Ba’o Nguoi-Viet

October 17, 2025

SÀI GÒN, Việt Nam (NV) – Gia đình một nam thanh niên 19 tuổi, tố bệnh viện Đa Khoa Bà Rịa không cấp cứu, khiến con họ chết oan sau khi bị tông xe trong lúc nhà thương này bác bỏ cáo buộc.

Trong bài đăng trên mạng xã hội, Facebooker Thanh Xuân kể, hôm 12 Tháng Mười, anh Điểu Đặng Quan Tâm, 19 tuổi, sinh viên trường Đại Học Văn Lang, Sài Gòn, về thăm nhà tại xã Châu Đức, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu trước đây, nay thuộc TP.HCM.

Anh Điểu Đặng Quan Tâm và bài đăng của gia đình tố bệnh viện Đa Khoa Bà Rịa tắc trách. (Hình: Chụp qua màn hình)

Khi từ nhà quay lại Sài Gòn, nam thanh niên bị đụng xe, nằm co giật trên đường và được đưa vào bệnh viện Đa Khoa Bà Rịa.

Theo bài đăng, nhà thương này chờ thân nhân anh Tâm đến thì mới tiến hành cấp cứu cho nạn nhân trong lúc gia đình anh này không hề hay biết sự việc.

Một bác sĩ sau đó kể lại giây phút cuối, anh Tâm thều thào gọi “Chúa, Chúa” rồi qua đời vào sáng hôm sau.

Đến trưa hôm 13 Tháng Mười, cha mẹ anh Tâm thấy tin con trên Facebook nên đến nhà xác của bệnh viện đón về lo hậu sự.

Nhiều Facebooker sau đó chia sẻ bài đăng, kêu gọi công lý cho nạn nhân.

Tờ Người Lao Động hôm 17 Tháng Mười dẫn phản hồi của Bác Sĩ Dương Thanh, giám đốc bệnh viện Đa Khoa Bà Rịa rằng bài đăng của người nhà anh Tâm là “chưa chính xác, gây ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động chuyên môn của bệnh viện.”

Nhà thương này đề nghị Công An TP.HCM điều tra và xử lý các thông tin sai sự thật được đăng tải trên mạng xã hội.

Thông cáo báo chí của bệnh viện Bà Rịa cho biết vào chiều ngày 12 Tháng Mười, Khoa Cấp Cứu tiếp nhận một nam thanh niên chưa rõ họ tên, được xe cứu thương đưa vào trong tình trạng “bệnh kích thích, không tiếp xúc được, không có thân nhân đi cùng.”

Bệnh viện này cho rằng nam thanh niên, tức anh Điểu Đặng Quan Tâm “đã được khám bệnh, chỉ định thực hiện cận lâm sàng và chữa trị” trước khi rơi vào hôn mê sâu và thiệt mạng.

Bệnh viện Đa Khoa Bà Rịa. (Hình: Người Lao Động)

Bệnh viện sau đó làm thủ tục chuyển thi thể vào nhà xác do chưa xác định được thân nhân của anh Tâm.

Facebooker Diễm Đặng, chị của anh Điểu Đặng Quan Tâm, viết trên trang cá nhân: “…Tại sao bệnh viện [Bà Rịa] lại không cứu người khi chưa có người nhà?  ‘Lương y như từ mẫu’ để làm gì? Bệnh viện lập ra để cứu người hay để chỉ cứu những ai có người nhà, có tiền? Một mạng người ra đi, không ai báo tin cho gia đình, không ai đứng ra giúp đỡ. Công lý ở đâu? Lương tâm ở đâu?” (N.H.K) [kn]

Kimtrong Lam                                                   

TẢ QUÂN LÊ VĂN DUYỆT, NHÀ CAI TRỊ LỖI LẠC CỦA ĐẤT GIA ĐỊNH THÀNH.

       Trong ký ức của người Sài Gòn-Gia Định sinh trưởng vào những thập niên 1940 -1950 trở về trước, hình ảnh “Lăng Ông Bà Chiểu” là một trong những biểu tượng đậm nét, nhất là vào những ngày lễ Tết, việc đi viếng Lăng Ông trở thành một tập quán thiêng liêng mà mỗi gia đình đều không bao giờ sơ suất. Trong nghi ngút khói hương thành kính, lòng mỗi người nhớ về Tả Quân Lê Văn Duyệt, Tổng trấn Gia Định Thành, như một nhân vật lỗi lạc đã góp công lớn trong việc gầy dựng vương triều Nguyễn, mang lại thái bình thịnh trị cho một dải đất trải dài từ Bình Thuận đến Hà Tiên và tạo được thế mạnh trong quan hệ với các nước láng giềng.

