TRẦM THIÊN THU 

Một trong các khía cạnh tuyệt vời nhất của sự tha thứ là hệ quả tẩy rửa và cao quý, tạo nên tính cách của người tha thứ. Rõ ràng, người ta không chịu tha thứ vì chưa hiểu giá trị cao quý của lòng tha thứ. Người ta ít khi đạt tới đỉnh cao của sức mạnh và sự cao thượng nên khó loại bỏ cơn oán giận, khó tha thứ sai lầm của người khác.

 Chắc chắn sự trả thù không thể chấp nhận khi giải quyết xung khắc. Trong Bài Giảng Trên Núi, Chúa Giêsu đưa ra phương pháp tốt nhất mà không cần phải trả thù: “Phúc thay ai xót thương người, vì họ sẽ được Thiên Chúa xót thương” (Mt 5:7).

 Thánh Phaolô cũng khuyên: “Hãy chúc lành cho những người bắt bớ anh em, chúc lành chứ đừng nguyền rủa: vui với người vui, khóc với người khóc. Hãy đồng tâm nhất trí với nhau, đừng tự cao tự đại, nhưng ham thích những gì hèn mọn. Anh em đừng cho mình là khôn ngoan, đừng lấy ác báo ác, hãy chú tâm vào những điều mọi người cho là tốt. Hãy làm tất cả những gì anh em có thể làm được, để sống hoà thuận với mọi người. Anh em thân mến, đừng tự mình báo oán, nhưng hãy để cho cơn thịnh nộ của Thiên Chúa làm việc đó, vì có lời chép: Đức Chúa phán: Chính Ta sẽ báo oán, chính Ta sẽ đáp trả. Trái lại, kẻ thù ngươi có đói, hãy cho nó ăn; có khát, hãy cho nó uống; làm như vậy, ngươi sẽ chất than hồng lên đầu nó. Đừng để cho sự ác thắng được mình, nhưng hãy lấy thiện mà thắng ác” (Rm 12:14-21). Thế nhưng nhiều người lại cho rằng đời sống thực tế phức tạp hơn nhiều, khó có thể yêu thương và tha thứ cho mọi người.

 Tuy nhiên, hãy cân nhắc các vụ khủng bố thường xuyên xảy ra và giết người bừa bãi ngày nay, đó là hậu quả của các cuộ xung đột giữa các quốc gia, sự tha thứ là khí cụ rất cần thiết để chữa lành các vết thương của thế giới đầy những thứ rắc rối này. Tha thứ là thách đố lớn vì hòa bình thế giới, tha thứ là điều cấp bách và không thể coi thường. Xã hội luôn cần có hòa bình và tha thứ. Các gia đình, các giáo xứ, các cộng đoàn tu trì, các hội đoàn, các nhóm, các tổ chức, các quốc gia, và cả cộng đồng quốc tế luôn rất cần sự tha thứ để phục hồi các hệ lụy đã bị rạn nứt hoặc bị tách rời

 Cựu Ước giới thiệu Thiên Chúa là Đấng “có lòng thương xót và hay tha thứ” (Đn 9:9). Đức Chúa là Thiên Chúa của ân sủng, thương xót không ngừng, và sẵn sàng tha thứ, mặc dù chúng ta “cứng đầu cứng cổ không vâng lệnh Chúa truyền, giả điếc làm ngơ, cũng chẳng thèm ghi nhớ những kỳ công Chúa làm” (Nkm 9:16). Trong Tân Ước, lòng tha thứ được thể hiện bởi Thánh Stêphanô và Thánh Phaolô, nhưng đỉnh cao và kiểu mẫu của sự tha thứ được diễn tả nơi Đức Giêsu Kitô. Trái tim tha thứ là biểu tượng của sự vĩ đại. Chúng ta có mẫu gương về sự chịu đựng, sự tử tế, lòng bác ái và lòng tha thứ mà Thiên Chúa đã tạo ra hoàn hảo nơi Chúa Giêsu, và chúng ta phải nỗ lực noi gương.

 Chúa Giêsu bị hành hạ, bị sỉ nhục, bị đội vòng gai, bị mỉa mai,… Nhưng Ngài vẫn chịu đựng mọi nhục hình mà con người áp đặt. Khi bị treo trên Thập Giá, Ngài đã nhìn những người lính Rôma bằng ánh mắt nhân từ và bênh vực họ trước mặt Chúa Cha: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết việc họ làm” (Lc 23:34).

 Chúa Giêsu đã tha thứ cho chúng ta đến giọt máu cuối cùng, vô điều kiện, thế thì chúng ta không thể không thương xót và không tha thứ cho nhau!

 TRẦM THIÊN THU 

(Viết theo DivineMercy.org)

From: NguyenNThu

Trầm Thiên Thu

 Chị Brittany Maynard, 29 tuổi, được chẩn đoán có khối u ác tính trong não ở giai đoạn 4 từ hồi tháng 4-2014, và bác sĩ nói chị chỉ còn sống thêm trong vòng 6 tháng.

 Ngày 1-11-2014, chị sẽ kết thúc cuộc đời với sự trợ tử của bác sĩ bằng phương pháp “an tử” (làm cho chết êm ái). Chị cho biết rằng chị không muốn chị và gia đình chịu nỗi đau khổ vì chứng ung thư não của chị. Chắc chắn đây là tình cảm tốt đẹp khi người ta không muốn những người thân chịu đau khổ, nhưng đó không phải là cách yêu thương!

 Các phương tiện truyền thông hết lời ca tụng quyết định của Brittany là can đảm. Thật mắc cười khi các phương tiện truyền thông khen chị dám chết vì không muốn gia đình đau khổ, và kêu gọi những người khác hủy hoại sự sống mà không cần bác sĩ trợ tử. Nhưng các phương tiện truyền thông ca tụng một phụ nữ trẻ mới kết hôn mà lại muốn chết chứ không muốn sống. Các phương tiện truyền thông ca tụng sự chết, dù đó là phá thai, an tử, hoặc trợ tử, họ gọi đó là sự chọn lựa, sự tự do, hoặc sự can đảm. Tuy nhiên, Thiên Chúa cấm chúng ta nghĩ rằng chúng ta có thể là gánh nặng cho người khác vì sức khỏe giảm sút hoặc cần được chăm sóc về y tế.

