8 SÀI GÒN

“Ở sân bay, người ta chứng kiến nhiều nụ hôn chân thành hơn ở lễ đường. Sau bức tường bệnh viện, người ta nghe được nhiều lời cầu nguyện hơn ở nhà thờ.”

Tôi đã  nghe câu này từ lâu, nhưng phải đến khi ngồi suốt đêm trong bệnh viện, bên giường bệnh của người thân, tôi mới hiểu hết ý nghĩa của nó.

Bệnh viện, nơi mà người ta hay nghĩ đến với những toa thuốc, những ca phẫu thuật, những chiếc giường trắng xóa… nhưng với tôi, đó là nơi chứng kiến những yêu thương chân thành nhất, những khoảnh khắc xót xa nhất, và cả những tiếc nuối không thể nào bù đắp.

Tôi đã thấy một cô gái trẻ ngồi bên giường mẹ, đôi mắt sưng đỏ vì những đêm thức trắng. Tay cô nắm chặt bàn tay gầy guộc kia, cứ như sợ nếu lơi lỏng, bàn tay ấy sẽ rời xa mãi mãi. Cô cúi xuống, ghé sát tai mẹ mình, giọng run run: “Mẹ ơi,… Con cứ nghĩ là mình còn nhiều thời gian… Con chưa kịp đưa mẹ đi du lịch, chưa kịp nói với mẹ rằng con thương mẹ biết bao nhiêu…”

Người mẹ im lặng. Chỉ có tiếng máy đo nhịp tim kêu từng tiếng đều đều, lạnh lùng.

Tôi thấy một người đàn ông trung niên, đứng lặng bên cha mình, run rẩy cầm chiếc khăn nhỏ lau khuôn mặt già nua ấy. Cả một đời ông ấy là người mạnh mẽ, nhưng lúc này, vai ông khẽ run. Ông không nói gì, chỉ có nước mắt lặng lẽ rơi. Chắc có lẽ ông đang nhủ thầm: “Giá như con có thể gánh thay cha một phần đau đớn này. Giá như con có thể quay ngược thời gian… Giá như……

Ở bệnh viện, tôi thấy người ta ôm nhau chặt hơn, nắm tay lâu hơn, gọi nhau bằng những từ ngữ dịu dàng hơn.

Tôi cũng thấy chính mình trong đó.

Bao nhiêu năm qua, tôi cứ mải miết chạy theo công việc, những mục tiêu, những ước mơ của riêng mình. Tôi vẫn luôn tin rằng mình còn thời gian. Rằng một ngày nào đó, khi tôi ổn định hơn, rảnh rỗi hơn, tôi sẽ dành thời gian cho bố mẹ nhiều hơn.

Nhưng hóa ra, thời gian không bao giờ chờ đợi ai cả.

Chỉ đến khi ngồi suốt đêm bên giường bệnh, tôi mới nhận ra:

Cái gọi là “khi nào có thời gian” chính là lời hứa suông lớn nhất đời người.

Cái gọi là “bận quá” thật ra chỉ là cái cớ để trì hoãn những điều quan trọng.

Cái gọi là “để mai làm” đôi khi không bao giờ có cơ hội để thực hiện nữa.

Tôi đã ước gì mình về nhà sớm hơn, dành nhiều thời gian hơn, hỏi thăm nhiều hơn. Tôi đã ước gì mình không trả lời bố mẹ bằng những câu hời hợt “Dạ, con biết rồi” mà thực sự ngồi xuống, lắng nghe. Tôi đã ước gì mình không phớt lờ những  cuộc điện thoại:  “Con nhớ giữ sức khỏe nhé” để rồi đến khi đứng trước giường bệnh, tôi mới nhận ra người cần giữ sức khỏe thật sự là họ, chứ không phải tôi.

Hóa ra, người ta chỉ nhận ra điều gì quan trọng nhất khi đã quá muộn màng.

Tôi không viết những dòng này để khuyên ai phải làm gì. Tôi chỉ muốn chia sẻ một điều:  Nếu hôm nay bạn còn có thể gọi điện cho cha mẹ, xin hãy gọi ngay. Nếu bạn còn có thể trở về nhà, hãy dành thời gian nhiều hơn nữa. Nếu bạn còn có thể ngồi bên mâm cơm với gia đình, xin hãy gác điện thoại xuống, lắng nghe họ nhiều hơn.

Vì một ngày nào đó, bạn sẽ nhận ra, điều đáng sợ nhất không phải là mất đi ai đó – mà là nhận ra mình đã có cơ hội để yêu thương nhưng lại không làm.

