Tàu Xiang Yang Hong 10 rời vùng biển Việt Nam hôm 5/6/2023. Ảnh trích từ  Twitter/RayPowell

Tàu khảo sát Hướng Dương Hồng 10 (Xiang Yang Hong 10) của Trung Quốc và đoàn tàu hộ tống gồm tàu hải cảnh và dân quân biển đã rời vùng biển Việt Nam sau 28 ngày liên tục đi lại trong vùng nước này.

Chuyên gia Raymond Powell, người đứng đầu dự án Myoushu thuộc Trung tâm Gordian Knot về An ninh Quốc gia thuộc Đại học Standford, Mỹ, cho biết thông tin này trên Twitter với hình ảnh theo dõi đoàn tàu được cập nhật.

Chuyên gia Raymond Powell là người liên tục theo dõi các hoạt động của tàu Trung Quốc ở vùng Biển Đông và đưa tin về hoạt động của các tàu này trong vùng biển của Việt Nam thời gian qua.

Chuyên gia này viết trên Twitter hôm 5/6: “Cuối cùng cũng kết thúc (có thể). 28 ngày sau khi đi vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam để thực hiện các hoạt động nghiên cứu trái phép, tàu Hướng Dương Hồng 10 của Trung Quốc cùng đoàn tàu hộ tống lớn bao gồm hải cảnh và dân quân biển dường như đang hướng trở về nước”.

Thông tin tàu khảo sát Trung Quốc rời vùng biển Việt Nam xảy ra vào khi Đối thoại an ninh thường niên Shangri-La đang diễn ra ở Singapore. Phát biểu tại diễn đàn này, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc nói “Nhờ những nỗ lực chung của các nước trong khu vực, tình hình Biển Đông nhìn chung vẫn ổn định, các trao đổi và hợp tác đã phát triển mạnh hơn”.

Ông Lý Thượng Phúc đồng thời cũng đổ lỗi cho Mỹ đang gây phức tạp thêm tình hình ở Biển Đông và Đài Loan.

Bộ Ngoại giao Việt Nam hôm 25/5 đã chính thức lên tiếng phản đối Trung Quốc điều tàu Hướng Dương Hồng 10 vào vùng biển Việt Nam và đề nghị Bắc Kinh rút các tàu này về nước. Tuy nhiên các tàu này vẫn tiếp tục ở lại. Bà Mao Ning, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết trong cuộc họp báo thường kỳ ngày 26/5 khi trả lời câu hỏi về việc Việt Nam yêu cầu tàu Trung Quốc rời khỏi Biển Đông:

“Trung Quốc có chủ quyền đối với quần đảo Nam Sa (Trường Sa) và các vùng biển lân cận, đồng thời có quyền tài phán đối với các vùng biển liên quan.

Các tàu liên quan của Trung Quốc thực hiện các hoạt động bình thường dưới quyền tài phán của Trung Quốc, điều đó hợp pháp và hợp lệ, đồng thời không có vấn đề gì khi đi vào vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia khác.”

Trung Quốc đòi chủ quyền phần lớn diện tích Biển Đông với đường đứt khúc chín đoạn vẽ sâu vào vùng đặc quyền kinh tế của các nước láng giềng. Toà Trọng tại Quốc tế trong một phán quyết vào năm 2016 đã bác bỏ tính hợp lệ của đường này nhưng Trung Quốc không tuân thủ phán quyết của toà.

Để ngăn chặn các hành vi “xâm phạm chủ quyền” trên Biển Đông đối với Việt Nam, Chính phủ Hà Nội cần yêu sách Trung Quốc minh bạch hóa những căn cứ về “quyền tài phán” của họ và cơ sở của việc nước này hàng năm ra lệnh “cấm biển”, ngăn cấm ngư dân Việt khai thác ngay trên ngư trường truyền thống của mình tại Biển Đông. Song song đó, Chính phủ cũng cần chuẩn bị cho biện pháp “đấu tranh pháp lý” đưa vụ kiện ra tòa án quốc tế, một nhà nghiên cứu lịch sử chủ quyền Việt Nam và quan sát an ninh Biển Đông, từ châu Âu nêu quan điểm riêng với Đài Á Châu Tự Do hôm 01/6/2023.

“Trước hết ở vùng biển Hoàng Sa, mỗi năm Trung Quốc cấm biển khoảng sáu tháng, ngư dân Việt Nam không làm ăn gì được hết, tức là ngư trường Hoàng Sa, ngư trường truyền thống của ngư dân Việt Nam từ xưa đến nay, từ thời lập quốc đến bây giờ, tự nhiên bị người khác cấm. Trước hết xin hỏi tại sao từ 20 năm nay rồi, nói chính xác là 10 năm theo luật quốc gia của Trung Quốc, nhưng là 20 năm theo luật nội bộ của đảo Hải Nam, mỗi năm Trung Quốc đều ra lệnh cấm biển ở khu vực này như thế?  Theo lẽ, Chính phủ Việt Nam phải đặt vấn đề về việc này.” –  Ông Trương Nhân Tuấn, nhà nghiên cứu Biển Đông từ Marseille, Pháp đưa ra bình luận với RFA Tiếng Việt về điều mà ông cho là diễn biến đáng lưu ý hiện nay và tới nay, do Trung Quốc gây ra ở vùng biển đang có tranh chấp chủ quyền gay gắt.

