Chính phủ Việt Nam khép lại năm 2025 bằng hai phiên tòa “xuyên biên giới” thu hút sự chú ý của dư luận trong nước và quốc tế vào ngày 31/12.
Trong vụ thứ nhất, ông Lê Trung Khoa, 54 tuổi, quê Thanh Hóa, sẽ bị Tòa án nhân dân TP Hà Nội xét xử về hành vi “Làm, tàng trữ, phát tán, tuyên truyền thông tin, tài liệu nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, theo khoản 2 Điều 117 Bộ luật Hình sự.
Nhà báo Lê Trung Khoa là chủ bút tờ Thoibao.de. Ông sống tại Đức, mang quốc tịch Đức và Việt Nam, nên đến nay công an Việt Nam chưa thể bắt giữ ông. Thay vào đó, Bộ Công an đã phát lệnh truy nã.
Ngoài ông Khoa, ba người khác bị đưa ra xét xử cùng tội danh trên gồm: ông Đỗ Văn Ngà (48 tuổi, quê Gia Lai), ông Huỳnh Bảo Đức (41 tuổi, TP HCM) và Phạm Quang Thiện (47 tuổi, quê Hưng Yên, trú tại phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội).
Ông Thiện là cựu giám đốc Trung tâm Công nghệ và Truyền thông đa phương tiện thuộc Cổng thông tin điện tử Chính phủ.
Cả ba người này đều đang bị tạm giam.
Trong vụ án thứ hai cùng ngày, Tòa án nhân dân TP Hà Nội sẽ xét xử sơ thẩm luật sư Nguyễn Văn Đài (56 tuổi, quê Hưng Yên, hiện sống ở Đức).
Bị cáo Nguyễn Văn Đài bị Cơ quan an ninh điều tra Bộ Công an truy nã về tội “Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, quy định tại khoản 2 Điều 117 Bộ luật Hình sự.
Khoản 2 Điều 117 mà ông Khoa và ông Đài bị truy tố trong hai vụ khác nhau có hình phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
Ông Nguyễn Văn Đài và ông Lê Trung Khoa bị xét xử vắng mặt do đang ở Đức, trong khi ông Ngà đã bị bắt giữ khi từ Thái Lan trở về Việt Nam vào tháng 11/2025.
Trong những ngày qua, báo chí chính thống do nhà nước kiểm soát tại Việt Nam đã đăng nhiều bài viết, phóng sự truyền hình về các bị cáo trong hai phiên tòa trên, tất cả đều theo hướng định tội dù chưa có phán quyết của tòa án.
Đáng chú ý, trong tối 28/12, ông Đỗ Văn Ngà đã xuất hiện trong một phóng sự truyền hình của Đài truyền hình Việt Nam VTV1, khóc và nhận tội trước máy quay.
Thú tội trên truyền hình
Ông Đỗ Văn Ngà khóc và thú tội trên sóng truyền hình quốc gia hôm 28/12/2025
Trong phóng sự phát trên sóng truyền hình quốc gia tối 28/12, ông Đỗ Văn Ngà nói nhiều lúc ông lấy tin sai sự thật để viết bài “câu view”, qua đó tiền từ người xem sẽ chảy vào Thoibao.de do ông Lê Trung Khoa làm chủ bút.
Ông Ngà nói rằng làm như vậy để kiếm tiền, ông đã “trượt dài” nên nghĩ rằng “phải quay trở về đối diện với pháp luật Việt Nam, sẵn sàng chịu mọi hình phạt và mong Đảng và Nhà nước khoan hồng”.
Theo cáo trạng, từ năm 2020, ông Ngà được ông Khoa móc nối, giao nhiệm vụ viết các bài “nói xấu Đảng và Nhà nước”.
Phóng sự này còn cho biết thêm ông Ngà khai rằng ông Khoa móc nối với nhiều người khác ở Thái Lan để đặt viết bài, sau đó thông qua ông để trả tiền cho họ.
Tính đến thời điểm bị bắt vào tháng 11/2025, ông Ngà bị cáo buộc nhận của ông Khoa hơn 41.000 euro tiền nhuận bút, tương đương 1,2 tỷ đồng.