HƯƠNG TRÀ

---

 

Ba’o Nguoi – Viet

March 17, 2025

Trúc Phương/Người Việt

Sắc lệnh Tổng Thống Donald Trump ký ngày 14 Tháng Ba, 2025 với nội dung Cơ Quan Truyền Thông Toàn Cầu Hoa Kỳ (USAGM), đơn vị giám sát Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (Voice of America -VOA) và một số cơ quan truyền thông khác (trong đó có Đài Á Châu Tự Do, Radio Free Asia – RFA), phải “bị loại bỏ ở mức độ tối đa theo luật hiện hành” (“eliminated to the maximum extent consistent with applicable law”) đã gây chấn động làng truyền thông…

Khung cảnh làm chương trình phát thanh của Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (Voice of America) năm 1950. (Hình: Three Lions/Getty Images)

Chương VIII của Project 2025 viết gì?

Những hành động liên quan đến USAGM cho thấy chính quyền Trump sẽ đóng cửa hoàn toàn, hoặc ít nhất là cắt giảm đáng kể, các nền tảng truyền thông mà họ giám sát. Trump đã nhiều lần tấn công VOA từ nhiệm kỳ đầu. Trước khi nhậm chức vào năm nay, Trump nói rằng ông muốn Kari Lake, một nhân vật MAGA trung thành và cựu phát thanh viên Fox News, điều hành USAGM.

Cùng thời điểm với sắc lệnh “khóa cửa” VOA, USAGM cũng gửi thông báo cho RFA và Radio Free Europe/Radio Liberty, với nội dung họ bị cắt tài trợ và đóng băng hoạt động “ngay lập tức.” Vụ việc đang gây sốc không chỉ đối với giới truyền thông Mỹ mà còn cả thế giới. Ai thật sự đứng sau tất cả chuyện này? Thủ phạm chính xác: Project 2025.

Lật lại bộ “Cẩm Nang Project 2025” có thể thấy những gì liên quan VOA và RFA đã được đề cập chi tiết trong Chương VIII, trong đó nhóm soạn Project 2025 đã đề xuất loại bỏ hoàn toàn tính độc lập biên tập của các cơ quan truyền thông được liên bang hỗ trợ thông qua USAGM – hoặc thậm chí đóng cửa hoàn toàn USAGM. Chưa hết, họ còn tìm cách cắt giảm Quỹ Công Nghệ Mở Độc Lập (Open Technology Fund), vốn có mục tiêu chống lại tình trạng giám sát nội dung trên không gian mạng và kiểm duyệt internet.

Project 2025 còn đưa ra việc cắt toàn bộ nguồn tài trợ cho Tập Đoàn Phát Thanh Công Cộng (Corporation for Public Broadcasting – CPB), nơi cấp ngân sách cho NPR (National Public Radio) và PBS (Public Broadcasting Service). CPB lâu nay hỗ trợ các phương tiện truyền thông địa phương độc lập. Bị chụp mũ là “cánh tả,” CPB bị dọa rằng nếu không “cải tổ” để đại diện cho khuynh hướng tư tưởng được Project 2025 chấp thuận, trong trường hợp cụ thể này là (ngưng) chỉ trích các chính sách của chính quyền Trump hoặc các nhân vật chính trị MAGA, thì họ sẽ bị dẹp tiệm.

Các kênh truyền thông USAGM là trụ cột lâu đời của truyền thông tự do Mỹ. VOA là đài tin tức quốc tế lâu đời nhất Mỹ, được thành lập từ năm 1942. Các tổ chức như VOA, RFA và Đài Châu Âu Tự Do (Radio Free Europe), Đài Tự do (Radio Liberty)… hoạt động như những kênh đưa tin không bị kiểm duyệt về những gì diễn ra ở các quốc gia độc tài bằng ngôn ngữ bản địa của người dân các quốc gia đó.

Cụ thể, RFA cung cấp tin tức không bị kiểm duyệt từ ở những nơi như Myanmar, Cambodia, Việt Nam và Trung Quốc. Các kênh này có phạm vi tiếp cận rộng. Chẳng hạn, VOA phát bằng 48 ngôn ngữ và tiếp cận lượng khán giả hàng tuần khoảng 326 triệu người trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, với Project 2025, các kênh này phải được “cải tổ toàn diện từ trên xuống” hoặc bị đóng cửa vĩnh viễn. Trong thực tế, việc “cải tổ” USAGM chẳng mang tính chấn chỉnh gì cả hoặc giảm thiểu ngân sách mà chỉ nhằm tước bỏ quyền độc lập biên tập của USAGM và các kênh liên kết và biến họ thành những cái loa tuyên truyền một chiều cho chính quyền Trump.

