa, Hồ chủ tịch trong chế độ thuộc địa, thế mà họ lại lỗi lạc đến như thế, vậy thì rồi trong tương lai, các thế hệ được đào tạo trong môi trường giáo dục ưu việt xã hội chủ nghĩa sẽ sản sinh ra những anh tài kiệt xuất hơn Karl Marx, hơn Lenine, hơn bác Mao, hơn bác Hồ ư ?

Cán bộ giảng ngớ ra không thể trả lời, nói là sẽ hỏi “trên” để trả lời sau. Câu hỏi, mãi mãi không có lời giải đáp, dĩ nhiên rồi ! Ai mà dám trả lời một câu hỏi phạm thượng thế ! Đi học chính trị thời sau 75, là “ngữ cảnh” của câu thơ trào phúng thời ấy Chừng nào bạc giấy xài xu.

Người khôn đi học, thằng ngu dạy đời. Thời gian ấy, thầy Ninh như cái phao cho bọn thua cuộc ở trường y, ở bệnh viện bám vào dể tìm chút vui sống hàng ngày hầu quên đi cơ cực đói rách. Khi ông đi rồi, chẳng còn ai để bám víu, phải sống với bọn người theo “cơ hội chủ nghĩa”, chà đạp bạn bè đồng nghiệp lập công dâng đảng mong thăng quan tiến chức. Thật quá buồn ! Ai cũng hối tiếc thời gian trước tháng tư 75, tình thày trò, bạn bè, đồng môn, đồng nghiệp mới đẹp làm sao ! Nguyễn Tuân, nhà văn ngang tàng của Bắc Hà, lúc cuối đời có tâm sự với bạn bè “ Tao còn sống sót tới ngày hôm nay là nhờ biết sợ” Điều ấy nói lên sự khủng bố sắt máu của chế độ. Có lần tôi hỏi thầy, vì sao thầy không sợ họ ? Ông bảo từ khi ông mổ tách đôi hai trẻ dính siamois thì họ bắt đầu làm phóng sự ca tụng ông ở đài phát thanh Hà nội, nhất là khi Thông tấn Xã Tass ở Moscou đưa tin trên, như một thành tựu của xã hội chủ nghĩa, thì ông biết mình có cây dù che, vả lại ông đã tính chuyện ra đi nên ông… cóc sợ !

Lần khác, lúc trò chuyện bằng điện thoại, tôi hòi thày về giáo sư Tôn Thất Tùng, có thật là “thần Siêu, thánh Quát” như họ tuyên truyền không ? Ông trả lời : “Cái đáng nói ở giáo sư Tùng là thủ thuật mổ gan của ông, dùng ngón tay để cột các mạch máu thật nhanh, nhưng nếu dùng pince sẽ élégant hơn nhiều”. Rốt lại, theo tôi (người viết bài này) những gì gọi là khảo cứu của giáo sư Tôn Thất Tùng, với thời gian, chẳng có gì đáng để lại cho hậu thế, chưa kể ông theo chế độ, kết án thuốc độc khai quang của Mỹ gây ung thư gan cho dân miền bắc, nay ai cũng biết là do siêu vi trùng viêm gan B và C tạo ra. Lúc giáo sư Tùng vào nam sau 75, có hỏi giáo sư Ninh : “Ninh này, có cách nào mổ con nít mà không chết?” Giáo sư Ninh trả lời : “Anh phải bỏ hết các hành trang phẫu thuật cho người lớn để học lại về cơ thể học, sinh lý, bệnh lý, hồi sức nhi khoa, thì mới cứu sống được trẻ con. Thời ấy, vẫn chưa có ngành phẩu nhi riêng rẽ tại Hà Nội, và Liên xô dịch sách phẫu nhi cũ của Mỹ, đã xuất bản từ 10 năm trước đó. Trước lúc ông ra đi, họ báo cho ông biết, ông là một trong những giáo sư miền nam cũ, được quốc hội quyết định phong chức giáo sư, nhưng ông đã đi trước ngày thụ phong. Sự ra đi của ông, có ảnh hưởng rất lớn đến số phận của các bác sĩ, nha sĩ, dược sĩ tù nhân cải tạo.

