Category: BÌNH LUẬN- SỰ KIỆN

Kim Dao Lam

 Fb Cinta Bali Anda L

Câu chuyện của Trịnh Bá Phương và Đỗ Thị Thu (Thu Đỗ ) không chỉ là bi kịch của một gia đình bị đàn áp, mà là bản hùng ca về ý chí không khuất phục.

Dù bị tù đày, Trịnh Bá Phương vẫn giữ ánh mắt kiên định, không chấp nhận lùi bước trước bất công. Việc anh chính thức kháng cáo là hành động khẳng định quyền con người – quyền được nói lên sự thật và đòi hỏi công bằng.

Trong mười phút ngắn ngủi được gặp chồng, chị Đỗ Thị Thu không chỉ là người vợ đến thăm người thân bị giam, mà là người truyền lửa.

Chị đã mang đến cho anh niềm tin rằng cộng đồng vẫn dõi theo, rằng những gì anh làm không vô nghĩa. Sự điềm tĩnh, kiên gan của chị giữa bão tố cho thấy tình yêu không chỉ là cảm xúc, mà còn là một hình thức của đấu tranh – đấu tranh để giữ phẩm giá, giữ công lý cho người mình yêu.

Giữa bức tường sắt lạnh của nhà tù, hai con người ấy vẫn gặp nhau trong tự do của tâm hồn.

Họ chứng minh rằng tự do không phải là ân huệ ban phát, mà là quyền thiêng liêng mà con người phải kiên quyết giành lấy, dù bằng nước mắt hay bằng lòng can đảm.

Đó không chỉ là tình yêu giữa vợ và chồng – mà là tình yêu với công lý, với nhân phẩm, với Tổ quốc.

Ngọn lửa không tắt

Câu chuyện của họ là niềm cảm hứng cho những ai đang sống trong sợ hãi: rằng chỉ cần một người dám đứng lên, hàng ngàn trái tim sẽ nối theo.

Đỗ Thị Thu không đơn độc. Trịnh Bá Phương không gục ngã.

Ngọn lửa của họ vẫn đang cháy sáng, soi đường cho một ngày mai nơi tự do không còn là giấc mơ, mà là hiện thực được giành lại bằng lòng quả cảm và tình người.

Tự do không phải là ban phát.

Tự do là kết quả của những con người như họ – những người dám đứng, khi kẻ khác cúi đầu.

---

 

 Tu Le is at Gota Coffee

Khi còn trẻ, ta dễ nghĩ rằng niềm vui là thứ được ban tặng từ bên ngoài: một cái ôm, một buổi họp mặt đông vui, một người yêu luôn nhắn tin mỗi tối. Nhưng rồi đời sống dạy ta một điều chậm rãi mà chắc chắn: hạnh phúc thật sự không nằm ở những tiếng cười xôn xao, mà nằm ở sự bình yên bên trong, lúc chẳng còn ai bên cạnh.

Có người già đi giữa phố, tay cầm túi xách nhỏ, dáng lặng lẽ như cái bóng dài của hoàng hôn. Thấy cụ ngồi ở công viên, nhẩn nha ăn một cái bánh mì nhỏ, mắt vẫn ánh lên niềm vui, tôi chợt nhận ra: người biết tự vui với chính mình, là người đã học được điều quan trọng nhất sau bao năm tháng bôn ba.

Người ta có thể sống giữa con cháu sum vầy, nhưng lòng vẫn thấy cô đơn. Bởi sự có mặt về thể xác không thể thay thế sự đồng hành của tâm hồn. Con cháu có thể hiếu thảo, có thể chăm lo từng bữa ăn, từng viên thuốc. Nhưng không ai có thể đi cùng ta vào giấc mơ đêm khuya, không ai sống thay những nỗi trống vắng âm thầm trong lòng.

Rồi sẽ đến lúc những buổi tụ họp thưa dần, ai cũng bận rộn với đời mình. Những tin nhắn thưa thớt, những cuộc gọi vội vã. Nếu ta không học cách tự làm bạn với chính mình, thì những tháng năm sau cùng của cuộc đời dễ trở thành những ngày dài thở dài.

Vì vậy, tập tự vui với mình không phải là buông xuôi, mà là buông bớt. Buông những kỳ vọng không cần thiết. Buông sự lệ thuộc vào người khác để được hạnh phúc. Buông cái thói quen đòi hỏi đời phải giống như trong mơ. Rồi ta mới thấy: sống nhẹ lòng là một nghệ thuật, mà ai cũng cần học, nhất là khi tuổi đã xế chiều.

Đừng chờ ai đó rảnh rang mới rủ ta đi uống cà phê. Hãy tự chọn một quán quen, tự kêu món mình thích, và lặng lẽ nhìn người qua lại như một thước phim đời. Đừng chờ con cháu nhớ ngày sinh nhật, hãy tự mua tặng mình một món quà – nhỏ thôi, nhưng ý nghĩa. Một chậu hoa, một cuốn sách, một cái bánh. Cuộc đời, có khi chỉ cần vậy là đủ để lòng ấm.

Người già sống thanh thản là người không giận con cháu vì ít gọi điện, không trách người thân vì không hỏi thăm đều đặn. Bởi người ấy hiểu rằng: ai rồi cũng có hành trình riêng, đâu thể quanh quẩn mãi bên nhau được. Cái quý của đời không nằm ở việc người khác nhớ mình mỗi ngày, mà ở chỗ mình nhớ thương họ một cách yên bình, không oán trách.

Tự pha một ly trà, tự đi bộ vài vòng quanh hồ, tự xem một bộ phim cũ từng thích. Đó không phải là những hành động nhỏ nhặt. Đó là những bài tập thảnh thơi giúp ta trở về với chính mình. Cuộc đời này, ai rồi cũng sẽ đối diện với những buổi chiều lặng gió, những đêm không ai bên cạnh. Học cách vui với những điều nhỏ nhất – ấy là đang chuẩn bị cho một tuổi già không tủi thân.

Người già hạnh phúc không phải người có nhiều tiền, nhiều nhà, mà là người có một tâm hồn đầy đủ. Đầy từ sự biết ơn. Đầy từ những kỷ niệm đã qua mà không tiếc nuối. Đầy từ sự bằng lòng với hiện tại, dù nó chẳng còn bao nhiêu náo nhiệt.

Có những thứ mất đi rồi ta mới biết quý, nhưng cũng có những thứ, chỉ khi buông bớt, ta mới thấy đời thảnh thơi hơn. Tình thân, nếu có – xin trân trọng. Nếu thưa vắng – xin nhẹ lòng. Sức khỏe, còn được bao nhiêu – hãy gìn giữ và trân quý. Ngày nào còn đi lại được, còn nghe được tiếng chim hót sáng mai – ngày đó còn là một món quà.

Tuổi già không nên chỉ là chuỗi ngày lặp lại, sống mòn. Tuổi già cũng có thể là mùa đẹp nhất, nếu ta biết sống chậm, sống sâu, sống tử tế – trước hết là với chính mình.

Sống đến ngần này tuổi, ai cũng từng trải qua mất mát, từng gãy đổ, từng hy vọng rồi thất vọng. Nhưng nếu sau tất cả, ta vẫn có thể mỉm cười với một buổi sáng đầy nắng, thấy lòng dịu lại khi nghe một khúc nhạc cũ, thì có nghĩa là ta đang sống thật sự, không cần ai thay mình, cũng không cần đám đông phải công nhận.

Và có lẽ, bài học lớn nhất của đời người – sau bao năm thăng trầm, chính là:

Biết tự vui, tự an, tự thương lấy mình.

____

#gotacoffee – #ngườiviếtgiữahaimiền

---

 

Gieo Mầm Ơn Gọi

Sr Mây Trắng, SPP

Chúng ta của thời đại hôm nay sống giữa vô vàn mối liên hệ: qua mạng xã hội, công việc, gia đình, bạn bè. Nhưng càng nhiều kết nối, dường như ta lại càng cô đơn. Cô đơn không còn là khoảng trống bên ngoài, mà là một nỗi trống vắng bên trong nơi con người cảm thấy lạc lõng ngay giữa những tiếng cười, giữa muôn lời nói, giữa chốn đông người.

Cô đơn, trong chiều sâu của nó, không chỉ là thiếu vắng người khác, mà là một lời mời gọi đối diện với chính mình. Khi mọi ồn ào tạm lắng xuống, khi những vai diễn xã hội được tháo bỏ, ta bỗng đứng trần trụi trước sự thật về bản thân với những khát vọng, nỗi sợ, và câu hỏi chưa có lời đáp. Chính trong cô đơn, con người được thử thách: hoặc chạy trốn, hoặc can đảm đi sâu vào nội tâm để tìm lại bản ngã thật.

Nhiều người sợ cô đơn, vì trong đó ta không còn điểm tựa. Nhưng có lẽ, chính nơi tận cùng của nỗi cô đơn, con người mới chạm được vào chiều sâu của tồn tại. Ở đó, ta nhận ra rằng mọi mối tương quan đều mong manh, chỉ có sự hiện diện của chính mình và của Đấng Tuyệt Đối là vững bền. Cô đơn, nếu biết đón nhận, không còn là nỗi buồn, mà trở thành con đường dẫn đến tự do và thức tỉnh.

Trong ánh sáng đức tin, cô đơn không phải là sự vắng bóng của Thiên Chúa, mà là không gian để Ngài đến gần hơn. Khi ta cảm thấy bị bỏ rơi, Ngài lại âm thầm hiện diện; khi ta tưởng mình lạc lõng, chính Ngài đang dìu ta qua đêm tối của tâm hồn. Cô đơn trở thành một thứ ân sủng giúp ta lắng nghe tiếng Chúa thì thầm giữa im lặng, và nhận ra rằng chỉ nơi Ngài, con tim con người mới tìm được sự bình an thật sự.

Cô đơn vì thế không còn là kết thúc, mà là một khởi đầu mới nơi con người gặp lại chính mình, gặp lại Thiên Chúa, và từ đó có thể bước ra, trao tặng tình yêu sâu hơn cho cuộc đời.

Lạy Chúa, giữa những ồn ào của cuộc sống hôm nay, khi lòng con trở nên trống rỗng và cô đơn bao phủ, xin cho con đủ can đảm để không trốn chạy, nhưng dám ở lại trong thinh lặng, để nghe được tiếng Ngài đang nói trong sâu thẳm tâm hồn. Xin biến nỗi cô đơn của con thành nơi gặp gỡ, nơi con nhận ra tình yêu Ngài vẫn âm thầm hiện diện, và để từ đó, con biết ra đi trao ban bình an và tình thương cho những người cũng đang cô đơn như con. Amen.