“Thứ nhất, Chính phủ Việt Nam có trách nhiệm, bổn phận bảo vệ lợi ích và an ninh của người dân Việt Nam, và thứ hai phải đặt vấn đề với nhà cầm quyền Trung Quốc rằng Trung Quốc đã dựa vào căn cứ nào để nói rằng họ có quyền cấm biển ở vùng biển Hoàng Sa. Ngoài ra, từ đầu tháng 5/2023 đến giờ, Trung Quốc cho tàu bè đi rà trên thềm lục địa của Việt Nam, trên hải phận kinh tế độc quyền hay vùng đặc quyền kinh tế EEZ của Việt Nam, đặc biệt ở vùng mà Việt Nam đặt tên là bãi Tư Chính, Vũng Mây (Vanguard Bank) và Trung Quốc đặt tên là Vạn An Bắc (Wan’an Tan). Khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam lên tiếng yêu cầu Trung Quốc rút tàu bè và các phương tiện khảo sát vùng biển ở đó đi, thì Trung Quốc trả lời rằng Trung Quốc đang thực thi quyền tài phán của họ ở vùng biển đó.

Nhà dàn trên đá Vũng Mây Nhỏ (Johnson Patch), Bãi Vũng Mây (Lớn) có 8 bãi  đá nhỏ, Johnson Patch (tức là bãi Vũng Mây “nhỏ”), bãi Ba Kè (Bombay Castle), Bãi Đinh (Kingston Shoal), Bãi Đất (Oriena shoal/Orleana shoal), Bãi Ráng Chiều, bãi Ngũ Sắc, bãi Xà Cừ, bãi Vũ Tích.

Anh của HoangSa.org

Tranh chấp ở vùng biển Tư Chính, Vũng Mây này, nếu nói theo lịch sử, bắt nguồn từ năm 1993, đến nay đã là 30 năm, và nên biết rằng cuộc khủng hoảng năm 1993 rất sâu sắc, sâu sắc nhiều lần hơn bây giờ, tức là Trung Quốc cho đấu thầu khai thác vùng biển đó, mà họ gọi là Vạn An Bắc, tức là vùng Tư Chính, Vũng Mây, vốn chỉ cách bờ biển của Việt Nam từ 150 đến 200 km thôi, tức là hoàn toàn nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và thềm lục địa, cả về mặt pháp lý lẫn địa lý của Việt Nam. Khi Trung Quốc cho đấu thầu để khai thác, Việt Nam lúc đó phải đưa tàu hải quân ra, lúc đó phải nói là tình trạng rất căng thẳng.

Năm 1995, Việt Nam thiết lập bang giao với Mỹ, từ khi Mỹ thiết lập bang giao với Việt Nam, thấy rằng tình hình Biển Đông êm dịu hẳn đi, mặc dù tới năm 2014, Trung Quốc có biện pháp gọi là ‘tằm ăn dâu’, tức là họ xây dựng các đảo, các đá chiếm của Việt Nam hồi năm 1988 trở thành các đảo nhân tạo. Và sau đó, bắt đầu từ năm 2015-2017, khi chuyện xây dựng trên xong, thì họ liền quân sự hóa các đảo đó.

Bãi đá Tư Chính, có 5 nhà Dàn (tên đầu là DK) do Petro Việt Nam xây dựng, hiện nay có 3 nhà còn sử dụng được DK1-11, DK1-12, DK1-14.

Như vậy, cuộc tranh chấp đó đã kéo dài 30 năm nay (1993-2023), mà Việt Nam không có bất cứ một biện pháp nào để giải quyết vấn đề hết, chính vì vậy, trọng tâm ngày hôm nay, chuyện mà nên được nói ngày hôm nay mà vào thời điểm này tôi chưa thấy ai nói là Việt Nam phải có một phương pháp cụ thể để giải quyết vấn đề này, chứ không thể nào nói khơi khơi rằng ‘Việt Nam có cách tự bảo vệ hay lắm’, hay rằng ông Thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính đi lên thắp nhang các liệt sĩ ở nghĩa trang Vị Xuyên tức là hành vi đủ để đáp trả những hành vi trên Biển của Trung Quốc v.v…, theo tôi đó không phải là giải pháp.”

Lẽ ra cần yêu cầu Trung Quốc bạch hóa “quyền” và thăm Văn phòng đại diện tòa PCA

Theo quan điểm riêng của nhà nghiên cứu độc lập này, ba mươi năm đã trôi qua, nhưng việc xử lý vẫn không căn bản ở trên Biển Đông. Trung Quốc, một bên tranh chấp chủ quyền ở khu vực, tiếp tục xâm phạm chủ quyền của Việt Nam, mà không thấy Chính phủ Hà Nội Nam “giải quyết được chuyện gì hết”. Trái lại, vẫn theo nhà nghiên cứu này, “tình trạng mỗi ngày một trầm trọng thêm” với việc Trung Quốc được cho là ngày một chèn ép và lấn lướt chủ quyền của Việt Nam, do đó đã tới lúc Việt Nam có hành động theo một hướng đi khác. Từ Marseille, Pháp quốc, ông Trương Nhân Tuấn nói tiếp:

“Theo tôi, Chính phủ Việt Nam trước hết phải yêu sách Trung Quốc, yêu cầu họ phải bạch hóa ‘quyền’ mà họ nói là có ở vùng Tư Chính, Vũng Mây của Việt Nam, xem ‘quyền’ đó dựa trên căn bản, cơ sở nào? Còn theo tôi thấy rằng thay vì chuyến đi của Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính vừa đi lên tỉnh Hà Giang để thăm nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Vị Xuyên, ông nên đến Văn phòng của Tòa trọng tài thường trực quốc tế (PCA) mà mới được mở đại diện, chi nhánh ở ngay Hà Nội (1), theo một thỏa thuận hợp tác mà văn phòng này được mở tại Việt Nam.