Báo chính thống của Việt Nam không nêu rõ hoàn cảnh ông Ngà bị bắt.
Tuy nhiên, theo Liên đoàn Nhà báo Quốc tế (IFJ), ông Đỗ Văn Ngà được xác định “biến mất” vào ngày 8/11/2025, ngay sau khi từ Thái Lan hạ cánh xuống sân bay Tân Sơn Nhất ở TP HCM và không rõ tung tích sau đó.
Chín ngày sau, tức là vào 17/11/2025, IFJ xác nhận ông bị chính quyền Việt Nam bắt giữ với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự.
Theo IFJ, ông Ngà bị bắt ngay khi đang làm thủ tục nhập cảnh. Mục đích trở về Việt Nam của ông là để gia hạn hộ chiếu.
Ông Y Quynh Bđắp xuất hiện trên truyền hình, thú nhận đã “chỉ đạo” vụ nổ súng ở Đắk Lắk năm 2023
Bắt buộc bị cáo nhận tội và bày tỏ sự ăn năn công khai trên sóng truyền hình là cách làm không mới của công an và Đài Truyền hình Quốc gia Việt Nam.
Bên cạnh ông Ngà, một người khác trong một vụ án khác là ông Y Quynh Bđắp cũng bị buộc phải lên sóng truyền hình quốc gia thú tội hôm 29/12.
Ông Bđắp – nhà hoạt động người Ê đê, đồng sáng lập tổ chức Người Thượng vì Công lý – nói trước ống kính rằng ông đã chỉ đạo thực hiện vụ tấn công hai đồn công an ở Đắk Lắk vào năm 2023 khiến 4 công an, 2 cán bộ xã và 3 người dân thiệt mạng.
Ông cũng nói rằng đã được công an đối xử rất tốt, rằng ông hối hận và mong các nạn nhân của vụ “khủng bố” tha thứ.
Ông Bđắp từng bị tòa án Đắk Lắk xét xử vắng mặt vào tháng 1/2024 liên quan đến vụ việc nói trên và bị kết án 10 năm tù.
Ông luôn phủ nhận mọi cáo buộc, cho tới khi xuất hiện trên truyền hình hôm 29/12/2025.
Ông Bđắp bị dẫn độ từ Thái Lan về Việt Nam hôm 28/11 bất chấp các cảnh báo của nhiều tổ chức nhân quyền quốc tế về nguy cơ ông sẽ chịu tù đày và tra tấn.
Trước đó, ông tị nạn tại Thái Lan và có trong danh sách tị nạn của Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc.
Theo một báo cáo chuyên sâu được Safeguard Defenders (SD – tổ chức nhân quyền có trụ sở ở Tây Ban Nha) xuất bản năm 2000, Việt Nam đã sử dụng hình thức “thú tội trên truyền hình” như một công cụ tuyên truyền, có thể bắt đầu từ năm 2007.
Hai trường hợp “thú tội trên truyền hình đầu tiên” mà tổ chức này ghi nhận là của luật sư Nguyễn Văn Đài (trong một vụ án cũ của ông Đài) và nhà bất đồng chính kiến Lê Thị Công Nhân năm 2007.
Theo thống kê của tổ chức này, đã có ít nhất 21 trường hợp “thú tội trên truyền hình” ở Việt Nam kể từ 2007 đến 2020.
Các nhóm phải “thú tội” bao gồm luật sư nhân quyền, nhà báo, các nhà hoạt động và người dân trong xung đột đất đai.
Báo cáo của SD cũng chỉ ra rằng hiện tượng “thú tội trên truyên hình” ở Việt Nam có một số nét tương đồng với mô hình mà Trung Quốc từng thực hiện và cho rằng Việt Nam có thể đã “học hỏi từ Trung Quốc”.
Ông Vũ Quốc Ngữ, Giám đốc Defend the Defenders (DD), tổ chức phối hợp với SD để thực hiện báo cáo nói trên, nói với BBC News Tiếng Việt năm 2020 rằng buộc thú tội trên truyền hình là một hình thức ép cung và bị cấm bởi luật pháp Việt Nam, bao gồm điều luật cấm bức cung trong Bộ luật Hình sự và quy định về suy đoán vô tội trong Bộ luật Tố tụng Hình sự.