Sr Mây Trắng, SPP

---

 

Ba’o Nguoi-Viet

October 20, 2025

SEOUL, Nam Hàn (NV) – Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến, thứ trưởng Bộ Quốc Phòng Việt Nam, bị tố có hành động “sờ mó tình dục” tại một buổi tiệc ở Seoul, Nam Hàn, hồi Tháng Chín, theo hãng thông tấn Yonhap News hôm Thứ Hai, 20 Tháng Mười.

Bản tin, dẫn lời các giới chức Bộ Quốc Phòng Nam Hàn cho biết, họ đã triệu tập tùy viên quân sự tại tòa đại sứ Việt Nam ở Seoul đến và nói cho biết hành động của ông Chiến.

Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến (bìa phải) tại Đối Thoại Quốc Phòng Seoul 2025 ở Nam Hàn. (Hình: Tiền Phong)

Theo các giới chức Nam Hàn, Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến đã “sờ mó một cách không đúng mức” một công chức nhà nước trong lúc tham dự buổi tiệc của các giới chức quân sự cao cấp hôm 11 Tháng Chín.

Ông Chiến có mặt tại Seoul trong thời gian tham dự Đối Thoại Quốc Phòng Seoul diễn ra từ ngày 8 đến ngày 10 Tháng Chín.

Vì mức độ của sự việc, Bộ Quốc Phòng Nam Hàn triệu tập tùy viên quân sự Việt Nam tám ngày sau đó để phản đối hành động của ông Chiến.

Bộ Quốc Phòng Nam Hàn kêu gọi có các biện pháp ngăn ngừa chuyện như vậy tái diễn, trong khi phía Việt Nam được biết là “bày tỏ quyết tâm bảo đảm chuyện này sẽ không bao giờ xảy ra,” vẫn theo Yonhap.

“Bộ Quốc Phòng thực hiện các biện pháp cần thiết phù hợp với những nguyên tắc sẵn có liên quan đến sự việc,” một giới chức quốc phòng Nam Hàn nói với Yonhap, và thêm rằng ông không thể đưa ra thêm chi tiết vì muốn tôn trọng quyền riêng tư theo ý muốn của nạn nhân.

Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến, có trình độ tiến sĩ Luật, hiện là ủy viên Trung Ương Đảng, ủy viên thường vụ Quân Ủy Trung Ương, và là một trong 10 thứ trưởng Quốc Phòng Việt Nam. Ông phụ trách công tác đối ngoại, biên giới.

Ông Chiến được bổ nhiệm giữ chức thứ trưởng từ Tháng Bảy, 2020. Trước đó, ông là tư lệnh Bộ Đội Biên Phòng Việt Nam.

Đáng lưu ý, chỉ tám ngày sau khi xảy ra vụ “sờ mó một cách không đúng mức” ở Nam Hàn, hôm 19 Tháng Chín, Thủ Tướng Phạm Minh Chính ký quyết định số 2096/QĐ-TTg “Kéo dài thời gian giữ chức vụ thứ trưởng Bộ Quốc Phòng theo quy định đối với đồng chí Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến.”

Đài truyền hinh Nam Hàn, SBS News đưa tin về vụ cáo buộc ông Hoàng Xuân Chiến. (Hình: Chụp qua màn hình)

Ông Chiến là người gốc Hưng Yên, cùng quê với ông Tô Lâm, tổng bí thư đảng CSVN.

Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến gây chú ý dư luận hồi năm 2021 khi bị Thủ Tướng Hun Sen của Cambodia nêu đích danh và đòi Việt Nam cách chức ông.

Theo Khmer Times, trong một buổi lễ có sự hiện diện của ông Vương Văn Thiên, đại sứ Trung Quốc tại Cambodia, ông Hun Sen tuyên bố một cách giận giữ và mỉa mai: “Tôi đang nói tới Tướng Hoàng Xuân Chiến. COVID-19 không hề tràn từ Cambodia sang Việt Nam như sông Mekong, ngược lại mới đúng. Tôi đã yêu cầu cách chức ông này, nhưng mà ông ấy lại được ‘cách chức’ từ hai sao lên ba sao.”

Theo VOA Tiếng Việt, hôm 10 Tháng Ba, 2020, ông Hoàng Xuân Chiến, bấy giờ còn là trung tướng, được nghe nói có chủ trì một hội nghị tăng cường công tác quản lý, bảo vệ biên giới, kiểm soát cửa khẩu và triển khai phòng, chống dịch COVID-19 trên tuyến biên giới Việt Nam-Cambodia của Bộ Tư Lệnh Bộ Đội Biên Phòng Việt Nam tại Sài Gòn.

Tại hội nghị, ông Chiến yêu cầu lực lượng biên phòng các tỉnh có biên giới giáp Cambodia tăng cường kiểm soát các cửa khẩu giữa lúc Việt Nam trải qua đợt bùng phát COVID-19 bắt nguồn từ các ca nhiễm do người nhập cảnh trái phép qua đường biên giới với các tỉnh miền Trung.

Quyết định của Thủ Tướng Phạm Minh Chính hôm 19 Tháng Chín, “kéo dài thời gian giữ chức vụ thứ trưởng Bộ Quốc Phòng đối với Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến. (Hình: Chụp từ trang web chính phủ Việt Nam)

Đây là vụ bê bối mới nhất về “quấy nhiễu tình dục” liên quan đến các giới chức của nhà cầm quyền Việt Nam mỗi lần công du ở ngoại quốc.

Gần đây nhất, Tháng Mười Một, 2024, truyền thông và dư luận Chile phản ứng mạnh mẽ sau vụ một cận vệ của Chủ Tịch Nước Lương Cường bị cáo buộc lạm dụng tình dục trong khi phái đoàn Việt Nam có chuyến thăm chính thức Chile từ ngày 9 đến 12 Tháng Mười Một.

Báo chí Chile sau đó tường thuật từ tòa án cho biết, viên cận vệ này tên là Thái Đắc Tuấn, 59 tuổi, là đội trưởng đội bảo vệ chuyến công du của Chủ Tịch Nước Lương Cường.

Một tháng sau đó và ở một quốc gia khác là New Zealand. Cảnh sát New Zealand hôm 12 Tháng Mười Hai, 2024, cho biết “hai nghi phạm là quan chức Việt Nam” bị cáo buộc đã xâm hại tình dục hai nữ phục vụ bàn tại một nhà hàng Việt Nam mang tên SAIGON Restaurant & Bar on Willis ở thủ đô Wellington, hồi Tháng Ba, 2024.

So sánh cột mốc thời gian, vụ này xảy ra nhiều phần trong chuyến đi tiền trạm chuẩn bị cho chuyến thăm chính thức của Thủ Tướng Phạm Minh Chính đến New Zealand từ ngày 10 đến 11 Tháng Ba, 2024.

Cả hai vụ này, báo chí tại Việt Nam do đảng Cộng Sản quản lý đã không đăng một tin nào. (Đ.D.) [kn]

---

 

Kimtrong Lam                                                        

Sỏi Ngọc

Bà Thuyên nằm nướng trên giường lướt điện thoại, ngày cuối tuần bà tự thưởng được ngủ trễ mặc dù bà đã nghỉ hưu từ cả chục năm nay, nhưng vì quen giờ sinh học nên cứ đúng 7:00 là bà mở mắt. Bà định bụng sẽ dậy khoảng 9:00, nhưng vì quên cái password của fb nên loay hoay tìm tòi mãi, làm bà hết cả muốn ngủ, phải ngồi dậy.

Những ngày thường trong tuần, bà đến nhà con trai trông cháu nội cho vợ chồng chúng đi làm từ sáng sớm, nhưng đã hai tuần nay, bà ở nhà chăm ông vì ông vừa mổ một con mắt phải do chứng cataract, còn cháu bé được gởi tạm sang nhà ông bà ngoại.

Ngoài việc làm cơm, nhỏ thuốc mắt đúng giờ cho ông, bà còn phải để mắt canh chừng ông, càng lớn tuổi trí nhớ càng rời xa ông, sợ ông quen tay đưa lên dụi mắt, hoặc lại mở chiếc phone bé xíu ra, mê say dán mắt vào đấy với những trò games quyến rũ hay xem hình trong app family album mà thằng con vừa mở cho!

Bác sĩ đã dặn đi dặn lại không được xem màn hình từ iphone hay ipad vì ánh sáng xanh dễ làm hại mắt mới mổ, phải chờ ít nhất hai tuần sau mới được xem và không được dụi mắt, thế mà ông lại nhanh chóng quên đi lời dặn của bác sĩ, buồn buồn là ông quẹt mở cái iphone và ngồi xem ngon lành như người chưa hề mổ mắt mới về! Khi bà bắt gặp, bà cằn nhằn thì ông lại trách bà:

-Bà sao khó tính hơn bác sĩ nữa, tôi xem chút xíu thôi có sao đâu mà bà nói nhiều thế!

Vì nhớ cháu nội, muốn xem hình thằng bé, ông nói như chữa tội:

-Xem xa xa thôi, một vài phút thôi…Bộ mù liền đâu… Với lại nhiều người mổ mắt về là họ có thể xem tv, đọc sách như thường mà.

Bà nói như nhắc nhở ông:

-Mới có một tuần chưa gặp thằng cháu thôi! Có thể ngày mai cả hai vợ chồng nó lại bế thằng bé tới thăm mình?

-Ừ để tôi hỏi xem chúng nó có đến mình cuối tuần này không nhé.

Nói xong, ông vội vàng bấm phone gọi thằng con trai, chuông reng mãi, mà Tylen vẫn không trả lời, ông Thuyên nhận được message tức thời của Tylen:

“Ba phone con có chuyện gì không?”

“Ba muốn nói chuyện với con, hỏi xem cuối tuần này hai vợ chồng con có về ăn chung với gia đình mình không?”

“Tụi con busy lắm, có gì ba cứ text nhé! Dạ week-end này con busy nên sẽ không về ạ, ba mới mổ cataract cần nghỉ ngơi nhé, có mẹ bên cạnh lo cho ba là good lắm rồi. Con làm việc đây; nice day and bye ba nhe”

Ông bà Thuyên hiếm muộn, có con rất trễ, thằng Tylen sanh vào năm 2001 mà thời đại bây giờ gọi là thế hệ Z, lớn lên bên Mỹ, nên tiếng Việt nó nói và viết rất giới hạn; hấp thụ nền giáo dục hiện đại văn mình của Mỹ, Tylen là thằng bé nhậy bén, ham học hỏi, nên những kỹ năng máy móc nó rất rành.