Tôi đặt câu hỏi là tại sao ông Phạm Minh Chính không đi tới đó thăm? Tức là nếu ông đi tới đó, thì cái đó cho người dân Việt Nam thấy rằng Chính phủ Việt Nam có một khuynh hướng giải quyết vấn đề trên Biển Đông, còn bây giờ chỉ đi lên viếng nghĩa trang Vị Xuyên, tức là ông ra một dấu hiệu cho thấy rằng Việt Nam sẵn sàng dùng vũ lực, đổ máu để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ? Theo tôi nếu như thế thì là sai, đưa ra một dấu hiệu như thế là hoàn toàn sai.

Trước hết, phải thấy rằng, ở trên bộ thì không nói, nhưng nếu một cuộc chiến xảy ra ở trên biển, Việt Nam là một nước nhỏ, trong khi lực lượng hải quân của Việt Nam bây giờ tôi thấy đăng toàn tin là có tham nhũng thôi, tướng này tướng kia ăn chặn những nguồn này, ăn chặn những nguồn kia, thì thấy lực lượng hải quân của Việt Nam đang thế nào. Trong khi xét lực lượng hải quân của Trung Quốc, về mặt ngân sách quốc phòng nếu tính chung ra là khoảng 2% trên tổng sản lượng quốc nội GDP của họ thôi, nhưng số lượng lớn gấp 30 lần của Việt Nam. Còn Việt Nam có tỷ lệ là 5,5% tổng sản lượng quốc nội dành cho ngân sách quốc phòng, nhưng tôi thấy ngay cả khi hải quân của Trung Quốc phân chia ra làm ba lực lượng: một lực lượng là Bắc dương, một lực lượng là Đông dương và một lực lượng là Nam dương, trong đó Bắc dương để đối phó với Nhật Bản và Nam Hàn, Đông dương để đối phó với Đài Loan và Nam dương là để đặc biệt đối phó với vùng biển Đông Nam Á, thì lực lượng hải quân của Việt Nam cũng không thể nào so sánh được với lực lượng hải quân của Trung Quốc.

Vậy mà ông Thủ tướng Phạm Minh Chính của Việt Nam đi lên nghĩa trang Vị Xuyên đưa ra một tín hiệu như là Việt Nam sẵn sàng dùng vũ lực để bảo vệ lãnh thổ, tôi hoàn toàn đồng ý với việc là Việt Nam có sự chính đáng hoàn toàn để bảo vệ lãnh thổ của mình, nhưng Trung Quốc họ nói rằng họ thực thi ‘quyền tài phán’ của họ, thì ít nhất chính phủ Việt Nam phải yêu cầu làm rõ ‘quyền tài phán’ đó của Trung Quốc xuất phát từ đâu? Chúng ta đâu có biết rằng tại sao vấn đề tranh chấp ở Tư Chính, Vũng Mây bắt đầu từ năm 1992-1993, sau khi Hội nghị Thành Đô kết thúc, mặc dù có những ‘đồn đại’ mà tôi phải mở ngoặc, nhưng biết đâu tại Hội nghị đó lãnh đạo Việt Nam đã nhìn nhận ‘quyền lịch sử’ của Trung Quốc ở Biển Đông? Chúng ta không biết được liệu có chuyện đó không, nhưng vậy Trung Quốc phải có một ‘căn cứ’ gì để họ nói rằng họ có ‘quyền tài phán’ ở vùng biển của Việt Nam.

Thành thử theo tôi, điều chính yếu nhất, khẩn cấp nhất của Việt Nam là nhà nước Việt Nam phải yêu cầu mấy điểm sau: thứ nhất, Trung Quốc đã dựa trên căn cứ, cơ sở nào, thực thi quyền nào, để ra lệnh cấm biển đối với ngư dân Việt Nam trên những vùng biển truyền thống của Việt Nam; thứ hai là Việt Nam phải yêu sách Trung Quốc làm rạch ròi ‘quyền tài phán’ của Trung Quốc ở vùng biển Tư Chính và Vũng Mây đó, xem nó đặt trên căn bản, cơ sở nào.

Để rồi từ đó, Việt Nam mới có một biện pháp để đối phó với những yêu sách của Trung Quốc. Nếu Trung Quốc dựa trên, chẳng hạn, thí dụ cam kết giữa hai đảng cộng sản từ Hội nghị Thành Đô (9/1990), thì Việt Nam nay phải biết cách hóa giải điều đó như thế nào để không bị thiệt hại.

Và ngay cả vùng biển Hoàng Sa cũng vậy, ngay cả khi quần đảo Hoàng Sa và một phần quần đảo Trường Sa bị Trung Quốc dùng vũ lực chiếm đi, chủ quyền lịch sử của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa vẫn luôn thuộc về Việt Nam và vùng biển Hoàng Sa là ngư trường lịch sử của ngư dân Việt Nam, với bao nhiêu đời nay ngư dân Việt Nam đánh cá ở đó rồi. Do vậy, tôi xin nói rằng Việt Nam có quyền chính đáng, để dựa trên quyền chính đáng đó để nhờ một cơ quan trọng tài Quốc tế phân giải.”

Nhà nghiên cứu Trương Nhân Tuấn. Hình: tác giả cung cấp

Thời điểm đưa ra tòa trọng tài quốc tế và “vùng xám” nào cần được hiểu?

Theo ông Trương Nhân Tuấn, hành động đưa một vụ kiện liên quan vấn đề chủ quyền nói trên ra một tòa án trọng tài quốc tế để phân giải là một lựa chọn sau khi đã có những lựa chọn khác được bên khiếu kiện tiến hành, mà không đạt kết quả, và nhà nghiên cứu từ Pháp đưa ra lời giải thích, tiếp tục trên quan điểm riêng của ông:

“Trường hợp đưa ra trọng tài phân giải là sau khi yêu sách của Việt Nam đặt ra cho Trung Quốc mà Trung Quốc từ khước giải thích, từ khước đàm phán, khi đó bắt buộc Việt Nam phải đi tới giải pháp pháp lý.