 Sợ hãi là động lực có thật: Sợ những gì ở phía trước, sợ đau khổ, sợ không thể kiềm chế,… Các phương tiện truyền thông và xã hội muốn chúng ta sống trong nỗi lo sợ vì nỗi lo sợ khiến chúng ta phải kiểm soát. Nỗi lo sợ biến chúng ta thành nô lệ dưới chiêu bài của sự tự do, sự can đảm, và sự tự tha thứ cho mình. Nỗi lo sợ xoay chúng ta hướng vào bên trong (tự hướng nội) và làm cho chúng ta tin rằng mình đáng bị thu nhỏ lại.

 Chân phước Chiara Luce Badano đã không sống trong nỗi lo sợ mặc dù Chị chịu đau khổ và chết vì chứng ung thư xương rất đau nhức khi còn ở độ tuổi thiếu niên. Thay vì đầu hàng nỗi đau đớn thể lý, Chị đã chịu đựng đau khổ và nhìn cha mẹ thấy Chị chống chọi với bệnh tật. Chị dùng đau khổ để thánh hóa chính mình và những người khác. Chị dùng đau khổ làm phương tiện để hy vọng.

 Ngược lại, chị Brittany Maynard lại dùng đau khổ làm phương tiện để tuyệt vọng! Buồn biết bao khi Brittany cho phép bóng tối làm tiêu tan chính mình. Chân phước Chiara được một người bạn đặt cho biệt danh Luce khi Chị gia nhập phong trào Focolare, vì Chị là ánh sáng cho người khác. Chị như ánh đuốc soi sáng trong bóng đêm của cuộc sống này để đi tới Chúa Giêsu và sự sống đời đời.

 Các phương tiện truyền thông chẳng bao giờ ca tụng những loại ánh sáng này của con người. Bạn sẽ không bao giờ nghe nói về những con người thầm lặng chịu đau khổ trên đời này, hoặc thời gian kỳ diệu mà họ cố gắng sống tốt, và hôm nay họ vẫn sống vô thường dù ngày mai họ sẽ chết, họ sống như thể là bất tử. Những con người này là những ánh đuốc sáng thực sự trong thế giới này, họ đối diện với bóng tối và tuyên bố: “Mi cứ làm điều tồi tệ nhất! Tôi sẽ không bị hủy diệt”. Những người này sống trọn vẹn tình yêu thương, hoàn toàn biết từ bỏ mình, ngay cả khi họ phải đối diện với tử thần, họ không bao giờ chịu thua sự cám dỗ của nỗi thất vọng, vì họ biết rằng SỰ SỐNG và TÌNH YÊU đáng tận hưởng. Dù sao thì cuộc đời cũng vẫn đáng sống, không đáng chấm dứt.

 Bạn sẽ chẳng bao giờ nghe nói về những con người như Ginnie Levin. Chị được chẩn đoán bị ung thư vú, mặc dù cắt cả hai vú và các khối u, chứng ung thư vẫn di căn tới nhiều bộ phận khác trên cơ thể. Chỉ còn ít thời gian ngắn ngủi trên thế gian này, chị muốn dành tất cả cho gia đình. Người bà và người mẹ của chị đã chết vì ung thư, người cha của chị cũng đang phải điều trị ung thư. Ginnie muốn tới thế giới của Walt Disney với gia đình một lần nữa, tạo ký ức vui mừng một lần cuối. Xin mọi người hãy cầu nguyện nhiều cho chị Gennie Levin!

 Trong một thế giới ca tụng việc hủy hoại sự sống, chúng ta hãy ca tụng Sự sống. Hãy tạo sự khác biệt trong cách sống của chúng ta hôm nay!

 Thánh nữ Teresa Margaret Thánh Tâm Chúa (Dòng Kín Chân Đất, 1747-1770) nói: “Không có gì phải than phiền, tôi sẽ chịu đựng mọi thứ vì yêu mến Chúa, tôi không có gì phải lo sợ”. Chân phước Chiara Luce được an táng với chiếc áo cưới vì Chị sẽ đi gặp Đức Lang Quân là Chúa Giêsu trong cõi trường sinh. Chết lúc mới 19 tuổi vì bệnh trầm kha, nhưng chân phước Chiara Luce vẫn khả dĩ nói: “Tôi không còn lại gì, nhưng tôi vẫn còn trái tim, và tôi có thể yêu thương bằng trái tim đó”.

 Chị Chiara Luce Badano sinh ngày 29-10-1971 tại ngôi làng nhỏ Sassello ở Ý quốc, qua đời ngày 7-10-1990 sau một năm đau đớn vì chứng ung thư xương. Chị được Giáo hội tôn phong chân phước ngày 25-9-2010.

 TRẦM THIÊN THU (Chuyển ngữ từ IgnitumToday.com)

From: Thu & Mai

---

 

THÁNH THẤT – Lm. Minh Anh, Tgp. Huế

“Hãy rửa cho sạch bên trong!”.

“Sự vinh hiển của người lành ở trong lương tâm họ, chứ không phải ở miệng lưỡi của người khác!” – Carl Henry.

Kính thưa Anh Chị em,

Trong Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu cho thấy sự vinh hiển của người Pharisêu không ở bên trong – ‘thánh thất’ tâm hồn họ – nhưng ở miệng lưỡi của người đời.

Điều Chúa Giêsu muốn nói là chúng ta phải thực sự trở nên thánh thiện, chứ không chỉ ‘có vẻ’ thánh thiện hoặc ‘xem ra’ thánh thiện. Từ sự thánh thiện bên trong này, chúng ta nhất định sẽ toả chiếu sự thánh thiện của Thiên Chúa cho thế giới. Vì thế, chớ gì những lời thẳng thắn của Chúa Giêsu dành cho những người Pharisêu – “Khốn cho các người, những kẻ đạo đức giả!” – sẽ là những lời yêu thương chính Ngài đang mời gọi bạn và tôi hoán cải! “Hãy coi chừng kẻo thành những vị thánh trong mắt người đời mà lại trống rỗng trước nhan Thiên Chúa!” – Thomas à Kempis.