Có lần hai vợ chồng Tylen ngồi bên cạnh nhau ở phòng khách nhà ông Thuyên, mỗi đứa gục đầu vào cái màn hình bé xíu của chiếc iphone, tay bấm lia lịa, miệng thì cười cười vui vẻ với màn hình, sau đó hai đứa lại ngước mặt lên nhìn nhau, nhoẻn cười một cái, lại gục đầu vào đấy, hai ngón tay lại tiếp tục nhanh thoăn thoắt viết lách. Ông Thuyên tò mò đi qua sau lưng chúng nhìn vào hai cái màn hình chiếu sáng mới biết là chúng gởi cho nhau những mẩu tin vui, những trái tim, những nụ hôn …thầm lặng.

Ông lắc đầu không hiểu nổi tại sao chúng không nói thẳng với nhau, ôm nhau chia sẻ lời yêu đương như thời của ông và bà hồi xa xưa, mà lại yên lặng ngồi cạnh nhau, gởi cho nhau những lời nói, hình ảnh qua chiếc phone như thế!

Ông nhớ hồi xưa khi còn trẻ, sinh nhật bà, chính tay ông phải đi lựa từng cánh hồng đẹp, đỏ rực rỡ, đầy sức sống, viết tấm card đem tặng bà với cả tấm lòng và trái tim rung động, chứ đâu như giới trẻ bây giờ, chúng cũng gởi giỏ hoa hồng rực rỡ, bánh sinh nhật với hàng ngàn cây nến lung linh đó, nhưng không phải đưa trực tiếp cho người mình yêu mà gởi lên mạng xã hội, facebook gì đó mà với số tuổi của ông, ông chuyên môn quên các ký tự để mở!

Ông Thuyên quay qua cằn nhằn với vợ:

-Tôi phone nó không bắt, lại bảo tôi phải text cho nó trong message! Bà thấy không, tôi mới mổ mắt mà cũng phải bắt buộc nhìn màn hình, không nhìn làm sao viết cho nó!

-Tụi nó lúc nào cũng bận rộn, có một đứa con mà mình đã khó gặp nó, vậy khi có hai ba đứa thì không biết sẽ ra sao nữa.

-Thằng Tylen cứ bắt tôi phải mở account email, lên facebook, dậy tôi cách xài mạng xã hội, để viết cho nó, thay vì phone, nó bảo phone bây giờ làm phiền người ta lắm, text hay viết messenger mới tiện! chắc là mode của tụi trẻ hay sao đó! Thiệt tình!!

Nói xong, ông đưa cái phone vào mặt bà:

-Mắt tôi đang đau nên nhờ bà xem…Bà thấy cái app này không? Bà biết làm sao mở không? Hôm bữa nó mới cài cho tôi đó, nó bảo thay vì bế thằng bé đến thăm mình thì nó sẽ bỏ tất cả hình ảnh của thằng nhỏ vào đây mỗi ngày cho mình xem…

Bà Thuyên bỗng nhiên nổi cơn tam bành, lên giọng:

-Ủa vậy nó tính sẽ không bao giờ đến thăm ông và tôi nữa hả? chỉ xem hình là đủ rồi sao? Viết cũng đủ rồi hả? không được phone luôn sao? Nó bận đến nỗi không trả lời được phone của cha mẹ nó hả? Nếu nó nói vậy thì từ đây trở đi đừng nhờ mình đến canh con nó nữa!… Cứ ngồi đó mà text đi!… Ông cũng không biết la rầy nó, dậy nó, cái gì nó nói là ông cũng chiều là sao chứ?!

Ông bà Thuyên chỉ có mỗi Tylen là con trai duy nhất, mà là con cầu tự nữa nên ông bà cưng con lắm, đặc biệt là ông Thuyên chiều con vô điều kiện; từ bé Tylen xin gì ông cũng cho, ông mua riêng một chiếc moto chỉ để chở con đi chơi, mỗi lần đi làm về buổi chiều là ông để thằng Tylen lên phía trước thùng đựng xăng của chiếc moto, chở nó chạy quanh khu phố Magnola gần khu Phước Lộc Thọ, thằng bé sướng quá, giơ hai tay lên đầu, miệng nhe những chiếc răng sún la hét ỏm tỏi, còn ông cũng tít mắt, vui không kém. Cả xóm đều biết ông cưng con trai đến chừng nào.

Từ bé ông chiều nó nên lớn lên nó nói gì ông cũng gật. Được cái là Tylen rất hiếu học, tự chọn ngành, ra trường với cái bằng kỹ sư electronic loại giỏi, rồi lấy ngay người con gái đầu tiên nó quen khi còn ở trung học, sanh con liền năm sau đó, mà chưa hề qua giai đoạn nghỉ ngơi đi chơi sau những năm đại học cực khổ như những người bạn ở lứa tuổi của nó.

Ông nói vuốt cho bà đừng giận con nữa:

-Nè bà, con nó bận công việc, gia đình, mình làm được gì cho nó thì làm, đừng trách nó nhé, phải hiểu cho nó chứ, bà trách, giận nó rồi nó không đến mình nữa thì ai là người lỗ đây? Mình hay nó? Mình nhớ con, nhớ cháu, chứ chúng nó bận rộn như thế có nhớ gì đến mình đâu! Mình không trông cháu thì còn bên ông bà ngoại nữa mà…

Bà tức mình, hai tay chống nạnh:

-Phone thì không cầm, bảo mình viết email, rồi text, rồi lên facebook xem hình thằng cháu… Nếu ông thấy như vậy là đủ rồi thì nghe nó đi, còn tôi thì muốn cái gì cũng phải có thật, ôm con, hôn thằng cháu, bế nó, cười đùa với nó… như vậy mới có tình, chứ gì mà chỉ viết và xem hình thì tôi thua đó! Hồi xưa còn đi làm thì cần phải biết đến ba cái mạng xã hội, bây giờ nghỉ hưu rồi mà còn lên mạng làm chi nữa chứ!

Không thuyết phục được vợ, ông bước ra bên ngoài:

-Thôi, tôi đi bộ vòng quanh nhà cho khỏe đây, một chút tôi về.

-Ông đi cẩn thận, nhớ đem theo mắt kiếng mát đeo cho mắt đừng bị bụi và ánh sáng chiếu vào nhé, đừng mua bán xách đồ gì nặng về nhe ông!

-Ừm được rồi mà, tôi đi đây.

***

Sáng hôm sau, trong lúc bà Thuyên đang dọn dẹp garage, cô Susan người hàng xóm thân tình với gia đình bà từ thời thằng Tylen mới lọt lòng, cô là người đã từng làm babysit cho nó mỗi khi vợ chồng bà có việc bận bất thình lình, cô tươi cười khi gặp bà, tặng cho bà một rổ chanh vàng trái to như nắm tay, và chỉ vào cây nhà cô đang trĩu trái sát hàng rào:

-Chị coi năm nay chanh nhà em sai trái ghê chưa, làm sao chúng em ăn hết được, em gởi biếu chị một giỏ nè, nếu không ăn hết thì cho các con của chị nhe, tụi em trồng chơi thôi, ai ngờ nó sai quá, thấy nó rụng đầy sân làm em thật tiếc, mà chua quá ai mà ăn nổi.

-Cám ơn cô nhé, nhìn cây trĩu quả mà thấy ham, phải chi nó là cây cam hay quýt thì thích há!… Chúng tôi thường làm chanh muối để dành uống từ từ.

-Ah chị ơi, cho em gởi lời chúc mừng thằng con trai giỏi của chị nhe, chưa thấy ai làm việc gì mà nhanh nhẹn như nó, học cũng nhanh, lấy vợ cũng cái xẹt!…Nó hay quá giành được huy chương vàng…

-Huy chương vàng?…Ở đâu?… Cho giải gì?

-Ủa chị chưa coi hả? trên facebook đó!

-Lại Facebook!!… là chỗ nào? Tôi… xin lỗi nhe, tôi chống mấy mạng xã hội lắm đó! Việc trong nhà chưa biết mà cả thế giới biết hết trơn! Giới trẻ thời Z bây giờ đụng một tí là email, là fb, nhà có chuyện gì, con cái làm gì là đưa hết lên đó, không còn chút riêng tư nào nữa! Ai cho đồ gì đẹp cũng khoe lên đó, ăn gì ngon cũng để lên… Tôi không thích cái lối sống khoe khoang, vô bổ đó đâu… Từ ngày tôi về hưu, quay cuồng với việc nhà, trông cháu…nên không còn thì giờ xem gì nữa! nó cứ bảo tôi hết vào text, rồi email, messenger, bây giờ thêm fb nữa thì tôi chịu! đâu còn thì giờ mà làm cơm cho gia đình!

-Thời bây giờ bọn trẻ còn làm clip qua tiktok, AI nữa đó. Đúng là nhiều người lạm dụng mạng xã hội quá, đưa hết chuyện riêng tư, hình ảnh lên đó, khoe nhà đẹp, con giỏi… Nhưng cũng tùy quan điểm mỗi người, chia sẻ cái đáng, chứ chuyện gì cũng đưa lên thì đúng là nhàm! …Nói thật, fb thì không thể thiếu được mỗi ngày, con trai và con dâu chị, tụi nó thắng giải nhất trong nhóm dragon boat, thi đua thuyền đó, có một clip video hay lắm.

Bà Thuyên ái ngại đưa điện thoại cho cô hàng xóm, bẻn lẻn :

-Cô trẻ trung năng động nên mới có thể vào hết app này đến app kia chứ chúng tôi thì hôm nay quên password này, ngày mai lại lộn password với app kia…

-Mình phải theo technology mới mỗi ngày, chứ không sẽ thành lạc hậu đó chị, nước Mỹ là một đất nước tự do, nhiều phát mình khoa học, máy móc sáng tạo tinh vi như vậy, iphone ra cái mới mỗi năm… thì mình phải tận dụng, tại sao lại limit sự hiểu biết của mình!… Chị cần thì em sẽ giúp cho. Còn vụ password thì lấy một cái cho tất cả là xong chứ gì!

-Nghe cô nói sao dễ dàng quá đi, chúng tôi sẽ ráng!