Và đến khi giải pháp pháp lý kiệt cùng rồi, lúc đó mới nhắm tới những giải pháp khác, và khi Việt Nam đã trải qua những thủ tục bắt buộc, giả sử như đàm phán, ngoại giao, hay là thương lượng, rồi qua đến pháp lý, mà tất cả đều bị Trung Quốc bác bỏ hết, thì Việt Nam lúc đó sẽ có một tư cách chính đáng để nói về quyền tự vệ chính đáng.

Khi Việt Nam có quyền tự vệ chính đáng đó, giả sử như là với Ukraine hiện nay, thì quốc tế mới có thể giúp đỡ chúng ta. Còn khi Việt Nam chưa đòi minh bạch hết căn cứ về các ‘quyền’ của Trung Quốc, mà đề cập vấn đề rằng ‘tôi sẵn sàng sử dụng vũ lực để bảo vệ’, thì liệu quốc tế có biết rằng hành vi sẵn sàng sử dụng vũ lực của Việt Nam, khi nói rằng là để ‘bảo vệ’, có thuyết phục hay không?

Do đó, trước hết, điểm nóng nhất là Việt Nam phải cho quốc tế biết là những yêu sách, những hành vi của Trung Quốc mà họ đã và đang hiện thời làm, riêng từ hai thập niên nay ở Biển Đông, là không có một căn cứ nào hết, và điều đó phải được quốc tế nhìn nhận, hoặc được tất cả các quốc gia nhìn nhận như đã được thấy xảy ra trong ‘Cuộc chiến Công hàm’ ở Ủy ban Biên giới, thềm lục địa của Liên Hợp Quốc gần đây, khi đó có thể thấy một số lớn các quốc gia, những quốc gia lớn như là Mỹ hay ở châu Âu, hay Nhật Bản, nhìn nhận phán quyết ngày 12/7/2016 của tòa PCA đối với vụ kiện của Philippines (2) là dù như thế nào, thì ở vùng biển phía Nam, tức là vùng biển Hoàng Sa, nó không còn là vùng xám nữa, mà ở vùng đó, pháp lý đã được minh bạch.

Vùng xám ở đây, tôi thấy nhiều người có quan điểm khác nhau về định nghĩa của ‘vùng xám’, có người hiểu theo tinh thần của địa lý chiến lược, có người hiểu theo giải thích của quân sự – tức là Trung Quốc sử dụng biện pháp mà ‘dưới chiến tranh một chút’, nhưng theo tôi, nếu đứng trên quan điểm pháp lý mà nói, vùng xám là những vùng, nói về mặt địa lý tiếng Anh gọi là ‘zone’, mà ở đó pháp lý chưa nói một cách rõ rệt. Chẳng hạn như vùng Trường Sa trước khi mà Tòa trọng tài thường trực Quốc tế ra phán quyết ngày 12/7/2016, theo phụ lục 7 của Bộ luật quốc tế về Biển (Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển – Unclos, 1982) (3), là một ‘vùng xám’.

Tức là Trung Quốc đưa ra những yêu sách này, kia, rằng đều có hiệu lực với tất cả các đảo nọ hết, và Trung Quốc có quyền vẽ vùng nước nội hải của một quần đảo ấy, thí dụ như vậy. Đó là tình huống nằm giữa hai sự phân tích, giải thích khác nhau, chẳng hạn Việt Nam giải thích khác, hay là Malaysia có sự giải thích khác về quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Chỉ đến khi tòa PCA ra phán quyết 12/7/2016 thì tất cả đều minh bạch, và ở vùng Trường Sa không còn là ‘vùng xám nữa’.

Nói tới ‘vùng xám’ là phải nói tới một phạm trù khác, mà theo tôi thấy Trung Quốc không sử dụng chiến thuật ‘vùng xám’ như nhiều người đã nói. Nhưng ở vùng biển Hoàng Sa thì hoàn toàn khác, ở đó sự tranh chấp chủ yếu là hoàn toàn giữa Việt Nam và Trung Quốc thôi, và yêu sách của Trung Quốc và Việt Nam có thể đối kháng nhau. Cho nên tới điểm thứ ba tôi muốn nói ở đây, là khi Việt Nam đòi làm minh bạch tất cả những yêu sách của Trung Quốc rồi, và khi những yêu sách của Việt Nam như thế này, của Trung Quốc như thế kia, mà không giải quyết được, thì phải đưa ra một Tòa trọng tài quốc tế phân xử.

Khi ấy ‘vùng xám’ ấy không còn nữa, lúc đó đã có sự minh bạch hóa với một vùng chưa có ‘luật lệ’. Còn khi luật lệ đã rõ rệt rồi, tất cả những hành vi quá lố của Trung Quốc sẽ đều là phạm luật hết, khi đó không còn có vấn đề ‘vùng xám’ hay ‘không vùng xám’ nữa.

Cho nên, trọng tâm của ngày hôm nay đối với Việt Nam, tôi xin nhắc lại, là phải làm rõ yêu sách của Trung Quốc như thế nào ở Hoàng Sa, Trung Quốc dựa trên những căn cứ gì, những yêu sách nào dựa trên những bằng chứng pháp lý, lịch sử nào, để mà họ ra lệnh cấm biển, cấm ngư dân Việt Nam khai thác trong vùng biển, mà là vùng đánh cá truyền thống của Việt Nam.