Những đề xuất “cải tổ” của Project 2025, về cơ bản, đi ngược lại các chuẩn mực báo chí được chấp nhận rộng rãi và có tiền lệ lâu đời. Cần nhắc lại, Đạo Luật Phát Thanh Quốc Tế Hoa Kỳ (U.S. International Broadcasting Act) năm 1994 đã đưa ra luật “bức tường lửa” (firewall) với nội dung cấm bất kỳ viên chức chính phủ Hoa Kỳ nào can thiệp việc đưa tin khách quan, độc lập của VOA. Luật “bức tường lửa” đã bị phá tan nát thời Trump 1.0.

Để biện minh cho lý do tại sao chính sách bức tường lửa cần được gỡ bỏ, ở trang 239, Project 2025 nêu: “Phóng viên Tòa Bạch Ốc của VOA đã đăng nội dung chỉ trích gay gắt và xúc phạm cá nhân Tổng thống Hoa Kỳ.”

Project 2025 nói thêm rằng “[Những thiếu sót của USAGM] là hướng tới, hoặc trực tiếp góp phần, tham gia điệp khúc chống Mỹ, cùng với các phương tiện truyền thông chính thống, đồng thời hạ thấp câu chuyện của nước Mỹ. Tất cả đều nhân danh cái gọi là tính độc lập báo chí. Thật vậy, những nội dung liên quan chính quyền Trump đều tràn lan những điểm thảo luận quen thuộc điển hình với nội dung tấn công tổng thống và nội các của ông, hệt như các phương tiện truyền thông dòng chính.”

Một cách tổng quát, ngôn ngữ chụp mũ nhằm “ma quỷ hóa” USAGM cho thấy sự thay đổi về mặt tư tưởng đối với các tiêu chuẩn báo chí độc lập; và nỗ lực của Project 2025 là biến USAGM/VOA/RFA… thành những cơ quan ngôn luận trung thành với “đảng và nhà nước,” phá bỏ các nguyên tắc cốt lõi của một nền báo chí tự do.

Trong khi đó, ai cũng biết rằng RFA, tương tự Radio Free Europe/Radio Liberty thường có sự tham gia của các cây bút lưu vong và tiếng nói của giới bất đồng chính kiến – những người phải trả giá đắt vì nói lên sự thật. Khi tước đi tính toàn vẹn báo chí của những tổ chức này, nhóm Project 2025 đã hạ thấp vai trò công luận và kìm hãm sự phát triển của báo chí tự do, ngăn chặn sự tiếp cận quan điểm trái chiều, biến nền báo chí tự do thành nền báo chí tuyên truyền theo cách tương tự các quốc gia độc tài.

Báo chí, kẻ thù không đội trời chung của Trump

Kể từ khi bước vào chính trường từ cách đây 10 năm, Trump luôn chỉ trích giới báo chí, gọi truyền thông là “kẻ thù của nhân dân,” “mối đe dọa đối với nền dân chủ,” “lan truyền tin giả” và giới báo chí là “những tên khốn gian trá.” Ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, Bộ Tư Pháp đã giám sát các phóng viên; bây giờ, Tòa Bạch Ốc tiếp tục tùy tiện từ chối quyền tiếp cận của báo chí.

Trong Project 2025, Dustin Carmack, cựu chánh văn phòng của giám đốc tình báo quốc gia thời Trump 1.0, viết: “Bộ Tư pháp nên sử dụng tất cả công cụ có trong tay để điều tra việc rò rỉ (thông tin nhà nước)…”

Bộ Tư pháp dưới thời Trump đã giám sát ít nhất tám nhà báo (tại New York Times, Washington Post và CNN) và (chính quyền Trump) thực hiện đến 334 cuộc điều tra rò rỉ (dẫn đến việc đưa ra những thông tin bất lợi cho “chế độ” Trump).

Năm 2024, trong chiến dịch tranh cử và trong các cuộc phỏng vấn, Trump công khai nói rằng, nếu đắc cử, ông sẽ trả thù các hãng tin từng khiến ông khó chịu. Trump “thề” tống các phóng viên vào tù và tước giấy phép phát sóng của các mạng truyền hình lớn. Không chỉ USAGM, Trump còn khống chế cả Ủy Ban Truyền Thông Liên Bang (Federal Communications Commission – FCC), được thành lập cách đây hơn 90 năm như một cơ quan độc lập. Chủ tịch FCC được tổng thống bổ nhiệm nhưng không phải tuân theo chỉ thị tổng thống. FCC nhận tài trợ và được giám sát từ Quốc hội. Dù vậy, Trump nhiều lần nói rằng FCC phải thuộc quyền kiểm soát hoàn toàn của Tòa Bạch Ốc.