Susan nhanh nhẹn giúp mở trên điện thoại bà Thuyên một app fb trong hai phút, rồi mở ngay video thằng Tylen và con dâu đang đua thuyền thật gây cấn, tiếng hò hét cổ động thật hào hứng của những người xung quanh vang vọng ra, còn thằng cháu nội một tuổi đang ngồi trên bờ với các bạn trong nhóm của các cháu, nó há hốc miệng, mắt mở thật to, theo dõi ba má nó, trên tay là bình sữa đầy trông thật dí dỏm và cảm động làm sao.

Bà Thuyên bất giác mỉm cười theo với nụ cười hồn nhiên của thằng cháu nhỏ trong cái video ấy, tưởng như mình đang ngồi cạnh cháu xem cuộc đua thuyền của thằng con trai và con dâu vậy, bà nói với Susan :

-Ừ! nhìn trong clip này thật sống động vui ghê, đâu cần phải có mặt ở đó làm gì cô nhỉ!

-Vậy cho nên sáng nào chị cũng phải vào fb để cập nhật tin tức trên thế giới, chiến tranh, lụt lội, xem hình con cháu, bạn bè, hoặc muốn mua bán gì rẻ, hay hay là đều có quảng cáo trên đó hết, nếu chị không vào thường xuyên để nghe tin tức thì sẽ như người nhà quê, như con ngựa bị hai tấm da che mắt vậy, ai nói gì mình cũng như người trên cung trăng!

Nói chuyện với Susan một hồi, bà Thuyên như được thuyết phục và hiểu ra mọi lý lẽ.

***

Buổi chiều, Tylen phone reo mừng nói với mẹ:

-Mẹ ơi! Chúng con được giải nhất đó mẹ!

-Ừm mẹ biết rồi…

-Chúng con được huy chương vàng nữa…

-Mẹ biết!

-Thằng grandson của mẹ đã biết đi khá vững…

-Mẹ thấy rồi!

-Ủa… sao mẹ biết hay vậy?

-Thì trên fb chứ đâu!

-Mẹ vào fb được à?

-Con đã bảo mẹ phải cập nhật mỗi ngày còn gì?!

-Một chút nữa chúng con sẽ ghé mẹ để thăm ba mổ mắt ra sao…

-Thôi không cần! để tôi chụp rồi gởi hình lên fb cho nhau xem, thấy khỏe là được rồi, cần gì thăm viếng nữa!…vả lại đã có người ở bên cạnh lo chăm sóc cho ba rồi…

Bà Thuyên nói mát, giọng Tylen ái ngại, vừa giải thích vừa xin lỗi:

-Con so sorry, chắc mẹ không understand con, ý con là ba mới mổ mắt, để cho ba nghỉ ngơi rồi chúng con lo công chuyện xong sẽ tới vì sunday vừa qua tụi con phải làm rowing race, sợ nếu đưa cháu bé cho mẹ canh thì sẽ làm mẹ cực quá, nên tụi con đã bế cháu theo đi đua luôn, mà nó rất thích, ngồi ngoan ngoãn trong lòng bạn của con, không khóc gì hết, nhìn tụi con đua thuyền. Hôm nay con muốn bế cháu về thăm ông bà, thằng bé cứ chỉ vào tấm hình trong máy, bập bẹ gọi bà rồi gọi ông.

Những lời đối thoại của hai mẹ con được ông Thuyên ngồi nghe hết, ông nói xen vào:

-Độ này mẹ con giỏi lắm rồi, lúc nào rảnh là bà lên fb xem hình các con cháu và nhiều thứ khác hay lắm, ngay cả làm bếp cũng có người dậy trên trang fb của họ; cô Susan cạnh nhà chỉ cách gọi phone ra ngoài nước Mỹ qua fb cũng chả tốn xu teng nào hết, càng khám phá được nhiều điều hay, càng thấy cái mạng này thật lợi hại. Ba phục ông Mark Zuckerberg, người đã sáng tạo ra mạng xã hội fb này quá…

Bà cắt ngang lời ông:

-Tylen này! mẹ vẫn muốn …được ôm con, ôm dâu, hôn thằng cháu, ngửi cái mùi sữa thơm ở miệng nó, nghe tiếng nó bi bô, cả gia đình mình ngồi vây quanh chiếc bàn tròn trong bếp ăn uống nói cười chứ không phải livestream, Instagram gì đó, nói qua cái màn hình nhỏ, rồi chụp hình để lên mạng lấy le đâu nhé!

-Con hiểu mà! Nên mới phone để nói là tụi con sẽ về thăm ba mẹ đây!

Gen Z sinh đúng thời ni

Ăn cơm cũng phải selfie… chụp hình.

Gen Z vừa lạ vừa quen,

Ăn chơi cũng giỏi, học hành cũng nhanh.

Cười vang trước mọi khó khăn,

Tương lai rộng mở, trời xanh gọi mời.

Sỏi Ngọc

Montreal, Sept’25

---

 

BBC Vietnamese

Ông Antony cầm bức ảnh chụp cha mình, ông Peter Easton

Tác giả, Charlie Northcott – Tác giả, Ben Milne

18 tháng 10 2025

Mọi chuyện bắt đầu với một chiếc va li được giấu dưới gầm giường.

Lúc ấy là năm 2009, khi cha của Antony Easton – ông Peter – vừa qua đời. Khi Antony bắt đầu giải quyết những thủ tục rắc rối liên quan đến di sản, ông tình cờ phát hiện một chiếc va li da nhỏ màu nâu trong căn hộ cũ của cha mình ở thị trấn Lymington, hạt Hampshire.

Bên trong là những tờ tiền Đức được giữ gìn nguyên vẹn, các album ảnh, phong bì chứa đầy những ghi chép về từng chặng đời – và một tờ giấy khai sinh.

Hóa ra ông Peter Roderick Easton – người luôn tự hào về “chất Anh” của mình và theo đạo Anh – sinh ra và lớn lên ở Đức trước Thế chiến II, với tên thật là Peter Hans Rudolf Eisner, thuộc một trong những gia đình Do Thái giàu có nhất Berlin.

Charlie Northcott/BBC

Chiếc va li chứa đựng những bí mật của cha ông Antony

Dù trong thời thơ ấu ông Antony từng nghe vài ám chỉ về gốc gác của cha, nhưng những thứ trong chiếc va li đã soi rọi vào một quá khứ mà ông hầu như chẳng biết gì. Những phát hiện đó dẫn ông vào một hành trình kéo dài hàng chục năm, phơi bày bi kịch của một gia đình bị nạn diệt chủng Holocaust tàn phá, sự biến mất của khối tài sản trị giá hàng tỷ bảng Anh, cùng những di sản gồm các tác phẩm nghệ thuật và bất động sản bị Đức Quốc xã tịch thu.

Những bức ảnh đen trắng hé lộ quãng đời ấu thơ của ông Peter – hoàn toàn trái ngược với tuổi thơ giản dị của con trai ông ở London – là ảnh chụp những chiếc Mercedes có tài xế riêng, những dinh thự có người hầu, những cầu thang với các hình thiên thần được chạm khắc tinh xảo.

Đáng sợ hơn cả là tấm hình chụp cậu bé Peter Eisner 12 tuổi đang mỉm cười bên bạn bè, phía xa tung bay lá cờ Đức Quốc xã.

Antony Easton

Ông Peter (ở giữa) khi 12 tuổi

“Tôi cảm giác như có một bàn tay từ quá khứ đang vươn tới,” ông Antony nói.

Ông nói cha mình là người trầm lặng, nghiêm nghị, đôi khi dễ nổi nóng. Ông ấy luôn né tránh khi được hỏi về tuổi thơ, và thường lập tức gạt đi bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến chất giọng Đức thoáng qua của mình.

“Có những dấu hiệu cho thấy ông ấy không thực sự giống người khác… Có một tấm màn đen bao phủ thế giới của ông,” ông Antony chia sẻ.

Gia tài khổng lồ

Manh mối lớn tiếp theo về quá khứ gia đình ông Antony xuất phát từ một tác phẩm nghệ thuật.

Ông đã nhờ một người bạn nói tiếng Đức lưu loát tra cứu về một công ty có tên Hahn’sche Werke – cái tên được nhắc đến rải rác trong các tài liệu trong chiếc va li. Sau khi tìm kiếm trên mạng, người bạn này gửi cho ông Antony một bức ảnh chụp một bức tranh khắc họa khung cảnh bên trong một nhà máy luyện thép lớn – dường như thuộc quyền sở hữu của công ty này.

Dòng kim loại nóng chảy rực sáng trên băng chuyền, hắt ánh lửa lên khuôn mặt của những công nhân chăm chú và bận rộn. Đó là hình ảnh tượng trưng cho sức mạnh và quyền lực công nghiệp của một nước Đức đang tiến vào những thập niên chiến tranh tàn khốc.

Bức tranh này, do họa sĩ Hans Baluschek vẽ vào năm 1910, có tên Eisenwalzwerk (Xưởng cán thép). Tác phẩm từng thuộc sở hữu của Heinrich Eisner và có lẽ chính do ông đặt.

Heinrich Eisner là người đã góp phần xây dựng Hahn’sche Werke thành một trong những tập đoàn luyện kim hiện đại và quy mô nhất Trung Âu.

Các tài liệu trong chiếc va li cho thấy ông Heinrich chính là cụ cố của ông Antony.

[Antony Easton

Eisenwalzwerk – bức tranh của họa sĩ người Đức Hans Baluschek

Nghiên cứu thêm cho thấy, vào đầu thế kỷ 20, ông Heinrich là một trong những doanh nhân giàu có nhất nước Đức với mức tài sản tương đương hàng tỷ bảng Anh hiện nay.

Công ty của ông chuyên sản xuất thép ống, và có nhà máy trải khắp Đức, Ba Lan và Nga.

Ông Heinrich cùng vợ là bà Olga sở hữu nhiều bất động sản ở Berlin và vùng phụ cận, trong đó có một tòa nhà sáu tầng nguy nga nằm ngay trung tâm thành phố, với sàn lát đá cẩm thạch và mặt tiền sơn trắng ngà.

Một bức ảnh từ đầu những năm 1900 cho thấy một người đàn ông có dáng đẫy đà, ria mép trắng được tỉa gọn gàng. Ông Heinrich mặc bộ com lê đen, còn bà Olga ngồi bên cạnh, đội vương miện pha lê lấp lánh.

Antony Easton

Ông bà cố của Antony, bà Olga và ông Heinrich Eisner, trong bức ảnh chụp đầu thế kỷ 20

Khi qua đời vào năm 1918, ông Heinrich để lại cổ phần trong công ty và toàn bộ tài sản cá nhân cho con trai là ông Rudolf, người vừa trở về sau khi chiến đấu trong Thế chiến I.