Hiến Chế Vui Mừng và Hy Vọng có một định nghĩa tuyệt vời về lương tâm, “Lương tâm là tâm điểm sâu kín nhất, là cung thánh của con người; nơi đây, con người hiện diện một mình với Thiên Chúa và tiếng nói của Ngài vang dội trong thâm tâm họ!”. ‘Thánh thất’ bên trong này là điều Chúa Giêsu rất mực quan tâm – đang khi – chúng ta lại thường bị cám dỗ quan tâm nhiều đến việc ‘tôi thế nào’ trước mắt người khác. “Chúa Kitô không hỏi bạn được người đời nhìn thế nào, nhưng hỏi bạn đứng thế nào trước Ngài trong cung thánh lòng bạn!” – Thomas Merton.

Phaolô viết, “Không bao giờ chúng tôi đã tìm cách để được một người phàm nào tôn vinh, dù là anh em hay người khác”; điều quan trọng với Phaolô là khi rao giảng, “Không phải để làm vừa lòng người phàm, mà để làm đẹp lòng Thiên Chúa!” – bài đọc một – Đấng mà Thánh Vịnh đáp ca nói, “Ngài dò xét con và Ngài biết rõ!”. Vì thế, những gì người khác nghĩ và nói, khen và chê không là vấn đề; vấn đề là sự thật mà chỉ một mình bạn và Thiên Chúa thấy trong tim bạn! Người biệt phái không hiểu lẽ thật thiết yếu này nên họ dồn tâm sức vào việc thể hiện mình, đang khi bỏ bê ‘thánh thất’ bên trong. “Trong cung thánh lương tâm, chỉ ánh mắt Thiên Chúa mới quan trọng; còn tất cả chỉ là bóng mờ chóng tàn!” – Henry Newman.

Anh Chị em,

“Hãy rửa cho sạch bên trong!”. Bạn có thường xuyên nhìn vào nội tâm, thành thật với bản thân, thừa nhận tội lỗi và biết ơn những đức hạnh của mình? Hay bạn nằm trong số những người chỉ quan tâm đến việc ‘tôi trông thế nào’ trong mắt người khác? Hãy ‘chìm sâu vào trong’, bởi chính trong không gian ‘thánh thất’ kín nhiệm đó, bạn sẽ gặp Chúa, Chúa sẽ gặp bạn và Ngài sẽ nói cho bạn những gì cần thiết! “Bạn có quyền kiểm soát tâm trí của mình – chứ không phải các sự kiện bên ngoài. Hãy nhận ra điều này, và bạn sẽ tìm thấy sức mạnh!” – Marcus Aurelius. Từ đó, bạn lớn lên trong sự thánh thiện và sau đó, toả sáng sự thánh thiện thực sự này trong thế giới. Khi điều đó xảy ra, Chúa có thể sử dụng bạn để hướng dẫn người khác nên thánh!

Chúng ta có thể cầu nguyện,

“Lạy Chúa, đừng để con dao động bởi hào quang thế gian, uốn nắn con một chỉ chạy theo ánh sáng Ngài, hầu mọi bước đi của con trở thành dấu chỉ của Chúa!”, Amen.

(Lm. Minh Anh, Tgp. Huế) 

**********************************************

Lời Chúa Thứ Ba Tuần XXI Thường Niên, Năm Lẻ

Các điều này vẫn cứ phải làm, mà các điều kia thì không được bỏ.

✠Tin Mừng Chúa Giê-su Ki-tô theo thánh Mát-thêu.     Mt 23,23-26

23 Khi ấy, Đức Giê-su nói với các kinh sư và những người Pha-ri-sêu rằng : “Khốn cho các người, hỡi các kinh sư và người Pha-ri-sêu đạo đức giả ! Các người nộp thuế thập phân về bạc hà, thì là, rau húng, mà bỏ những điều quan trọng nhất trong Lề Luật là công lý, lòng nhân và thành tín. Các điều này vẫn cứ phải làm, mà các điều kia thì không được bỏ. 24 Hỡi những kẻ dẫn đường mù quáng ! Các người lọc con muỗi, nhưng lại nuốt con lạc đà.

25 “Khốn cho các người, hỡi các kinh sư và người Pha-ri-sêu đạo đức giả ! Các người rửa sạch bên ngoài chén đĩa, nhưng bên trong thì đầy những chuyện cướp bóc và ăn chơi vô độ. 26 Hỡi người Pha-ri-sêu mù quáng kia, hãy rửa bên trong chén đĩa cho sạch trước đã, để bên ngoài cũng được sạch.”

---

 

Kimtrong Lam

Trần Hoàng Vy 

– 24 tháng 8, 2025

(Hình minh họa: YouTube “Vành Khuyên Lê”).

Có lẽ không có người Việt Nam nào là không biết chiếc bánh ít, có điều tùy theo vùng miền mà có hình dáng khác nhau như hình tam giác, hình vuông ở miền Bắc, hình trụ ở miền Trung, hình tháp ở miền Nam, và tùy theo nguyên liệu gói bánh hay nhưn bánh mà có tên gọi: Bánh ít trần, bánh ít lá gai, bánh ít nhân trần, bánh ít nhân mặn…

Theo truyền thuyết trong nghệ thuật ẩm thực, người Việt Nam từ thời xa xưa đã biết làm nhiều loại bánh. Ngoài sự tích bánh chưng, bánh dày, món quà dâng cha mẹ của chàng Lang Liêu hiếu thảo, truyện cổ tích còn kể về nàng Út Ít, cũng là con gái vua Hùng học theo Lang Liêu, dùng nếp làm ra bánh ít.

Và tên chiếc bánh ít cũng đã có mặt rất sớm trong kho tàng ca dao, tục ngữ Việt Nam, như lời trách khéo của chàng trai với cô gái: “Bánh cả mâm sao em gọi là bánh… ít /Trầu cả chợ sao em gọi là trầu không?” hay để chỉ sự trao đổi, thỏa thuận qua lại: “Bánh ít đi, bánh quy lại,” và để nhắc nhở về các vùng đất, người xưa đã có ca dao: “ Muốn ăn bánh ít lá gai/Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.” Hay: “ Muốn ăn bánh ít nhân mè/Lấy chồng Hòa Đại đạp chè thâu đêm/Muốn ăn bánh ít nhân tôm/Lấy chồng Hòa Đại ăn cơm củ mì.” Hoặc đưa vào lời rao: “Ai mua bánh ít bán cho/Nhưn tôm, nhưn thịt, nhưn dừa ngọt ngon!”