* LÊ VĂN DUYỆT – HỔ TƯỚNG THỜI NGUYỄN ÁNH – GIA LONG.

      Năm 1763, khi cư dân Lê Văn Toại, người gốc Quảng Ngãi, chứng kiến sự ra đời của cậu bé Lê Văn Duyệt tại vàm Trà Lọt – Định Tường (nay thuộc huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang), nhìn thấy tình trạng bất túc (về cơ quan sinh dục) của con trai, ông chẳng bao giờ nghĩ rằng có một ngày nào đó, con mình trở thành một nhân vật hiển hách bậc nhất triều đình.

     Trong thời thơ ấu, cậu bé Duyệt chỉ có một đam mê lớn nhất là … đá gà. Thế rồi năm 1780, một bước ngoặt xảy ra khi ông tình cờ gặp được chúa Nguyễn Ánh đang trên đường ẩn lánh trước sự truy đuổi của quân Tây Sơn. Với thể trạng bất túc bẩm sinh, Duyệt chỉ có thể làm một Thái giám tầm thường chuyên phục vụ nội cung. Thế nhưng, ông đã không cam lòng với thân phận đó, vì sau những bước gian truân cùng chúa Nguyễn nơi đất khách, ông đã chứng tỏ cho mọi người một nhãn quan nhạy bén về quân sự, một khả năng cầm quân đầy hứa hẹn.

      Nhờ đó, vào năm 1793, từ một Thuộc nội Cai đội (chánh ngũ phẩm), Lê Văn Duyệt được thăng Thuộc nội Vệ úy (chánh tam phẩm), một biệt lệ chưa từng thấy trong giới hoạn quan lúc bấy giờ.

      Những năm cuối thập niên 1790, khi nhà Tây Sơn, sau cái chết của nhà lãnh đạo kiệt xuất Quang Trung-Nguyễn Huệ (1792), đã để lộ những khiếm khuyết trầm trọng, từ sự lộng quyền của Thái sư Bùi Đắc Tuyên đến những mâu thuẫn nội bộ hoàng gia, Lê Văn Duyệt tỏ rõ là một dũng tướng dưới trướng chúa Nguyễn Ánh, không một trận đánh nào do ông cầm quân mà thất bại. Hiển hách nhất là trận Thị Nại vào tháng giêng âm lịch năm 1801, trận đánh quyết định cho cả một cuộc chiến.

     Lúc này, ông đã là Đô Thống chế Tả dinh quân thần sách, hàm Tòng nhất phẩm. Trong trận thủy chiến sống mái với hổ tướng Tây Sơn Võ Văn Dũng, bộ tướng của ông là Võ Di Nguy bị trúng đạn tử thương, chúa Nguyễn Ánh muốn lui binh, nhưng ông thân hành cầm quân xốc tới, dùng hỏa công thiêu cháy hầu hết thuyền chiến Tây Sơn. Sử xác định đây là võ công lớn nhất trong cuộc nội chiến giữa nhà Nguyễn với nhà Tây Sơn.

      Sau khi vua Gia Long lên ngôi (1802), kết thúc một thời kỳ biến động dài trên đất nước, võ nghiệp của Lê Văn Duyệt không vì thế mà kém hào hùng. Ở Quảng Ngãi, có người Man Thạch Bích thường gọi là “Mọi Đá vách”, rất nhiều lần nổi lên đánh phá, quan quân địa phương không trừ nỗi, cứ mỗi lần như thế, dù ở triều đình hay ở Gia Định Thành, Lê Văn Duyệt đều được điều ra đó để dẹp yên. Đặc biệt năm 1819, ông được cử đi kinh lược đất Thanh Hóa, Nghệ An, nghe oai danh ông, bọn giặc cướp tại địa phương vừa ra hàng, vừa giải tán, chỉ sau một thời gian ngắn, tình hình rối ren chấm dứt; ông dâng sớ xin chấn chỉnh bộ máy cai trị ở địa phương, tha thuế cho dân, từ đấy hai trấn này yên hẳn (Quốc triều sử toát yếu – NXB Văn học, Hà Nội 2002, trang 138).

* LÊ VĂN DUYỆT – NHÀ CAI TRỊ LỖI LẠC.