Chiến tranh là một thảm họa nhân đạo, nhưng Hahn’sche Werke lại phát đạt trong thời kỳ đó nhờ đáp ứng nhu cầu thép khổng lồ của quân đội Đức. Ông Rudolf và gia đình cũng vượt qua được cơn hỗn loạn kinh tế và chính trị bao trùm nước Đức sau chiến tranh.

Tuy nhiên, chỉ vài năm sau, mọi thứ sụp đổ.

Mọi thứ thay đổi

Theo những ghi chép mà ông Antony tìm thấy trong chiếc va li, ông Peter kể lại rằng khi còn nhỏ, ông từng nghe lỏm được những cuộc trò chuyện của cha mẹ – những lời thì thầm về những mối đe dọa từ Đức Quốc xã. Khi đó, Adolf Hitler và những người ủng hộ đang đổ lỗi cho người Do Thái về thất bại của Đức trong Thế chiến I, cũng như về khủng hoảng kinh tế sau đó.

Rudolf Eisner tin rằng ông có thể được an toàn nếu để công ty của mình đóng vai trò thiết yếu đối với chế độ Quốc xã. Ban đầu, dường như kế hoạch này có hiệu quả. Nhưng khi các đạo luật bài Do Thái ngày càng khắc nghiệt, và những hành vi ngược đãi quanh họ trở nên trắng trợn hơn, ông bắt đầu nhận ra sự thật.

Đến tháng 3/1938, chính quyền Đức ra tay với Hahn’sche Werke. Dưới sức ép khủng khiếp của nhà chức trách, công ty thuộc sở hữu người Do Thái này bị buộc phải bán lại với giá rẻ như cho cho tập đoàn công nghiệp Mannesmann, do Wilhelm Zangen – một người ủng hộ Đức Quốc xã – điều hành.

Berlin năm 1934: Các doanh nghiệp do người Do Thái sở hữu, như cửa hàng bách hóa này, đã trở thành mục tiêu của Đức Quốc xã ngay sau khi họ nắm quyền

“Gần như không thể tính toán được khối tài sản bị cướp đi và giá trị của chúng nếu tính theo thời nay,” nhà báo David de Jong cho biết.

Ông là tác giả cuốn Nazi Billionaires (Những tỷ phú Đức Quốc xã) và là người đã lần theo dấu tích của những vụ cướp bóc doanh nghiệp Do Thái dưới thời Đệ Tam Đế chế.

Vào năm 2000, Vodafone mua lại Mannesmann với giá hơn 100 tỷ bảng Anh – thương vụ thương mại lớn nhất lịch sử vào thời đó.

Ít nhất một phần tài sản công nghiệp trong thương vụ này từng thuộc về đế chế kinh doanh của gia đình Eisner.

Việc Hahn’sche Werke bị giải thể, cùng với việc các thành viên trong công ty bị bắt giữ, khiến gia đình Eisner nhận ra rằng họ phải bỏ trốn. Nhưng đến năm 1937, bất kỳ gia đình Do Thái nào tìm cách rời khỏi nước Đức đều bị buộc phải nộp lại 92% tài sản cho nhà nước – thông qua một loạt các sắc thuế gọi là Reichsfluchtsteuer, tức “Thuế di cư của Đế chế”.

Gia đình Eisner đứng trước nguy cơ mất nốt phần tài sản cuối cùng mà họ còn giữ được.

Thỏa thuận

Vào cao điểm của cuộc khủng hoảng ấy, một người đàn ông tên là Martin Hartig – theo hồ sơ trong lưu trữ Berlin là một nhà kinh tế học kiêm tư vấn thuế – bắt đầu xuất hiện thường xuyên trong đời sống của gia đình Eisner.

Trong suốt những năm 1930, tên ông ta liên tục xuất hiện trong sổ lưu bút tại biệt thự nghỉ dưỡng của nhà Eisner, với những lời cảm ơn vì lòng hiếu khách hào phóng mà gia đình dành cho ông.

Ông Hartig, không phải người Do Thái, dường như đưa ra cho gia đình Eisner một “lối thoát” khỏi nguy cơ bị Đức Quốc xã tịch thu tài sản. Gia đình đã chuyển nhượng phần lớn tài sản cá nhân cho ông ta – chủ yếu là các bất động sản và toàn bộ tài sản bên trong – với hy vọng bảo vệ chúng khỏi các đạo luật tịch thu của chính quyền Quốc xã.

Ông bà của Antony, bà Hildegarde và ông Rudolf Eisner

Ông Antony tin rằng ông bà mình đã ngây thơ tin tưởng rằng một ngày nào đó ông Hartig sẽ trả lại tài sản cho họ.

Họ đã lầm. Thay vì giữ hộ, ông Hartig chuyển hẳn quyền sở hữu toàn bộ tài sản của gia đình Eisner sang tên mình.

BBC đã tìm thấy bản sao các giấy tờ mua bán gốc trong lưu trữ quốc gia Đức và chia sẻ với ba chuyên gia độc lập. Cả ba đều kết luận rằng đây là một vụ “bán cưỡng bức” – thuật ngữ phổ biến được dùng để chỉ các vụ chiếm đoạt tài sản của người Do Thái dưới thời Đức Quốc xã.

Dù mất trắng khối tài sản tích lũy qua nhiều thế hệ, ông bà và cha của Antony vẫn trốn khỏi nước Đức năm 1938.

Dựa vào vé tàu, thẻ hành lý và tờ rơi khách sạn được giữ lại trong chiếc va li của Peter, Antony đã lần lại được hành trình chạy trốn của họ.

Gia đình chạy sang Tiệp Khắc rồi Ba Lan, luôn chỉ cách Đức Quốc xã một khoảng ngắn, trước khi lên được một trong những con tàu cuối cùng rời châu Âu để tới Anh vào tháng 7/1938.

Charlie Northcott/BBC

Chiếc va li của ông Peter chứa tài liệu ghi lại hành trình chạy trốn khỏi nước Đức của gia đình Eisner

Họ đánh mất một gia sản tương đương hàng tỷ bảng Anh, nhưng vẫn còn may mắn hơn nhiều thân nhân khác trong gia đình Eisner – phần lớn bị bắt và sát hại trong các trại tập trung.

Giống như nhiều người tị nạn Đức khác thời đó, ông Rudolf – ông nội của Antony – qua đời năm 1945, sau khi trải qua phần lớn thời chiến trong cảnh bị Anh quốc giam giữ trên đảo Isle of Man.

Gặp gia đình Hartig

Điều ông Antony làm tsau đó là tìm hiểu xem điều gì đã xảy ra với gia sản của nhà Eisner – và với ông Martin Hartig.

Ông đã thuê bà Yana Slavova, một điều tra viên dày dạn kinh nghiệm, để tìm cho ra chính xác những gì đã bị đánh cắp, cách các tài sản đổi chủ, và hiện đang ở đâu.

Chỉ trong vài tuần, bà Yana đã phát hiện ra cả kho tư liệu về thân nhân của ông Antony, bao gồm chi tiết các bất động sản và tài sản mà họ từng sở hữu.

Bà cũng lần ra bức tranh mà Antony phát hiện ở đầu hành trình – Eisenwalzwerk (Xưởng cán thép) – hiện nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Brohan ở Berlin.

Tuy nhiên, những nỗ lực đầu tiên nhằm đòi lại tác phẩm nghệ thuật này vấp phải khó khăn về chứng cứ. Liệu ông Antony có thể chứng minh rằng việc bán bức tranh có liên quan đến cuộc đàn áp của Đức Quốc xã không? Làm sao ông biết được rằng bức tranh đã từng nhiều lần đổi chủ hợp pháp hay chưa trước khi đến tay bảo tàng?

Bước ngoặt xuất hiện khi bà Yana phát hiện ra thư từ giữa bảo tàng và một nhà buôn tranh vào thời điểm bức tranh được bán.

Nhà buôn này đã bán bức tranh từ chính một trong những ngôi nhà cũ của gia đình Eisner – tài sản mà ông Martin Hartig chiếm hữu vào năm 1938. Ông Hartig sống suốt phần đời còn lại trong ngôi nhà đó, tỉ mỉ trùng tu sau khi nó bị hư hại khi Berlin thất thủ, và qua đời năm 1965 vì tuổi già.

Sau khi ông Hartig chết, con gái ông thừa kế ngôi nhà. Người phụ nữ này nay đã ngoài 80 tuổi. Bà tặng lại căn nhà cho các con vào năm 2014, rồi chuyển đến sống ở một ngôi nhà nhỏ vùng quê, nơi bà đồng ý gặp ông Antony và bà Yana.

Người phụ nữ cao tuổi mời họ uống trà, ăn bánh, trong phòng khách treo bức chân dung cha bà – một người đàn ông mặt gầy, tóc chải bóng, đeo kính gọng dày và mặc com lê đen. Bức tranh được vẽ năm 1945, ngay sau khi Thế chiến II kết thúc.

Nhưng câu chuyện mà con gái của ông Martin Hartig kể lại lại hoàn toàn khác với những gì ông Antony và bà Yana mong đợi.

Bà nói cha mình luôn phản đối Đức Quốc xã và đã giúp gia đình Eisner – những người bà mô tả là bạn thân thiết – thoát khỏi thảm họa Holocaust. Bà kể rằng ông từng khuyên họ: “Mọi người không thể ở lại đây được. Tới Anh quốc đi, hãy tới London.”

Bà nói rằng cha bà đã kể ông còn giúp họ lén mang các bức tranh ra khỏi Đức, bằng cách tháo khỏi khung và giấu giữa quần áo.

Khi được hỏi về những bất động sản mà gia đình bà nhận được từ nhà Eisner năm 1938, bà khẳng định đó đều là những vụ mua bán hợp pháp.

“Cha tôi mua hai căn nhà – hoàn toàn hợp pháp,” bà nói. “Mọi việc luôn phải thật chính xác.”

Antony Easton

Một khu tưởng niệm bên ngoài trại tập trung cũ Theresienstadt đánh dấu nơi nhiều thành viên của gia đình Eisner đã qua đời

Những thành viên khác trong gia đình Hartig thẳng thắn hơn khi thừa nhận khả năng cha ông họ có thể đã lợi dụng nhà Eisner.

Vincent, chắt của Martin Hartig, hiện hơn 20 tuổi và đang học nghề mộc, nói rằng anh từng cảm thấy băn khoăn về ngôi nhà mà gia đình anh sinh sống – căn nhà từng thuộc về ông bà của Antony.