Họ được thả ra vì khi thày Ninh trả lời phỏng vấn của các đài phát thanh VOA và BBC. ông đã vạch trần sự dã man của chế độ toàn trị. Những suy nghĩ của vài trí thức miền nam khác mà tôi có dịp trò chuyện Giáo sư Phạm Hoàng Hộ, phó chủ tịch hội Trí thức yêu nước thành phố HCM, đã nói với ông Võ văn Kiệt rằng, phải tuyển sinh trên tiêu chuẩn học lực, chứ không thể dựa trên lý lịch, vì sinh viên loại này sẽ không hấp thu được gì, chỉ mất thì giờ cho cả thày lẫn trò. Sau hai năm không có kết quả, ông từ chức các chức vụ được giao phó trong trường đại học Tổng Hợp, rồi trở về với nghiên cứu thực vật, rồi qua Pháp làm khảo cứu, sau đó tại Canada, đã cho xuất bản cuốn Cây Cỏ Việt Nam. Cái đáng khinh của người trí thức xã hội chủ nghĩa là ở chỗ này : Ông giáo sư đầu ngành thực vật ở Hà Nội viết sách, lấy tài liệu bao gồm cả hình ảnh từ cuốn Cây Cỏ miền nam của giáo sư Hộ nhưng không hề ghi xuất xứ nguồn tài liệu. Tệ hơn nữa, ông ta nói với giáo sư Hộ, nếu muốn tái bản cuốn Cây Cỏ Miền Nam thì phải đề tên ông vào cho dù ông không viết trang nào, nếu không thì không có chuyện tái bản cuốn sách. Giáo sư Hộ từ chối thẳng thừng vì ông chẳng sợ ai. Khi giáo sư Phạm Hoàng Hộ được trường đại học học Tổng Hợp báo cho biết, ông là một trong những giáo sư đầu tiên của miền nam được quốc hội phong chức giáo sư, và ông phải ra Hà Nội để nhận chức. GS Hộ trả lời : Tôi đã là giáo sư lâu rồi, không cần chức tước gì mới nữa. Và ông đã từ chối ra bắc. Việc này khiến tôi nghĩ đến thời quân chủ (gọi sai là phong kiến), có vua ban áo mão cân đai cho các tiến sĩ. Còn đâu qui chế tự trị đại học mà xưa kia, sinh viên cộng sản Huỳnh Tấn Mẫm đã kêu đòi, cốt để phá đám miền nam trong thời điểm trước 75! Tiến sĩ Phạm Văn Hai cũng là phó chủ tịch hội trí thức yêu nước, do vượt biên nên bị bắt. Thủ tướng Võ Văn Kiệt mời ông đến hỏi : “Tại sao anh bỏ đi, nếu anh muốn tôi sẽ thu xếp cho anh đi theo đường chính thức” Ông trả lời : “Người trí thức có thể chịu nghèo, chịu khổ, nhưng không thể chịu nhục. Các anh đã làm nhục trí thức miền nam lắm” 

From: TU-PHUNG

---

 

Thật ra, phần lớn là vì chúng ta sống ngược lại với quy luật tự nhiên – quy luật Âm Dương.

 Buổi tối là thời điểm âm hàn – cơ thể cần được giữ ấm để phục hồi và tái tạo tế bào. Thế nhưng ta lại ăn uống lạnh, nằm máy lạnh, tắm đêm, uống nước đá… khiến tế bào không đủ nhiệt để sản sinh. Khi cơ thể lạnh, máu huyết ứ trệ, tắc chỗ nào là đau chỗ đó. Lâu dần, sinh ra bệnh.

Đó không hẳn là “bệnh”, mà là cơ thể đang báo động: “Tôi đang lạnh! Tôi đang thiếu dưỡng chất!”
Nhưng tiếc là ta lại không nghe. Ta đi tìm thuốc, dập triệu chứng, mà không thay đổi lối sống, cách ăn.

Cơ thể cần ấm để sống. Đôi chân phải đủ ấm (khoảng 37 độ) thì tuỷ xương mới tạo máu, tế bào mới phục hồi. Ban đêm lại càng cần bổ sung những thứ ấm nóng: một ít gia vị cay, một chút béo lành mạnh – để giữ lửa bên trong cơ thể.

Sống khỏe cần hiểu: Cơ thể cần gì để sống?
Muốn cơ thể khoẻ, tế bào cần đủ 4 nhóm chất quan trọng:

– Đạm – nuôi tế bào, tạo máu.
– Béo – giữ ấm, tạo nhiệt, giúp hấp thụ vitamin.
– Đường tốt – cung cấp năng lượng cho não, cho bạch cầu hoạt động.
– Tinh bột và khoáng chất – là nguồn năng lượng cơ bản, giúp cân bằng nhiệt trong cơ thể.