     Cùng với Bắc Thành, Gia Định Thành là tổ chức hành chánh đặc biệt thời Gia Long, gồm 5 trấn (Biên Hòa, Phiên An, Định Tường, Vĩnh Thanh, Hà Tiên), trải dài từ Bình Thuận đến Hà Tiên, phần lớn là đất mới thu phục, dân cư ô hợp từ khắp nơi tụ hội về sinh sống. Năm 1812, Lê Văn Duyệt được cử làm Tổng trấn Gia Định Thành, quyền hạn cao hơn cả cấp Thượng thư. Ông không chỉ là một hổ tướng, mà còn là một nhà cai trị lỗi lạc. Tính chung, thời gian ông đảm trách chức chưởng Tổng trấn là hơn 15 năm, gồm 3 năm thời Gia Long (1812-1815) và 12 năm thời Minh Mạng (1820-1832), đủ để ông làm được nhiều điều, cả ở cương vị một quan cai trị lẫn người đại diện triều đình trong giao dịch, ứng xử với lân bang.

        Nhận thấy đất Gia Định phần nhiều là dân tứ chiếng giang hồ, đời sống phức tạp, dễ gây ra tình trạng rối loạn về trật tự trị an, ông cho thành lập các đồn điền, dồn những kẻ du thủ vào đó, vừa tiện giúp đỡ họ mưu sinh, vừa dễ kiểm soát. Chẳng bao lâu, số dân đinh tại những nơi này tăng lên rõ rệt. Có lần, vua Minh Mạng đã ban dụ khen ngợi Tả Quân về việc này, vì sự gia tăng số cư dân kiểm tra được chứng tỏ chính sách an dân thực hiện có hiệu quả. Riêng đối với giặc cướp tại địa phương, “Duyệt đặt ra những điều luật ngăn cấm minh bạch, ra lệnh cho các quan chức sở tại mật báo quan biết những tên giặc cướp đó để bắt ngay chúng về trừng trị, lại ra thông cáo cho giặc cướp biết nếu chúng tự mình ra thú, thời sẽ được thu dụng. Từ đó trở đi, giặc cướp mới hết, dân cư nhờ thế mà được yên …”. (Giá Sơn Kiều Oánh Mậu – Bản triều bạn nghịch liệt truyện – Bộ Quốc gia Giáo dục Sài Gòn – 1963 – trang 23).

      Về bản thân nhà cai trị, cho dù là quan đại thần nhất phẩm triều đình, ông luôn tỏ ra khắt khe, nghiêm cẩn với chính mình. Năm 1825, một viên chức thuộc tào Binh tại Gia Định là Bùi Phụ Đạo lỡ tay đóng triện ngược trong sổ binh dâng về triều, vua Minh Mạng giao cho đình thần nghị xử, cho dù sơ suất đó không có gì là lớn lao. Được tin này, Tả quân cho rằng đó là lỗi mình không trông nom nên dâng biểu xin nhận tội. Vua Minh Mạng đã miễn trách và ban dụ rằng: ”Duyệt là bậc đại thần ở nơi bờ cõi, phàm trong hạt việc lợi thì làm, việc hại thì bỏ, người có tài thì tiến lên, người không tài thì bãi đi, khiến quan lại được xứng chức, nhân dân được yên nghiệp, như thế thì quan to sợ phép, quan nhỏ giữ liêm, ai là không biết khuyên răn, phép làm cho quan lại trong sạch như thế chẳng là đẹp tốt sao? Điều mà trẫm đòi ở Duyệt là ở đó, mà Duyệt làm được xứng chức cũng là ở đó …”. (Đại Nam thực lục – tập 2 – NXB Giáo Dục – 2004 – trang 464).

     Nhận xét về ông, những lời lẽ trên của vua Minh Mạng tưởng là đã quá đủ. Tinh thần trách nhiệm mà ông thể hiện đến nay vẫn còn có giá trị thực tiễn cho hậu thế. Bản tính ông thẳng thắn và trung thực nên có những việc làm không chính đáng của triều đình là ông phản ứng ngay.

    Những năm 1826 -1827, triều đình lấy cớ hai viên chức người Pháp là Chaigneau (Nguyễn Văn Thắng) và Vannier (Nguyễn Văn Chấn) đã xin về Pháp, không còn ai làm thông ngôn, yêu cầu các địa phương vận động giáo sĩ Pháp về Huế đảm trách giúp việc này. Trong chức trách của mình, Lê Văn Duyệt vận động hai giáo sĩ Gagelin và Odorico ra Huế; nhưng không lâu sau, ông được biết việc tìm thông ngôn chỉ là cái cớ, mục đích chính của triều đình Huế là giam lỏng hầu hết các giáo sĩ tại kinh thành, trong đó có cả Giám mục Taberd.