Như vậy, bánh ít đã có từ rất lâu đời trong đời sống ẩm thực và cả văn hóa của dân tộc Việt, trong quá trình mở cõi về phương Nam, bánh ít đã theo chân cha ông trong quá trình mở cõi, và qua phát âm theo thói quen của người miền Nam, bánh ít được phát âm thành “Bánh ích,” lý giải về điều này, nhà nghiên cứu văn hoá Hồ Nhật Quang, cho rằng tên gọi và hình dáng của chiếc bánh dân dã này là cả một nét văn hoá sâu sắc của người dân phương Nam: Đó là tên bánh dựa trên hình dáng của nó. Bánh có hình tam giác, theo Hán tự là hình chữ “Ích”.

Trong kinh dịch, 1 trong 64 quẻ dịch là “Phong lôi ích” hay còn gọi tắt là quẻ ích (phong là gió, lôi là sấm, có gió có sấm là sẽ có mưa xuống, mùa màng tươi tốt, là điềm tốt, có ích). Ích có nghĩa là thêm được lợi, vươn lên suôn sẻ, là tăng lên, làm tốt cho nhau.

Hình dáng bánh như hình tam giác mang hình ảnh rất đặc sắc của dân khai khẩn, đó là hình lều trại.

Thuở khai hoang của cư dân Việt thế kỷ 16, 17, miền Nam rất hoang vu, lưu dân vùng Ngũ quảng đến phương Nam phải dựng lều trại để nương thân, lập nghiệp. Mép gấp của bánh tượng trưng cánh cửa của lều. Người miền Nam khi gói bánh ích còn gấp đỉnh đầu xuống một chút, có nơi gọi là bánh nóc chùa. Điều này mô tả thời khai khẩn, người ta phải nương náu cùng nhau trong những đền chùa…”

Bánh ít thường được làm trong những dịp lễ Tết, đám giỗ để dâng cúng Tổ tiên, tưởng nhớ ông bà và thường được kèm với trái cây, vật phẩm cúng tế để làm quà mang về nhà cho người đến dự lễ hay đám giỗ nên thường đi đôi với câu nói “ giỗ quải”  mà theo từ điển Tiếng Việt, “Quải” là phương ngữ có nghĩa là “vãi hay rải thóc… cho gà ăn”, ở đây có ý chia cho và mang về, hay nói vui theo… dân gian là lo đám giỗ thì phải… “quải” oải người, mệt người! Hay đi ăn giỗ thì phải “quải về”, mang vác quà về…?

Nói đến bánh ít, thì phải nói đến tài nội trợ khéo léo và đảm đang của người phụ nữ làm ra chiếc bánh ít, đó là công đoạn chế biến chiếc bánh ít từ những cân nếp thơm, đậu xanh, cơm dừa nạo, đậu phộng, thịt heo, tôm sú và cả những chiếc lá gai hay lá chuối nữa…

Ngày bé, bọn trẻ chúng tôi thường theo mẹ hay bà, ngồi nhìn bàn tay khéo léo của bà, của mẹ, cẩn thận vo, gút từng nắm nếp thơm trong nước cho sạch, xong để ráo, rồi bỏ vào cối xay gạo, xay nhuyễn thành bột gạo, xong bỏ vào bòng, lấy cối đá dằn lên cho ráo nước chờ nặn thành bánh (hiện nay, đã có máy xay bột, đỡ bớt công đoạn cực nhọc nhất cho người làm bánh).

Trong khi chờ bột, lại phải lo chuẩn bị nhân, tùy theo muốn làm bánh “ngọt” hay “mặn” chia ra bánh nhân hay còn gọi là nhưn: đậu xanh, nhân dừa, đậu phộng, thịt heo hay tôm chấy…, rồi đến chuyện hấp trần, hay gói lá chuối, lá gai.

Bánh gói lá chuối cho bánh màu xanh nhẹ, gói lá gai cho bánh màu đen bắt mắt, bỏ thêm ít lá dứa, bánh có mùi thơm nhẹ, kích thích vị giác của người ăn, và mỗi chiếc bánh ít… lại tràn đầy tình cảm của người gói, của tấm lòng con cháu cúng dâng lên các đấng hiền nhân, tổ phụ, ông bà… và cả tấm lòng san sẻ, chia cho con cháu, hàng xóm, láng giềng đến cùng chung chia sẻ, tưởng nhớ.

Bánh ít còn được dâng cúng trong đền chùa, miếu mạo mỗi kỳ tế lễ và luôn được coi là món quà thanh khiết được cúng dường bởi những con trẻ, tín đồ… đầy lòng thành kính!

Chiếc bánh ít nhân đậu xanh, ngọt bùi. Chiếc bánh nhân dừa, vị ngọt béo, sừng sực của những hạt đậu phộng chín… hay phong vị thơm ngon của thịt heo, của tôm chấy, đủ cả… ngũ hành trong ẩm thực và cả âm dương, cân bằng trong ăn uống dưỡng sinh của người xưa… gợi nhớ bao kỷ niệm của đấng sinh thành và người thân ruột thịt trong mỗi kỳ lễ cúng. Gợi nhớ cả tuổi ấu thơ của một vùng quê với bao họ hàng thân thích.

Tên là chiếc “bánh ít” nhưng đầy và nhiều những tình cảm họ hàng dòng tộc mỗi khi đến kỳ giỗ chạp hay cúng kỵ tiền nhân mở cõi.

---

 

My Lan Pham

Cái chết thương tâm của TS Hoàng Phương Mai – cán bộ Viện Nghiên cứu Hán Nôm – đã gây bàng hoàng cho cộng đồng nghiên cứu khoa học. Thế nhưng, thay vì làm rõ nguyên nhân, dư luận chỉ nghe thấy những lời xoa dịu, những bình luận vòng vo về “uy tín tập thể” và “không nên quy trách nhiệm”.

Sự im lặng của báo chí chính thống, cộng với việc đồng nghiệp đương nhiệm tập trung công kích người nêu câu hỏi (như bà Phạm Thúy Vinh), càng khiến cái chết của TS Mai bị bao phủ bởi bóng tối của những điều không ai muốn nhắc tới.

Nút thắt: vụ scan sách cổ năm 2017

Theo thông tin từ những người từng quan tâm đến sự ra đi của TS Mai, vụ việc bắt nguồn từ chuyện sách cổ quý hiếm của Viện bị scan và đưa lên mạng.