“Tất nhiên tôi từng tò mò – vì sao gia đình mình lại được sống trong một nơi đẹp như vậy,” anh nói. “Tôi cũng tự hỏi – chuyện gì đã xảy ra?”

Sau khi biết chuyện đã xảy ra với gia đình Do Thái của ông Antony, Vincent nói rằng anh tin nhà Eisner khi ấy gần như không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chuyển giao tài sản cho cụ cố của mình.

‘Không phải là vì tiền’

Ông Antony hiện không còn cách nào để khởi kiện đòi lại tài sản của ông bà mình.

Bà của ông, bà Hildegard – góa phụ của Rudolf – từng tìm cách đòi lại tài sản vào thập niên 1950, nhưng phải rút lui sau khi bị ông Hartig khởi kiện phản tố.

Thời hiệu cho phép các nạn nhân Do Thái của chế độ Đức Quốc xã đòi lại tài sản tại khu vực Tây Đức cũ cũng đã hết hạn.

Tuy vậy, đối với những tác phẩm nghệ thuật bị tịch thu từ gia đình Eisner, vẫn còn hy vọng có thể thu hồi một phần những gì đã mất.

Đầu năm nay, Bảo tàng Brohan ở Berlin đã thông báo cho ông Antony rằng họ có ý định trao trả bức tranh Eisenwalzwerk cho hậu duệ của ông Heinrich Eisner. Bảo tàng từ chối trả lời phỏng vấn BBC trong lúc quy trình đang diễn ra.

Một bức tranh khác đã được Bảo tàng Israel ở Jerusalem hoàn trả cho ông Antony, và còn một yêu cầu nhận lại tác phẩm nghệ thuật tại Áo vẫn đang được xem xét.

Trong quá trình điều tra, ông Antony đã phát hiện một danh sách do Gestapo lập, ghi chi tiết các hiện vật và tranh bị tịch thu từ thân nhân của ông. Điều đó mở ra khả năng gia đình ông có thể tiếp tục truy tìm và thu hồi thêm tài sản trong tương lai.

“Tôi luôn nói rằng việc hoàn trả không chỉ là chuyện hiện vật, tiền bạc hay tài sản – mà là về con người,” ông Antony chia sẻ.

Khi lần lại quá khứ của gia đình, ông đã phục hồi hình ảnh chân thực về cha và ông bà mình – những con người bằng xương bằng thịt, từng có một cuộc đời trọn vẹn.

“Mọi chuyện khiến họ trở nên sống động trở lại, với những cuộc đời thực sự,” ông nói.

Antony Easton

Antony nói rằng việc hoàn trả không phải về hiện vật… mà là về con người

Giờ đây, kiến thức này đã được truyền lại cho thế hệ mới.

Cái tên dòng họ Eisner có thể đã biến mất khi ông Peter vượt biển sang Anh vào năm 1939, nhưng nay lại được hồi sinh. Cháu trai của ông Antony, bé Caspian – chào đời tháng 8/2024 – được đặt tên đệm là Eisner.

Ông Antony nói rằng ông vô cùng xúc động trước quyết định của cháu gái – mẹ của Caspian – nhằm tưởng nhớ đến dòng họ đã mất.

“Anh biết đấy, chừng nào Caspian còn ở đây, thì cái tên ấy vẫn còn tồn tại cùng với nó,” ông nói. “Rồi mọi người sẽ hỏi: ‘Tên đệm đó nghe lạ nhỉ – câu chuyện đằng sau là gì vậy?’

---

 

Ngan Minh Ngo

Chắc chắn rồi! Vì ai cũng có những ngày như thế. Ai cũng từng có lúc uể oải, thiếu động lực, chẳng thiết tha điều gì. Nhưng trong một xã hội đầy cạnh tranh khốc liệt, nơi con người bị ám ảnh bởi tiền bạc và thành công, chúng ta lại cảm thấy tội lỗi khi không làm ra tiền hoặc không bận rộn với một việc gì đó. Và cũng bởi vì chúng ta chỉ là con người, sống trong căng thẳng triền miên, lao đầu vào công việc không ngừng nghỉ thì sớm muộn gì cũng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần và cảm xúc của chính mình.

Nhưng nếu đó không chỉ là sự mệt mỏi nhất thời thì sao? Nếu sự “lười biếng” ấy thực chất là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn thì sao? Hãy cùng điểm qua 6 dấu hiệu sau đây để biết liệu bạn có đang mắc kẹt trong vòng xoáy của trầm cảm hay không:

1. Bạn không thể tự kéo mình ra khỏi tình trạng này

Sự lười biếng thường chỉ xuất hiện khi ta có một việc quan trọng cần làm nhưng lại không muốn bắt tay vào hoặc khi cơ thể đã quá tải vì làm việc quá sức. Trong những lúc như vậy, chỉ cần một danh sách việc cần làm, một bài diễn thuyết truyền cảm hứng hay một mục tiêu nho nhỏ cũng có thể giúp ta vực dậy tinh thần.

Nhưng trầm cảm thì không. Nó không phải là thứ mà bạn có thể đơn giản “vứt bỏ” hay “vượt qua” chỉ bằng ý chí. Dù ai đó có bảo bạn “vui lên đi” hay “chỉ cần suy nghĩ tích cực hơn”, điều đó cũng chẳng ích gì. Trầm cảm là một căn bệnh tâm lý nghiêm trọng, cần được điều trị bằng liệu pháp chuyên sâu, thậm chí có khi phải dùng thuốc. Và điều đáng sợ là nó thường xuyên quay lại, khiến người bệnh phải mất nhiều tháng trị liệu để có thể lấy lại cân bằng trong cuộc sống (Lépine & Briley, 2011).

2. Bạn không thể tìm lại niềm vui

Một dấu hiệu rõ ràng khác cho thấy đây không chỉ là sự lười biếng thông thường, đó là khi bạn thường xuyên cảm thấy cô đơn, buồn bã và vô vọng mà không rõ lý do. Không chỉ mệt mỏi và cạn kiệt năng lượng, bạn còn thấy lòng mình trống rỗng, chán nản mà chẳng hiểu vì sao. Điều tệ nhất là, dù có cố gắng thế nào, bạn cũng không thể tự làm mình vui lên.

Ngủ nhiều hơn cũng không giúp bạn thấy khá hơn. Món ăn yêu thích chẳng còn hấp dẫn. Những buổi gặp gỡ bạn bè cũng chẳng mang lại chút niềm vui nào. Kể cả những điều bạn từng đam mê nhất hay những người bạn yêu thương nhất cũng không thể kéo bạn ra khỏi vực thẳm ấy (Hammen, 2005).

3. Bạn mất hết hứng thú với mọi thứ

Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (2013), một trong những dấu hiệu điển hình của trầm cảm là “mất hứng thú hoặc không còn cảm giác vui vẻ với những hoạt động từng yêu thích”. Nếu bạn nhận ra mình không còn động lực hay quan tâm đến bất cứ điều gì, không chỉ công việc hay học tập mà cả những điều nhỏ bé trong cuộc sống, thì đó chính là hồi chuông cảnh báo đầu tiên.

Người trầm cảm thường thu mình lại, không còn hứng thú với sở thích cá nhân, cũng chẳng muốn giao tiếp với ai. Họ chọn cách ở lì trong phòng, nằm trên giường, để thời gian trôi qua một cách vô định… Và đó cũng chính là dấu hiệu tiếp theo mà bạn cần lưu tâm…

4. Bạn không còn có thể vận hành cuộc sống như trước nữa

Bạn có cảm thấy sự “lười biếng” của mình ngày càng mất kiểm soát? Nó đã trở thành một gánh nặng mà bạn không thể xoay xở nổi? Nó đang cản trở công việc, học tập và cả cuộc sống cá nhân của bạn? Nó đã gây ra không ít rắc rối cho bạn?

Nếu câu trả lời là có, thì có lẽ bạn không chỉ đơn giản là lười biếng. Trong tâm lý học, để chẩn đoán trầm cảm, các chuyên gia thường dựa vào bốn tiêu chí bất thường, gọi là “4D”: Lệch chuẩn (Deviance), Khổ đau (Distress), Nguy hiểm (Danger), và Rối loạn chức năng (Dysfunction). Nếu sự “lười biếng” của bạn khiến bạn không thể vận hành cuộc sống như bình thường, không thể hoàn thành những việc thiết yếu hằng ngày, thì có lẽ đã đến lúc bạn nên tìm đến một chuyên gia sức khỏe tâm lý để được giúp đỡ.

5. Sự “lười biếng” của bạn không bắt nguồn từ điều gì cụ thể

Lười biếng thường đi kèm với trì hoãn và có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Có người cho rằng đó là dấu hiệu của sự thiếu tự tin. Có người lại nghĩ nó đến từ việc không được công nhận hay động viên. Nó cũng có thể là hậu quả của kỷ luật bản thân kém, thiếu kiểm soát hoặc không có hứng thú.

Nhưng còn trầm cảm thì sao? Điều gì gây ra trầm cảm?

Sự thật là, ngay cả các nhà tâm lý học cũng chưa thể tìm ra một nguyên nhân cụ thể. Nhưng có một điều chắc chắn: trầm cảm thường không bị kích hoạt bởi một sự kiện đơn lẻ. Đôi khi, nó không có bất kỳ lý do rõ ràng nào (Carter & Garber, 2011). Nó có thể len lỏi vào bạn một cách âm thầm, khiến bạn bỗng chốc trở nên buồn bã, mất năng lượng và chán chường mà chẳng hiểu vì sao.

6. Sự “lười biếng” này không phải là lựa chọn của bạn

Cuối cùng, nhưng có lẽ cũng là điểm quan trọng nhất: lười biếng có thể thay đổi, nhưng trầm cảm thì không thể tự biến mất.

Khi bạn cảm thấy uể oải hay thiếu động lực, bạn vẫn có thể làm gì đó để thay đổi, nghỉ ngơi, tìm cảm hứng, thử những cách tăng năng suất, lên kế hoạch, đặt mục tiêu nhỏ để vực dậy tinh thần. Nhưng với trầm cảm, mọi chuyện không đơn giản như vậy.

Bất kỳ ai hiểu về trầm cảm, đặc biệt là những người từng trải qua nó, đều sẽ nói với bạn rằng không ai lại muốn mình bị trầm cảm. Nếu có thể lựa chọn, họ chắc chắn sẽ thoát ra ngay lập tức. Nhưng thực tế là, họ không thể.