     Cảm thấy có trách nhiệm trong chuyện này, ông vội vàng cho sao một số trong 14 bức thư mà chúa Nguyễn Ánh đã viết gửi cho Giám mục Bá Đa Lộc cùng một số giáo sĩ và viên chức Pháp (để yêu cầu hỗ trợ đánh nhà Tây Sơn) vào những thập niên cuối thế kỷ 18, rồi xin ra Huế bệ kiến nhà vua. Sau một thời gian chờ đợi, ông được vua Minh Mạng cho về triều để dự lễ lục tuần khánh tiết (mừng thọ 60 tuổi) của Thuận Thiên Hoàng Thái hậu. Mấy tháng sau chuyến đi đó của ông, Giám mục Taberd và các giáo sĩ được thả về địa phương.

Trong bức thư đề ngày 8.2.1828 đăng trên Tập san Truyền bá Đức tin (tập IV), Giám mục Taberd đã viết về ông như sau: ”… Ông xứng đáng được người Pháp nhớ ơn …Ông được gọi là Thượng công, là người đầu tiên và cũng là người duy nhất trong số các quan lại được nhà vua nễ sợ … Những quan lại khác cũng rất yêu mến ông, bởi vì họ biết rằng ông là người chính trực; bọn trộm cướp rất sợ ông vì chúng biết là rơi vào tay ông sẽ bị chém đầu, mà không có hi vọng gì dùng tiền bạc để mua chuộc ông, như đã mua chuộc nhiều người khác …”. (Bulletin des Amis du Vieux Hue số 1 năm 1926, trang 2-3).

* Về mặt giao dịch với lân bang.

Ông là người đã mang lại cho triều đình Huế một uy tín lớn lao nhất trong con mắt các láng giềng. Năm 1813, trong lúc nội tình Chân Lạp (Campuchia ngày nay) rối ren, nước Xiêm (Thái Lan) có ý mang quân sang thực hiện những ý đồ định sẵn, ông thân hành dẫn hơn 13.000 quân đưa quốc vương Chân Lạp là Nặc Chân về nước. Đến nơi, ông ban ngay quân lệnh nghiêm cấm cướp phá dân lành, vỗ về trăm họ, quân Xiêm thấy thế vội rút về nước.

      Từ đó, vua Chân Lạp xem triều đình Huế là chỗ dựa vững chắc trước sự đe dọa của những lân quốc khác. Hàng năm, cứ vào chiều 30 Tết, quốc vương Chân Lạp thân hành đến Sài Gòn để sáng mùng một Tết, cùng Tả Quân Lê Văn Duyệt tới Hành cung trong thành Gia Định vọng bái hoàng đế Việt Nam và sau đó ra Đồng Tập Trận (sau Pháp gọi là Plaine des Tombeaux: Đồng mả mồ) xem binh sĩ thao diễn. Đó cũng là dịp để Tả quân cho người lân quốc tỏ rõ sức mạnh quân sự của Việt Nam.

     Tuy nhiên, không chỉ giao dịch với lân quốc trên thế mạnh, ông còn biết hành xử hợp với lẽ phải ở đời. Có lần Chân Lạp mang tặng nước ta 80 con voi, ông thấy nước bạn còn nghèo, lại không thể không nhận voi, nên tâu xin và được vua Gia Long cho xuất kho tặng lại họ một khoản tiền tương xứng với số voi nhận về … Vào thời ấy, các sứ bộ Việt Nam đi sang Diến Điện (Miến Điện, nay là Myanmar) trở về kể rằng khi tiếp sứ, quốc vương nước này vẫn thường bắt đầu cuộc nói chuyện bằng câu hỏi: ”Lê công có khỏe không?”. Điều này cho thấy oai danh ông khiến cả vùng Đông Nam Á nễ phục.

* LÊ VĂN DUYỆT – ĐÔI NÉT VỀ ĐỜI SỐNG RIÊNG.

    Sử chép rằng Tả quân Lê Văn Duyệt là người tính tình bộc trực đến độ ngang tàng. Năm 1800, trong một trận đánh, ông là Phó tướng của Nguyễn Văn Thành, trước khi xung trận, Thành rót rượu mời ông: ”Uống rượu để thêm sức mạnh”, ông từ chối thẳng thừng: “Ai tánh hay sợ mới uống rượu để cho thêm sức mạnh, còn như tôi thời trước mắt coi không trận dữ, cần chi phải uống rượu …”. (Quốc triều chánh biên – Nhóm nghiên cứu Sử Địa Sài Gòn – 1972 – trang 37). Ông Thành cả thẹn, từ đấy hai người ít gần gủi nhau như trước.