Theo luật pháp Việt Nam, người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định và có bản án kết tội của tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
Điều 60 Bộ luật Tố tụng Hình sự cũng khẳng định bị can có quyền “Trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”.
Báo cáo của SD cũng chỉ ra rằng “thú tội trên truyền hình” vi phạm các công ước nhân quyền mà Việt Nam đã tham gia, ký kết.
Trong đó, Điều 11 của Tuyên ngôn Nhân quyền phổ quát viết rằng: “Bị cáo về một tội hình sự được suy đoán là vô tội cho đến khi có đủ bằng chứng phạm pháp trong một phiên xử công khai với đầy đủ bảo đảm cần thiết cho quyền biện hộ.”
Một số ý kiến của các luật sư tại Việt Nam cũng cho rằng việc thú tội trên truyền hình là vi phạm nguyên tắc suy đoán vô tội.
Theo đó, thú tội trên truyền hình không đảm bảo là chứng cứ để sử dụng trong vụ án mà còn làm bản chất vụ án bị hiểu sai, khiến việc kết tội trở nên hiển nhiên.
Trong khi, lẽ ra mọi chứng cứ và việc chứng minh có tội hay không phải qua một quá trình tố tụng và chỉ được xem xét thẩm tra trực tiếp tại tòa.
Ông Trịnh Xuân Thanh “thú tội trên truyền hình” năm 2017
Trường hợp thú tội trên truyền hình “chấn động” nhất có thể kể đến là vụ ông Trịnh Xuân Thanh, một cựu quan chức bị cáo buộc tham nhũng.
Sau thời gian lẩn trốn tại Đức, vào ngày 31/7/2017, ông Trịnh Xuân Thanh bỗng xuất hiện và “thú tội” trên truyền hình ở Việt Nam.
Chính phủ Đức cho tới nay vẫn cáo buộc công an Việt Nam đã bắt cóc ông Thanh vào năm 2017, khi ông đang lánh nạn tại Đức và vụ việc này đã gây rạn nứt mối quan hệ giữa hai nước trong một thời gian dài.
Ngoài ra, còn có vụ thú tội trên truyền hình của ba người dân thôn Hoành ngày 13/1/2020, trong đó có con và cháu ông Lê Đình Kình – một đảng viên lão thành – người thiệt mạng trong vụ đụng độ với lực lượng cảnh sát tại Đồng Tâm vào ngày 9/1/2020 liên quan tới tranh chấp đất đai.
Năm 2018, Will Nguyễn – một sinh viên người Mỹ gốc Việt – cũng bị buộc phải thú tội trên truyền hình sau khi anh bị bắt giữ và khởi tố do tham gia biểu tình phản đối Formosa ở TP Hồ Chí Minh.
Xét xử vắng mặt và khả năng dẫn độ
Play video, “Nhà hoạt động Nguyễn Văn Đài: 30 năm vẫn đấu tranh”, Thời lượng 5,18
05:18
Nhà hoạt động Nguyễn Văn Đài: 30 năm vẫn đấu tranh
Ông Lê Trung Khoa và ông Nguyễn Văn Đài vẫn đang sinh sống và làm việc tại Đức sau khi cơ quan công an Việt Nam phát lệnh truy nã.
Hiện chưa rõ Việt Nam đã chính thức yêu cầu chính phủ Đức dẫn độ ông Khoa và ông Đài về Việt Nam hay chưa.
BBC News Tiếng Việt đã liên hệ với cơ quan chức năng tại Đức để đề nghị bình luận về việc này.
Tòa án Nhân dân TP Hà Nội đã tuyên bố sẽ xét xử vắng mặt hai ông, đồng thời kêu gọi họ đầu thú để hưởng khoan hồng.
Cho tới nay, Việt Nam và Đức chưa ký kết hiệp ước dẫn độ.