Nhiều người sợ đường, sợ béo mà kiêng khem cực đoan. Nhưng không ăn béo cũng mỡ máu, không ăn đường vẫn tiểu đường là vậy.

Điều quan trọng là ăn đúng loại, đúng cách, đúng thời điểm.

Ăn đúng không chỉ là ăn đủ chất, mà còn phải ăn đủ vị
Tạo hóa ban cho chúng ta 6 vị tự nhiên để nuôi và dẫn dưỡng chất đến đúng nơi cơ thể cần:

– Chua – dẫn lên não, thông tắc nghẽn, giúp tỉnh táo.
– Chát – dẫn xuống chân, giúp chắc xương, khỏe dây chằng.
– Đắng – làm mát cơ bắp, mát gan, rã mỡ.
– Cay – dẫn vào tuỷ xương, làm ấm cơ thể, trị lạnh đau.
– Ngọt – giúp lưu thông toàn thân, giải nhiệt, tăng đề kháng.
– Mặn – giữ nước, làm ấm thận, giúp tế bào trao đổi chất.

Không có vị nào là xấu – chỉ sai khi ta lạm dụng một vị hoặc thiếu vắng một vị trong thời gian dài.

Ví dụ: Ăn chua quá nhiều mà không ăn chát – dễ rụng tóc, nhão cơ, lạnh da. Ăn cay mà không có đắng – nóng gan, nổi mụn.

Mỗi vị là một “chìa khóa” để mở cánh cửa dẫn dưỡng chất đến từng bộ phận cơ thể.
Nếu chỉ ăn đủ chất mà thiếu vị, cơ thể sẽ nơi thừa nơi thiếu – sinh ra rối loạn.

Âm dương trong thực phẩm – cần biết để ăn đúng giờ, đúng mùa
– Vị cay – chát – mặn là dương → nên ưu tiên ăn buổi tối và trưa.
– Vị chua – đắng – ngọt là âm → nên ăn vào sáng và trưa.
– Củ dưới đất như khoai, củ sen, gừng… dương hơn rau lá trên mặt đất.
– Trái cây như cam, bưởi, dưa hấu… gần mặt trời – âm hơn.
– Nấu chín sẽ làm thực phẩm dương hơn ăn sống.

Buổi tối là giờ âm – đừng nạp thêm thực phẩm âm như trái cây, nước đá, rau luộc nguội. Hãy thêm gia vị cay nhẹ, chút dầu tốt, ăn món hầm ấm nóng – giúp tuỷ làm việc, tạo máu khi bạn ngủ.
Bạn có thể bắt đầu ngày mới bằng một ly nước ấm để giữ ấm dạ dày và kích hoạt khí huyết lưu thông nhẹ nhàng.

Sống thuận tự nhiên – khoẻ tự nhiên
Tổ tiên ta ngày xưa không có thuốc men hiện đại, không có máy lạnh, không có đồ tinh chế – mà vẫn sống khoẻ nhờ thuận theo tự nhiên:
– Ăn đúng mùa, đúng vị.
– Dùng lửa, dùng nắng.
– Ăn đủ béo từ hạt, từ dầu tốt, từ mỡ động vật sạch.
– Dùng muối biển, đường tốt, không qua tinh luyện.

Ngày nay, chúng ta bỏ lỡ hết:
– Sợ mỡ, sợ đường → mất cân bằng.
– Ăn rau quả lạnh buổi tối → âm thịnh dương suy.
– Uống nước lọc quá nhiều mà không thêm muối → mất khoáng, mệt mỏi.

Chỉ khi hiểu quy luật âm dương, ta mới làm chủ được sức khỏe của mình.
Chỉ khi trở về với tự nhiên, ta mới sống thọ, sống khỏe và an yên.

Hãy lắng nghe cơ thể mỗi ngày.
Hãy nhìn lại bữa ăn hôm nay – có đủ 4 nhóm chất? Có đủ 6 vị? Có thuận giờ thuận mùa không?
Chỉ cần vậy thôi, cơ thể bạn sẽ tự sửa chữa – mà không cần đến thuốc men.

Nếu bạn thấy điều này ý nghĩa, hãy chia sẻ cho người thân yêu – để cùng nhau sống khoẻ, sống vui, sống thuận tự nhiên

Nguồn: sưu tầm

From: Anh Dang & KimBằngNguyễn

---