     Trong thời gian ông tại chức Tổng trấn Gia Định Thành, dinh cơ của ông trải dài từ đường Thái Văn Lung ngày nay đến sau dinh Thống Nhất. Tư thất phu nhân Tả quân, bà Đỗ Thị Phẫn (vốn là một cung nữ, được vua Gia Long thưởng cho ông để làm bầu bạn), nằm trong khuôn viên dinh Thống Nhất ngày nay. Vườn hoa nơi ông đến để ngắm hoa, người đương thời gọi là Vườn Ông Thượng (thời Pháp thuộc là vườn Bồ-Rô, sau là vườn Tao Đàn, nay là Công viên văn hóa thành phố) vì danh nghĩa Thượng công là tiếng xưng hô phổ biến nhất trong dân gian.

    Cuộc sống thanh đạm, bình dị của Tả quân được George Finlayson, một thành viên trong phái bộ Crawfurd của Anh đến Sài Gòn năm 1822, miêu tả trong một bút ký kể lại lần được diện kiến ông và được ông cho xem trận voi hổ quyết đấu: …”Tư thất của ông to lớn nhưng giản dị, cả bên trong lẫn bên ngoài đều không có trang trí gì … Quan Tổng trấn ngồi ở cuối phòng, trên một cái sập rất đơn giản, rộng khoảng 4 m2, có trải chiếu và đặt một, hai chiếc gối tựa. Trên một cái sập thấp hơn, kê ở phía trái, là chỗ ngồi của ông Phó Tổng trấn, một cụ già dung mạo tao nhã, có lẽ tuổi đã quá thất tuần … Quan Tổng trấn, như lời thiên hạ kể, là một hoạn quan, vẻ mặt của ông xác định điều đó. Ông vào khoảng 50 tuổi (năm 1822, ông Duyệt 59 tuổi – LN), có cái nhìn thông minh và một vẻ năng động mạnh mẽ về thể chất lẫn tinh thần. Gương mặt ông tròn trịa và hiền lành, không râu và có những nếp nhăn. Trang phục của ông chẳng những giản dị mà còn có vẻ thiếu chăm chút, như áo quần của những kẻ nghèo khổ nhất …”.

* CHÚT HUYỀN SỬ VỀ TẢ QUÂN LÊ VĂN DUYỆT

      Sau khi Tả quân Lê Văn Duyệt qua đời vào tháng 7 âm lịch năm 1832, trong con mắt người dân Sài Gòn – Gia Định xưa, ông là hiện thân của sự oai linh và hiển hách. Năm 1835, cuộc nổi dậy do người con nuôi của ông là Lê Văn Khôi và các tướng sĩ tại thành Phiên An khởi xướng bị triều đình Huế đánh tan, dù mất đã lâu, ông vẫn bị triều đình khép vào 7 tội trảm (xử chém), 2 tội giảo (treo cổ), ngôi mộ ở lăng Ông ngày nay bị xiềng lại và dựng tấm bia khắc tám chữ “Quyền yêm Lê Văn Duyệt phục pháp xứ”. (Nơi chịu tội của tên hoạn quan lộng quyền Lê Văn Duyệt).

     Sách Bản triều bạn nghịch liệt truyện kể rằng: ”Mộ của Duyệt ở bên thành Gia Định từ Minh Mạng năm 16 (1835) trở đi, những lúc trời âm u, đêm yên tĩnh, có tiếng ma quỷ khóc than, hoặc tiếng ồn ào người ngựa; dân cư nơi đó không dám lại gần, người đi đường đều dời lối khác để tránh đi. Đến lúc ấy, vua sai quan địa phương đem giấu bỏ tấm bia và cho con cháu tự ý sửa chữa ngôi mộ, thì tiếng ma quỷ trong ban đêm mới dứt …”. (Sđd – trang 67, 69).

     Những câu chuyện truyền tụng đó không có thật về mặt khoa học, nhưng về mặt tâm linh, nó phản ảnh sự đồng cảm của cư dân đất Gia Định trước nỗi oan khuất của một lão thần từng vào sinh ra tử, góp công lớn trong việc xây dựng vương triều Nguyễn, nhưng chỉ vì sự u mê, hẹp hòi của đấng quân vương mà sau khi mất rồi, vẫn còn bị đối xử như một kẻ tội đồ …

****

VÌ SAO ĐÃ CÓ MỘT THỜI TẢ QUÂN LÊ VĂN DUYỆT ĐƯỢC COI LÀ NHÂN VẬT “CÓ VẤN ĐỀ”?