Ngày 14 Tháng Ba, tại Bộ Tư Pháp, Trump nói: “Tôi tin rằng CNN và MS-DNC viết đến 97.6% điều tệ hại về tôi, (chúng) là cánh tay chính trị của đảng Dân Chủ; và theo tôi, bọn này thực sự hư hỏng và bất hợp pháp, những gì chúng làm là bất hợp pháp… Và điều này cần phải dừng lại, nó nhất thiết phải được xem là bất hợp pháp, nó đang tác động đến các chánh án và thực sự đang thay đổi luật pháp, và nó không thể hợp pháp. Tôi không tin rằng nó hợp pháp, và bọn chúng phối hợp với nhau để làm điều đó.”

Hôm sau, Trump ký sắc lệnh “cho nghỉ hành chính” nhằm vào VOA, một ngày sau khi ông ký lệnh “khóa cửa” USAGM cùng sáu cơ quan liên bang khác. Kari Lake, nhân vật được Trump chọn điều hành VOA, nói rằng việc này tiết kiệm được $53 triệu.

Kari Lake nói: “Chúng ta không nên trả tiền cho các tổ chức tin tức bên ngoài để họ nói cho chúng ta biết tin tức là gì”. Cách nói “các tổ chức tin tức bên ngoài (“outside news organizations”) là sự mặc nhiên công khai thừa nhận những cơ quan báo chí nào lên tiếng chống Trump đều nằm bên ngoài quỹ đạo Trump và đều phải bị tiêu diệt.

Cách đây tám tháng, Trump giãy nảy nói ông không liên quan gì đến Project 2025. Trên Truth Social ngày 5 Tháng Bảy, 2024, Trump viết: “Tôi chẳng biết gì về Project 2025. Tôi không biết ai đứng sau nó. Tôi không đồng ý với một số điều họ nói và một số điều họ nói hoàn toàn vô lý và tệ hại. Bất cứ điều gì họ làm, tôi đều chúc họ may mắn, nhưng tôi không liên quan gì đến họ.”

Trong khi đó, một ủy ban hành động chính trị ủng hộ Trump đã chạy các quảng cáo trực tuyến quảng bá Project 2025, gọi công khai rằng đó là “Dự án 2025 của Trump”. Bây giờ, gần như tất cả những gì được bày binh bố trận trong “cẩm nang” Project 2025 đã và tiếp tục được thực hiện, với mức độ nhanh như hỏa tiễn.

Chưa thể biết số phận và tương lai thật sự của VOA và RFA như thế nào nhưng chắc chắn rằng tự do báo chí ở Mỹ đang lùi dần vào bóng đêm, nếu không muốn nói nó đang bị bóp cổ cho chết. [kn]

---

 

  Nguyễn Thị Bích Hậu

Bà Liz Truss, thủ tướng Anh vốn làm Ngoại trưởng trước đó rất thành công. Vào tháng 9 năm 2022, bà lên chức Thủ tướng đầy oanh liệt. Bà rất vui khi bước vào làm chủ nhà số 10 phố Downing. Tuy nhiên, bà chỉ là Thủ tướng đúng 44 ngày là phải xin từ chức trong thảm bại. Một thủ tướng có thời gian tại vị ngắn hàng kỷ lục thế giới.

Vì sao lại vậy? Là do chính sách về kinh tế của bà mang tên là gói Ngân sách nhỏ.

Nôm na là bà cắt giảm thuế hàng chục tỷ đô la  cho doanh nghiệp và trả bằng cách vay nhiều hơn, thay vì cắt giảm chi tiêu.

Khi bà tiết lộ cái gọi là “ngân sách nhỏ” này, các nhà đầu tư trái phiếu đã tháo chạy, do họ lo lắng về tính bền vững của tài chính chính phủ Anh.

Việc bán tháo trái phiếu chính phủ Anh, đã đẩy chi phí thế chấp lên cao.

Một số quỹ hưu trí đã đầu tư vào trái phiếu chính phủ Anh đã bị đẩy đến bờ vực phá sản, khiến Ngân hàng Anh phải vào cuộc.

Sự hỗn loạn của thị trường cuối cùng đã buộc Truss phải hủy bỏ dự án tai hại của mình.

Kết quả bà phải từ chức sau chỉ 44 ngày nhậm chức.

Bà Liz Truss tốt nghiệp ngành Kinh tế của trường Oxford ra, từng làm Bộ trưởng Tư pháp, Tài chánh, Thương mại, Ngoại giao của Anh trước khi làm Thủ tướng.

Tuy nhiên bà đã sai lầm khi ban hành 1 chính sách sai. Và chỉ cần thị trường tài chánh của Anh phản ứng dữ dội là bà phải lập tức về vườn.

______________

Hình bà khi mới nhậm chức rất vui mừng bận áo đỏ-áo tím và ngày cuối cùng đọc diễn văn từ nhiệm bà bận áo đen.

---