• Năm 2017, TS Nguyễn Xuân Diện đã gửi đơn tố cáo lên ông Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam.
• Trong đơn, ông Diện nêu đích danh Nguyễn Phúc Anh, lúc đó là giảng viên Bộ môn Hán Nôm, ĐH KHXH&NV Hà Nội, đồng thời phụ trách Thư viện Nhân học, là người đã chia sẻ công khai 1.702 đầu sách Hán Nôm, trong đó có nhiều bản scan quý hiếm như:

o Toàn Việt thi lục (A.132, 1492 trang),

o Toàn Lê tiết nghĩa lục (A.2705),

o Nam Sơn tùng thoại (VHv.246/1).

https://xuandienhannom.blogspot.com/…/ts-nguyen-xuan…

Nhiều nguồn còn cho rằng, ông Phúc Anh có quan hệ gia đình với lãnh đạo Viện Hán Nôm thời điểm đó.

Vụ việc nghiêm trọng đến mức ảnh hưởng an ninh văn hóa quốc gia, nhưng cuối cùng lặng lẽ chìm xuống. Người bị nêu tên không bị truy cứu trách nhiệm. Lãnh đạo cũng không ai chịu trách nhiệm.

Trong khi sai phạm gốc không được xử lý, thì TS Hoàng Phương Mai, vốn phụ trách mảng thư viện sau này, liên tục bị đánh giá “không hoàn thành nhiệm vụ” trong suốt 3 năm. Bà trở thành “người gánh” cho một lỗi hệ thống mà thủ phạm thực sự đã thoát.

• Bị xếp loại kém liên tiếp, bà bị cho thôi việc???
• Bà làm đơn khiếu nại lên Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, nhưng không được giải quyết thỏa đáng???
• Bị cô lập trong cơ quan, áp lực tinh thần đè nặng, bà rơi vào trầm cảm và cuối cùng tự tử???

Không chỉ dừng lại ở năm 2017. Năm 2023, báo chí ghi nhận hơn 100 quyển sách cổ bị mất, bị phá hủy tại Viện Hán Nôm

https://dantri.com.vn/…/khong-the-chap-nhan-viec-sach…

TS Nguyễn Xuân Diện khi trả lời BBC News Tiếng Việt đã nêu rõ: những sách mất bao gồm Toàn Việt thi lục, Việt âm thi tập, Nam Việt thần kỳ hội lục, Hoàng Việt địa dư chí… Đặc biệt, Hoàng Việt địa dư chí của Phan Huy Chú là bản sách liên quan trực tiếp đến chủ quyền Hoàng Sa – Trường Sa.

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c80rn05zllyo

Nghĩa là, sách ở Viện Hán Nôm không chỉ là di sản, mà là chứng cứ về chủ quyền quốc gia.

Trong bình luận dài hơn 1.000 chữ của cán bộ đương nhiệm Đào Phương Chi dưới bài viết của bà Phạm Thúy Vinh, người ta chỉ thấy vô vàn lời rào đón về “nhân nghĩa”, “tình yêu Viện”, “không nên quy chụp”… nhưng tuyệt nhiên không có một dòng nào liên quan đến vụ scan sách hay vụ mất sách cổ năm 2023.

Những người từng nhiệt tình bảo vệ “danh dự cơ quan” hôm nay đã ở đâu khi di sản quốc gia bị xâm hại? Họ đã ở đâu khi một nữ đồng nghiệp bị dồn ép đến mức trầm cảm và tự tử?

Cái chết của TS Hoàng Phương Mai không thể tách rời khỏi bối cảnh những khuất tất bị chôn vùi trong quản lý sách cổ tại Viện Hán Nôm. Đó là một chuỗi:

• Sai phạm rõ ràng (scan, thất thoát sách),
• Không truy cứu trách nhiệm,
• Đổ gánh nặng lên một cá nhân,
• Đẩy người đó vào tuyệt vọng.

Ngày nay, khi đồng nghiệp của bà Mai rào đón để “bảo vệ uy tín cơ quan”, câu hỏi công luận cần đặt ra là:

Uy tín của tập thể đó có giá trị gì nếu những người trong tập thể đó đã im lặng khi thấy tài sản quốc gia bị thất thoát, và quan trọng hơn là sinh mạng của một đồng nghiệp vừa bị tước đoạt do bị dồn đến đường cùng bởi sự im lặng này?

Công lý hay công bằng trong vụ việc này dù có tới bằng cách nào đi chăng nữa thì cũng đã quá muộn màng bới một mạng người đã mất. Cũng như vụ Tai nạn giao thông khiến người cha của cháu gái đã tử vong phải tự mình đi tìm công lý trong cơn phẫn uất tột cùng, TS Mai đã khép lại cuốn sách của cuộc đời làm khoa học của mình trong khi đồng nghiệp của chị vẫn đang cố bảo vệ cơ quan sau nhiều ngày đứng nhìn chị rơi dần vào vùng xoáy trầm cảm.

P.S.: Dưới đây là nguyên văn bình luận của bà Đào Phương Chi được dẫn lại từ FB Pham Thuy Vinh:

Đào Phương Chi

Kính thưa cô Pham Thuy Vinh, với tư cách là một cán bộ đương nhiệm tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm và với lòng kính trọng của một người nhỏ tuổi hơn đối với cô, cháu có đôi lời thế này ạ:

Từ khi nghe hung tin về em M, toàn thể cán bộ Viện Nghiên cứu Hán Nôm không ai không shock và ai cũng bị xáo trộn tâm lý ít nhiều. Nhưng từ hôm qua, sau khi xuất hiện bài viết của cô trên FB về sự ra đi của em M, thì cuộc sống của hầu hết cán bộ Viện bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì các cuộc đt và tn từ trong và ngoài Viện Hàn lâm KHXH. Đã bị phân tâm vì việc của em, nay lại phân tán vì các cuộc gọi và nt bất đắc dĩ, mà vì danh dự của Viện, vì minh oan cho những người có liên quan, bọn cháu vẫn phải hồi âm đầy đủ.

Cô ạ, khi đọc bài của cô, cháu nghĩ rằng cô chỉ nghe thông tin từ em M, mà không có các kênh khác. Nhưng đến hôm nay, cháu mới biết rằng cô đã biết được thông tin từ chiều khác, ít nhất là từ em Thuy Truong (Trưởng phòng HC) và em Tre Việt (khi đó đang là CT Công đoàn). Các em không kể hết đầu đuôi sự việc với cô, hay các em kể mà cô không nhớ, hay cô không tin các em ạ?