Và điều thứ hai là phải làm rõ ‘quyền tài phán’ của Trung Quốc ở vùng Tư Chính, Vũng Mây là đặt trên nền tảng nào, hay giả sử dựa trên hiệp ước nào (nếu có) giữa Việt Nam và Trung Quốc, và điểm thứ ba, kết luận từ điểm một và điểm hai ở trên, Việt Nam sẽ có một lối thoát, tức là minh bạch hóa tất cả những vùng xám về địa lý, những vùng mà pháp lý chưa được giải thích rõ rệt.

Khi mọi sự được bạch hóa rồi, nếu Trung Quốc đi ngược lại những gì mà luật pháp quy định, Việt Nam khi đó có một tính chính đáng để nói lên lời nói của mình, hay để thể hiện ý chí của Việt Nam qua hay bằng một hành động nào đó. Đó là ý kiến của tôi về vấn đề trọng tâm của Biển Đông hiện nay của Việt Nam, ấy là phải đi tìm giải pháp cụ thể, chứ không nên đi tìm những giải thích suy diễn chuyện này, chuyện kia được. Ba mươi năm nay ở vùng Tư Chính, Vũng Mây và 50 năm nay ở vùng biển Hoàng Sa là quá dài, theo tôi việc kéo dài đó cần phải chấm dứt.”

Trên đây là ý kiến trên quan điểm riêng của ông Trương Nhân Tuấn, nhà khảo cứu, quan sát và nghiên cứu độc lập từ Pháp về lịch sử chủ quyền Việt Nam và an ninh trên Biển Đông, tác giả của cuốn sách biên khảo “Biên giới Việt Trung 1885-2000: Lịch sử thành hình và những tranh chấp”. Ở phần tiếp theo của cuộc trao đổi này, nhà nghiên cứu độc lập từ Pháp phân tích một số tiếp cận và phương pháp mà các bên tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông sử dụng, cũng như đề cập một số trường hợp và kinh nghiệm xử lý tranh chấp chủ quyền biển đảo tại ngay khu vực châu Á, mà theo ông là Việt Nam có thể tham khảo, xin mời quý vị đón theo dõi.

Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin thúc giục các lãnh đạo quân sự của Trung Quốc hãy tiếp xúc sau khi yêu cầu gặp gỡ của người đứng đầu ngành quốc phòng Hoa Kỳ bị người đồng cấp Trung Quốc khước từ.

Phát biểu của Bộ trưởng Lloyd Austin được đưa ra trong phát biểu tại Đối Thoại Shangri-La ở Singapore vào ngày thứ bảy 3/6. Ông Lloyd Austin đề cập trực tiếp đến tên chính thức Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trong phát biểu chính thức của mình tại sự kiện này.

Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ cho rằng đối với những vị lãnh đạo quốc phòng có trách nhiệm, thì thời điểm phù hợp để nói chuyện là bất cứ lúc nào, bất cứ khi nào và đây là lúc thích hợp. Theo ông thì đối thoại không phải là một món quà để tưởng thưởng mà là một sự cần thiết; bởi lẽ càng trao đổi, thì càng tránh được hiểu lầm và tính toán sai lệch dẫn đến khủng hoảng hay xung đột.

Trước đó một hôm, vào ngày thứ sáu 2/3, hai bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ và Trung Quốc có bắt tay nhau trước cuộc ăn tối chính thức tại Đối thoại; nhưng không nói gì với nhau. Trong phát biểu chính thức ngày 3/6, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin nhắc lại rằng cái bắt tay xã giao tại bữa ăn tối không thể thay thế cho một cuộc tiếp xúc nghiêm túc thực sự.

Ông Lloyd Austin chỉ trích Trung Quốc tiếp tục tiến hành số vụ ở mức cảnh báo việc chặn đầu nguy hiểm đối với máy bay Hoa Kỳ và đồng minh hoạt động hợp pháp trong không phận quốc tế.

Vào tuần qua, Quân đội Hoa Kỳ cáo buộc chiến đấu cơ J-16 của Trung Quốc thực hiện chuyển động “gây hấn không cần thiết” khi bay chặn ngang một máy bay trinh sát RC-135 của Không quân Hoa Kỳ.

Ông Austin phát biểu, “Chúng tôi không muốn có xung đột hay đối đầu, nhưng chúng tôi sẽ không chùn bước trước sự ức hiếp hay cưỡng bức”.

Nhà nghiên cứu Lê Thu Hương thuộc Trung tâm Chiến lược & Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) nói với RFA rằng “Sự chia rẽ giữa hai cường quốc đã “trở nên một thực tế mới”; cho dù các nước trong khu vực có chấp nhận hay không. Tuy nhiên, những nước này có thể đóng góp giúp kiểm soát căng thẳng bằng cách giảm nhiệt thông qua tạo điều kiện và khuyến khích đối thoại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Tầm nhìn chung

Ông Carlito Galvez Jr., Thứ trưởng Quốc phòng, cho biết Manila tin rằng “luật pháp quốc tế là thiết bị cân bằng lớn nhất giữa các quốc gia”.

Philippines từng được Tòa Trọng tài Quốc tế tuyên thắng trong vụ kiện về tuyên bố của Trung Quốc tại Biển Đông; thế nhưng Bắc Kinh không chấp nhận phán quyết quả tòa.

Trung Quốc và Philippines gần đây lại vướng vào đợt  tranh chấp mới về chủ quyền đối với một số đảo ở Trường Sa. Và ông Galvez dẫn câu nói “phên giậu tối giúp giữ láng giềng tốt với nhau”. Theo ông này chỉ khi nào các láng giềng có ranh giới rõ ràng và tôn trọng ranh giới đã định đó thì mối quan hệ thân thiện mới thực sự có được.

Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Prabowo Subianto phát biểu rằng cần phài vượt qua mọi tranh cấp địa lý, giải pháp cho các tranh chấp chủ quyền là đối thoại, đàm phán và cùng thắng.