Nhiều người mắc trầm cảm còn mang theo cảm giác tội lỗi, xấu hổ và bất lực (Gotlib & Hammen, 2008). Vì vậy, đừng bao giờ nói với ai đó rằng họ chỉ đang “tìm kiếm sự chú ý.” Bệnh tâm lý không phải là trò đùa, cũng không phải là thứ ai đó có thể điều khiển theo ý muốn.

Vậy, bạn có thấy mình trong những dấu hiệu trên không? Bạn có đang cảm thấy mình lười biếng trong một khoảng thời gian dài và bắt đầu tự hỏi liệu có điều gì nghiêm trọng hơn đang diễn ra?

Nếu bạn hoặc ai đó mà bạn quen biết đang phải đối mặt với trầm cảm, đừng ngần ngại tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ. Bởi vì, trầm

cảm càng được phát hiện sớm, việc điều trị sẽ càng dễ dàng hơn.

Nguồn Internet

---

 

Người Việt (dưới chế độ Cộng Sản) đi nước ngoài .

Chuyện người Việt Nam ra nước ngoài định cư ngày càng nhiều… đủ mọi hình thức lách luật để được chính thức ở lại như những trường hợp mà tác giả “Người Buôn Gió” đã viết lên.

Cũng có trường hợp xảy ra ở Bruxelles, nơi này hiện tại nhiều người Việt sang đây với nhiều hình thức khác nhau. Chuyện lấy vợ, gả chồng là chuyện bình thường và cũng nhiều người đã làm… lại còn chuyện hắn biết giống như trường hợp được hợp pháp hoá giấy tờ như tác giả viết “Một phụ nữ Việt Nam vào Đức lậu, có bầu và được một người có giấy tờ Đức nhận là bố đưa trẻ, cô và đứa bé được ở lại Đức và nhà nước chu cấp đầy đủ cho hai mẹ con. Kiểu hợp thức hóa giấy tờ như thế này đã có xảy ra ở Bruxelles, được hợp lệ ở lại như là được cấp thẻ xanh còn đến khi nào được quốc tịch thì tính sau vì điều kiện vào quốc tịch ở Bỉ khó khăn hơn lúc hắn xin vào có nghĩa là phải đi làm full time có khai báo đầy đủ trong vòng 5 năm liên tục mới được nộp đơn xin.

Ngày càng nhiều những người ra đi như “dạng hái khế” (không phải người nghèo đi trốn lậu), đi theo dạng hái khế là một cách nói ám chỉ việc chết một cách bất ngờ, đột ngột hoặc không lường trước, giống như một quả khế chín rụng xuống đất mà không báo trước. Thành ngữ này xuất phát từ đặc điểm của quả khế là một loại trái cây chín và rụng bất cứ lúc nào hoàn toàn thể hiện sự ra đi đột ngột, bất ngờ, không báo trước, tương tự như cách quả khế tự rụng xuống .

Đọc bài viết để có một cái nhìn về đất nước và con người Việt Nam ngày hôm nay.

Ara

*****

Người Việt đi nước ngoài

Đất nào sinh ra tôi

Mẹ hiền nào nuôi thân tôi

Miền nào nuôi thân tôi

Mà giờ này tôi xa rồi 

Quê Hương Bỏ Lại là nhạc phẩm mà các ca sĩ hải ngoại di tản theo dạng thuyền nhân sau năm 1975 thường trình bày gây xúc động kiều bào vào thập kỷ 80 của thế kỷ trước.

Nội dung nhạc phẩm trải nỗi lòng của những người tị nạn rời xa quê hương, họ bỏ lại nhà cửa, ruộng vườn và không hẹn ngày trở lại.

Hơn 30 năm sau, nhiều người trong số họ đã trở về từ Khánh Ly, Chế Linh đến các ca sĩ trẻ hơn như Mạnh Quỳnh, Phi Nhung.

Nhưng làn sóng người Việt rời xứ sở ra đi ngày một nhiều hơn, sự ra đi của họ không bi tráng như những thuyền nhân trước kia, họ ra đi trên những chiếc máy bay với một lịch trình cho cuộc sống trước mắt ở xứ người đã được sắp xếp chu đáo bởi các công ty tư vấn, dịch vụ định cư.

Ngày nay trên đường phố quanh khu Bolsa của Nam Cali, thủ phủ của cộng đồng người Việt tị nạn nhan nhản những tấm biển quảng cáo cho dịch vụ định cư, du học, việc làm. Có rất nhiều gia đình quan chức cộng sản đã tìm đến Hoa Kỳ định cư theo diện đầu tư như gia đình Nguyễn Công Khế. Một nữ tổng biên tập một tờ báo ở Việt Nam là Hồ Thu Hồng với cái tên gọi là Beo Hồng cũng đã có mặt trên đất Mỹ từ lâu, tổng biên tập tờ báo Vietnamnet đình đám một thời là Nguyễn Anh Tuấn cũng như Beo Hồng, gia đình Tuấn hiện đã sinh sống tại Mỹ.

Trước mắt các bạn đã thấy ba tổng biên tập của ba tờ báo lớn Việt Nam, những tờ báo hàng ngày vẫn ca ngợi đảng và chính phủ Việt Nam đem lại tăng trưởng, đem lại hạnh phúc, tự do cho nhân dân, họ đã đưa gia đình đến nơi mà tờ báo của họ từng miệt thị, chửi bới thậm tệ để sinh sống. Những người kế cận họ lại điệp khúc khen chế độ Việt Nam (việt cộng), chửi Mỹ và đánh đấm kiếm tiền đưa gia đình sang Mỹ.

Vô vàn các nghệ sĩ, ca sĩ Việt Nam bằng cách nào đó như kết hôn, hợp đồng lao động đã kiếm cho mình được tấm thẻ xanh trên đất Mỹ.

Bây giờ tôi thường xuyên nhận được tin nhắn hỏi về việc định cư tại châu Âu. Một chủ nhà hàng lớn trong chuyến du lịch đến châu Âu, vốn là người quen cũ, ông ta hẹn tôi uống cà phê và bày tỏ ý định tìm cách định cư tại châu Âu. Dự định của ông là mua nhà bên Hy Lạp với giá khoảng 250 ngàn Euro, chính phủ Hy Lạp đang khủng hoảng về tài chính, họ có chính sách bán nhà và cấp giấy định cư cho những người nước ngoài đến mua nhà. Người mua nhà ở Hy Lạp có giấy tờ đi lại trong khối Schengen tức đi lại trong 27 nước Tây Âu, với giấy tờ này người ta có thể sống và làm việc tại bất kỳ nước nào, miễn có việc làm và nuôi được bản thân không xin trợ cấp.

Rẻ hơn nữa là Latvia, với khoảng 150 nghìn Euro mua nhà bạn có thể sở hữu được tấm giấy phép như vậy.

Còn ở Đức thì giá đắt hơn, một gia đình có thể phải mất đến vài trăm ngàn để làm một dự án kinh doanh, nhà hàng, công ty tạo việc làm để đưa cả một gia đình đi.

Đỗ Liên, đại sứ danh dự Việt Nam ở Châu Phi, chủ hãng bảo hiểm AAA khi xưa nay đang cùng chồng sau sở hữu một nhà hàng lớn ở ngay trung tâm Berlin. Liên cùng chồng sau là Toàn và các con cái đã sống ở đây vài năm, họ vẫn đi đi về về Việt Nam điều hành việc làm ăn ở nhà. Quán của vợ chồng Toàn Liên sau vài năm mở để đưa cả gia đình sang, hiện đã sang bớt cổ phần cho Quán Ngon. Số tiền vợ chồng Toàn Liên chuyển sang đầu tư đến hàng triệu Euro, riêng phần bếp đã vài trăm nghìn. Có đến hàng trăm, đó là con số tôi có thể biết về những người Việt Nam đầu tư sang Châu Âu để kiếm giấy tờ hợp pháp sinh sống ở châu Âu như vậy.

Ở Hung ngày càng nhiều người Việt hơn, với 60 nghìn euro cho gia đình 4 người và thêm khoảng 100 ngàn euro mua nhà, cả gia đình 4 người đã có giấy tờ. Trước đây Hung còn có chính sách nếu ai mua trái phiếu chính phủ khoảng 3-400 trăm ngàn euro gì đó sẽ được cấp thẻ xanh vĩnh viễn, chương trình này chấm dứt rất nhanh bởi người Trung Quốc nhanh chóng ùa đến. Sau ba năm trở lại Hung, trên con phố đi bộ đắt nhất của thủ đô Hung, bên dòng Đa Nuyp thơ mộng. Những con người từ xứ Tô Châu đã tìm đến đây để sống với một môi trường trong sạch, an toàn không ô nhiễm và đầy bạo lực như quê hương họ.

Đại sứ quán Hung ở Việt Nam không đủ người để giải quyết hàng đống hồ sơ xin mua nhà, xin tạm cư của người Việt.

Ở Hung mua nhà không bị hỏi tiền ở đâu ra, miễn là bạn mua nhà hay bất động sản ở Hung thì bạn có cầm vali tiền mặt đều được chấp nhận. Hình như sau bao nhiên năm gì đó bạn mới được bán đi.

Đấy là những người có tiền, những người ít tiền hơn họ chọn cách ra đi bằng đường du lịch sang Nga và trốn đường rừng vào Ba Lan, Lát Vi A rồi sang đến Đức, nơi có cộng đồng đông đảo người Việt đang sinh sống, những đồng bào cùng miền quê với họ sẽ giúp họ tìm việc làm và đợi thời gian tích luỹ số tiền sẽ hợp pháp hoá giấy tờ trên cơ sở điều luật nhân đạo của Đức như kết hôn, nhận bố, nhận con. Rất nhiều cô gái trẻ người Việt mặt non choẹt đẩy xe nôi trên đường phố Berlin. Một phụ nữ Việt Nam vào Đức lậu, có bầu và được một người có giấy tờ Đức nhận là bố đưa trẻ, cô và đứa bé được ở lại Đức và nhà nước chu cấp đầy đủ cho hai mẹ con. Năm sau cô sinh đứa thứ hai, một người đàn ông Việt chưa có giấy tờ nhận là bố đứa trẻ, anh ta sẽ được giấy tờ và trợ cấp. Với cách thức như thế, càng ngày càng nhiều nam nữ thanh niên Việt Nam tìm đến nước Đức qua con đường trốn từ Nga sang. 