Hai hôm nay, những người tinh ý cũng đang xôn xao trên MXH vì một việc nghiêm trọng như thế, tại sao không thấy bất kỳ một cán bộ đương nhiệm nào của VHN lên tiếng? Người trong Viện không lên tiếng, không đăng bài, vì mọi người hiểu rõ sự tình và muốn người vừa nằm xuống sớm được yên nghỉ, chứ không phải vì sợ, vì che giấu, hay vì điều nào khác. Nếu như VHN thực sự làm ra những điều khủng khiếp như một số người hiểu – qua diễn ngôn của cô – thì cháu chắc chắn rằng sẽ có người trong chính VHN đưa tin trước cô nhiều rồi ạ.

Cô nói rằng cô “chỉ đề cập đến những gì đã nghe, đã biết”, “không có ý gì đổ lỗi cho ai, vì làm sao biết mà đổ lỗi?”. Nhưng rất tiếc là khi đọc bài của cô, đa số mọi người – trong đó có cháu – dựa trên câu chữ mà đều hiểu rằng nguyên nhân dẫn đến kết cục đau đớn đó là do em M bị cho thôi việc một cách oan uổng. Nghĩ rằng có thể do cô diễn đạt không chuẩn, nên khiến cháu và nhiều người hiểu lầm, cháu đã chờ hơn một ngày. Nhưng tiếc rằng, trước những bình luận gay gắt với ý tứ buộc tội rõ ràng như vậy, mà không hề thấy một lời đính chính/bào chữa nào từ cô, mà chỉ có những biểu cảm mang tính đồng thuận của cô dưới mỗi cmt đó. Im lặng là đồng ý – cô cho những nhận định của mọi người về việc này là đúng. Cháu hiểu như vậy không biết có chính xác không ạ? Nếu cháu hiểu đúng, thì liệu có phải cô “không buộc tội ai”?

Cháu cũng có chung quan điểm với chị Hằng Lã Minh – người nghỉ hưu sau cô và là một trong những người thân thiết với em M nhất tại VHN: nếu chưa rõ thì đừng đưa tin. Nếu muốn rõ thì hãy tìm hiểu. Nếu như cô thấy thông tin từ các cán bộ VHN đưa ra không khả tín, thì có một kênh đáng tin nhất là anh Dương, người vừa là chồng vừa là đồng nghiệp của em M và đồng thời cũng theo dõi diễn biến sự việc từ đầu đến cuối. Hoặc nếu cô muốn, cháu cũng có thể tìm lại những văn bản hữu quan đã được gửi lên group Viện, để cô nắm tình hình. Nếu không tìm hiểu, mà chỉ đưa tin theo cách hiểu của mình, khiến người đọc bị dẫn dắt đi theo một định hướng không chuẩn thì hậu quả khôn lường cho cả uy tín cá nhân lẫn uy tín tập thể. Theo cháu, sự thương xót chỉ thật sự có ích khi đi kèm trách nhiệm. Và uy tín của Viện có được là nhờ một phần rất lớn của những người đã và đang công tác tại Viện – đặc biệt là những người cao tuổi có học hàm học vị, chứ nó không tự có được đâu, cô ạ. Chúng ta không bao che cho điều xấu, nhưng cũng không nên tự bôi xấu, hoặc khiến người khác hiểu lầm về Viện – nơi ta đã có một thời gian dài cống hiến và yêu mến.

Cháu không muốn nói về người đồng nghiệp bạc mệnh của mình lúc này, nhưng nếu không lên tiếng, thì việc này không biết sẽ kéo dài đến bao giờ? Em M có yên nghỉ được khi ngày nào cũng có hàng chục hàng trăm người nhắc tên? Bố mẹ, chồng con em có nguôi ngoai hơn khi đọc những bài viết kèm theo những cmt tiêu cực như trong FB của cô? Cháu nghĩ rằng, trong thời điểm hiện tại, điều tốt nhất chúng ta có thể làm cho em M và gia đình em là đừng để những dạng bài viết như thế này xuất hiện. Bởi, nếu vẫn tồn tại những bài viết kèm những cmt nặng nề do sự hiểu lầm kiểu này, người ra đi không thanh thản được, mà người ở lại chỉ thêm đau đớn.

Những lời trên đây xuất phát từ sự yêu mến Viện Nghiên cứu Hán Nôm và sự kính trọng nhất thiết phải có đối với cô. Nếu có gì không phải, mong cô bỏ quá cho cháu!

Cháu cảm ơn vì cô đã đọc ạ!

Fb Nguyễn Ngọc Như Quỳnh

---

 

Tu Le – Những Câu Chuyện Thú Vị

Có những tin tức đọc qua rồi quên, nhưng cũng có những cái tên, những câu chuyện day dứt mãi không thôi. Với tôi, cái chết của tiến sĩ Hoàng Phương Mai – tuổi 49, hai con thơ, chồng đau yếu – là một trong những nỗi ám ảnh như vậy.

Một người phụ nữ đã đi hết chặng đường dài học thuật, đạt học vị tiến sĩ, có sách in, có nghiên cứu, có danh xưng… lẽ ra đó phải là chỗ dựa tinh thần cho cả gia đình. Vậy mà, bi kịch đến nhanh như một nhát dao vô hình. Sau khi bị cho thôi việc ở Viện Hán Nôm, chị ngày ngày đến ngồi nơi phòng tiếp khách – vẫn tin mình còn thuộc về chốn ấy. Khi cánh cửa ấy cũng bị đóng sập bằng lệnh cấm lui tới, chị chọn cách ra đi nghiệt ngã nhất.

Tôi không quen chị. Chỉ biết chị là tác giả của Lời xưa vang vọng, một khảo cứu văn học thế kỷ XVIII. Tôi nhớ cái bìa sách màu trầm, chữ in mộc mạc, nội dung nghiêm cẩn mà tha thiết. Người đọc bình thường có khi chỉ lật vài trang rồi gấp lại, nhưng với tôi, đó là minh chứng của sự cần mẫn. Bởi khảo sát văn bản cổ không bao giờ dễ dàng – đó là hành trình vừa trí tuệ vừa tâm huyết, cần cả kiên trì lẫn lòng yêu mến di sản dân tộc.