     Năm 2009, trong một cuộc trả lời phỏng vấn của tạp chí Đương Thời số 4 (28), tháng 4.2009, trước yêu cầu trình bày quan điểm về các “nhân vật phức tạp” Lê Văn Duyệt, Phan Thanh Giản, Trương Vĩnh Ký, tôi đã trình bày ý kiến về nhân vật Lê Văn Duyệt như sau:

   “… – Những gì xảy ra trong quá khứ cho chúng ta thấy rằng các sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử, thường được nhìn dưới nhiều lăng kính khác nhau, song có một thứ lăng kính không bao giờ méo mó hay sai lạc, đó là “lăng kính nhân dân”. Sự tồn tại của lăng Tả quân Lê Văn Duyệt (Lăng Ông Bà Chiểu), đền thờ Kinh lược sứ Phan Thanh Giản, sau nhiều biến chuyển của thời cuộc, đã nói lên điều đó.

    Có một thời, chúng ta quá “rạch ròi” trước cái tốt và cái xấu, cái gì chúng ta cho là tốt thì tốt toàn diện, cái gì chúng ta cho là xấu thì xấu triệt để. Nhưng lịch sử không có cái gì tuyệt đối cả. Chúng ta đánh giá nhà Tây Sơn là “toàn diện” nên cái gì đi ngược lại, chống lại quan điểm, sự tồn tại của nhà Tây Sơn thì đều là “phi nghĩa” hết. Nếu bình tâm mà xét, bên cạnh chiến công hiển hách mà người anh hùng Quang Trung Nguyễn Huệ đã lập được trong công cuộc chống ngoại xâm năm 1789, nhà Tây Sơn sau năm 1792 chỉ còn là một bóng mờ của quá khứ, vua Cảnh Thịnh còn quá nhỏ, không tạo được một dấu ấn nào, đại thần lộng quyền làm điều xằng bậy, anh em trong nhà chống lại nhau …

Trong tình cảnh đó, sự sụp đổ của nhà Tây Sơn trước lực lượng quân sự hùng mạnh của chúa Nguyễn Ánh là điều dễ hiểu. Cứ nhìn cách cư xử của người dân Bắc hà đối với vua tôi Cảnh Thịnh trong bước khốn cùng (năm 1802) cũng thấy được điều này. Tôi cho rằng chính quan điểm coi nhà Tây Sơn là “toàn diện” đã gián tiếp đưa những người từng góp công lớn trong việc kết thúc triều đại này vào hàng ngũ “phản diện”.

    Lê Văn Duyệt là một ví dụ tiêu biểu. Khi cư xử với ông như vậy, người ta quên rằng ông không dính dáng gì đến cuộc xâm lược của thực dân Pháp, vì khi đó, ông đã mất gần 30 năm rồi; mảnh đất miền Nam trải dài từ Bình Thuận vào đến Hà Tiên giặc cướp không dám nổi dậy, người dân an cư lạc nghiệp, các lân bang hết sức tôn trọng triều đình Huế, là nhờ có ông. Khi còn nhỏ, đi học gần lăng ông, tôi thường nhìn thấy rất nhiều người Hoa đến đó thắp hương với tất cả niềm thành kính, và tôi ngộ ra rằng lòng biết ơn của con người thật kỳ diệu, nó không phân biệt quốc tịch, giai cấp hay những giá trị phù phiếm nào khác.

Tôi nghĩ rằng có lẽ cũng do quan điểm “toàn diện” trên, mà có một thời, các chúa Nguyễn cũng được xếp vào hàng ngũ những kẻ “phản động nhất trong lịch sử” và không ít người nhất định cho rằng triều Nguyễn để mất nước là do đã bế quan toả cảng (đến nay vấn đề này vẫn còn tranh cãi) và cấm đạo, cứ làm như thể nếu không có hai chính sách đó thì thực dân Pháp sẽ khoanh tay ngồi yên để chúng ta duy trì sự độc lập dài dài vậy. Sự chú tâm vào một quan điểm bảo thủ duy nhất khiến đôi lúc chúng ta quên đi một yếu tố quá rõ ràng là hành động của thực dân Pháp nằm trong khuôn khổ một kế hoạch tranh giành thuộc địa gay gắt với thực dân Anh tại châu Á lúc bấy giờ; và vào giữa thế kỷ XVIII, nghĩa là khoảng 100 năm trước ngày Pháp chiếm Việt Nam, theo đề xuất của một lái buôn Pháp là Pierre Poivre, Chính phủ Pháp từng cử người (Bá tước d’Estaing) mang quân đánh úp Phú Xuân của ta (cuộc hành trình bị bỏ dở nửa chừng tại eo biển Malacca vì những nguyên nhân khách quan).