Từ năm ngoái ở Ba Lan có kiểu những người Việt đi du lịch sang Châu Âu, khi đến Ba Lan sẽ tìm một công ty dịch vụ làm giấy tờ chứng nhận họ có hợp đồng lao động ở Ba Lan, giá chỉ 2 ngàn euro là có một giấy tạm cư 2 năm tại Ba Lan. Đây là những người nghèo khổ, ở quê hương họ không có việc làm, không có tương lai. Họ phải vay mượn, cầm cố đất đai cho những đường dây đưa người lậu để mong đến được nước Đức đổi đời.

Canada và Úc là những nước dễ nhập cư nếu như bạn có hợp đồng lao động. Một phụ nữ có hai đứa con nhỏ, chị kiếm được hợp đồng làm chăm sóc người già ở Canada, thế là chị và hai đứa con giờ ở Canada đã 5 năm. Một thằng em tôi quen trên Facebook, mới ngày nào còn la oai oái việc thanh toán tiền thi công của đối tác chậm ở Việt Nam, nay thấy ung dung đưa ảnh đang ăn hải sản bên Úc với con cua to đùng và gật gù khen ngon và rẻ hơn quê hương có mấy ngàn cây số ven biển của mình.

Những người ra đi sau này họ vẫn đi đi về Việt Nam để kiếm tiền bởi những quan hệ quan chức và các mối quan hệ làm ăn của họ vẫn đang hái ra tiền ở Việt Nam.

Một dự án hàng trăm triệu, hàng tỷ USD ở Việt Nam được thực hiện, tiền vốn chính phủ vay của nước ngoài, nhà thầu nước ngoài được phép thi công, các quan chức Việt Nam được nhà thầu lại quả trung bình 15%. Hãy hình dung chỉ cần dự án 100 triệu là có 15 triệu đủ để cả chục gia đình quan chức Việt Nam có tiền mua đất đai và giấy tờ định cư ở nước ngoài.

Những dự án đó phá hoại môi trường, gây ô nhiễm không khí, đẩy người dân vào cảnh mất đất và giao thông chật chội, hỗn loạn, khiến người dân Việt Nam luôn chất chứa sự uất ức mà chính họ không hiểu nguyên nhân. Sự uất ức đấy tích tụ và thành những hành động tiêu cực khi gặp việc, có thể họ trộn chất độc hại vào thức ăn để bán kiếm lời để lại mối hoạ ung thư tràn lan, hoặc họ rút dao ra đâm nhau khi có chuyện xích mích, hay đường xá và phương tiện với tỉ thứ trong đầu người dân khiến mạng sống con người có thể chấm dứt trong tích tắc trên đường.

Nhưng những người hái khế ưu tú đã có phương án của họ, ra đi để tránh cho gia đình mình phải chịu chung những mối lo như thế ở Việt Nam, quê hương chỉ là nơi họ hái khế phục vụ gia đình mình.

Và càng nhiều những người ra đi như dạng hái khế (không phải người nghèo đi trốn lậu) theo dạng đầu tư như trên, họ để lại đàng sau càng nhiều ô nhiễm môi trường, xã hội loan lạc, bệnh tật ở quê hương Việt Nam.

Người Buôn Gió

From: My Tran

Ba’o Nguoi-Viet

October 12, 2025

Đoàn Xuân Thu (Melbourne)

Tôi sinh ra giữa tiếng Việt thanh tao thời Việt Nam Cộng Hoà, lớn lên trong môi trường ông bà cha mẹ nói năng có chọn chữ, có văn hóa, có phẩm hạnh.

Mỗi từ ngữ, mỗi âm tiết đều được cân nhắc như người ta chọn ngọc gắn vào nhẫn.

Vậy mà bây giờ, thời Cộng Sản, mở tivi, đọc báo mạng trong nước, tôi chỉ thấy tiếng Việt bị lôi xềnh xệch như một thứ ngôn ngữ thời… thổ tả!

Không biết tự bao giờ, giới cầm bút trong nước hồn nhiên nói “trai xinh gái đẹp”, “anh đẹp như hoa”, “chị đẹp cực phẩm”, “em đẹp cỡ vũ trụ”.

Nghe xong, tôi chỉ muốn hỏi: Ủa, chữ nghĩa nước mình bị sốt rét ác tính từ bao giờ?

1. “Xinh” là gì và dùng cho ai?

Từ “xinh” là tiếng thuần Việt, có nghĩa là dễ thương, có duyên, nhỏ nhắn và ưa nhìn. Nó mô tả một vẻ đẹp nhẹ nhàng, nữ tính, mềm mại.

“Cô gái xinh”, “đứa bé xinh”, “bông hoa xinh” – đó là cách dùng tự nhiên.

Trong tiếng Anh, “xinh” tương đương pretty hoặc cute. Trong tiếng Pháp, là jolie hoặc mignonne. Không một người Anh hay người Pháp nào nói “a pretty man” hay “un homme joli” cả.

Ấy thế mà ở Việt Nam thời nay, người ta gọi “trai xinh gái đẹp” một cách thản nhiên, như thể chữ “xinh” đã thoát khỏi giới hạn nữ tính của nó.

Nhưng tiếng Việt tinh tế, không phải vô giới tính. Cái tinh tế ấy mới là linh hồn của ngôn ngữ.

2. Cái đẹp của nam và nữ – khác nhau chứ không hòa trộn. Ông bà ta xưa hiểu lắm. Ngôn ngữ truyền thống luôn tách biệt rõ: “Trai thanh gái lịch”: trai thì thanh tú, nho nhã, ăn nói đàng hoàng; gái thì lịch sự, đoan trang, duyên dáng. “Trai tài gái sắc”: trai lấy tài để so, gái lấy sắc làm duyên.

Không ai nói “trai xinh” vì cái đẹp của đàn ông nằm ở thần khí, phong độ, tri thức chứ không phải làn da hay cặp mắt.

Dùng sai từ, là lẫn lộn cái đẹp mạnh mẽ nam tính của phái nam với cái đẹp dịu dàng của phái nữ.

Hồi xưa người ta nói “người thanh tiếng nói cũng thanh”, giờ lên mạng nghe “idol nhà em xinh cực phẩm”, thấy mà ngao ngán. Tưởng đâu nói chơi, hóa ra thành… ngôn ngữ chính thức của truyền thông xã hội.

3. Khi ngôn ngữ bị “cách mạng hóa”. Thật ra, chuyện “trai xinh” chỉ là triệu chứng của một căn bệnh lớn hơn – căn bệnh phá vỡ cấu trúc ngữ nghĩa truyền thống dưới danh nghĩa “cách tân”. Sau 1975, lớp người viết mới – phần lớn trưởng thành trong hệ thống giáo dục tuyên truyền của Cộng Sản – bắt đầu xài chữ tùy tiện, hễ “nghe vui tai, hợp khẩu hiệu” là tung lên báo.

Thế nên ta mới có những sáng tạo kiểu:

“Giải ngân nhanh chóng” (đáng lẽ là “xuất quỹ”).

“Chạy chương trình” (đáng lẽ là “vận hành”).

“Học tập và làm theo tấm gương đạo đức…” (dùng sai cú pháp vì “học tập” vốn là danh từ).
“Đảm bảo an toàn giao thông” (đáng lẽ là “bảo đảm”).

“Phương án tối ưu nhất” (vừa “tối ưu” vừa “nhất” là… gấp đôi thừa).

Tiếng Việt vốn thanh nhã, giờ bị nhồi nhét ngôn ngữ hành chính, biến thành thứ “Việt văn Xô viết” vừa khô, vừa kệch. Cái kiểu “trai xinh gái đẹp” nghe tưởng hiện đại, thực ra là biểu hiện của sự mất gốc ngữ cảm, một dạng bệnh lý văn hóa.

4. Nói năng sao cho ra người Việt?

Tiếng Việt không có giống đực, giống cái như tiếng Pháp, nhưng vẫn biểu hiện giới tính qua sắc thái và cách chọn chữ.

* Nói “anh ấy đẹp trai” thì nghe mạnh mẽ, tự nhiên.

* Nói “anh ấy xinh” thì kỳ như thấy nam lực sĩ mặc váy múa ba-lê.

Người xưa không học ngôn ngữ học, nhưng họ cảm ngữ pháp bằng trái tim, nên nói đâu ra đó. Họ biết “nói năng là biểu hiện nhân cách”. Còn bây giờ, người ta tưởng nói kiểu gì cũng được, miễn vui tai. Cái vui tai giết chết cái đẹp lòng, mà cái đẹp lòng mới là cái giữ cho ngôn ngữ có hồn.

Một xã hội văn minh được đo bằng cách người ta nói với nhau, chứ không phải bằng số lần “trend” trên mạng.

5. Trả lại tiếng Việt phẩm giá của nó.

Ngôn ngữ là gương mặt của văn hóa. Một dân tộc nói sai mãi sẽ nghĩ sai, rồi làm sai. Khi chữ nghĩa bị bôi bác, đạo đức cũng theo đó mà nhòe tèm lem tuốt luốt.

Hồi trước, người miền Nam học tiếng Việt với sách của Trương Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của, Lê Ngọc Trụ – ngôn từ trau chuốt, văn phạm sáng tỏ.

Sau này, sách giáo khoa mới biến tiếng Việt thành công cụ tuyên truyền, đầy khẩu hiệu và “định hướng tư tưởng”, khiến học sinh mất khả năng cảm thụ cái đẹp ngôn ngữ.

Nói “trai xinh gái đẹp” tưởng là chuyện nhỏ, nhưng thực ra là một mảnh vụn của sự xuống cấp toàn diện – nơi cái đúng bị coi là cổ hủ, cái sai lại được tung hô là “hiện đại”.

6. Kết – Hãy học lại tiếng Việt!

Tiếng Việt ông bà mình tinh tế, sáng sủa và có đạo lý. Nó biết “trai thanh gái lịch”, biết “trai tài gái sắc”, biết “nói có trước có sau”.

Tiếng Việt ấy là linh hồn dân tộc, là chứng tích của một nền văn minh biết tôn trọng chữ nghĩa.

Còn thứ tiếng Việt bây giờ – với “trai xinh”, “gái ngoan như cún”, “đỉnh của chóp”, “xịn xò”, “hết nước chấm” – chẳng khác nào món canh chua bị đổ nguyên chai nước mắm vô nồi. Mùi thì mạnh, mà vị thì hư.

Cho nên, tôi nói thiệt, hãy học lại tiếng mẹ đẻ! Đừng để tiếng Việt trở thành ngôn ngữ của thời thổ tả – vừa hôi, vừa hỏng.

---