Vậy mà, một trí thức như chị, cuối cùng đã bị ruồng bỏ như một “kẻ vô tích sự”.

Phó Giáo sư Phạm Thùy Vinh kể lại: Viện Hán Nôm từng gợi ý chị viết đơn “tự nhận sức khỏe yếu, không hoàn thành công việc” để được rút lại quyết định sa thải. Chị từ chối. Chị tin mình không sai, tin vào công lý ở cấp cao hơn. Và chị vẫn lạc quan, vẫn chờ đợi “cấp trên cứu xét”. Có lẽ, chính sự trong sáng ấy mới khiến bi kịch trầm trọng. Trong một guồng máy nơi “quan quan tương hộ”, sự ngay thẳng nhiều khi trở thành cái gai bị nhổ bỏ.

Người đời ca ngợi “kinh tế tri thức”, nhưng chúng ta chưa bao giờ xây dựng nổi một môi trường cho trí thức thực sự tự do, tự trọng. Trí thức phần nhiều phò chính thống, lụy danh lợi, ham bè phái. Ai giữ khí tiết, không chịu a dua, thì sớm muộn cũng bị lạc loài. Một Viện, một Hội, một “ngân sách nhà nước” – đều trở thành chốn đấu đá vặt vãnh, nơi mà kẻ mạnh không phải là kẻ có học vấn, mà là kẻ khéo luồn lách.

Tiến sĩ Hoàng Phương Mai rốt cuộc không chịu được những vòng xoáy rẻ rúng ấy. Chị ra đi, mang theo niềm tin vụn vỡ.

Tôi thương chị, và thương cho cả cộng đồng trí thức nước mình. Chúng ta nói nhiều về “tri thức”, nhưng lại để mặc những người như chị bơ vơ, không có nổi một chỗ dựa tinh thần, không có nổi sự nâng đỡ khi vấp ngã. Người phụ nữ ấy sống bằng nguyên tắc, và chết cũng vì nguyên tắc. Câu thơ xưa của Bùi Huy Bích bỗng ứng nghiệm trong cảnh đời nay: “Kiến thuyết quan binh công lược bạo/ Dân gia phiến tịch đãng vô di” – nghe chuyện quan binh tàn bạo, dân gia không còn nổi một manh chiếu.

Nay, tôi viết đôi dòng, như nén hương tưởng nhớ một người phụ nữ trí thức đã chọn kết thúc đời mình trong nỗi u uất. Để nhắc mình, nhắc bạn: trong thế giới ồn ào chức tước, hãy giữ lại cho nhau một chút lòng nhân. Để còn có thể an ủi, nâng đỡ những người dám sống bằng lẽ phải, thay vì bỏ mặc họ chìm vào bóng tối.

---

 

LƯƠNG VĂN CAN K 76.- Kimtrong Lam 

Đoàn Xuân Thu –

25 tháng 8, 2025

Ông Nguyễn Duy Xuân (trái) (Hình: vietnamvanhien.org) và ông Võ Tòng Xuân (Hình: VnExpress).

Người Việt mình hay tin chuyện trùng tên. Nào là “trùng tên dễ trùng số phận,” nào là “đồng âm ắt đồng mệnh.” Nhưng coi bộ… cũng chưa chắc đâu.

Thí dụ, hai ông Xuân – một ông Nguyễn Duy Xuân, một ông Võ Tòng Xuân. Cùng học cao hiểu rộng, cùng từng đứng bục giảng Viện Đại Học Cần Thơ, cùng đeo cái mác “tiến sĩ – giáo sư” sáng loáng, Nhưng trời đất xoay vần, một ông thì chết tức tưởi trong trại cải tạo, lạnh lẽo dưới mưa phùn miền Bắc. Còn một ông lúc sinh thời sống khỏe re, áo mão cân đai, nụ cười đỏ chói dưới lá cờ sao vàng.

“Đốc tờ Lúa và người trí thức chết trong tù”

Thế mới thấy: tài chưa đủ, phải thêm “hên” và… biết nịnh.

Từ tiếng cười đến tiếng khóc

Ngày trước 1975, ai ở miền Nam hẳn còn nhớ chương trình “Gia đình Bác Tám” trên Đài phát thanh Sài Gòn. Một thứ kịch truyền thanh bình dân, có tiếng gà gáy, chó sủa, ếch nhái kêu, xen lẫn chuyện đời thường. Đạo diễn, theo nhiều tài liệu, là nghệ sĩ Năm Châu, bậc thầy sân khấu cải lương. Dân quê nghe để cười, dân tỉnh nghe để quên mệt, dân Sài Gòn nghe để thấy chút hồn Miền Tây giữa lòng phố thị.

Rồi một sáng Tháng Tư, “giải phóng” tràn vô, chương trình dẹp cái rụp. Thay tiếng cười là tiếng loa phường rè rè kể chuyện “anh A hợp tác xã nuôi heo” hay “chị B thi đua may mặc vượt chỉ tiêu.”

Kết quả, làng quê Nam Bộ từ đó vang nhiều hơn tiếng chửi thề, tiếng thở dài. Thay cho tiếng cười Bác Tám là những câu chuyện bi hài: anh em chém nhau giành đất, chồng giết vợ vì cái đói, thanh niên bỏ xứ làm cu li, thiếu nữ lấy chồng Đài Loan kiếm tiền báo hiếu, tạ cái ơn sanh thành cùa má dưỡng dục của ba. Văn nghệ cách mạng làm dân chỉ biết khóc, khóc ròng.

Võ Tòng Xuân – “người đâu cũng có mặt”

Ấy vậy mà sau này, ông Võ Tòng Xuân xuất hiện và… giành luôn bản quyền! Ông nói như đinh đóng cột rằng chính mình mới là tác giả “Gia đình Bác Tám.” Ông bảo mình viết kịch bản, kiêm diễn viên, và chương trình “hấp dẫn tới mức mấy chú, như chú Sáu Dân tức Võ Văn Kiệt, trùm VC giải phóng trong mật khu, cũng khoái nghe.” Nghe mà cười té ghế! Đài phát thanh Sài Gòn, “sản phẩm Mỹ – Ngụy,” mà giải phóng trong bưng bật radio nghe khoái trá? Nếu có thiệt, chắc mấy ổng nghe để… rút kinh nghiệm tuyên truyền thì có.