Người đứng đầu ngành quốc phòng Indonesia cảnh báo tranh chấp giữa các siêu cưởng có thể dẫn đến Chiến Tranh Lạnh. Ông nói rõ “Tương nhượng là cách duy nhất để các cộng đồng và xã hội có thể phồn thịnh; trong bất cứ cuộc chiến nào mối nguy thảm họa luôn luôn rõ ràng.”

Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin lặp lại rằng nước ông không hề muốn có Chiến tranh Lạnh. Ông cho rằng cạnh tranh không bao giờ trở nên xung đột; và khu vực này sẽ không bao giờ bị chia ra thành những khối thù địch nhau.

Ông Austin nói Washington không tạo ra và cũng không muốn tạo nên một Khối NATO mới tại khu vực Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương như cáo buộc mà Bắc Kinh luôn lặp đi lặp lại.

Theo lời người đứng đầu ngày quốc phòng Hoa Kỳ thì Washington ước muốn xây dựng “những liên minh nhanh nhẹn nhằm tăng tiến tầm nhìn chung” để làm cho khu vực Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương “thêm ổn định và linh hoạt hơn”.

Washington xếp Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, và Thái Lan là những “đồng minh đáng tin cậy” trong khu vực; và Ấn Độ, Indonesia, Việt Nam, Singapore là những “đối tác quí giá”.

Đề cập đến Đảo quốc Đài Loan tự trị, Bộ trưởng Lloyd Austin cho rằng Hoa Kỳ vẫn cam kết mạnh mẽ về việc duy trì hiện trạng tại đó; nhất quán với chính sách “một nước Trung Hoa”, và với việc hoàn thành cam kết lâu nay theo Đạo luật Quan hệ với Đài Loan.

Ông Lloyd Austin nói “Xung đột sẽ không xảy ra cũng như không thể không tránh được. Việc ngăn chặn hiện nay là rất mạnh, và công việc của chúng ta là phải giữ theo cách đó.

Bắc Kinh xem Đài Loan là một tỉnh của Hoa Lục và cương quyết pah3n đối mọi can dự của “các thế lực bên ngoài” vào vấn đề chính trị của hòn đảo này.

Trung tướng Jing Jianfeng, Phó Quân ủy Trung ương thuộc Bộ Tham mưu Trung Quốc, phản ứng lại phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ về Đài Loan, cho rằng đó là “hoàn toàn sai”.

Ông tướng này nói “Chỉ có một nước Trung Hoa trên thế giới, và Đài Loan là một phần lãnh thổ thiêng liêng và không thể chia cắt của Hoa Lục. Nguyện vọng chung và trách nhiệm thiêng liêng của nhân dân Trung Hoa, trong đó có đồng bào Đài Loan, là hoàn thành thống nhất đất nước.”

Trung Quốc phản pháo  

Một nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Quân sự của Giải phóng Quân Trung Quốc, ông Zhao Xiaozhuo, cho rằng chính Hoa Kỳ là nước đang cố làm thay đổi hiện trạng qua Eo biển Đài Loan.

Ông này nói với báo giới tại Đối thoại Shangri-la rằng “Eo biển Đài Loan khá ổn định suốt chục năm qua; nhưng Hoa Kỳ muốn phá hủy sự ổn định này qua việc bán vũ khí cho Đài Loan và thu thật nhiều tiền về.” Ông này kêu gọi Wahsington cần thay đổi điều mà ông gọi là “hành động sai trái” trong cách giao tiếp với người khác. Theo ông khi đối thoại, cần phải quan tâm đến quyền lợi của người đối thoại, và ông cáo buộc Hoa Kỳ không hiểu nguyên tắc cơ bản này.

Một thành viên khác của đoàn Trung Quốc tại Đối thoại Sharangri-la chất vấn phía Hoa Kỳ có tự mâu thuẫn không khi vừa cho thành lập những định chế đa phương vừa cổ xúy cho một khối ASEAN tập trung.

Một người khác phản ứng lại phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Canada tại Đối thoại Shangri-la khi cho Trung Quốc là một lực lượng gây ra trục trặc trong khu vực. Người này cho rằng Trung Quốc nỗ lực rất nhiều trong việc duy trì hòa bình và ổn định.

Vào ngày Chủ nhật 4/6, ngày cuối của Đối thoại Shangri-la lần thứ 20, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc- Lý Thượng Phúc, sẽ có bài phát biểu chính thức. Ông Lý Thượng Phúc là người từng bị Hoa Kỳ cấm vận từ năm 2018.

Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh phát biểu tại Quốc hội hôm 31/5/2023. Ảnh của báo  Thanh Niên

Bà con hóng tình hình thời sự mấy hôm vừa qua tức khí chửi ầm lên. Sư bố nhà anh, làm đến cái chức đại biểu Quốc hội đại diện cho dân mà anh dùng thời gian vàng bạc ở Quốc hội anh nói những chuyện ấm ớ.

Trích nguyên văn trên trang web của Truyền hình Quốc hội Việt Nam:

“Sáng 31/5, thảo luận về kinh tế – xã hội, ngân sách nhà nước năm 2022, những tháng đầu năm 2023, đại biểu Nguyễn Văn Cảnh (đoàn Bình Định) đã dành nửa thời lượng phát biểu để nêu ý kiến về trang phục truyền thống áo dài ngũ thân”.

Ông nghị quan tâm nhất cái áo dài

Sau khi phát biểu rập khuôn kiểu ai cũng biết về vai trò giáo dục trẻ em, đại biểu Cảnh phân tích tính chỉn chu, trang trọng của áo dài ngũ thân (áo dài nam giới cổ của người Việt) thông qua bốn tà áo tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu, một tà con chính là người con. Tổng cộng năm tà áo cũng tượng trưng cho nhân-nghĩa-lễ-trí-tín. Gợi nhắc văn hóa truyền thống của người Việt .v.v Sau đó, đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét đưa một nội dung vào nghị quyết kỳ họp này, cho phép đại biểu được mặc áo dài ngũ thân tại các phiên họp, khi viếng lăng Hồ Chí Minh và trong lễ chào cờ.