Theo luật pháp hiện hành, nếu “bị can đang cư trú tại nước mà Việt Nam không có hiệp định dẫn độ thì việc dẫn độ không đơn giản” do “Việt Nam không có cơ sở pháp lý” để đề nghị thực hiện việc dẫn độ này, luật sư Lê Quốc Nghĩa, Phó Giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển & Cộng sự, giải thích với BBC News Tiếng Việt hồi tháng 11/2025.
Trong trường hợp này, nếu muốn đưa bị can về nước thì Việt Nam có thể dựa trên nguyên tắc “có đi có lại”.
“Đây là nguyên tắc dựa trên cơ sở quan hệ giữa hai nước, sự tin cậy, thiện chí và sự cam kết khả năng dẫn độ trong tương lai với những trường hợp tương tự. Nói cách khác, dù không có thỏa thuận dẫn độ nhưng hai nước đã từng có hợp tác thực hiện thủ tục này thì Việt Nam có thể dựa vào đó để đề nghị giúp đỡ tương tự.
“Thường thì việc đề nghị dẫn độ trên nguyên tắc ‘có đi có lại’ sẽ được thực hiện bằng con đường ngoại giao giữa hai chính phủ. Tuy nhiên, trên cơ sở chủ quyền quốc gia, việc có dẫn độ người bị bắt hay không lại tùy thuộc vào quyết định của nước đã bắt giữ bị can,” ông Nghĩa nói.
Ông Khoa đã sinh sống tại Đức nhiều năm và là chủ bút trang Thoibao.de với nhiều bài viết bình luận về các chủ đề chính trị, xã hội tại Việt Nam.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn BBC News Tiếng Việt mới đây, ông cho biết mình mang quốc tịch Đức từ năm 2024 nhưng vẫn giữ hộ chiếu Việt Nam.
Sau khi Bộ Công an tuyên bố truy nã, ông Lê Trung Khoa đã tự livestream ông trước cổng Đại sứ quán Việt Nam tại Đức và cho hay ông có quyền tự do ngôn luận tại Đức và được luật pháp Đức bảo vệ.
Ở trường hợp luật sư Nguyễn Văn Đài, ông nói với BBC News Tiếng Việt rằng hiện ông chỉ có hộ chiếu Việt Nam. Tuy nhiên, ông được chính phủ Đức chính thức tiếp nhận tị nạn chính trị, do đó được nước này bảo vệ.
Ông nói thêm rằng Đảng Cộng sản Việt Nam đang muốn dập tắt tiếng nói bất đồng của người Việt ở hải ngoại.
Là một luật sư và nhà bất đồng chính kiến, ông Đài từng bị chính quyền kết án tù hai lần vào năm 2007 và 2018, lần lượt với án tù bốn năm và 15 năm, 5 năm quản chế, với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước”.
Đêm 7/6/2018, ông được đưa ra khỏi nhà tù tới sân bay quốc tế Nội Bài để sang Đức tị nạn chính trị.
Từ khi tới Đức cho đến nay, ông Nguyễn Văn Đài tiếp tục chỉ trích gay gắt Đảng Cộng sản và giới lãnh đạo Việt Nam.
Việc hiện chưa có hộ chiếu Đức, theo ông Đài, có thể gây một chút bất lợi cho ông trong trường hợp ông rời nước Đức để đi du lịch tới một số nước thân thiện với Việt Nam, khi chính quyền Việt Nam muốn truy bắt ông. Nếu ông chỉ ở trong nước Đức thì ông được chính phủ Đức bảo vệ.
“Cảnh sát Đức bất cứ khi nào nhận được thông tin có những sự kiện gây bất lợi cho tôi về an ninh, họ sẽ đến nhà để hướng dẫn tôi cách tránh những rủi ro có thể xảy đến,” ông chia sẻ.
Cả ông Đài và ông Khoa đều cho hay hai ông sẽ “cẩn trọng hơn” trước các diễn biến mới từ Việt Nam, đồng thời đã thông báo về các vụ khởi tố, truy nã… cho cơ quan chức năng Đức.
Play video, “Bộ Công an Việt Nam khởi tố, ông Lê Trung Khoa lên tiếng”, Thời lượng 8,39
08:39
Bộ Công an Việt Nam khởi tố, ông Lê Trung Khoa lên tiếng