    Cuối cùng, chỉ xin nhớ một điều là năm 1558, khi Đoan Quận công Nguyễn Hoàng vào trấn đất Thuận Hoá thì giang sơn của ta chỉ mới đến Bình Định ngày nay, nếu các chúa Nguyễn không có những chính sách nội trị và ngoại giao sáng suốt, nếu đất nước không có những con người tài năng và tâm huyết như Nguyễn Hữu Cảnh, Lê Văn Duyệt, Nguyễn Văn Thoại, … thì chúng ta không thể có được dải giang sơn kéo dài đến tận mũi Cà Mau như bây giờ. Chỉ cần quên đi điều này, chúng ta đã biến mình thành những kẻ vô ơn đối với người đi trước rồi …”. (hết trích).

     Đã hơn 16 năm qua rồi, song hẳn là những quan điểm ấy vẫn chưa phải là thừa!

Sài Gòn 17.10.2025

    Lê Nguyễn

—– 

Nguồn: FB Lê Nguyễn.

Việt Tân 

TÔ LÂM ĐANG BỊ MẮC KẸT TRÊN CHÍNH CÁI NGAI VÀNG MÀ MÌNH C.Ư.Ớ.P ĐƯỢC

Tô Lâm đã c.ư.ớp được ngai vàng. Nhưng rồi ông ta nhận ra c.ư.ớp thì dễ, giữ mới khó.

Bởi cái ngai ấy không hề có tính chính danh, nó được dựng lên không phải bằng niềm tin, sự ủng hộ mà bằng sợ hãi, nghi kỵ, và những bộ hồ sơ tham nhũng mà chính ông từng dùng để leo lên tranh ghế.

Giờ đây, mỗi khi ông ngồi xuống, chiếc ngai lại kêu răng rắc như tiếng xương của cả hệ thống đang nứt dần.

Triều đại Tô Lâm mở màn bằng Nghị định 168, cây roi thép quất thẳng vào dân, tăng mức phạt giao thông, siết tự do, và chính thức khai sinh thời kỳ công an trị đậm đặc.

Rồi đến việc bỏ thuế khoán, khiến hàng vạn tiểu thương lao đao, chợ truyền thống vắng như sau bão.

Người ta nói đùa: “Thời Tô Lâm là thời đánh tư sản phiên bản 2.0” , từ tiệm vàng, doanh nghiệp… ai sơ sẩy là thành tội phạm, ai muốn yên thân thì phải biết “nộp lễ” cho yên cửa yên nhà.

Siết dân bằng kinh tế vẫn chưa đủ, Tô Lâm còn muốn bịt miệng dân bằng công nghệ.

Bộ Công an dưới thời ông nắm trọn Luật An ninh mạng, quản lý viễn thông, kiểm soát dữ liệu người dùng, mạng xã hội, và cả thông tin thuê bao điện thoại.

Hàng trăm người bất đồng chính kiến bị bắt, hàng ngàn tài khoản bị chặn, và hàng triệu người dân học cách im lặng để tồn tại.

Đó không còn là bảo vệ an ninh quốc gia mà là bóp nghẹt tiếng nói của nhân dân, để duy trì sự sợ hãi làm công cụ cai trị.

Nhưng Tô Lâm không chỉ đánh dân, ông ta còn đánh cả đồng chí.

Bằng cách dồn mọi quyền lực, dự án, ngân sách về Bộ Công an, ông khiến các Bộ khác chỉ còn là phông nền trên sân khấu quyền lực.

Bằng cách đưa người nhà, đồng hương Hưng Yên vào những vị trí trọng yếu, ông biến guồng máy thành “Hưng Yên trị”, ” gia đình trị”.

Và bằng việc công khai bắt tay với những cái tên từng bị xem là “thế lực cũ” như Nguyễn Tấn Dũng, Nông Đức Mạnh, ông đã đâm thẳng vào cấm kỵ mà Nguyễn Phú Trọng để lại.

Ông ta mượn danh “chống tham nhũng” nhưng thực chất là triệt hạ và khống chế phe đối thủ.

Ông nói “tinh gọn bộ máy” nhưng lại chỉ tinh gọn phần của thiên hạ, còn Bộ Công an thì phình to như cái bóng bao trùm cả chính quyền.

Chỉ trong chưa đầy một năm, Tô Lâm chọc giận dân, chạm nọc Đảng, và làm rạn cả quân đội.

Bộ Công an giờ quyền lực đến mức Bộ Quốc phòng cũng phải dè chừng.

Những tin đồn rằng Phan Văn Giang được nhiều phiếu tín nhiệm hơn Tô Lâm, và sự cố đọc nhầm chức danh trên sóng truyền hình, không phải ngẫu nhiên mà có. Đó là phép thử dư luận, và kết quả rõ ràng: dân nghiêng về quân đội, chứ không tin vào một kẻ khoác áo công an trị.