Úi cha chả là tức!

Kinh tế đang đóng băng. Doanh nghiệp chết lâm sàng hàng loạt. Dân thiếu việc làm, giá cả tăng vọt, người bệnh thiếu thuốc chữa, dịch bệnh mới rình rập, suất cơm 120 ngàn đồng ở công viên Thiên đường Bảo Sơn (Hà Nội) chỉ có một miếng sườn nhỏ, rau luộc và nước canh, đựng trong chén đĩa nhựa rẻ tiền… Ông đường đường là đại biểu Quốc hội đến khóa thứ ba rồi, lại là doanh nhân, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại diện cho nhân dân tỉnh Bình Định, trong lúc này không đau đáu việc làm ăn của doanh nghiệp, về các vấn đề kinh tế đang gặp phải của đất nước mà quan tâm áo áo quần quần.

Thôi thì miệng ông Cảnh ở trên người ông, ông muốn nói gì thì nói, cũng là quyền của ông thôi. Nhưng qua đó, người dân Bình Định cũng được hiểu biết thêm về cách thức ông mần đại diện cho họ.

Nhưng nói đi phải nói lại, đứng về phía ông nghị Cảnh, cũng không dễ như người ta tưởng.

Ai nói, nói gì… cho an toàn?

Quốc hội kỳ này có tất cả 499 đại biểu…

Nhưng kỳ Quốc hội này chỉ có nhõn 14 đại biểu là người ngoài Đảng. Chiếm tỷ lệ vỏn vẹn 2,8%. Trong đó có bảy người tái cử, chỉ có bảy người là được bầu mới…

14 đại biểu ngoài Đảng là những ai?

1. Đinh Thị Ngọc Dung, Nhân viên Phòng Dạy nghề – Lao động trị liệu, Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh Hải Dương; đại biểu Quốc hội khóa XIV tái cử.

2. Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Ủy viên Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội khóa XIV. Đại biểu Quốc hội khóa XIV tái cử.

3. Đặng Minh Châu (Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm), Tu sĩ Phật giáo, Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại biểu Quốc hội khóa XIII, XIV.

4. Nguyễn Thị Hà, giáo viên, Ủy viên Ban Chấp hành Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Trường Trung học phổ thông Lương Tài, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh.

5. Nguyễn Văn Riễn (Linh mục Nguyễn Văn Riễn), Linh mục, Chánh xứ Giáo xứ Thánh Giuse, giáo phận Phú Cường; Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam; Chủ tịch Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam tỉnh Bình Dương; Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Bình Dương, đại biểu quốc hội khóa XIV.

6. Huỳnh Thành Chung, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp trẻ tỉnh Bình Phước, đại biểu Quốc hội khóa XIV tái cử.

7. Nguyễn Duy Thanh, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Cà Mau; Tổng Giám đốc công ty TNHH xây dựng và trang trí nội thất Thanh Phương.

8. Quàng Thị Nguyệt, nông dân ở Bản Púng Giắt I, xã Mường Mươn, huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên.

9. Nguyễn Tiến Thiện (Thượng tọa Thích Đức Thiện) Tu sĩ Phật giáo; Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam

10. Nàng Xô Vi, giáo viên Trường phổ thông dân tộc nội trú tại huyện Ia H’Drai, tỉnh Kon Tum.

11. Trần Thị Quỳnh, giáo viên, Phó Bí thư Đoàn trường Trường Trung học phổ thông Nguyễn Khuyến, thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định.

12. Lương Công Quyết (Hòa thượng Thích Thanh Quyết), Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự Trung ương Giáo hội phật giáo Việt Nam, đại biểu quốc hội khóa XIII, XIV.

13. Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam; Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội; Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại biểu Quốc hội khóa XIV tái cử.

14. Phạm Thị Xuân, Thư ký viên Tòa án nhân dân huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa.

Đại biểu Quàng Thị Nguyệt được báo chí ca ngợi là niềm tự hào của địa phương vì là người Khơ Mú đầu tiên trúng cử đại biểu Quốc hội. Trên lý lịch ghi “nông dân”, nhưng Quàng Thị Nguyệt đã tốt nghiệp đại học ngành Công tác xã hội tại Học viện phụ nữ, sau đó không tìm được việc làm nên trở về nhà bán quán tạp hóa… Hai năm hoạt động trong Quốc hội, dường như đại biểu này chưa từng một lần phát biểu trong nghị trường.

Đại biểu Trần Thị Quỳnh (giáo viên, Phó Bí thư Đoàn trường Trường Trung học phổ thông Nguyễn Khuyến, thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định) cũng vậy.

Năm 2017, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) từng nói thẳng: “Có cảm giác chúng ta làm việc lặng lẽ, tổ chức góp ý văn bản luật. Còn những vấn đề bức xúc xã hội, đại biểu có tiếng nói với công luận còn ít. Các đại biểu kiêm nhiệm rất ngại phát biểu”.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, nguyên Phó giám đốc Sở Y tế TP HCM cũng thừa nhận sự lưỡng nan này: “Nếu phát biểu với tư cách đại biểu quốc hội thì tôi có thể nói ngay. Nhưng nói với tư cách người của ngành y tế thì phải theo đúng sự phân công của tổ chức”.