Chưa hết, ông Xuân còn kể lể: nào là Sáu Dân (Võ Văn Kiệt) từng mê Bác Tám, nào là khi tiếp quản Đại Học Cần Thơ, ông Phạm Sơn Khai, tức đồng chí Bảy Khai hỏi ngay: “Giáo sư Võ Tòng Xuân Gia đình Bác Tám còn đây không?” Nghe thiệt oai, nhưng thử hỏi: một ông tập kết ra Bắc, sống mấy chục năm với báo Nhân Dân và “Văn nghệ Quân đội” thì biết quái gì “Gia đình Bác Tám” mà quan tâm? Chuyện nầy nghe giống… “Bác Tám” kể hơn là lịch sử.

Tóm lại, cái tài của ông Võ Tòng Xuân không phải ở nông học, mà ở cái miệng: mâm nào cũng có ổng. Nông nghiệp có, kịch nghệ có, tuyên truyền cũng có. “Trí thức cách mạng” mẫu mực!

Nguyễn Duy Xuân – trí thức bị CS bức tử

Trái lại, ông Nguyễn Duy Xuân (1925–1986) mới đúng là trí thức Nam Bộ thứ thiệt. Ông sinh ở Ô Môn, học Collège de Cần Thơ, rồi sang Pháp lấy cử nhân Kinh tế, sang Anh lấy cao học, qua Mỹ lấy tiến sĩ ở Vanderbilt. Về nước, ông làm tổng trưởng kinh tế, cố vấn Tổng Thống Thiệu, rồi viện trưởng Viện Đại Học Cần Thơ.

Ông xây dựng đại học theo mô hình tín chỉ của Mỹ, gửi giảng viên đi du học, mở ngành nông nghiệp, sư phạm, đào tạo cả một thế hệ trí thức miền Tây. Và chính ông – chứ không ai khác – đã mời Võ Tòng Xuân từ Viện Lúa quốc tế Los Baños về giảng dạy năm 1972. Nghĩa là thầy mời trò về, chứ không phải trò tự “vác lúa giống IRI” về như báo chí sau này khoe.

Đến Tháng Tư, 1975, ông Nguyễn Duy Xuân chọn ở lại, tham gia nội các Vũ Văn Mẫu. Và như một lẽ “cách mạng” phải có, ông bị tống đi cải tạo tận miền Bắc. Sau 11 năm giam cầm, ông chết tức tưởi ở trại Ba Sao, Hà Nam. Mộ phần heo hút, không vòng hoa, không điếu văn. Cái chết của một trí thức lớn chỉ còn lại tiếng khóc lặng lẽ của gia đình. Một nấm mồ lạnh.

Võ Tòng Xuân – “đốc tờ Lúa” khéo xu thời

Trong khi đó, ông Võ Tòng Xuân (1940–2024) lại lên như diều gặp gió. Ông nhanh chóng thành “đốc tờ Lúa” của chế độ, là “cha đẻ nhiều giống lúa mới,” là “người hùng cách mạng xanh.” Báo chí quốc doanh thi nhau ca tụng: nào là Anh Hùng Lao Động, Nhà Giáo Nhân Dân, giải thưởng VinFuture. Khi ông mất, tang lễ đầy vòng hoa đỏ, huân chương lấp lánh, lãnh đạo xếp hàng chia buồn. Một vòng hoa đỏ rực rỡ tiễn đưa.

Ai từng tiếp xúc đều thấy: cái tài thật sự của ông Xuân là biết nói vừa tai lãnh đạo CS. Khi thì kể chuyện “Gia đình Bác Tám” như công trình cách mạng, khi thì khéo gắn mình với Sáu Dân, Bảy Khai để chứng minh “có công với cách mạng.” Cái tài nông học có, nhưng cái tài nịnh thì vượt xa. Đúng nghĩa “người biết xu thời sống thảnh thơi.”

Hai ông Xuân – hai con đường

Nguyễn Duy Xuân: trí thức chính danh, học cao hiểu rộng, tận tụy cho đại học, cuối cùng chết thảm trong tù. Một nấm mồ lạnh. Võ Tòng Xuân: biết nịnh, biết khéo, mượn gió bẻ măng, cuối cùng sống an nhàn, chết trong vinh quang đỏ chói. Một vòng hoa đỏ. Cùng tên Xuân, nhưng một ông tàn tạ như cây khô mùa bấc, một ông được ca tụng như cành đào ngày Tết. Đó chính là bi kịch trí thức Việt Nam sau 1975.

***

Câu hỏi để lại cho hậu thế: trí thức Việt Nam nên chọn con đường nào? Giữ nhân cách để chết lặng lẽ trong tù? Hay cúi mình nịnh bợ để sống khỏe, để được gọi “anh hùng lao động?”

Lịch sử rồi sẽ phán xét. Nhưng dân gian thì khỏi cần chờ: một nấm mồ lạnh đã đủ làm chứng, và một vòng hoa đỏ đã đủ để cười chê: “Trí thức gì mà kỳ vậy chớ?”

(Melbourne)

---

 

 Một buổi sáng náo nhiệt, người đàn bà sang trọng đi chiếc xe hơi bóng láng, lóng lánh như kim cương tới cửa thiên đàng. Nghe tiếng còi điện lừng vang, thánh Phêrô vội vã mở cửa dẫn vào

Khi vị thánh giữ cửa thiên đàng chỉ cho bác tài xế của bà một toà nhà đồ sộ, thì bà sung sướng nghĩ thầm: “Bác tài mà còn được ở một toà nhà nguy nga tốt đẹp như thế! Còn tôi chắc phải được một dinh thự sang trọng lộng lẫy đến chừng nào”. Và bà ta xoa tay vui sướng.

 Ngờ đâu khi bác tài đi rồi, thánh Phêrô lại chỉ vào một túp lều lụp xụp ở góc vườn và nói:

– Đó là nhà của bà.

 Người nhà giàu hoảng hốt, choáng váng đầu óc:

– Nhà của tôi đó thật sao? Không, tôi không thể nào sống trong một căn lều tồi tàn xấu xí như thế được!

Thánh Phêrô vân vê chòm râu bạc, trả lời giữa hai cái nháy mắt.

 – Thưa bà, với vật liệu bà đã gởi lên cho tôi xưa nay, tôi chỉ làm được có ngần ấy thôi

 Têrêsa NgọcNga (st)

  From: ngocnga_12 & NguyenNThu