Tô Lâm giờ đây sống trong lo sợ. Ngai vàng của ông được dựng bằng quyền lực và nỗi sợ hãi, nên chỉ cần một vết nứt niềm tin, tất cả sẽ sụp đổ.

Người ta tưởng ông thắng. Nhưng thật ra, ông chỉ đang bị kẹt trên chính đỉnh quyền lực do mình dựng lên. Leo càng cao, càng cô độc. Mà càng cô độc, càng dễ ngã.

Tô Lâm đã đánh mất niềm tin của dân, mất lòng đồng đảng, và cả chỗ dựa từ những người từng giúp ông leo lên. Lịch sử cho thấy, không một triều đại nào có thể tồn tại lâu dài nếu chỉ biết cai trị, đàn áp và bóc lột nhân dân.

Ngai vàng của Tô Lâm không cần ai lật đổ, nó đang tự cháy từ bên trong.

Cô Ba

Tri Nguyen Ông Tám 

Cái Chết Oan Ức Của Nữ Phóng Viên Đặng Tuyền (Hải Đường)

Đặng Thị Tuyền, bút danh Hải Đường, sinh năm 1983 tại huyện Thường Tín, Hà Nội, là một nữ phóng viên tài năng, đầy nhiệt huyết của Văn phòng đại diện Báo Pháp luật TP.HCM tại Hà Nội. Với cây bút sắc bén, chị đã có nhiều bài viết điều tra sâu sắc về các vấn đề xã hội, pháp luật, từ những vụ việc oan sai đến các bất cập trong quản lý đất đai và tham nhũng địa phương. Không ít lần, Hải Đường phải đối mặt với đe dọa, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng khi lật tẩy những góc khuất đen tối của xã hội.

Là một người mẹ đơn thân, chị một mình nuôi dạy cậu con trai 6 tuổi – Trần Đặng Trường Giang – bằng nghề viết báo kết hợp mở quán bún đậu mầm và làm gia sư tiếng Pháp. Cuộc sống của chị giản dị nhưng đầy nghị lực, luôn tràn đầy tình yêu thương dành cho gia đình và niềm đam mê với nghề báo. Thế nhưng, vào ngày 11/6/2018, mọi thứ đột ngột dừng lại khi chị mất tích sau một buổi tác nghiệp tại huyện Thanh Trì. Thi thể chị được tìm thấy vào chiều hôm sau, trôi dạt trên sông Hồng, cách bến đò thôn 1, xã Vạn Phúc khoảng 2km, trong tình trạng không một dấu vết rõ ràng về nguyên nhân tử vong.

Cái chết của Hải Đường không chỉ là nỗi đau mất mát mà còn là một bí ẩn đầy oan ức, khiến dư luận và gia đình không khỏi xót xa và phẫn nộ. Gia đình chị, đặc biệt là ông Đặng Văn Tĩnh – người cha già – kiên quyết bác bỏ mọi giả thuyết về tự tử hay tai nạn chết đuối, bởi Tuyền là một người bơi lội rất giỏi, yêu đời và yêu con đến mức không thể có chuyện quyên sinh. “Tuyền yêu con trai lắm. Nó cũng biết nó quan trọng với gia đình nên không bao giờ có thể có chuyện quyên sinh”, ông Tĩnh từng nghẹn ngào chia sẻ. Thi thể chị không có dấu hiệu chấn thương rõ rệt, nhưng vị trí phát hiện cách xa nơi mất tích, cùng với việc điện thoại và đồ dùng cá nhân biến mất, khiến nhiều người nghi ngờ đây là vụ án mạng được dàn dựng tinh vi.

Công an huyện Thanh Trì đã vào cuộc, tiến hành khám nghiệm tử thi và thực nghiệm hiện trường vào ngày 5/7/2018 tại bến đò Vạn Phúc, với sự chứng kiến của hàng chục người thân khóc ngất, gọi tên con gái trong nỗi đau đớn tột cùng. Dù vậy, đến nay, sau hơn 7 năm, vụ việc vẫn treo lơ lửng mà không có kết luận chính thức, như một vết thương chưa lành trong lòng làng báo chí Việt Nam. Cái chết oan ức của Hải Đường không chỉ cướp đi một tài năng mà còn là lời cảnh tỉnh về những rủi ro mà các nhà báo chân chính phải đối mặt, khi sự thật đôi khi bị che lấp bởi bóng tối của quyền lực và lợi ích nhóm.