Tuyệt đại đa số đại biểu là đảng viên, hơn thế còn là đảng viên đang lãnh đạo các cơ quan đơn vị từ trung ương đến địa phương. Theo quy định, họ phải hoàn toàn phục tùng mọi nghị quyết, chỉ thị, kết luận, quy định, quy chế, quyết định… của Đảng. Những ý kiến trái chiều, “phạm húy” mặc dù có tính đột phá hay gợi mở, tháo gỡ khúc mắc, đề xuất giải pháp … tốt nhất không nên nói. Nói ra, bị quy chụp trái với nghị quyết, quy định của đảng… thì rầy rà vô cùng, thậm chí ảnh hưởng xấu đến công danh sự nghiệp.

Bên cạnh đó, những đại biểu được bầu do cơ cấu, cho đẹp đội hình, trong khi trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn, trải nghiệm sống, tầm suy nghĩ… đều chưa đủ đảm đương chức trách đại biểu. Trên nghị trường, họ yên lặng ngồi nghe và bấm nút biểu quyết theo đa số, chứ không có lý giải của riêng mình.

Nên đa số đại biểu đều sẽ phát biểu chung chung, vô thưởng vô phạt hoặc nói những điều ai cũng biết, như đề cao trách nhiệm của gia đình trong giáo dục trẻ em, phải tích cực chống tham nhũng lãng phí, nêu bật vai trò làm gương của cán bộ lãnh đạo, giữ gìn bản sắc văn hóa… Rất ít người có những phản ánh phong phú thẳng thắn từ thực tế, hoặc dám phân tích, yêu cầu chặt bỏ những nút thắt pháp lý đang kìm hãm sự phát triển của đất nước. Như sự độc quyền về sở hữu đất đai và quản lý xã hội của Nhà nước, nguyên nhân nền tảng của tham nhũng, hối lộ chẳng hạn…

Vì thế, phát biểu như ông Cảnh về tấm áo dài nam giới tuy chẳng liên quan gì đến tình hình kinh tế đất nước, nhưng cũng còn có nội dung chán. Thượng thừa về trình phát biểu trơn như lụa làng Vân phải kể đến thượng tọa Thích Thanh Quyết, Ủy viên thường trực Hội đồng trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

“Chính phủ ta khiêm tốn quá”

Cuối năm 2018, sư Quyết đứng lên ca ngợi việc Tổng bí thư Đảng Nguyễn Phú Trọng được bầu giữ chức Chủ tịch nước là việc làm đi vào lịch sử, được “cơ trời, vận nước, mệnh trời giao phó”, là quyết sách “hợp với ý Đảng, lòng dân, tâm Phật”. Phần còn lại, sư bày tỏ bức bối trước việc một số địa phương đòi quản lý tiền công đức của nhà chùa. “Tại sao chính quyền không quản lý tài chính của các tôn giáo khác cho công bằng? (…) (chính quyền) có tu đâu mà quản lý tiền chùa?”.

Tháng 3/2021, sư phát biểu: “Qua COVID-19, có thể khẳng định nhân dân ta tuyệt đối tin tưởng vào Đảng và giá trị một đảng cầm quyền là hoàn toàn đúng đắn, uy tín của đất nước, đặc biệt là những người đứng đầu đất nước rất cao”.

Sáng 1/6/2023, sư Quyết tiếp tục gây cảm động nghị trường: “Chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đến Trung Hoa là chuyến thăm có tính lịch sử (…) dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự đồng hành, giám sát của Quốc hội, điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cùng toàn hệ thống chính trị và nhân dân thì trong bối cảnh khó lường vượt ngoài dự báo nhưng đất nước ta vẫn đạt được những kết quả toàn diện. Báo cáo của Chính phủ phản ánh khiêm tốn, trong bối cảnh còn nhiều khó khăn, kết quả tăng trưởng trong thời gian qua đạt được như vậy là rất đáng trân quý (…) Tăng trưởng thấp là dịp nhìn lại để lấy đà cho tăng trưởng trong thời gian tới”.

Sư Quyết cực kỳ nổi tiếng với hoạt động dâng lễ cúng sao giải hạn, thu về rất nhiều tiền ở chùa Phúc Khánh (Hà Nội). Năm 2019, chùa này từng từ chối dâng lễ cúng sao giải hạn cho một Phật tử vì họ không đem đủ tiền, thiếu mất 50 ngàn đồng so với mức thu của chùa.

Khi sự việc om sòm trên truyền thông, Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có công văn nói rõ nghi lễ dâng sao giải hạn không phải của Phật giáo, thì tại chùa Phúc Khánh, những nhân viên làm việc tiếp khách thu tiền vẫn giải thích với phóng viên: “Thầy Quyết lấy rất rẻ (…) bố thí làm phúc thôi”.

Nhưng trong một đoạn giải thích khác, bà này khẳng định “Làm kinh tế là phải sòng phẳng”.

Một người khác cũng đang làm công đức trong chùa thì bức xúc hộ thầy Quyết: “Một cái sớ, một quả chuối, một cái oản mà 12 tháng, thầy lỗ chổng vó. Những người “dựng vở” (ý nói vu oan cho thầy Quyết và chùa Phúc Khánh) sẽ chết, chết rất nhiều rồi”.

Một sư thầy như thế lại là người “được nhân dân tín nhiệm bầu ra thông qua tổng tuyển cử tự do, trực tiếp, là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân ở đơn vị bầu cử ra mình và của nhân dân cả nước, thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước trong Quốc hội” như luật định.

Lục lọi quá khứ, có những ông bà nghị từng phát biểu những nội dung rất giải trí.

Nhưng nói cho cùng, bây giờ chẳng mấy người dân thực sự quan tâm đến phát biểu của các đại biểu quốc hội trên nghị trường. Vì sự thật là dân đâu có bầu ra họ.